بازگشت
نفوذ باليوود در افغانستان
سيد مرتضي حسيني شاه ترابي سيد مرتضي حسيني شاه ترابي

صنعت سينما در كشور هندوستان پيشينه‌اي به درازاي تاريخ سينماي جهان دارد . در واقع كشور هندوستان از جمله‌ي نخستين كشورهاي آسيايي است كه همگام با كشورهاي اروپايي از سينما استقبال كرد به طوري كه نخستين فيلم صامت بلند داستاني خود را در سال 1913 به كوشش " داد صاحب فالكه " كه بعدها پدر سينماي هندوستان نام گرفت، به دوستداران خود عرضه كرد.[1]

سينماي هندوستان به مانند ديگر سينماهاي دنيا دو گونه محصول دارد: يكم، محصول تجاري؛ دويم، محصول هنري. محصول تجاري اين سينما كه از گستره‌ي استقبال بيشتري برخوردار است " باليوود " نام دارد و محصول هنري صنعت سينماي اين كشور نيز " سينماي نو هند " ناميده مي‌شود.

صنعت فيلمسازي هندوستان از نظر تعداد توليد فيلم در دنيا جايگاه نخست را دارد كه در اين ميان، باليوود به تنهايي رقمي قريب به هزار عنوان فيلم در سال را به خود اختصاص مي‌دهد.

مقر سينماي " باليوود " بمبئي است؛ زبان آن هندي است و بسيار شبيه به زبان اردو كه اصطلاحات و  تعابير انگليسي نيز در آن به چشم مي‌خورد. با اين حجم انبوه توليدات سينماي تجاري هند، بسياري از اذهان با شنيدن نام سينماي هند به ياد فيلم‌هاي باليوودي مي‌افتند و مي‌پندارند همه‌ي داشته‌هاي هنر هفتم هند همين است و بس. اما نكته اينجاست كه سينماي هنري هند ذيل انبوه محصولات تجاري ناپيدا شده است. سينماي عامه پسند باليوود طرفداران بسياري دارد كه عمده‌ي آنان در ممالك آسيايي‌اند، از سرزمين‌هاي حاشيه‌ي خليج فارس گرفته تا افغانستان و آسياي ميانه.

در ادامه‌ي اين نوشتار مي‌كوشيم جايگاه ساخته‌هاي باليوود در جامعه‌ي افغانستان و علل و عوامل مؤثر بر آن را بررسي كنيم.

 

 

ويژگي‌هاي فيلم‌هاي باليوود

 

1. درام عاطفي؛ تكيه‌ي باليوود بر درام‌هاي عاطفي است كه در اكثريت قريب به اتفاق آنها عشق انسان به انسان حرف اول را مي‌زند و بسياري از كنش‌ها و موقعيت‌ها بر اساس همين عشق شكل مي‌گيرد. موضوع عشق است اما در قالب‌هاي مختلف بازگو مي‌شود.

 

2.  وضعيت نمايشي ساده و قابل پيش بيني؛ فيلم‌هاي باليوودي به طور عموم  يا وضعيت سقوط از سعادت به شقاوت است، يا صعود از شقاوت به سعادت. يعني در اكثريت آنها يا شاهد سقوط افراد نيك به بدبختي وتيره روزي هستيم و يا نظاره گر صعود افراد شرور از شقاوت به سعادت. به همين دليل، در بسياري از موارد ميتوان از ابتداي داستان حدس زد كه پايان آن به كجا ختم مي‌شود.

 

3. ضعف دراماتيك؛ قالب‌هاي تكراري و كليشه‌اي همراه با اغراق در توانايي شخصيت‌ها، به خصوص شخصيت اصلي و قهرمان داستان و ... .

 

4. رقص و آواز؛ بهره‌گيري قابل ملاحظه از چاشني رقص و آواز در جاي جاي فيلم، به خصوص براي بيان تصورات، آروزها و خاطرات، به گونه‌اي كه در اكثر موارد حذف و يا دستكاري در سكانس‌هاي رقص و آواز آن درك خط سير داستان را دچار مشكل مي‌كند.

 

5. تكيه بر ستارگان سينمايي؛ چهره‌هاي شناخته شده و ستارگان سينمايي در اين فيلمها اهميت به سزايي دارند و در غالب موارد نقش مهمي را در مقبوليت اجتماعي وموفقيت اين ساخته‌ها ايفا مي‌كنند.

 

6. بهره گيري از نورپردازي شديد؛

 

7. استفاده از رنگ‌‌هاي روشن و جذاب؛ چه در لوكيشن‌ها، چه در دكور وچه در طراحي لباس.

 

 

 

جايگاه باليوود در ميان عامه‌ي مردم افغانستان

 

بالیوود هم اكنون، بيش از 3 ميليار تماشاچي در سرتاسرجهان دارد از  زاغه نشينان روستاهای افغانستان وپاکستان تا اميرنشنينان حاشيه‌ي خليج فارس.

مي‌توان به جرات گفت: پرنفوذترين و محبوبترين سينماي دنيا در ميان مردم افغانستان، سينماي باليوود است. به گونه‌اي كه برنامه‌ي اصلي سينماهاي كابل را نمايش فيلم‌هاي هندي تشكيل مي‌دهد و از سوي ديگر، حجم چشمگيري از فيلم‌ها و مجموعه‌هاي داستاني تلوزيون‌هاي افغانستان را فيلم‌ها و سريال‌هاي تلوزيوني هندي شامل مي‌شود؛ هم اکنون بیش از ده سریال هندی از تلویزیون های خصوصی افغانستان پخش می شود شبكه‌هاي تلوزيوني از اين طريق توانسته‌اند جمع انبوهي از مردم جامعه را به خود جذب كنند.

محبوبيت اين برنامه‌ها در ميان مردم به قدري است كه به اذعان برخي، توانسته است تاثيرات قابل ملاحظه‌اي بر فرهنگ پاره‌اي از جمعيت مخاطبان خود بگذارد. نمونه‌ي اين تاثير گذاري‌ها را در زمزمه‌اشعار هندي بين جوانان، تغيير لباس مردان و زنان جوان و برخي موارد فرهنگي و اجتماعي ديگر ديد.

 

 

 

تاثير باليوود بر سينماي افغانستان

 

سينماي گيشه‌اي و عامه پسند باليوود چنان در دل مردم افغانستان جاي باز كرده‌كه بر روند فيلمسازي فيلمسازان كشور  نيز تاثير گذاشته‌است. صنعت فليمسازي امروز افغانستان به شدت تحت تاثير باليوود است. به همان نسبت از ضعف هاي باليوود رنج مي‌برد و آنها را به طور ناخواسته بر دوش مي‌كشد. زيرا به دلايل مختلفي همچون اهتمام بر جذب مخاطب، به تقليد از سينماي تجاري هند روي آورده و داستان‌ها، اكشن‌ها، رقص‌ها و آوازهاي آن را گرفته و به شكلي ناپخته بومي نموده است.

 

 

 

علل وعوامل مقبوليت باليوود در افغانستان

 

1. پيوند ديرينه‌ي سينماي هندوستان و افغانستان؛ يكي از علل مقبوليت ياد شده پيوند عميق و ديرين سينماي هندوستان با افغانستان است؛ چون اولين فلم افغاني درسال 1949، درهندوستان ساخته‌شد. اين فيلم كه "عشق ودوستي " نام داشت، براساس فيلمنامه‌ي شادروان عبدالرشيد لطيفی و با شرکت چند تن از هنرپيشگان افغانی توسط کمپانی هندی موسوم به  " شور " تهيه و توليد شد. از طرفي، آغاز به کار نخستين سينماهای افغانی با پخش فيلم های هندی همراه بوده است.

 

2. داستانهاي ساده و عامه پسند؛ يكي از دلايل و عوامل رغبت فيلمدوستان افغاني به اين فيلم‌ها داستان‌هاي ساده و به دور از پيچيدگي آنهاست كه براي اين دسته از مخاطبان راضي كننده است. علاوه برآنكه اكثر اين فيلم‌ها از مضامين خانوادگي و عاطفي برخوردارند و از مسائلي سخن مي‌گويند كه در برخي موارد نزديك به مسائل جامعه‌ي افغانستان است، مسائلي مثل: فقر، طبقات اجتماعي، تبعيض و ...به همين دليل، به راحتي با داستان فيلم همراه ميشوند و با قهرمان آن همزادپنداري مي‌كنند و با شادي او شاد مي‌شوند و با حزن او محزون مي‌گردند.

 

3. سطح پايين توليدات داخلی؛ متاسفانه توليدات سينمايي جامعه‌ي سينماي افغانستان بسيار ناچيز است و اضافه‌ي بر ناچيز بودن، از كيفيت پاييني نيز برخوردار است. بنابراين، فضا براي حضور محصولات تجاري سينماهاي همسايه به خصوص باليوود مساعد مي‌شود.

 

4. عنصر رقص و آواز؛ سكانس‌هاي رقص و آواز در فيلم‌هاي هندي از مهمترين عوامل جذب مخاطبان جوان است.

 

5. عنصر رنگ‌‌؛  لوكيشن‌هاي زيبا و بهره گيري از رنگ‌هاي روشن و جذاب طراحي لباس نقش آفرينان فيلم‌در اين فيلم‌ها باعث شده‌است كه مردم افغانستان بنابر خلوص سليقهاي كه دارند با رغبت بيشتري به پاي اين فيلم‌ها بنشينند.

 

 

 

سخن پاياني

 

بنابر آنچه گفته‌شد سينماي باليوود در افغانستان نفوذ و جايگاه ويژه‌اي يافته‌است. اما نكته‌ي در خور توجه اين است كه اين گرايش و رغبت يك مرحله‌ي گذار است، نه ثبات. در حقيقت، تا زماني كه صنعت سينماي افغانستان در رخوت و سستي باشد و خط سير  صعودي قابل قبولي نيابد، وضعيت به همين منوال خواهد بود. تنها زماني مخاطبان ما به وضعيت مطلوب دست مي يابند كه فيلمسازان و رسانه‌هاي گروهي ما با ارائه‌ي آثار هنري و ارزشمند درك بصري و سينمايي انان را ارتقا دهند.

 

 

 

 

 

[1] . نام اين فيلم " راجاهاری شاندرا " بود. البته پيش از اين فيلمهاي كوتاهي ساخته شده بود ولي همچنانكه گفته شد اين فيلم نخستين فيلم بلند داستاني سينماي هندوستان بود.


February 11th, 2008


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
مسايل هنری