بازگشت
شصتمين سالگرد تولد سازمان يونسكو
ارسالي جواد نصريان ارسالي جواد نصريان

 سازمان يونسكو، در اين سال شصتمين سالگرد تولدش را جشن ميگيرد. در روز ۱۶ نوامبر ۱۹۴۵ بود كه شاخه ی پرورشى، علمى و فرهنگی سازمان ملل متحد، با عنوان united nations educational, scientific and cultural organisation, به پيشنهاد كشورهای فرانسه و انگلستان در لندن بنياد نهاده شد. نخست ۳۷ كشور در تشكيل اين سازمان شركت داشتند و ايجاد كميسيونهای ملی و داخلی برای هر عضو را در كشور خود اعلام كردند.

 

تجربه های اندوخته از جنگ جهانی دوم، به كشورهای موّسس يونسكو نشان داده بود كه تنها با امضای قرارداد صلح ميان كشورها و بستن پيمانهای سياسی و اقتصادى، نميتوان به آشتی پايدار ميان ملت ها دست يافت، صلح پايدار تنها همپای همبستگی معنوی و اخلاقی ميان انسانها به وجود خواهد آمد و رشد خواهد كرد.

 

در مقدمه اساسنامه ی يونسكو آمده است: از آنجا كه جنگ، نخست در ذهنيت بشر پديد ميآيد، بايد صلح را نيز در درجه ی نخست در اذهان مردم جای داد. ماده ی اول اساسنامه، هدف يونسكو را پشتيبانی از هرگونه همكاری در زمينه های علمى و فرهنگی ميان ملتها تعيين كرده است. همكاری هايی كه بايد در جهت حفظ صلح و امنيت بين المللی و احترام به شخصيت انسان، به دور از هرگونه تبعيض نژادى، آيينى، جنسی و زبانی باشد.

 

هنگامی كه در سال ۱۹۴۵ سازمان يونسكو تاسيس شد، هنوز سران همه ی كشورهايی كه عضو سازمان ملل متحد شده بودند، به اهميت يونسكو اقرار نداشتند. برازيل نخستين كشوری بود كه در سال ۱۹۴۶ كميسيون داخلی يونسكو را در كشورش به كار گماشت. پس از آن، رفته رفته كشورهايی كه ايجاد كميسيونها و بخشهای محلی يونسكو را اعلام كرده بودند، فعاليت خود را آغاز كردند. هم اكنون ۱۹۱ كشور جهان، عضو يونسكو هستند و ۵ هزار كميسيون و مجمع كوچكتر محلی در ۱۲۰ كشور، هدفهای بخش فرهنگی سازمان ملل را فعالانه دنبال ميكنند.

 

كشورهايی مانند آلمان كه پس از جنگ دوم جهانی در اشغال ابرقدرتها بودند، تازه در دهه ی ۱۹۵۰ توانستند به يونسكو راه يابند و حتا ميتوان گفت كه يونسكو دروازه ای برای ورود آنها به سازمان ملل متحد بود. آلمان در سال ۱۹۵۱ به عضويت يونسكو درآمد و فعاليتهای خود را در آغاز، بيشتر در زمينه ی طرحهای سوادآموزی و بهسازی مدارس، متمركز كرد. هم اكنون در ۷۲۰۰ مدرسه در سراسر جهان، پروژه هايی به پشتيبانی يونسكو در حال انجامند كه بيش از صد مدرسه از اين دست در آلمان قرار دارند.

 

از پيمانهای ارزنده و برجسته ای كه يونِسكو در تصويب و اجرای آن كوشيده است، پيمان حفظ و حمايت ويژه از بناها و آثار برجسته ی فرهنگی در منطقه های پرتنش است. در سال ۱۹۵۶ بيشتر اعضای يونسكو متعهد شدند به هنگام بروز اختلافات نظامى، از ويران ساختن آثار برجسته فرهنگی كشورها، اكيدا خودداری كنند. متأّسفانه ايالات متحده امريكا و انگليس، تا به امروز اين پيمان را امضا نكرده اند.

 

يونسكو، در طول عمر شصت ساله ی خود، به اقدمات ارزنده ای دست زده كه هركدام را به نوبه ی خود ميتوان از دستآوردهای همكاريهای فرهنگی بين المللى، به شمار آورد. در سال ۱۹۶۰ فراخوانی از سوی اين سازمان به سراسر جهان فرستاده شد كه برای نجات آثار تاريخی نوبيان در دره نيل در مصر به پا خيزند. ايجاد سد اسوان باعث طغيان رود نيل شده بود و ۲۲ معبد بازمانده از دوران باستان در مصر، در معرض خطر ويرانی قرار داشتند.

 

يونسكو با يك برنامه ی عمرانی بيست ساله و فراهم آوردن ۴۰ ميليون دالر از سوی حكومتها و مردم، توانست با صرف ۷۰ ميليون دالر هزينه، از آثار يادشده رفع خطر سازد. در سال ۱۹۶۷ طی يك برنامه ی سوادآموزی فراكشوری گسترده، پشتيبانی مالی و فرهنگی از مبارزه با بيسوادی در الجزاير، اكوادور، مالی و ايران، آغاز شد. روز ۸ سپتامبر، به عنوان روز جهانی سوادآموزی نامگذاری شد و از آن پس هر سال يونسكو جايزه هايی در اين رابطه به نيروهای سوادآموز و مبارزه با بيسوادى، اعطا ميكند.

 

از اقدامات موثر يونسكو، يكی هم امضای پيمان ممنوعيت صدور و ورود آثار برجسته ی فرهنگی بومی كشورها است. همانطور كه حتما ميدانيد، بسياری از آثار تاريخی و فرهنگی منقول کشورما، از كشور خارج شده و هم اكنون در موزه های اروپايی و امريكايی شخصي و دولتي نگاهداری ميشوند. از سال ۱۹۷۰ به بعد، يونسكو قانون منع خروج اين گونه آثار از محل اصلی خود را پيشنهاد كرد و به امضای اكثر اعضای خود رساند.

 

در سال ۱۹۷۱ يونسكو با فراز و نشيبهای بسياری روبرو بود. نخست اين كه از آن سال به بعد، برخی از آثار تاريخی در سراسر جهان به عنوان ميراث فرهنگ جهانی تعيين شدند و مسئوليت  نگاهبانی آن ها را يونسكو عهده دار شد. دوم اينكه كشور پرتگال خروج خود از يونسكو را به بهانه ی دخالت يونسكو در امور داخلی كشور، اعلام كرد. موضوع از اين قرار بود كه يونسكو همواره به وضعيت سوادآموزی در مستعمرات افريقايی پرتگال، اعتراض ميكرد و اصرار داشت كميسيون مستقلی اين وضعيت را بررسی كند. تنها پس از برقراری دموكراسی در پرتگال، اين كشور در سال ۱۹۷۴ باز به يونسكو پيوست. تا سال ۱۹۸۵ سه كشور ديگر نيز از عضويت در يونسكو و فعاليت در اين سازمان، خارج شدند. در سال ۱۹۸۴ ايالات متحده و يك سال بعد انگلستان و سنگاپور خروج خود را اعلام كردند. انگليس در سال ۱۹۹۷ و ايالات متحده در سال ۲۰۰۳ بار ديگر به يونسكو پيوستند.

 

ادامه ی فعاليتهای يونسكو نشان ميدهد كه تنها ابرقدرتها مايه ی زندگی و مرگ سازمانهای فرهنگی بين المللی نيستند. در سال ۱۹۹۰ گردهمآيی عظيمی از سوی يونسكو در تايلند برگزار شد كه ۱۵۰۰ شخصيت بين المللی از ۱۵۵ كشور جهان در آن شركت كردند. از آن سال به بعد، هر دو سال يك بار، گزارش مفصلی از سوی يونسكو در رابطه با پيشرفتها و كمبودهای سوادآموزی در جهان، منتشر ميشود. از سال ۲۰۰۳ به پيشنهاد و پشتيبانی يونسكو، دهه مبارزه شديد با بيسوادی در سراسر جهان آغاز شده و بخش بزرگی از بودجه ی اين سازمان به اين موضوع اختصاص داده شده است.

 

 

 


November 27th, 2005


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
مسایل بین المللی