بازگشت
رابرت مك ناماراوزير دفاع سابق آمريكا
شرف شرف


آمريكا محرك اصلى گسترش سلاح هاى هسته اى است به نظر من، زمان آن فرارسيده است كه ايالات متحده آمريكا اتكاى خود به سلاح هاى هسته اى به عنوان يك ابزار سياست خارجى، همچنان كه در دوران جنگ سرد بود، را كنار بگذارد. با وجود ريسك متهم شدن به ساده انگارى و تحريك آميز موضع گرفتن، اما من سياست تسليحات هسته اى آمريكا را سياستى غيراخلاقى، غير قانونى، به لحاظ نظامى غير ضرورى و به شكل مرگبارى خطرناك مى دانم. خطر به كارگيرى اتفاقى يا غير عمد سلاح هاى هسته اى بسيار بالاست. در روندى بسيار جدا از كاهش دادن اين خطرات، دولت جورج بوش نشان داده است كه خود را متعهد مى داند زرادخانه تسليحات هسته اى آمريكا را به عنوان زيربناى محورى قدرت نظامى كشور حفظ كند. اين تعهدى است كه هنجارهاى بين المللى را تضعيف مى كند، هنجارهايى كه به مدت ۵۰ سال از گسترش سلاح هاى هسته اى در جهان جلوگيرى كرده اند. بخش قابل توجهى از سياست هسته اى كنونى آمريكا با سياست هاى موجود در آن زمانى كه من وزير دفاع بودم، تفاوتى نكرده است واين سياست در طول سالهاى گذشته از آن زمان تاكنون، تنها خطرناك تر و به لحاظ ديپلماتيك، مخرب تر شده است. امروز، آمريكا حدود ۴۵۰۰ كلاهك هسته اى استراتژيك تهاجمى را به سوى اهداف مختلف مستقر كرده است. اين رقم براى روسيه حدود تقريباً ۳۸۰۰ كلاهك است. مجموع سلاح هاى استراتژيك بريتانيا، فرانسه و چين بسيار از ارقام فوق كمتر و حدود ۲۰۰ تا ۴۰۰ كلاهك در زرداخانه هريك از كشورهاى نامبرده است. كشورهاى تازه هسته اى شده هند و پاكستان هر كدام زير ۱۰۰ سلاح هسته اى در اختيار دارند. كوريای شمالى كه اكنون ادعا مى كند سلاح هاى هسته اى توليد كرده است، برا ساس برآوردهاى سرويس هاى اطلاعاتى شايد مواد مورد نياز براى توليد بين ۲ تا ۸ بمب را در اختيار داشته باشد. از مجموع ۸۰۰۰ كلاهك هسته اى عملياتى فعال در نزد ايالات متحده، بيش از ۲۰۰۰ كلاهك در وضعيت آماده شليك فوق العاده قرار دارند (كه اصطلاحاً داراى ماشه مويى هستند، يعنى فاصله ميان دريافت تهديد تا به كارگيرى آنها به نازكى يك تار موى انسان است). اين كلاهك هاآماده اند تا ظرف مدت ۱۵ دقيقه پرتاب شوند. ايالات متحده هرگز خود را تابع سياست«عدم توسل به سلاح هاى هسته اى» ندانسته است. ما همواره آماده استفاده از سلاح هاى هسته اى بوده ايم كه فقط به تصميم يك نفر (رئيس جمهور) بستگى دارد. توسل ما به اين سلاح ها مى تواند عليه يك كشور هسته اى يا غيرهسته اى باشد، هرگاه كه ما احساس كنيم توسل به اين سلاح ها تأمين كننده منافع ماست. كل وضعيت چنان شگفت آور است كه گاه غير قابل باور به نظر مى رسد. هر روز، اين احتمال وجود دارد كه رئيس جمهور ظرف مدت ۲۰ دقيقه تصميم بگيرد كه آمريكا بايد از سلاح هسته اى استفاده كند. اعلان جنگ به يك كشور ديگر مستلزم كسب حمايت كنگره است، اما پرتاب يك بمب هسته اى تنها به ۲۰ دقيقه زمان و تصميم رئيس جمهورى بستگى دارد. اين وضعيتى است كه ما طى ۴۰ سال گذشته شاهدش بوده ايم. تغييرات كمى در اين وضعيت اعمال شده و اغلب فرايندها و فرمول ها دست نخورده باقى مانده اند، حتا كودهاى موسوم به فوتبال. اين نام يك بکس دستى است كه همراه يك افسر ارتش همواره در كنار رئيس جمهور قرار دارد و درون اين بكس چيزى نيست جز كودهاى لازم براى فعال كردن فرايند پرتاب بمب هاى هسته اى. در زمان جنگ سرد ميان بلاك غرب و شرق، آمريكا و متحدانش در پيمان آتلانتيك شمالى (ناتو) بر اين باور بودند كه نظر به تهديد متعارف اتحاد شوروى و متحدان اين كشور (در قالب پيمان وارسا) عاقلانه بود كه آمريكا باب گزينه احتمال توسل به سلاح هاى هسته اى در مقام نخست را براى خود باز بگذارد تا بدين ترتيب بتواند نوعى بازدارندگى ايجاد و تهديد نيروهاى متعارف بلاك شرق را متوازن كند.
آنچه امروز پس از گذشت يك دهه از پايان جنگ سرد بسيار تكان دهنده است، اينكه سياست هسته اى آمريكا تغيير نكرده است. اين سياست با شرايط پس از فروپاشى اتحاد شوروى سابق تطبيق و تنظيم نشده است. حداقل كارى كه بايد انجام مى شد،آن بود كه سيستم آمادگى فوق العاده (يا همان فاصله مويى تا پرتاب سلاح هاى هسته اى) تعديل شود و همه سلاح هاى استراتژيك از وضعيت ياد شده خارج شوند. بسيارى اين امر را توصيه كرده اند، از جمله جنرال« جورج لى باتلر»كه فرمانده سابق بخش تسليحات استراتژيك آمريكا و فايده نخست اين كاهش حساسيت آن است كه ضريب احتمال توسل اتفاقى به يك حمله اوليه هسته اى بسيار كاهش مى يابد. اين اقدام در صورت اجرا، پيامى براى ساير كشورهاست تا بدانند كه آمريكا در حال گام برداشتن در مسيرى است كه به پايان اتكا به سلاح هاى هسته اى ختم مى شود. ما در سال ۱۹۶۸ و در زمان تولد معاهده عدم گسترش سلاح هاى هسته اى با حسن نيت وعده داديم كه در نهايت، سلاح هاى هسته اى خود را برخواهيم چيد. آمريكا به دلايل قابل درك اصرار دارد كه كوريای شمالى و ايران بايد متقاعد شوند كه به تعهدات خود در سايه امضاى معاهده عدم گسترش سلاح هاى هسته اى عمل كنند و درمقابل دستيابى به استفاده صلح آميز ازا نرژى هسته اى، به سمت توليد سلاح هاى هسته اى نخواهند رفت. اما در عين حال، توجه بسيارى از كشورها، از جمله كشورهاى بالقوه هسته اى جديد، بر روى خود آمريكا متمركز است كه با حفظ حجم عظيمى از سلاح هاى هسته اى در راستاى كنار گذاشتن زرادخانه خود حركت نمى كند و با اين اقدام خود، وضعيت دشوارى را ايجاد مى كند كه بسيارى بپرسند كه وقتى آمريكا خود چنين سياستى در پيش گرفته است، چرا كشورهاى ديگر بايد جاه طلبى هاى هسته اى خود را كنار بگذارند؟ من به واسطه تجربه مستقيمى كه در ارتباط با سياست هسته اى آمريكا دارم مى دانم كه اين سياست امروز، خطرات غير قابل پذيرشى را متوجه خود آمريكا و كشورهاى ديگر مى كند. در سيزدهم نوامبر ،۲۰۰۱ جورج بوش اعلام كرد كه به ولاديمير پوتين رئيس جمهورى روسيه گفته بود كه آمريكا در طول دهه پيش رو ي سطح كلاهك هاى آماده عمليات را از حدود ۵۳۰۰ فروند به رقمى بين ۱۷۰۰ تا ۲۲۰۰ فروند كاهش مى دهد. اما يك بررسى انجام شده توسط دولت بوش، موسوم به «بررسى آرايش هسته اى»، كه كنگره نيز در آن دست داشت و در جنوري ۲۰۰۲ منتشر شد، داستان كاملاً متفاوتى نسبت به گفته رئيس جمهورى آمريكا ارائه كرد. به موجب توصيه هاى اين بررسى، تعدادى بسيار بيشتراز ۲۲۰۰-۱۷۰۰ سلاح هسته اى براى چند دهه آينده بخشى از نيروها و دكترين نظامى آمريكا باقى خواهند ماند. از طرف ديگر، آندسته از كلاهك هاى هسته اى و لوازم جانبى پرتاب آنها كه از حالت استقرار و عملياتى بودن خارج شده اند، در حالت آماده براى استقرار مجدد حفظ خواهند شد.
علاوه بر استقرار شمار زيادى سلاح هاى استراتژيك براى مدتى طولانى در آينده، دولت بوش در حال برنامه ريزى براى ايجاد يك سلسله برنامه هاى هسته اى گسترده و پرهزينه است تا توان هسته اى نظامى كنونى آمريكا را مدرنيزه كند و نيز مطالعاتى در زمينه توليد لوازم پرتاب و كلاهك هاى جديد صورت گيرد. برخى اعضاى دولت بوش خواهان توليد بمب هاى هسته اى جديدى شده اند كه عليه اهداف بتونى زيرزمينى قابل استفاده باشند (براى مثال، عليه پناهگاههاى زيرزمينى كه صدام در بغداد ساخته بود). تأسيسات جديدى بايد ساخته شود كه پاسخگوى برنامه هسته اى گسترش يافته فوق باشد. طرحهاى موجود شامل ادغام سيستم دفاع ضد موشك هاى بالستيك در قالب سيستم تسليحات تهاجمى مى شوند كه به موجب آن، توانايى آمريكا براى استفاده از توان رزمى در راستاى افزايش توان پاسخگويى به حمله دشمن افزايش يابد. دولت بوش همچنين اعلام كرد قصد ندارد از كنگره بخواهد تا پيمان جامع منع آزمايش هاى هسته اى (سى تى بى تى) را تصويب كند. در همين حال با اينكه هنوز تصميمى براى انجام آزمايش هاى هسته اى اتخاذ نشده است، دولت بوش از آزمايشگاهها خواسته است تا تحقيقات روى طراحى سلاح هاى جديد هسته اى را آغاز كنند و نيز سايت هاى محل انجام آزمايش هاى هسته اى در صحراى« نوادا» را آماده كنند تا در صورت لزوم براى آزمايش هاى آينده مورد بهره بردارى قرار گيرند. مشاركت بر اساس حسن نيت در مذاكرات بين المللى براى خلع سلاح هسته اى- از جمله مشاركت در پيمان سى تى بى تى- يك تعهد حقوقى و سياسى براى تمامى كشورهاى امضا كننده معاهده عدم گسترش سلاح هاى هسته اى در جهان است كه در سال ۱۹۷۰ وارد صحنه اجرايى و در سال ۱۹۹۵ براى مدت نامحدودى تمديد شد. برنامه هسته اى دولت بوش و امتناع آن از تصويب سى تى بى تى، براى بسيارى از كشورها، نشانه اى از عدم پابندى آمريكا به معاهده عدم گسترش سلاح هاى هسته اى خواهد بود. عملكرد آمريكا چنان داراى استند رد دوگانه و سياست يك بام و دو هوا گونه است كه گويى به جهانيان چنين مى گويد:« من (آمريكا) با وجود برخوردارى از بزرگترين قدرت نظامى متعارف در جهان براى هميشه به داشتن سلاح هاى هسته اى نياز دارم، اما شما (هر كشورى كه باشيد) با وجود روبرو بودن با دشمنان مجهز، هرگز حق داشتن حتا يك سلاح هسته اى را نداريد». اگر ايالات متحده آمريكا به سياست هسته اى خود ادامه دهد، گسترش قابل توجه فعاليت هاى هسته اى در جهت توليد سلاح را بطور حتمي شاهد خواهيم بود. كشورهايى نظير مصر، جاپان، عربستان سعودى، سوريه و تايوان به احتمال زياد به دنبال داشتن سلاح هاى هسته اى خواهند رفت و برنامه هايى را در اين خصوص آغاز خواهند كرد؛ اين همان كارى است كه هم خطر استفاده از سلاح هاى هسته اى و نيز احتمال افتادن اين قبيل سلاح ها و مواد فسيلى به دستان تروريست ها و يا كشورهاى اصطلاحاً سركش افزايش خواهد يافت. ديپلمات ها و سرويس هاى اطلاعاتى معتقدند كه« اسامه بن لادن» چندين بار براى به دست آوردن سلاح هاى هسته اى يا مواد فسيلى تلاش كرد. در گزارش هاى متعددى آمده است كه «سلطان بشيرالدين محمود»، رئيس سابق مجموعه تأسيسات هسته اى پاكستان چندين بار با بن لادن ديدار كرده بود. اگر القاعده بتواند به اين دسته از سلاح ها دست يابد يا حتا بتواند اورانيوم غنى شده تهيه كند، شانس اين شبكه براى توليد سلاح هاى هسته اى بسيار افزايش خواهد يافت. دانش فنى براى ساختن بمب هسته اى ساده اى نظير مدل تفنگى شكل كه در «هيروشيما»استفاده شد، اكنون به شكل گسترده اى در دسترس قرار دارد. كارشناسان ترديد چندانى ندارند كه اگر تروريست ها مواد اوليه لازم را در اختيار داشته باشند، توان توليد اشكال اوليه اى از بمب هاى هسته اى را خواهند داشت. «ويليام پرى» وزير دفاع سابق آمريكا تابستان گذشته در نشست «آكادمى ملى علوم گفت: من هيچگاه بيشتر از اكنون نگران يك انفجار هسته اى نبوده ام...
(« سياست خارجى» (Foreign Policy) )
August 7th, 2005


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
مسایل بین المللی