بازگشت
ردپای زن افغان در تاریخ
نسرین مفید نسرین مفید


برگ های زرین زمان یکی پی دیگری فرو میریزند وتاریخ کوله بار فراگرد راهش را به پیش میبرد . در این میان زمانی زن به مثابه مادر در تارک این برگ های زرین یابش میا بد وگردونهء تاریخ را ترک تازانه میراند وزمانی به گونهء انسان دست دوم در چهارچوب خانه زندانی میگردد .به انگاره های پژوهش گران تاریخ که این دوره را کمون اولیه مینامند ، زن قامت افزایی میکند وسالار مرد است . (1)اما همینکه زور آزمایی پدیدار گشت وجنگ وکشتار دستش را با غارت همنوا ساخت و زمینه های بهره کشی از انسان به پرسش کشانیده شد ؛زن در جایگاه پسین مرد مینشیند وبدبختی های را به نظاره می گیرد . اما با آنهم دست زیر الاشه نمی نشیند بل که دو شادوش مردان ولی اینبار تنها به ابادانی وساختمان جامعه کمر همت میبندد. ،وبا گامهای استوار وماندگار در دل تازیخ کشور ما ره می سپارد وکارنامه های سترگی از خود بیادگار میگذارد . بودن رزمجویان صلحجو ، مادران پر عطوفت ورایزنان خیر اندیش بیانگر ویژگی اهمیت زن در برهء تاریخ کشور ماست . هرگاه در لابلای برگ های زرین تاریخ رد پای زنان رزمنده وماندگار را جستجو کنیم به نام کتایون مادر اسفند یار برمیخوریم که در تارک خردورزی وآگاهی سرافراز است . رودابه مادر رستم درخت استوره یی استواریست که ریشه هایش به درازای تاریخ میکشد . بانو گشتاسپ دختر رستم از زمرهء زنان نام آور وجنگندهء دلاور یست که رد پایش در تاریخ کشور ما میدرخشد .تهمینه مادر سهراب قهرمان بی همتا ، زنیست مهر پرور ، بردبار وبا فرهنگ.که درد مرگ فرزندش سهراب را با دشواری میپذیرد وآه ازجگر نمیکشد . فرنگیس زن وارسته از گرایش جاه وجلا ل ، زنی از خود گذر ووفاداریست که تاریخ وفاداری چون او هرگز به یاد ندارد .(2) رابعهء بلخی ومهستی گنجوی دو چهرهء شاعرهء نگار گر که با اندیشه های نفیس وتخیل های پیراسته ، تار های ظریف روح انسان را بنوا در آ وردند وهستی خویش را با پایداری سترگ وروان سر شار از عشق ، دوستی ، شرافت وبزرگمنشی در راه بر آورده شدن حقوق زن که دوست داشتن وشایسته زندگی کردن است ، به یاد گار گذاشتند .
ستاره مادر ابو علی ابن سینا ی بلخی دانشمند ماندگار همه سده ها وزمانه ها زنی فرهیخته وپویه داریست که فرزندی چون ابوعلی را خرد ورزی واندیشیدن بیاموخت . گوهر خاتون مادر مولا نا جلال الدین محمد بلخی که نخستین الفبای عشق را در دامن پر مهر مولا نا کارید .فاطمه خاتون زن علاالدین عروس مولانا جلال الدین محمد بلخی که در گسترش عشق ورسانش اثار گرانبهای مولانا با یاد دهانی دو کتاب ارزنده مناقب العارفین وزندگینامه مو لانا نام او را ماندگار ساخت . (3 ) مادر حسنک زن بردباری که به گواهی تاریخ بیهقی هنگامیکه خبر به دار کشیدن پسرش را به او گفتند بی آنکه خم به ا برو آورد گفت : (( بزرگا مردا!که این (حسنک) پسرم بود که پادشاهی چون محمود این جهان بدو دادوپادشاهی چون مسعود آن جهان ...)) (4).این سخن تا هنوز که بیشتر از هزار سال از آ ن میگذرد با باز تاب سترگی در دهلیز تاریخ پژواک میا فگند . حاذقه ومحجوبه هروی ، مخفی بدخشی ، عایشه درانی مستوره غوری، نازو انا و ملالی که با پیکار دلیرانه با قلم واندیشه به جنگ بی خردی وسیه روزی رفتندومبارزه کرده اند . علیا جناب خواهر محمد نادر شاه خانم امیر حبیب الله خان نخستین زنیست که با زندگی وتمدن غربی آشنایی یافت و با ترجمه کتاب ( الفاروق )شبلی نعمانی رده های روشنگری وتمدن را در وجود امیر حبیب الله خان بر انگیخت وپای دنیای متمدن را در افغا نستان باز کرد .(5) در همین هنگامه است که برای نخستین بار فرمان لغو محرومیت دختران از ارث ومنع ازدواج اجباری زن بیوه با اقوام شوهر فوت شده اش و رعایت قانون حد نصاب مذهبی برای داشتن همسر که چهار زن است (؟) به دستینه رسیدند با آنکه نیم بند وغیر دموکراتیک بودند پدیدار گشتند. ملکه ثریا زن امیر امان الله خان که در سا ل 1927 به کشور های اروپایی بدون چادر وبرقه سفر کرد وپس از بازگشت دلیرانه گلم بورقه وچادر را درید وبا سر برهنه در دعوت ها نما یان شد ، نخستین زن همتبار ا فغان پنداشته می شود .به همت مادر محمود طرزی در هفته نامه سراج الاخبار بمنظور روشن شدن زنان همگینهء ارشاد النسوان براه افتاد که نخستین گام های روشنگری برای زنان درآن بازتاب گردید. به همت و همیاری زنان مبارز برای نخستین بار در تا بستان 1928 انجمن حمایت نسوان افغان که در گام نخست دوازده نفر وکیل زن پویه ور وقامت افزا در آن هستی یافتند بنیان گذاری شد .که نخستین اموزشگاه زنان در کشور پنداشته میشود . (6) با گسترش اموزشگاه های دخترانه ورشد نهضت زنان ، آ موزگاران ودختران مکاتب خوا ستار دور افگنی چادر و رفع حجاب شدند .که در جشن آزادی کشور در سال 1959 ملکه حمیرا وزنان وزرای خارجه ودفاع کشور بدون حجاب این ارزو را فرا گیر ساختند . در سال 1965 که موج خروشندهء ندای زن در گوش جهانیان طنین میافگند در کشور ما نیز برای نخستین بار زن در کارگاه رهبری دولتی ره میگشاید ،که خانم معصومه وردک وکبرا نورزایی در پست وزارت تکیه میزنند .در همین زمان خانم دکتور انا هیتا راتب زاد، رقیه حبیب ،خدیجه احراری ومعصومه عصمتی نخستین زنان وکیل انتخابی مردم در پار لمان کشور ره می گشایند .
بر اساس قانون اساسی سال 1964 که راه بسوی دمو کراسی باز ونخستین هسته های سازمان های سیاسی بنیان گذاری میشوند . سازمان دموکراتیک زنان افغا نستان به رهبری خانم دکتر انا هیتا راتب زاد وپسانتر ها سازمان انقلابی زنان افغا نستا ن (راوا) ودها سازمان خورد وبزرگ مبارز وپیکار جوی دیگر سر هستی میگذارند . (7) در پایان دههء هفتاد وآغاز دههء هشتاد سدهء بیستم با خیزش طوفنده ورسانش دانشمداری در کشور، زنان نیز از آ زادی های لازم بهره ور میگردند . زنان دوشادوش مردان در کارگاه هاو کارخانه ها، در دفتر ودیوان ، در مزرعه وکشتزار پدیدار می گردند .دامن سیه روزی وبیخردی را میدرند . حق ازدواج ، آموزش وتلاق را بدست میآورند و با آنکه دست زور وزر به برهء آزادی های آنان چیره بود ، میتوانستند نفس به دلخواه بکشند . اما دریغا ! ودرد ا !که این دهه به نابودی کشیده شد ویکبار دیگر دست اهریمنی بی خردان وسیه روزان بر تاریک تاریخ کشور ما پهن گشت وزن از تلویزیون .رادیو از اداره وکارگاه دو باره به زیر چادر سیاه بربریت وددمنشی برده شد واز تمام آ زادی ها وحقوق انسانی بی بهره گردید . وهنوز که هنوز است با آنکه آ فتاب در خشان آزادی به کرانه ها وویرانه های میهن ما به روشنا یی نشسته ولی زن چنا نکه بود زیر یوغ تعصب ددمنشی وسیه روزی دست وپا میزند . به امید روزی که زن افغان ما نند سایر زنان جهان از حق آزادی کامل ودر برابری با مردان به مثابه انسان در کشتی بی پهنای جهان جاه بگیرد . /
پی نوشت ها : (1) تاریخ دنیا ی قدیم ف.پ کرفکین چاپ مسکو سال 1969 (2)بر گرفته ازمتن شهنامه فردوسی (3)کلمه نشریه ا دبی جاپ هامبورگ شماره 4و5 سال سوم عقرب 1384 صص 20 (4)تاریخ بیهقی تصنیف خواجه ابوالضل محمد بن حسین بیهقی دبیر بکوشش دکتر خلیل خطیب رهبر چاپ اول 5)افغانستان در پنج قرن اخیر مولف میر محمد صدیق فرهنگ نوبت چاپ دوم انشارات قم جاپ سوم (6) خط سوم فصلنامه فرهنگی ، ادبی وهنری بهار وتابستان 1382 صص 104 (7)مجله ندای زن چاپ هامبورگ شماره فوق العاده سا ل 2003
March 6th, 2005


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
مسایل تاریخی