بازگشت
گسترش فرقه اسماعیلیه در قرن اخیر
استادصباح استادصباح


نوسازی و گسترش فرقه اسماعیلیه در قرن اخیر همزمان با شکل گیری فرقه‌های استعماری «بهاییت» و «بابیت» در ایران بوده است. نزدیکی شعارها و آموزهای بهاییت و فرقه اسماعیلیه، مدرن، کاملا حساب شده و تحت یک مدیریت پشت پرده می‌باشد. در سال 2004 کنفرانسی تحت عنوان «بررسی راهکارهای توسعه در کشورهای جهان سوم» در شهر لندن و از طرف دانشگاه آقاخان برگزار گردید. از آنجا که «شبکه توسعه آقا خان» فعالیت‌های گسترده ای را در سطح بین الملل در حال اجرا دارد، اقدام به تبیین بخشی از سوابق سیاسی و فرهنگی سران این فرقه، میزان نفوذ و تاثیرگذاری آنان در سازمانهای بین المللی، معرفی گروه رسانه ای آقاخان، منابع مالی و معاملات تجاری شاخه اقتصادی این فرقه با شرکتهای چند ملیتی می‌نماید. در حال حاضر یک شرکت زنجیره ای بین المللی به نام «صندوق توسعه اقتصادی آقاخان» به عنوان محور اقتصادی این فرقه مشغول سرمایه گذاری و اجرای طرح‌های اقتصادی در ا کثرنقاط جهان می‌باشد. کارمندان این شرکت در حال حاضر 18 هزار نفر و سرمایه آن بیش از یک و نیم میلیارد دالر تخمین زده می‌شود. گفته می‌شود که این شبکه همچنین، گروه رسانه ای گسترده ای را تحت کنترل دا رد که در ذیل به شاخه هایی از فعالیتهای آن اشاره می‌شود: ـ
گروه رسانه‌های نیشن Nation شامل سه روزنامه و دو هفته نامه و یک شبکه تلویزیونی وهمچنین یک شبکه رادیویی که در آفریقای شرقی و منطقه مدیترانه.ـ اهداف ذکر شده برای شبکه فرهنگی - رسانه ای آقاخان به گفته گردانندگان آن مواردی از قبیل : تقویت جامعه مدنی، توسعه روستایی و آموزش زنان و دختران با تاسیس دانشگاهها و آکادمی‌های مختلف در سراسر جهان و. . . می‌باشد. ـ از دیگر اهداف شبکه آقاخان، شناسایی و جذب استعدادهای درخشان کشورهای مسلمان و ارائه بورس به نخبگان آنان است تا به گفته مقامات این فرقه، در آینده بتوانند فرهنگ کشورهای مسلمان را منطبق با تمدن غرب و گفتمان مدرن شکل دهند. ـ بخش فرهنگی شبکه آقاخان نیز اخیرا مسئولیت بازسازی آثار تاریخی افغانستان و تاجیکستان را جهت نفوذ در افکار عمومی و نخبگان فرهنگی این دو کشور، تدارک دیده است. ـ این فرقه همچنین همکاری و سرمایه گذاری گسترده ای با «بنیاد راکفلر»، «بنیاد فورد»، «دانشگاه هاروارد» و شرکت «مایکروسافت» آمریکا، «وزارت تعاون و توسعه اقتصادی» آلمان، «آلکاتل» و «بوئینگ»، «بنیاد شل» انگلیس، «صندوق توسعه اجتماعی» جاپان، «بانک اسکوشیای» کانادا، «سازمان تعاون کلیساهای » هلند، «کانتون» سوئیس، همکاری و روابط نزدیک با دولت‌های ایالتی «گجرات و راجستان و ماهاراشترا، دهلی» هند، «جمعیت تنظیم خانواده» پاکستان، «سازمان باستان شناسی» سوریه و قزا قستان، «حکومت ولایت خودمختار کوهستان بدخشان تاجیکستان» و همکاری مستقیم با دولت «افغانستان وتانزانیا و سوریه و فیلیپین» را عملی نموده است. از سوی دیگر، فرقه آقاخان، با انتشار کتابچه ای تحت عنوان «شبکه توسعه آقاخان» اقدام به تشریح تاریخچه و اهداف اقتصادی -فرهنگی و اجتماعی خود در میان بیش از پنجاه کشور و در قالب صدها شرکت و موسسه اقتصادی و فرهنگی نموده است که در بخشی از آن چنین آ مده است : «شبکه توسعه آقاخان، متشکل از گروهی از سازمانهای غیرمذهبی، بین المللی و خصوصی است که در جهت بهبود فرصت‌هاو ارتقای شرایط زندگی مردم در مناطق در حال توسعه جهان، تلاش می‌کند که در این راستا سالانه حدود 230 میلیون دالر فعالیت‌های غیرانتفاعی را در دستور کار خود قرار داده است.»
اسماعیلیان به روایت تاریخ از آنجا که فرقه آقاخان، خود را از اعقاب و پیروان اسماعیلیان می‌داند جاي دارد که اشاره ای به تاریخچه تشکیل فرقه اسماعیلیان داشته باشیم. اسماعیلیان، فرقه ای از شیعیان هستند که به امامت «اسماعیل» فرزند امام جعفر صادق معتقد می‌باشند. «فاطمیان»، اعقاب جریان اسماعلیه، قریب به سه قرن در مصر و منطقه خاورمیانه و مناطق نزدیک به دریای مدیترانه حکومت کردند. پس از اضمحلال و فروپا شی دولت فاطمی، مرکز سیاسی و جغرافیایی اسماعیلیه از مصر به کرانه‌های ایران و سوریه انتقال یافت. در این میان سران فرقه جهت کسب قدرت سیا سی، اقدام به ترورهای گسترده ای در سطح سران حکومتی از جمله « خواجه نظام الملک طوسی» نمودند که داستان ساخت قلعه الموت و پناه گرفتن حسن صباح و فداییان وی در آن، در تاریخ ثبت شده است. اسماعیلیه در قرنهای اخیر، دیگر آن گروه سرکش که در کوهها و غارها سنگر می‌گرفتند و با ترورهای مخفیانه خویش، رعب بر دل مخالفان می‌افکندند، نیستند بلکه دستور کار خود را بر مبنای «انطباق با محیط و تغییرات تاریخی» نهاده اند. آقا خان سوم یعنی « سلطان محمدشاه» که 72 سال رهبری فرقه اسماعلیه را برعهده داشت، مشهورترین شخصیت این فرقه به شمار می‌رود. او بود که با پایه گذاردن نهادها و موسسات اقتصادی و فرهنگی در شبه قاره هند، بنیان شبکه توسعه آقاخان را نهاد. « سلطان محمد شاه»، از سال 1937 تا 1939، رئیس جامعه ملل گردید. جامعه ملل، شکل اولیه سازمان ملل فعلی بود که توسط قدرتهای بزرگ و فاتح جنگ جهانی اول تاسیس شد ولی با شروع جنگ جهانی دوم و حمله ارتش رایش به لهستان و شوروی، جامعه ملل از هم فروپاشید. در این میان، سنت حضور در مجامع بین المللی در فرقه اسماعلیان ادامه یافت و فرزند ارشد سلطان محمدشاه، یعنی پرنس علی خان بعدها به عنوان سفیر پاکستان در سازمان ملل برگزیده شد. شایان ذکر است امام فعلی فرقه اسماعیله، «پرنس کریم آقاخان»می باشد که به عنوان چهل و نهمین امام موروثی اسماعیلیه است .
April 9th, 2005


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
مسایل تاریخی