بازگشت
امروزما را با ارثـيه سياه خود تباه کرديد فردا يمان را به خو د ما وا گذ ا ريد !!!
رستاخيز رستاخيز


موزیم ملی افغانستان یکی از غنی ترین موزیم ها در سطح منطقه بشمار میرفت که این کانون بزرگ فرهنگی توانست درطول ادوار مختلف هزاران اثر باستانی را حفظ وآنرا بصورت قسمی به نمایش بگذارد. این کانون با عظمت در سال 1919 م درتعمیر باغ بالا گشایش یافت و آثاریکه جمع آوری شده بود مشتمل بود بر مجموعه های تاریخی – اسلحه باب – البسهء زر دوزی خامکدوزی – علم های جهاد – نسخ خطی وغیره .درسال 1925 – م این مجموعه به قصرکوتی باغچه ( ارگ) انتقال یافت ، قصر کوتی باغچه نسبت ضیقی جای جوابگوی نیازمندی های موزیم نبوده بار دیگر این مجموعه ها درسال 1931 م به تعمیر موجوده واقع د ارالامان منتقل گردید .ازآنجائیکه حفریات غیر قانونی در ساحات باستانی کشور انجام میگرفت قاچاقچیان دزدانه اثار گرانبهای باستانی را بخارج کشور انتقال میکردند که این پروسه تا سال 1919 م ( ختم جنگ جهانی اول ) ادامه داشت .
ولی خوشبختانه درسال 1922 م دولت آنوقت نخستین بار در بخش حفریات علمی قرار دادی بین دولتین افغانستان وفرانسه عقد نمود که به این ترتیب باساس کاوشهای قانونی مطابق به قرار داد در تعداد گنجینه های فرهنگی و تاریخی موزیم ملی افغانستان فزونی بعمل آمد. موزیم ملی از بدو تأسیس تاسال 1992 – م یکصد هزار قلم آثار باستانی کشور را حفظ وحراست مینمود که این مجموعه ها شامل بود به حوزه های مختلف و ادوار مختلف – که از جمله میتوان از حوزه های سرخ کوتل – ای خانم – بگرام – کاپیسا – هده – مندیگک - طلا تپه شبرغان شورتوغی – فندقستان – بامیان – حوزهء باختر – شترک – پایتاوه – دلبر جین تپه تپهء فلول – تپه خزانه – تپه مرنجان – هزار سم سمنگان و ده ها حوزهء دیگر را نام برد .که این مجموعه ها ادوار مختلف ، از قبل التاریخ آغاز و تاقرن بیستم رادربر میگرفت .باتأسف فراوان طی سالهای 1992- 1995 دست نابکار جنگ قسمیکه درهمه عرصه های اجتماعی – اقتصادی وفرهنگی خسارات جبران ناپذیری به بار آورد موزیم ملی نیز از گزند این حوادث دلخراش مصئون نمانده دزدان و دشمنان فرهنگ این خاک، ازین حالت جنگی استفاده اعظمی نمودند . موزیم ملی تقریباً هفتاد فیصد اثار ناب و منحصر بفرد خویش را در طول این مدت زمان از دست داد.موزیم ملی نه تنها آثار باستانی خویش را از دست داد بلکه تمامی آثاثیه – تجهیزات – مفروشات – ویترین های نمایشی – اسناد آرشیفی – البوم ها – کارت ها و تعداد زیادی کتب و بالاخره حریق منزل فوقانی موزیم ملی درماه می سال 1993 م به اثر اصابت راکت ها و خمپاره ها انجام پذیرفت .دشمنان فرهنگ با آنهم به این ویرانی ها و غارتگری ها بسنده نبوده چنانچه دردورهء سیاه طالبان به این کانون فرهنگی ضربهء دیگری وارد آمد که همانا شکستاندن تعداد بیش از دو هزار مجسمه ها پورتریت های دورهء اسلامی و قبل از اسلام وغیره بود که به شکل بیرحمانه تخریب نمودند اما با وجود شرایط ناگوار و بحراناتی که درطول مدت زمان بالای آثار موزیم ملی واقع گردید از کار نامه های اعضای موزیم ملی یاد آوری نمود که با عشق به مسلک و علاقمندی بوظیفه توانستند یک عده آثار را از دستبرد های پی در پی وشکستاندن نجات دهند .خلاصه اینکه موزیم ملی درسال 1993 – م قسماً ویران وبه یک کتلهء خاکی مبدل گردید که خوشبختانه با سقوط رژيم سياه طالبان کار ساختمان وباز سازی موزیم ملی دراوایل سال 2003 به کمک مالی کشور یونان وایالات متحدهء امریکا و به همکاری یونسکو شروع گردید که کار ساختمان تعمیر درین اواخر بانجام رسیده وصرفاً رنگمالی نمای بیرونی تعمیر موزیم ملی جریان دارد.همین اکنون دیپارتمنت های ترمیم آثار – موزیولوژی وفوتو گرافی موزیم ملی بصورت قسمتی با وسایل جدید تجهیز گردیده که عملاً مورد بهره برداری قرار دارد .دردیپارتمنت ترمیم آثار موزیم ملی از بدو استقرار ادارهء موقت افغانستان الی اکنون تعداد ( 1161) پارچه اثار سنگی – گلی – سیرامیک ستوک – برونز و چوبی پاک کاری و و قایه گردیده است . همچنا ن از جمله آثاریکه توسط رژیم طالبان شکستانده شده تعداد (106) اثر دوباره ترمیم وبه دیپو ها جابجا شده که منجمله تعداد (7) اثر آن فعلاً درمعرض نمایش درمنزل تحتانی موزیم ملی قرار داده شده است .همچنان تعداد (1434 ) قلم آثار مختلف النوع که توسط افراد غیر مسوول حفریات ویا ذریعهء قاچاقبران بخارج کشور انتقال می یافت به اثر سعی وتلاش ارگانهای امنیتی کشف وبدست آمده که عند الموقع بموزیم ملی تسلیم داده شده است .
آثارتاريخي ولا يا ت به چه سرنوشت گرفتاراند؟ قلعه اختیارالدين ونمازگاه‌های هرات دژ اختیارالدین نخستین دژ استوار منطقه هرات در افغانستان است که اهالی آن به راهنمایی شمیره دختر فریدون به منظور رهایی از چیرگی و باجگیری دشمن آباد کردند. در سده‌ی چهارم پیش از میلاد در پی تهاجم اسکندر مقدونی ویران ولی پس از آن به فرمان خود او ازنو آباد شد. این دژ دوباره در اثر هجوم چنگیز ویران ولی بعدآ در عصر فخرالدین (۶۸۷ - ۷۰۶) توسط وزیرش اختیارالدین آباد شده و بنام وی نامیده شد. در سال (۸۱۰) دوره شاهرخ فرزند تیمور که پایتخت خراسان را از سمرقند به هرات انتقال داد علاوه بر ترمیم ویرانی‌های گذشته به استوارسازی و آراستن این دژ نیز پرداخته شد. درسال 813هـ ق عصر تیمور یان هرات شاهرخ فرزند تیمور که پایتخت خراسان را از سمرقند به هرات انتقال داد به منظور پیشبرد دانش و پیشه‌ها و هنرهای ظریف بناهای عمارات معروف به مصلی های هرات آغاز شد. مصلی های هرات متشکل است از گنبد گوهر شاد، منار مدرسه گوهر شاد ، منار مسجد جامع گوهر شاد، چهار منار مدرسه سلطان حسین، آرامگاه امیر علی شیر نوایی موجود است که دراثر جنگ های چندین ساله و اوضاع جوی آسیب دیده است. تندیس‌های بودا و غارهای بامیا ن این مجسمه های عظیم ایستاده و سایر مجسمه های خورد و بزرگ دوره کوشانی ها معمولاً به عنوان بت های بامیان در زبان همه مشهور بود. مجسمه (55) متری بامیان بزرگترین هیکل بودای دنیا و بلندترین مجسمه سنگی جهان بود که در قطار عجایب هشتگانه جهان اخذ موقع میکرد. متاسفانه این سازه‌های گرانبهای افغانستان که شهرت جهانی داشت در رژیم طالبان بکلی تخریب گردیده است بایست پارچه های تخریب شده موجود حفظ شود و مجسمه ده متری که کاملاً از بین رفته صرف رواق آن باقیمانده قابل حفظ وترمیم میباشد. غارهای بامیان از جمله يادمان‌های دوره کوشانی ها بوده و در اثر جنگ های چندین ساله و اوضاع جوی اکثراً تخریب شده قابل ترمیم عاجل میباشد . همچنان غارهای قصر کنشکا واقع دره فولادی که یک قسمت آن از بین رفته بقيه آن قابل حفظ وترمیم عاجل میباشد.
طاق بست ،چاه بستو آرامگاه شهزاده حسین رد هلمند این يادمان تاریخی که مربوط دوره غزنویان بوده، اصلاً دروازه قصر زمستانی شاهی آن دوره بوده که قلعه مذکور بصورت خام اعمار و صرف دروازه که فعلاً بروایت اهالی منطقه بصفت طاق بست موجود است بصورت پخته اعمار گردیده بود که بمرور زمان در اثر اوضاع جوی (%40) تخریب گردیده. یکی از چاه های بزرگ دوره غزنوی که در بین قصر حفر و از خشت پخته بصورت معماری خاص دوره غزنوی اعمار گردیده که در اثر اوضاع جوی در حدود% 40 تخریب شده. نام برده از جمله نواسه های مسعود سوم بوده و ساختمان مقبره مذکور بصورت گنبدی از خشت پخته از جمله ساختمانهای دوره غزنوی بوده که بمرور زمان تقریبا ً (%50) تخریب شده قابل حفظ و ترمیم میباشد . چهل ‌زینه قندهار که در زمان همایون شاه در 928 هـ ق آباد گردیده است و کتاره های آن در زمان علیحضرت امان الله خان ساخته شده و اکنون در وضع بدی قرار دارد که تقریباً %50 تخریب شده. منارهای مسعود و بهرامشاه، موزه تپه سردار،آرامگاه سلطان محمود غزنوی و آرامگاه شریف خان در غزنی منارها در حدود یک کیلومتر به طرف شمالشرق شهر غزنی واقع است و به صورت هشت ضلعی از خشت پخته ساخته شده و در حدود هشتاد یا نود پا ارتفاع دارد. از ساختمانهای دوره غزنوی بوده دارای تزئینات گچ بری و نوشته کوفی میباشد . از منار که به شهر نزدیک تر است نام علاءالدوله ابوسعد مسعود بن ظهیرالدوله ابراهیم بخط کوفی و از منار دیگری که دورتر است نام بهرامشاه بن سلطان مسعود غزنوی خوانده میشد وباقی مینار تزئین بوده و تقریباً %30 تخریب شده. موزيم مذکور تقریباً در جنوب شرق شهر غزنی موقعیت داشته و از ساختمانهای دوره کوشانی بوده که در آن آثار زیاد وجود داشت مثل مجسمه بزرگ خوابیده تاکه دورگه ، یازده استوپه بزرگ مرکزی ویک تعداد استوپه های دیگر بوده و تقریباً بیش از %70 تخریب شده قابل ترمیم است . این آرامگاه که از ساختمانهای دوره غزنوی است در شش کیلومتری شمال خاوری شهر غزنی افغانستان قرار دارد. این ساختمان در زمان خود سلطان محمود غزنوی به نام عمارت فروزه شهرت داشت و پس از مرگ و به خاک سپاری سلطان محمود در آن، به روضه مشهور شد. آرامگاه مذکور در پی جنگ های چندین ساله و اوضاع جوی در حدود % 30 ویران شده است. بطرف غرب منار های غزنی نزدیک بهلول صاحب واقع بوده است مقبره مذکور بصورت گنبدی از خشت پخته دارای تزئینات گچ بری دوره غزنوی بوده در مر گاه دیوار درونی گنبد سوره شریف ( انما فتحنا ) به خط ثلث خوشخط نوشته که اکثراً با تزئینات ریخته در حدود ۴۰٪ تخریب شده.
تخت رستم، قصر جهان نماو بازار سرپوشیده خلم تخت رستم نام یكی از آثار تاریخی افغانستان واقع در سمنگان می‌باشد. تخت رستم و غارهای آن که مربوط به دوره بودایی است و غارهای آن امروزه تقریباً %15 ویران شده است. خود تخت نیز نیاز به بازسازی دارد. قصر جهان نما از سازه‌های تاریخی سمنگان است. اين بنا که در (ولسوالی) خلم قرار گرفته مربوط به دوره امیر عبدالرحمن‌خان میباشد. امروزه تقریباً %40 از آن ویران شده است. بازار سرپوشیده خلم از آثار تاریخی افغانستان است. سازه مذکور تقریباً % 90 از بین رفته بنیاد آن باقی مانده است. مسجد نه‌گنبدوخانقاه کلان دهدادی دربلخ این بنای تاریخی که در آغاز یك نیایشگاه بودایی بوده پس از حمله مسلمانان و مسلمان شدن منطقه بلخ نخستین مزگت (مسجد) دوره اسلامی نام نهاده شد. اين سازه امروزه تقریباً %50 ویران گشته است. سازه تاریخی اسلامی در (ولسوالی) دهدادی كشور واقع بوده و به مرور زمان و اوضاع جوی درحدود %40 آسيب ديده است. آرامگاه امام حسین درکندز آرامگاهی است در (ولسوالی) امام صاحب کندز. گفته شده كه مزار امام حسین نواده پیغمبر اسلام در اين محل واقع بوده که بحال نیمه ویرانه و مخروبه تبدیل گردیده است. در فاصله سالهای 1992 تا 1996 ميلادی، چهار تن سکه، پنجصد کيلو جواهر و شماری آثار تاريخی مربوط به قرنهای پنجم تا دوم قبل از ميلاد مسيح، فقط از يک منطقه در ولايت پکتيای افغانستان به پاکستان قاچاق شده است.اين باستانشاس گفته است که ارزش آثار تاريخی به دست آمده در اثر حفاريهای غير قانونی در منطقه ميرزکه ولايت پکتيا، که اکنون در کشورهای مختلف جهان پراکنده شده است، به ميليونها دالر می رسد.
پي نوشتها : -خسارا ت وارده به فرهنگ افغا نستا ن -پيام زن - روزگـارا ن - آی دبليو پی آر -.
May 1st, 2005


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
مسايل هنری