بازگشت
سی ومین سالروز شهادت علامه محمد اسمعیل مبلغ فرخنده و گرامی باد
محمد عوض نبی زا د ه محمد عوض نبی زا د ه

به نام نيکو اگر بميرم رواست           مرا نام بايد که تن مرگ راست

مرا مرگ بهتر ازآن زنده گی             که سالار باشم کنم بنده گی

سر زمین دانش پرور افغانستان علی الرغم طبیعت خشن و کوهستانی خویش مردانی بزرگی از فرهیختگان ومتفکرین را در دامن خود پرورش داده است مردانی که کار نامه های زندگی شان سر شار از شهکاری های سترگ فرهنگی ,شکوه مندی , عزت و سر فرازی و فرزانگی به سر بلندی و استواری کوه های بابا - هندوکش و پامیر با خصوصیات روحی علمی و اخلاقی منحصر به فرد خویش  است. تاریخ استبداد زده افغانستان شاهد اندوخته های علمی اندیشمندان و متفکرین قدیمه و معاصر و شاهکارهای سترگ علمی و فلسفی هزاران تن از فرزانگان  فرهنگی بصورت جمعی و انفرادی بوده  اند که زنده تر از هر زنده اي، در ذهن و ضمير مردم کشور، جايگاه فراموش ناشدني دارند هر یک از ین اندیشمندان ملی در دوره های گو ناگون تاریخ خونین کشور ما قهر مانانه در مبارزه علیه  جهل و عقبماندگی وبی عدالتیهای حکام مستبد که با قلم و اندیشه روشنگرانه  رزمیده و این چهره های شا خص علمی  و فرهنگی هر کدام نقش ورسالت فدا کارانه وجا نبازانه خود ها را در عرصه های  پژوهش علمی و رشد سیاسی – فرهنگی ایفا ء نموده اند.استبداد در افغانستان همواره از جلوه قومى برخوردار بوده  ودرطول سه صد سال ،  وحدت ملي مردم کشور نثار برتري جوئي هاي خانداني و  قبيلوي گرديده وبا ابعاد گسترده درطول ساليان متمادي تاثیرات منفی تبعيض و بيعدالتي ناشي از این  برتري جوئيها در ساحه علمی و فرهنگی کشورنیز بالای متفکرین اقوام تحت ستم  محسوس بوده است . درمورد جفا ی که بر مردم افغانستان در بخش های علمی -  تحقیقی و اجتماعی تا هنوزانجام شده است هر چه بنویسیم کم است؛  ولی در این اواخر تعدادی از روشنفکران و قلم بدستان  مسئولیت پذیر کشور مان  که مقالاتش شان حاوی مطالبی برای درهم  شکستن سکوت تلخ تاریخ - فریاد و اعتراضیست  روشنگرانه  وهوشیارانه بر استبداد تاریخی کشور وجامعه مان که  این نوشته  ها نقد یست برعمق فاجعه های تاریخ و خنجریست بر اعماق قلب پا سداران استبداد و بی عدالتی در سه قرن اخیر افغانستان. با  تحریر و نشر این  مقالات تهدابی را گذاشتند تا در آینده  حوادث و جریانات تاریخ مملکت مان  ریشه یابی و کالبد شگافی واقع بینانه گردد.شادروان شهید علامه محمد اسمعیل مبلغ بدون شک يکي از بزرگمرداني عرصه دانش و فرهنگ کشور و یکی از نخبگان برجستهء فلسفه  و علوم اجتماعی افغانستان بحسا ب میآمده است که گردش ايام و مردم حق شناس میهن  نمي تواند، فرزانگی  وفرهیختگی فرهنگی وفلسفی او را  از یاد ببرد.

شهید علامه ومتفکر زمانه محمد اسمعیل مبلغ،  فرزند حاجی مسا فردر سال 1319 شمسی در کابل به دنیا آمد،مرحوم مبلغ باشنده اصلی  منطقه قول خویش ولسوالی حصه اول بهسود مربوط  ولایت میدان وردک بوده است و پدرش حاجي مسافر سرپرست حمّال‌هاي گمرك كابل بود.شادروان مبلّغ ، شخصيت با استعداد و پور از نبوغ فکری  بود كه نزد اساتيدي چون آيت‌الله…سيّد سرور واعظ‌، آيت‌الله ميرعلي‌احمد حجّت و آيت‌الله… محمدامين افشار و حجت الاسلام میرعلی احمد عالم مدت محدودي دروس دینی خواند؛ امّا وقت زيادي را صرف خواندن این دروس‌ نكرد، در حالي كه روحانيت و مدارس ديني آنروز پاسخگوي اين نياز این فقه برجسته  عالم ورزیده و فیلسوف زمانه  نبودند و درحقيقت توان پرداختن به اين مسايل را نداشتند. وضعيت نابسامان روحانيت آندوره يكي ازدلايلي بود كه سبب شد جوان با استعدادي چون شهید فرزانه مبلّغ‌، با افكارو انديشه‌هاي نوین و متمدن معاصر خویش آشنا  و علوم  جدیده را بامطالعات پیگیرانه و مو شگافانه با جدیت کامل فرا گیرد ودرجستجوی فراگیری علوم عصری و علوم طبیعی گردید و مدتی با تلاش و علاقمندی زایدالوصفی موفق شد که علوم روز را به شایستگی بیاموزد وبه دليل استعداد خوبي كه داشت‌، توانست درجرگهء فضلا و دانشمندان شهر كابل جايي مهم وبا ارزشی را  برایش باز كند.شهید علامه مبلّغ ، به مسايل اجتماعي و سياسي نیزعلاقمندی فراوان داشت، و در انتخابات پارلمانی  دوره دوازدهم به عنوان نمايندهء  مردم ولسوالی حصه ء اول بهسود ولایت وردک میدان در مجلس شوراي ملّي (= ولسي جرگه‌) وارد پارلمان افغانستان گرديد و در آن  شرایط فضای سیاسی  زمان و مصلحت جامعه ايجاب مي‌کرد تا شهید مبلغ در مبارزات سیاسی نقش و سهم  فعالتر گرفته و موقفگیری های سیاسی شفاف و روشن به نفع مردم محروم وتحت ستم  اتخاذ نماید و همواره در تلاش آن بود که برای مردم عذاب کشیده  کشور وبخصوص مردم هزاره راه بیرون رفت از بی عدالتی وحق تلفی را پیدا کند ولی رخداد و اتفاقات نا هنجا ر ناگهانی در نظام ودولت و اوضاع پیچیده سیاسی حاکم  در کشور برای این فرزانه و متفکر بی بدیل فرصت تطبیق آرمانهایش را  نداد وقرار معلوم در نیمه دوم سا ل 1358- شمسی  توسط حفیظ الله امین که  شخصا با شادروان مبلغ دشمنی و خصومت سیاسی  دیرینه که از گذشته های دور تر در دوره دوازده شورا داشت  وبر دانش  - درایت  و نبوغ فکری مرحومی همیشه غبطه میخورد  وبطور  نا جوان مردانه این دانشمند و متفکرزمانه را به شهادت رسانید و آرمانهای دیرینهء این فلسفه دان فرهیخته و استاد نطق و بلاغت برای خدمتگزاری مردمش تحقق نایافته باقی ماند.

ازسال های1348 الی 1350شمسی صاحب این قلم چندین بار با فلسفه دان و فقه ورزیده و افتخار علمی کشور و جامعه هزاره شهید مبلغ در منزل شخصی  ایشان واقع جمال مینه شهر کابل  ملاقات و صحبت های مفصل داشته و برای کسب اندوخته های علمی از نظریات و اندیشه های عالمانه شادروان مبلغ در مسایل علوم فلسفی و اجتماعی مستفید می شدم  یاد و خاطره آن روز ها همیشه در ذهن من بحیث میراث گرانبها  باقی خواهد بود و  خداوند این عالم جلیل القدرو اندیشمند بزرگ کشور را  بیامرزد و یادش گرامی باد. چنانچه :-آقاي علی رضوي غزنوي از مصاحبان و دوستان هم فکر ایشان جزوه ي «دين ترياك نيست‌» كه يكي از آثار این متفکر بزرگ  است‌ مقدمه را  تحریر  ودانشمند گرانمايه جلال‌الدين فارسي، بدون اين كه شناختي از شهید مبلّغ داشته ‌باشد، زندگي‌نامه ي  مرحومی را كه آقای رضوي نوشته بود سخاوتمندانه امضا که به نام شادروان مبالغ در ایرا ن چاپ گردیده است وآقاي قربانعلی عرفاني از بنيانگذاران جريان «شباب‌الهزاره‌» درهنگام اقامت در نجف اشرف ویکی از بنيانگذاران سازمان نصر افغانستان در مصاحبه‌اي‌ در مورد شهید  محمداسماعيل مبلغ مي‌گويد که : «با آقاي مبلغ از نزديك آشنا شدم‌، وي چهره ي علمي و سياسي بود كه در برهه‌اي از زمان بسياري از روشنفكران مسلمان و غير مسلمان با وي ارتباط داشتند و از اندیشه و فرزانگی علمی شان مستفید میشدند. ، آقای شیخ علی احمد فکور رئیس مرکز انسجام امور ملیت هزاره دراخیردهه شصت  شمسی و منجم معروف کشورو آقاي بلاغي غزنوی، یکی از شخصیت های شناخته شده ء حزب وحدت اسلامی افغانستان هردوی ایشان از طلبه‌های روشنفكر آن دوره بودند كه با استاد گرانمایه  شهید مبلغ از نزديك آشنا داشتند  و در دهه هفتاد شمسی این دو شخصیت به نگارنده ي اين سطور اظهار داشتند كه شاد روان مبلغ درسالهای اخیر حیات قبل از شهادت شان  درس بحث وتبليغ را در قلعه ي شهاده  شهر کابل به  طلبه ها، روشنفکران – محصلین و استادان دانشگاه کابل آغاز كرده بود،  و جلساتي  را باآنان یکجا برگزار مي‌كردند و درباره مسایل سیاسی فلسفی و اجتماعی  آن روزگار تبادل نظراندیشمندانه و رهنمائی کننده نموده و علوم فلسفی و دیگر علوم عصری را به آنها  تدریس می نمودند.

 ماه جوزای سال 1371 – شمسی   نگارنده در تایمنی شهر کابل چندین ملاقات  طولانی  با مورخ نستوه  جامعه هزاره مرحوم محمد عیسی غرجستانی نویسنده کتاب تاریخ بنام کله منار های امیر عبدارحمن  - که شاگرد و دوست نزدیک به شهید مبلغ بود ه است در باره آثار چاپی و غیر چاپی ایشان صحبت مفصل و همه جانبه داشتم مرحوم غرجستانی از نظریات وسیع -عالمانه  و فیلسوفانه شهید مبلغ تذکر میدادو ازمبارزات  ایشان  برعلیه طرفداران اندیشه ء بنیادگرائی اسلامی و افراطیت دینی  صحبت مینمود  وازاندیشه تفکرملی و فراقومی و از دیدگاه وسیع  مرحومی که در مسایل سیاسی حامی و جانبدار نظام دموکراسی  و عدالت اجتماعی بودبا تاکید یاد آوری میکرد و اتهامات کوتاه نظرانه برخی از افراد را درباره  استاد سخن و فیلسوف زمانه  مردود میدانست. مرحوم غرجستانی در باره آثارو نوشته های گرانبهای علمی و فلسفی شهید مبلغ اشاره میکرد که ذیلا ازآنها  تذکرداده میشوند.  

آثارعلامه شهید محمد اسمعیل مبلغ:-


[yas1] شهید مبلغ که اهل نویسند گی  و قلم بود، و بیشتر مقاله هایی را   درسیمینار ها  - محافل فرهنگی و نشرات دولتی منتشر ساخت. آثار به چاپ رسیده شادروان علامه مبلغ به این شرح است :
1- جامی و ابن عربی.
2 - نقد فلسفه از نظر جامی.
3 - آفرینش نو از نگاه جامی .
4 - شرح رموز سلامان و آبسا ل .
 این مقالات  تحقیقی در سال 1343 در سمینارجامی که به مناسبت تجلیل از پانصد و پنجاهمین سال ولادت مولانا «عبد الرحمان جامی» برگزار شده بود،به چاپ رسیده اند وهمچنان کتاب دین تریاک نیست» که در ایران به چاپ رسیده است.
5- فنون ادبی و مسایل ادبیات.
6- تاریخ آل کرت فصلی ازتاریخ افغانستان.

این دو اثر را در زمان همکاری با مجله ء «آریانا» نوشته است و پس از گذشت چند سال مقالات بیشتری در این مجله تحت عناوین : تعریف فلسفه، طبقه بندی علوم فلسفی، علم برین، شک غزالی و شک دکارت و... دارد و مقاله هایی در مجله ی «ژوندون» و نشریه ی «وحدت» و نیز بیش از پنجاه مقاله برای «دائرة المعارف» افغانستان نوشته است.

همچنان  برخی از مقالات چاپ شدهء استاد سخن شهید مبلغ که در کتاب یاد داشتها ی در با ره سر زمین و رجا ل هزاره جات نوشته ء - حسین نا یل - بهار سا ل 1379 هجری – شمسی که در  ایران  چاپ  ونشر گردیده این مقالات ذیلا نام گرفته میشوند.

 

طبقه بندی علوم - در مجله آریانا – سال 1339 – شمسی کابل.

علم برین از متافیزیک مجله آریانا سال -1340-شمسی- کابل.

ادب از نظر اخلاقو تصوف مجله آریانا  سال 1335-شمسی – کابل.

اقسام ادب- شعر نو و نوروز مجله آریانا سال 1336-شمسی- کابل.

جبلی سخنور نامی و ابومعشربلخی مجله آریانا سال 1333- شمسی  کابل.

بحثی درباره شعر وشاعری و شعر وادب مجله آریانا سال 1334- شمسی  کابل.

رهنمود اساسی نعیمی در نگارش تاریخ –مجله ژوندون – سال 1349 شمسی کابل.

تلاشهای مجروحانه – جریده روزگار- سال 1350- شمسی – کابل.

 از افلاطون یونانی تا ابن سینای بلخی و فارابی مجله آریانا سال  1352 شمسی  کابل.

پیامی از کوی آشنائی جریده روزگار سا ل 1350 شمسی – کابل.

ابستمولوجی در فلسفه ابن سینا مجله آریانا سال 1342- شمسی کابل.

 یک استفتای ادبی مجله آریانا سا ل 1332- شمسی – کابل.

نوروز جشن زندگان وعید مردگان مجله آریانا سال 1336-شمسی کابل.

ادب از نظر تصوف- یک نگاه کوتاه در تاثیر تصوف ادب فارسی وتازی مجله آریانا سال -1336 شمسی – کابل.

ابومعشر بلخی بزرگترین ستاره شناس قرن سوم مجله آریانا سال 1336-شمسی کابل.

مطابقت وعدم مطابقت صفت و موصوف در عربی  ودری مجله آریانا سال 1337-شمسی- کابل.

در جواب مقاله جویند ه مجله آریانا سال 1337- شمسی کابل.

ستاره قرن هفت مجله آریانا سال 1337-شمسی کابل.

ماموریت هلاکو برای دفع اسمعیلیه مجله آریانا سال - 1337-شمسی کابل.

ترجمه آثار ابن سینا به زبانهای اروپائی مجله ژوندون سال 1340-شمسی کابل.

هجویری غزنوی- ابونصر سکان  و ابن سینا مجله ژوندون سال 1340 شمسی کابل.

حجت الحق ابن سینا  و حجت الاسلام غزالی  مجله ژوندون سال 1340 شمسی- کابل.

فلسفه چیست مجله ژوندون سال 1349 –شمسی کابل.

ازارواح شادعلامه شهید مبلغ دو فرزند بنام های حسین مبلغ  و کاوه مبلغ که اولی در آلمان  و دومی در استرالیا حیات بسر می برند باقیمانده است  که خوشبختانه  حسین مبلغ از پدراستعداد  نویسند ه گی  به میراث برده اند و برخی اوقات در سایت های بیرون مرزی مقالات تحلیلی سیاسی و ادبی را به نشر می سپارد و چند سال پیش  نگارنده از طریق میر محمد سلام سناتور سابق و نواسه مرحوم  فرقه مشرفتح محمد خان  میرزاد با کاوه مبلغ معرفت پیدا کردم  خداوند  این فرزندان و یادگاران استاد  فلسفه و ادب شهید مبلغ را  در پناه خویش حفظ دارند.

شهادت این شخصیت اندیشمند فرهیخته وﺒﺰﺮﮔﻤﻨﺶ ﻨﻪ ﺘﻨﻬﺎ ﺘﮐﺎﻦ ﺪﻫﻨﺪﻩ ﺒﺮﺍﻯ خانواده , شاگردان ﻮﺪﻮﺴﺘﺎﻨﺶﺒﻮﺪﻩ ،بلکه ﻫﻤﭽﻮﻦ ﻀﺎيعه جبران ناپذير ﺮﻮﺤﻰ ﺒﺭﺍﻯ رهروان عرصه فرهنگی و اجتماعی , مبارزان ملی ، و  ﻨﻴﺯ ﺨﺪﻤﺎﺖ ﺒﻰ ﺸﺎﻴﺒﻪ فکری و اندیشوی ، ﺨﺎﻂﺮﺍﺖ ﭙﺮﻨﺸﺎﺖ ﻮﻤﺒﺎﺮﺰﺍﺖ ﻤﻴﻬﻦ ﺪﻮﺴﺘﺎﻨﻪﺀﻤﺮﺤﻮمی ﺪﺮﻗﻠﻮﺐ ﻮﺍذﻫﺎﻦجامعه قدر شناس افغا نستان و ﻫﻤﻪ طرفداران عدل و انصاف ﺠﺎﻴﮔﺎﻩﺀ ﺨﻮﺪ ﺮﺍ داشته ﻮﺠﺎﻮﻴﺪﺍﻦ ﺨﻮﺍﻫﺪ ﻤﺎﻨﺪ. شاد روان محمد اسمعیل مبلغ بمثابه شخصیتی با اعتبار فرهنگی  ,فلسفه دان وعالم فقه واندیشمند عالیمقام مورد احترام درمیان دوستان، شاگردان و فعالان سیاسی کشور شناخته میشد. ایشان یکتن از شخصیت های متفکر با تقوا و اندیشمند پاک نفس و اهل سیا ست در کشوربود، ولی پیوسته بعنوان دوست، غمخوار و دلسوز اهل فرهنگ و معرفت در خدمت مردمش قرار داشت.  شادروان مبلغ  دارای شايستهء مقام والا در تاريخ اندیشمندان  معاصر افغانستان است. وی بمثابه يکی ازپیشگامان عرصه فرهنگ  و اندیشه بر ضد بی عدالتی بود ه که با زندگی پرحماسه اش برای هميش ثبت تاريخ خونین افغانستان شده است.      

          روانش شاد، ياد ش زنده و خاطره اش خجسته باد !

پی نوشته ها:

    -یاد داشتهای در با ره سر زمین و رجا ل هزاره جات اثر- حسین نا یل – بهار- سا ل 1379 هجری– شمسی . چاپ ایران.
-  پيام مستضعفين‌، شماره7، ص 60 چاپ ایران.

 -   سایت جمهوری سکوت زیرعنوان علامه شهید محمد اسمعیل مبلغ منبع : پیام آفتاب

  - یا د داشت های شخصی صاحب این قلم -17-- ماه – می– سال – 2009 – میلادی

 


May 17th, 2009


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
مسایل تاریخی