قسمت اول
جنک و صلح دو پدیده متضاد است که از فعل و ا نفعالات جوامع بشری و چکونگی زنده گی اجتماعی وروابط آن سرچشمه میگیرند ومتقابلا بر آن تاثیر میگذارند . جنک ویرانی ، خونریزی ، سیاه روزی ، فقروبدبختی ، ظلم وتعدی ، رنج واشک ودردونفرت را بهمراه دارد وصلح سعادت و خوشبختی ، رفاه ، عدالت ، شادی وسرور ، دوستی و محبت را .
سالیان متمادی است که هیولای شوم جنک بر فضای کشور بال وپر گسترده و هست و بود جامعه مارا به آتش کشیده است ، جنک با بلعید ن ملیونها انسان زحمتکش وطن ما وبجا گذاشتن صدها هزار معیوب و معلول از خود ، خانه خانه یی وطن ما را ماتم دار ساخته ، جنک تخم نفرت و انتقام را در بین فامیلها ، اقوام ، قبایل و در نهایت در بین مردم مظلوم افغانستان پاشاند ه ، جنک مزورانه توانست که برادر را بدست برادر ، فرزند را بدست پدر ، پدر را بدست فرزند و مسلمان را بدست مسلمان گاهی بنام بیدین و دهری وگاهی بنام دیندار وتروریست به قتل رساند ، جنک نظم اجتماعی جامعه مارا به نفع عفریت اهریمن دگرگون ساخت و تمام زیر ساختهای اقتصادی ، سیاسی ، فرهنگی و حتی دینی مارا تخریب نموده . اما صلح إ صلح سراب است ، برای رسیدن به صلح از هفت خوان رستم باید گذشت . پس چطور میتوان به صلح رسید ؟ جهت نیل به صلح باید علل و عوامل جنک وبستر که در او جنک رشد ونمو میکند به بررسی گرفت تا با شناخت از آن ، پیشزمینهای صلح را فراهم نمایم .
1ـ:جنک افغان و انکلیس : 1919ـــ 1839
افغا نستان بنا بر موقیعت جیواستراتیژیک خویش میدان رقابت برتانیای کبیر و روسیه تزاری قرار گرفت . انگلیسها بخاطرجلوگیری از نفوذ روسیه در سال 1839 میلادی به افغا نستان تجاور نمودند وبعد از سه جنک با افغا نها در سال 1919میلادی بعداز شکست فاحش شان مجبور شدند که استقلال افغا نستان در نتیجه پیمان راولپندی برسمیت بشناسند . . باید تصریح گرد که بستر تجاوز را عوامل داخلی و شاهزاده گان تشنه بقدرت مهیا ساخت ، این شا هزاده گان بودند که بخاطر رسیدن به تاج وتخت ، انگلیس و روسیه را ترغیب به مداخله در افغا نستان مینمود . در نتیجه همین خطاها و خیانتها بود که یک قسمت وسیع خاک افغا نستان از پیکر کشور ما جدا گردید . میر غلام محمد غبار دانشمند وتاریخ نویس بزرک کشور، در افغا نستان در مسیر تاریخ نوشته اند که *انکلیس توانست توسط شاه شجاع پادشاه ابدالی افغا نستان معاهدات لاهور و قندهاررا 1838 ـ 1839 بر افغا نستان تحمیل وولایات شرقی کشور را مجزا نماید ... امیر دوست محمد خان نیز از مقابل قشون دشمن جنک نا گرده فرارگرد وبازجنک ناگرده به انگلیس تسلیم شد وبا 150 نفرخانواده خود در هند رفت و جیره خوارانگلیس گردید . همچنان اودرسلطنت دوم خود معا هده پشاور 1855 را با فدا گردن استقلال افغا نستان قبول نمود .... امیر شیرعلی خان هم مثل پدر از مقابل قشون جنک نا گرده فرار گرد و بغرض استمداد از یک دولت خارجی دیگر ( دولت استعماری روسیه تزاری ) بمزار رفت ..... امیر محمد یعقوب خان به قشون انگلیس تسلیم گردید ، معاهده ننگین گند مک (1879 ) را امضا و طوق سیستم ولسلی را به گردن گذاشت و قسمتی از منا طق دیگر شرقی کشور را بدشمن داد ..... امیر عبدالرحمن خان که سه صد هزار سپاهی داوطلب ملی در معیت خود داشت بدون جنک قشون محصور و هراسان وگریزان انگلیس را از شمشیر ملت نجات دادوبر معاهدات مطلوبه انگلیس ا مضا گذاشت . او تمام ولایات مهم شرقی افغا نستان را طبق معاهده دیورند 1893 بدشمن مغلوب سپرد .....امیر حبیبالله خان طبق معاهده 1905 تمام تعهدات پدر را با انگلیس *صمیمانه * رعایت دمود .*
*اگرمردم افغا نستان در لحظات خطرناک مقدرات خودرا تابع رفتارامرا و شهزاده گان مینمودند شک نیست که افغا نستان با تمامیت خود معدوم شده بود . ولی این طور نبود وقتیکه حکومات افغانی شمشیر دفاعرا بر زمین میگذاشتند ، مردم شمشیر از میان میکشید ."
انگلیسها بعد از برسمیت شناختن استقلال افغانستان تلاش نمودند که از طریق براه اند اختن نا آرامیها و اغتشا ش توسط اعمال خویش جلو ریفورم واصلاحات حکومت امانی را بگیرد وزمینه سقوط آنرا فراهم سازد . انکلیسها توانستند با استفاده از احساسات دینی ومذهبی مردم و در خدمت گرفتن روحانیون معلوم الحال وملاهای وابسته به آن در همکاری تعدادی مامورین عالیرتبه ودرباریان خاین ، دولت امانی را در14 جنوری سال 1929 م سقوط دهند وبعد از سه روز پا دشاهی سردارعنایت الله خان برادر امان الله خان ، امیرحبیب الله خان مشهور به بچه سقاو را به پادشاهی رسانند . امیر حبیب الله خان که یک شخص بیسواد ، دهاتی پاکد ل شجاع و دلاور ، دیندار ومبرا از هرگونه تزویربود متاسفانه که در دام تزویروفریب روحانیون ودرباریان وابسته به انگلیس بمثابه وسیله افزاری جهت سقوط دولت ترقیخواه اما نی وتاسیس دولت دست نشانده نادرخانی قرار کرفت وخود هم قربانی بازی گردید که نا آگاهانه شامل آن بازی گردیده بود .
2 ــ: جنک افغان و روس : 1988 ـــ 1979
بعد از کودتا 26سرطان 1352 و بقدرت رسیدن سردار محمد داود خان باز افغانستان در محراق توجه جهانیان قرار گرفت . تبلیغات وسیع در داخل و خارج کشور علیه جمهوری نو تاسیس افغانستان براه انداخته شد، داود خان طی بیانیه خطاب بمردم افغا نستان خطوط اساسی وظایف دولت خودرا اعلام نمود که در آن سیاست خارجی افغا نستان بر پایه سیاست عدم انسلاک ، بیطرفی مثبت و فعال و همزیستی مسالمت آمیز با همسایه گان وعدم مداخله در امور یکد یگر معین گردیده بود ولی دولت افغا نستان خودرا موظف به اعاده حقوق خلقهای پشتون و بلوچ میدانست . از ورای خطوط اساسی وظایف دولت گرایش جمهوری نو بنیاد به طرف چپ مشخص بود . داود خان با ایجاد حزب بنام غوررنک ملی سیستم یک حزبی را اساس گذاشت واز پرچمیها خواست که سازمان خود را منحل سازند .
غرب داود خان را پرنس سرخ لقب داد ، در داخل کشور راستگرایان وبخصوص اخوانالمسلمین فعالیتهای ضد دولتی خودرا تشدید بخشیدند . داود خان درمقابل با مشت آهنین با مخالفان خود برحورد نمود، ابتدا محمد هاشم میوندوال صدراعظم سابق و ریس حزب دموکرات ملی را « مساوات » بجرم کودتا دستگیر وبعد از چند روز، خبر خودکشی اش از طریق مطبوعات به اطلاع مردم رسید . همچنان تعدادی از رهبران و فعالین اخوان المسلمین از جانب دولت دستگیروزندانی گردیدند که بعضی شان اعدام شدند ویک تعدادی شان به پاکستان فرار نمودند که از جمله میتوان از برهان الدین ربانی و گلبدین حکمتیار نام برد .
داود خان در زیر فشارغرب ، دولتهای خلیج ، ایران و پاکستان ، راستگرایان درون حاکمیت ومخالفان داخلی مسلح وغیر مسلح خویش مجبورشد تا بطرف راست گرایش نماید . داود خان نخست چپیها را از کا بینه خویش حذ ف نمود وفعالیتهای ح د خ ا ورهبران آنرا تحت نظر گرفت که در اثر همین فشار ها بود که وحدت دو جناح حزب خلق وپرچم تامین گردید . ترورمیراکبرخیبر ومراسم تشیع جنازه آن که هزاران نفر در آن اشتراک گرده بود خشم دولت را بر انگیخت رهبران حزب دموکراتیک خلق افغا نستان را دستگیر ودر نظارت خانه ولایت کا بل زندانی نمودند که این حادثه منجربه قیام مسلحانه یی اعضای ح د خ ا و طرفذاران آن در اردو میشود که در نتیجه دولت جمهوری افغا نستان سقوط میکند .
با وصف که سردار محمد داود یک شخصیت ملی و وطنپرست بود وعلاقه مفرد به پیشرفت وترقی کشور داشت ولی بنا بر دلایل ذیل نتوانست به اهداف خویش نایل شود :
ـــ : خودخواهی و انحصارقدرت .
ــ : عدم موجودیت قانون احزاب ویک حزبی ساختن جامعه و دولت .
ــ : عد م موجودیت اپوزیسیون سیاسی .
ــ : جلوگیری از براه اندازی اتخابات آزا د و عادلانه .
ــ : اعتماد بیش از حد بالای افراد بیصلاحیت .
ــ: دو دستگی و اختلاف در بین طرفداران داود خان بخاطر جانشینی .
ــ : در نظر نگرفتن تعادل وتوازن قوا بین شرق و غرب .
ــ: مانورگردن براست وچپ به اساس تمایلات شخصی بدون در نظرداشت منافع ملی کشور.
ازنخستین روز های بقدرت رسیدن ح د خ ا اختلافات بین خلقیها وپرچمیها در رابطه با چکونکی سرنوشت سردار محمد داود ، روی نام دولت ، بیرق و نشان آن و دیگرمسایل حزبی و دولتی بروز گرد. حفیظ ا لله امین بزودی توانست از موقعیت که بعد از پیروزی قیام مسلحانه برا یش دست داده با ا ستفاده از اعتماد نور محمد تره کی منشی عمومی ح د خ ا و همکاری پرچمیهایی چون سلیمان لایق ، بارق شفیعی اعضای بیروی سیاسی و عبدالقدوس غوربندی عضو کمیته مرکزی ح د خ ا وحمایت روس ها زمینه اخراج رقیب اصلی خویش ببرک کارمل و دیگر پرچمیها یکه از نظریات ببرک کارمل حمایت میگردند چون نوراحمد نور ، دکتورس اناهیتا راتب زاد ، محمود بریالی ، داکتر نجیب مهیا سازد .
حفیظ الله امین بعد از تصفیه حساب با پرچمیها موضع خود را از طریق جا بجا گردن افراد وفادار بخود در پستهای کلیدی ملکی و نظامی تحکیم بخشید وتمام اختیارات حزب و دولت را در کل بخود اختصاص داد .
تره کی و امین با عدول از مرامنامه حزب د خ ا خواستند که از طریق فرامین وتطبیق آن با جبر واکراه بدون در نظرداشت سنن ، عنعنات وعقاید مردم راه صد ساله رادر یک شب طی نمایند که این خود باعث خشم وانزجارمردم گردید وفاصله بین مردم ودولت را ایجاد نمود وزمینه فعالیت را برای مخا لفان دولت در داخل و دشمنان وطن در خارج کشور آماده ساخت .
مخالفان دولت افغا نستان با استفاده ازامکا ناتی که کشور های پاکستان ، ایران ، چین وکشورهای عربی و غربی برایشان مساعد ساخته بود فعالیتهای تخریبکارانه یی سنجیده شده را با در نظرداشت شرایط بوجود آمده داخلی براه انداختند که در نتیجه همین فعالیتها شورشهای درجروتام ها وقطعات اردو وبعضی ولسوالیها و شهرها یکی پی دیگری براه انداخته شد که بشکل بیرحما نه از طرف دولت سرکوب گردید . دولت خواست تااز طریق زوروتشد د ، کشتن وبستن وزندانی ساختن روحا نیون ، ملا ها، خوانین ، سران قبایل ، روشنفکران چپی وراستی از بسط و توسعه شورش جلوگیری کند که چنین نشد بلکه دامنه یی شورش ونا آرامیها تمام کشور را دربرگرفت ، مردم گروه گروه از کشور فرارکردند وبه پاکستان وایران جاهیکه به کمک اخوانی ها «که در زمان حکومت سردار محمد داود به پاکستان فرار گرده بودند » و آخند های متعصب ایران ، برا یشا ن دام گسترده بود ، پنا هنده شوند.
حفیظ ا لله امین تمام مساعی خودرا بخرچ داد تا از وضیعت بوجود آ مده به نفع تحکیم پایه های قد رت خویش استفاده نماید و اهداف ذیل تعقیب مینمود :
1ـ: سرکوب بیرحمانه یی مخالفان و معترضان دولت بدون در نظر داشت طیف اجتماعی آنها زیرنام دیکتا توری پرولتریا .
2ـ : محو فزیکی نورمحمد تره کی و یارانش وغضب کامل حاکمیت دولتی .
3ـ: تلاش بخاطر کشاندن پای نظامیان اتحاد شوروی در افغا نستان جهت تحکیم حاکمیت دولت که در حال فروپاشی بود . بدینمنظور امین با ر ها از اتحاد شوروی درخواست گسیل نیروهای نظامی را نمود .
4 ـ: تلاش جهت تامین ارتباط با ایالات متحده امریکا .
5ـ : تلاش برای پیدا گردن متحد ینی ازبین مخالفان دولت که با اهداف سیاسی و حصوصیات روانی اش موافق باشند .
گرچه که امین برای رسیدن به اهداف فوق موفقیتهای داشت ولی قیام هرات ، افشای ارتبا طات امین با سفارت امریکا و کلبدین حکمتیار و در نهایت قتل نورمحمد تره کی خشم رهبران اتحاد شوروی وقت را برانکیخت و تصمیم بر ارسال قوا وخلع قدرت امین اتخاذ نمودند .
شام شب 6 جدی سال 1358 من اولین فیر تانک را شنیدم ومن در آنزمان درتوقیفخانه کام در صدارت بندی بودم بعد ازفیرتدابیرامنیتی در زندان جدی تر شد و یک نوع سراسیمگی در بین زندانبانان دیده میشد ، فیر ها بعد ها شدیدتر گردید و ما نمیفهمیدیم که چه واقع شده ولی برای ما این شب ، شب ترس و امید بود . فردای آنشب فهمیدیم که قوای شوروی داخل افغا نستان گردیده حفیظ ا لله امین کشته شده وببرک کارمل قدرت را کرفته است . ببرک کارمل در قدم اول زندانیان سیاسی را آزاد نمود که من هم جز آن بودم وبعد از آن جهت تصیح گژ رویها دوران حاکمیت امین تدابیری را اتخاذ نمودند درنتیجه همین تدابیرتوجه خاص به دین اسلام مبذول گردید که به اساس آن وزارت حج واوقاف وریاست شورای علما ایجاد وبرای ملاها معاش وکوپون معین گردید ، اجرای فرامین که با عنعنات ورسم ورواج مردم مطابقت نداشت لغوو ریفورم ارضی متوقف شد ، دارایی های مردم که غیرقانونی غضب گردیده بود دوباره به صاحبانش مسترد گردید ، جبهه ملی پدروطن بخاطر مشارکت کلیه طبقات واقشارجامعه درمسایل سیاسی، اقتصادی ، اجتماعی وفرهنگی ایجاد شد ، توجه جدی درعرصه تعلیم تربیه وسواد آموری صورت گرفت وهزران نفر راجهت فراگیری تحصیلات عالی ومسلکی بخارج اعزام نمود ، پلانهای مشخص جهت رشد اقتصادی کشورروی دست گرفته شد ، جهت رشد صنایع خفیفه و تهیه مواد خوراکه وزارت صنایع خفیفه وتهیه ارزاق ایجاد گردید در ولسوالیها وولایت کشور استیشن های میکا نیزه جهت میکا نیزه ساختن زراعت کشورایجاد وبرای دهاقین تخم بزری وکود کیمایی توزیع گردید ولویه جرگه عنعنوی را جهت اتخاذ تدابیردر ارتبا ط با چگونکی آوردن صلح و مصالحه با مخالفان در سال 1985 دعوت نمود .
باید تصریح گرد که کار های فوق قسمیکه تصورش میرفت بدا بر دلایل ذیل نتیجه لازم را نداد :
1ــ: عدم اعتماد مردم به حاکمیت جدید : در کابینه حکومت افراد دیده میشد که در زمان حاکمیت تره کی وامین نیز در کابینه بودند ومردم آنها را قاتلان دوستان ، اقارب وخویشاوندان خود میدانستند .
2ــ: حضو رنیرویهای شوروی وموجودیت صدها مشا ور خارجی : که این خود مشروعیت دولت را زیر سوال برده بود ، مشاورین وظیفه داشتند که رهبران حزبی ودولتی را از طریق مشوره های خود کمک نمایند که وحدت حزب را تحکیم نموده و کارهای دولتی را به حسن صورت انجام دهند ولی متا سفانه که آنها خود ، خلقی و پرچمی شدند ، مشاور خلقی از خلقی دفاع میگرد و مشاور پر چمی از پر چمی . قا بل تذگر است که مشاورین نه تنها ازاختلافات خلقی وپرچمی نکاست بلکه آنرا تشدید بخشید و در پهلوی آن گروه های خورد وکوچک دیگر را نیز جهت تضعیف رهبری حزبی و دولتی در داخل حزب بوجود آوردند .
3 ـ: عدم موجودیت قانون اساسی و پارلمان که از طریق انتخابات آزاد وعادلانه بوجود آمده باشد.
4ـ: عد م موجودیت احزاب سیاسی .
5ــ: مبارزه بر سر قدرت بین اعضای بیروی سیاسی : تعدادی از اعضای بیروی سیاسی وکمیته مرکزی تلاش مینمودند تا به کمک روس ها بقدرت برسند که این مبارزه عامل گردید که کادرها نه بر اساس اصل شایستگی ولیاقت بلکه بر اساس شناخت وروابط با گروه ها درپستهای حزبی ودولتی جابجا شوند ، در نتیجه همین مبارزه بود که داکتر نجیب طی پلینوم هژده کمیته مرکزی بقدرت رسید که در نهایت سقوط حاکمیت را نیز درپی داشت .نقش اساسی را در این بازی مشاورین شوروی بعهده داشت .
6ــ: فعالیتهای مخالفان دولت جهت عقیم ساختن تدابیر دولت : مخالفان دولت فعالیتهای کسترده ذیل را بکمک همکاران منطقوی وبین المللی خود جهت بی ثبات ساختن کشوربراه انداختند .
ــ: تبلیغات وپروپاگند : مخالفان دولت ، همکاران منطقوی وفرا منطقوی شان تبلیعات وسیع را علیه دولت براه انداختند و در این تبلیعات سعی بعمل می آمد که احساسات دینی و مذهبی مسلما نان دنیا ومردم افغا نستان برانکیخته شود ، حتی رهبران کشور های غربی از جمله ریکن با سر دادن شعار الله اکبر، افغانها وجنکجویان کشور های عربی را تشجیع مینمود .
ــ: ایجاد فضای ترس ، رعب ووحشت . مخالفان دولت با استفاده ازتاریکی شب ویا نبود نیروهای امنیتی در ده وقریه میآ مدند افرادی را جریمه ، افرادی را به اتهام جاسوسی برای دولت مجازات و تعدادی را وادار به مهاجرت میگردند ، هرگاه در آنجا معلم ، مامور ویا عسگر در چنک شان می افتید آنرا میکشتند وخودرا غازی میساختند ویا آنها راهمرای خود برده به اعراب بفروش میرسانیدند تا آنها غازی شوند از این طریق رعب ووحشت را در بین مردم ایجا د میگردند .
ــ: سپوتاژ اقتصادی . دولت تلاش داشت تا از طریق تطبیق پلان های اقتصادی خویش زمینه رشد اقتصادی وبهبود زنده گی اجتماعی را فراهم کند وحمایت مردم را از این طریق کمایی کنند ولی مخالفان دولت بکمک استراتیژی پاکستان وکشور های همکار آن از طریق ایحاد موانع برای ساختن بندوانهار، سروی واستخراج معادن ، کشت و زراعت و دیگر موسسات زیربنایی مانع تطبیق پلانهای اقتصادی دولت گردیدند و جهت ایجاد مشکلات بیشتر اقتصادی برای دولت دست به تخریب و سوختاندن مکا تب ، مدارس ، شفاخانه ها ودوایر دولتی و قطارهای اکمالاتی زدند .
ــ فعالیتهای مسلحانه مخالفان دولت : مخالفان دولت سعی گردند تا از طریق براه اندازی جنکهای پارتیزانی ، حمله به پوسته های امنیتی ، ماین گذاری کنار جاده ها ، فیر راکت های موزایل بالای شهر ها و قصبات ، دراین فیرها ازبمهای خوشه یی نیز استفاده میشد وحمله بالای قطار های اکمالاتی افغان وشوروی ، قوای دولت را به تحلیل برند وبرای مردم نشان دهند که دولت قادر به تامین امنیت نیست .
7: جهانی شدن جنک افغانستان : جنک دیگر جهانی شده بود ، جنک دو سیستم بود ، سیستم سوسیالیستی و کپیتالیستی ، متا سفانه این جنک در ساحه محدود افغانستان به اشتراک دیروهای مریی وغیر مریی نظامی کشور های در گیر قضیه افغا نستان ، جنکجویان اجیرازتمام دنیا ، ایلجاریها ، مسلمانان رادیکال کشورهای اسلامی آغاز یافت وتا آخرمحدود در همین ساحه ماند . رهبران پیر شوروی و رهبران غربی به اهمیت جیو پلیتیک افغا نستان آگاه بودند ومیفهمیدند که برد و باخت درجنک افغا نستان برد و باخت در جنک سرد است. افغانها در توقف وتداوم جنک هیچکونه نقشی نداشتند فقط هیزم آتش جنک بودند واکنون هم هستند .
بعد از بقدرت رسیدن گرباچوف در اتحاد شوروی وبروز اختلاف بین او وببرک کارمل روی مسایل افغانستان ببرک کارمل طی یک کودتا درونحزبی بکمک مستقیم روسها به اساس پلینوم هژده کمیته مرکزی ح د خ ا ازسمت منشی عمومی کمیته مرکزی مستعفی شناخته شد وبعد از مدت کوتایی از مقام شورای انقلابی سبکد وش وبه روسیه تبعید گردید و داکتر نجیب الله زمام امور را بدست گرفت . باید تذگر داد که ببرک کارمل و داکتر نجیب هر دو قربانی بازی اوپراتیفی روسها و نا راضیان تشنه بقدرت بیروی سیاسی و کمیته ح د خ ا گردیدند .
داکتر نجیب مطابق خواست گرباچوف با امضا توافقنامه ژنیف زمینه خروج سربازان شوروی را مساعد ساخت ، روسها پیش از خروج نیرو های خود تمام مشاورین و دیپلوماتهای خود را از افغا نستان کشیدند وتصور میکردند که بعد از تکمیل خروج نیروهای روسی دولت افغا نستان توان دفاع از خود را ندارد ودر یک شب حکومت سقوط میکند وحمام خون در شهرهای بزرک جاری میشودو هزاران انسان بقتل میرسد . روسیه که زیر نام کمک انترناسیو نا لیستی به افغا نبتان آمده بودند وغرب که داد از حقوق بشر میزدند هردو منتظرآغاز قتل عام مردم افغانستان دقیقه شماری میگردند وهیجکونه اقدامی در زمینه آوردن صلح ویا حد اقل جلوگیری از تراژیدی که نقشه آن از طرف سازمان استخباراتی نظامی پاکستان ISI تدوین یافته بود نگردند تا اینکه جنک جلال آباد به اشتراک مستقیم قطعات قوای مسلح پاکستان ، جنکجویان کشورهای عرب وعجم ومجاهدین آغاز یافت ولی قوای مسلح افغا نستان حمله دشمن به عقب زدند ودشمن را شکست دادند .
داکتر نجیب تلاش گرد تا یک دولت اهتلافی بین ح د خ ا و احزاب میانه رو اسلامی تحت زعامت شاه سابق ایجاد نمایند ، بدینمنظورداکترنجیب مصالحه ملی را اعلام نمودند و قطعات قوای امنیتی را از بعضی ولایات کشورکشید وآن ولایات را مناطق صلح اعلان گرد ، کنگره حزب را دایر وتغیرات در اساسنامه وبرنامه عمل وارد نمودند ونام حزب راتغیردادند ونام آنرا وطن گذاشتند ، قانون اساسی کشور طی لویه جرگه تاریخی نوامبرسال 1987 تصویب وبه اساس ان پارلمان کشوراز طریق انتخابات بوجود آمد . باید تذکارداد که انتخابات شفاف وبدون تقلب نبود . داکتر نجیب هیاتی به کشو.ر های غربی از جمله امریکا اعزام نمود تا توجه ان کشور ها را به مسایل افغا نستان جلب نماید ولی امریکا وغرب دیگر توجه به افغا نستان نداشتند ومقدرات افغا نستان را بدست پاکستان سپرده بودند .
نجیب الله که حمایت حزب را از دست داده بود در اطراف خویش یک گروپ کوچک ناسونالیستها وملیتگرایان افراطی پشتون را جمع گرد وتلاش نمود که خودرا یک عنصر ملی وابسته به قبایل پشتون دو طرف خط دیورند جا بزند ، نجیب معتقد بود که هر کسیکه حمایت قبایل پشتون دو طرف خط دیورند را داشته باشد میتواند در افغا نستان حکومت کند واو سالها مسولیت کاررا با قبایل همرای سلیمان لایق داشت ، جهتگیری ملیتگرایانه داکتر نجیب باعث بروز اختلافات قومی در حزب ودولت گردید وسقوط خوست رنگ تازه به او دادو منجر به رویاروی او و جنرال دوستم گردید که در نتیجه آن پیمان جبل السراج بوجود آمد و در نهایت در هشت ثور سال 1372 ه ق انتقال قدرت از ح د خ ا به مجاهدین صورت گرفت .
ابتدا تصور میشد که حکومت اهتلافی بوجود خواهد آمد که در آن احزاب میانه رو مجاهدین ، شورای نظار و ح د خ ا در آن ا شتراک خواهد داشت اما زود فهمیده شد که ایجاد حکومت اهتلافی مقدور نیست زیرا احمدشاه مسعود که نقش اساسی را در این روند داشت در مقابل رهبران جهادی از خود کرنش نشان داد وکسانیکه از نام ح د خ ا در این پروسه فعال بودند متوجه شدند که فریب خورده اند .
منابع .
افغا نستان در مسیر تاریخ اثر مرحوم میر غلام محمد غبار
اول اپریل 2012
April 10th, 2012
برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
- علی رستمینقش پیش نهاده هایی تاریخی وسامان یابی های بعدی قدرت درتأسیس وافول حزب دموکراتیک خلق افغانستان(حزب وطن)
- تتبع و نگارش امان معاشر، خبرنگار آزادجهاد و جنگ در افغانستان قبل از آمدن قطعات شوری به حمایت پاکستان و رهبری امریکا آغاز شد
- سیداحسان واعظیبخش دوم نقش سازنده و ماندگارببرک کارمل در مسیر تاریخ
- سیداحسان واعظینقش سازنده و ماندگارببرک کارمل در مسیر تاریخ
- داکتر حمیدالله مفیدفرود دو ستاره درخشان از کهکشان اندیشه وخرد
- علی رستمی ببرک کارمل بااندیشه عدالت خواهانه به خاموشی رفت
- گزارنده به پارسی دری: عزیز آریانفرآریایی ها یا تورک ها؟
- عبدالو کیل کوچی دسامبردر آیینهء تاریخ
- عبدالو کیل کوچیمحمود بریالی ابر مرد جنبش چپ وترقی خواه افغانستان
- محمد عوض نبی زادهنا یب سالارمحمد حسین خان پیکارجوی رزمگاه میوند وغزنیگک
- خلیل وداد چگونه س.د.ج.ا. به س.خ. ج.ا. تعویض شد
- مترجم: ا. م. شیریانقلاب اکتبر! استالین. نوسازی- کودتای لیبرالی
- نویسنده: نجیب سرغندوی نهضت خدایی خدمتگاری و نقش آن دربیداری پشتونها
- گزارنده به پارسی دری: عزیز آریانفرتوران
- حسن پیمانامیرتیمورموئسس سبک اصیل هنر معماری وحامی فرهنگ ومدنیت آسیای وسطی قسمت-6
- حزب کارایران(توفان)انقلاب اکتبر ناقوس مرگ سرمایه داری بود
- ظهو رالدين دبرېالي انقلاب دکاليزې په وېاړ
- زمان هوتکبمناسبت هفدهمین سالشهادت داکترنجیب الله
- رحمت اله رواندشهید داکتر نجیب اله داوولسم تلین په یاد
- جلال بايانی کاوشگرشـــهيد داکتر نجيب الله
- جلال بايانی کاوشگرهفده سال قبل درقلب افغانستان کابل حماسه تاريخ رخ داد
- نصیراحمد – مهمند پیړی،پیړی زغم او پیچ دی وګالل شی
- داکتر حبیب منګل دافغانستان دخپلواکۍ غورزنګ ته لنډه کتنه
- نویسنده : مهرالدین مشیدروزی که زمامداران ناکاره در سایۀ آن صرف احساس فربهی کرده اند
- حسن پیمانامیرتیمور موئسس سبک اصیل هنر معماریوحامی فرهنگ ومدنیت آسیای وسطی5
- برگردان و تبصره از دکتر خلیل ودادحقایقِ تلخِ جنگِ 1979-1991 افغانستان از زبان نظامیان شوروی پیشین
- عبدالوکیل کوچی نگاه مختصری به تاریخ کوشانی ها
- انجنیر فضل احمد افغان شاه امان الله غازی و خط سیاه دیورند
- میر عنایت الله سادات معضلۀدیورند
- تتبع ونگارش؛تلخیص وترجمه: ازحسن پیمانامیر تیمور موسس سبک اصیل هنر معماری وحامی فرهنگ ومدنیت آ سیای وسطی قسمت(4)
- امان معاشر؛ خبرنگار آزادهشت ثور آوردن مجاهدین رو بزوال از کوه ها به قدرت جنرال دستم
- ا. م. شیریزادروز لنین، روز شرمندگی ما
- عتیق الله مولویزادهاز دین پروری، تا دین فروشی!!
- حسن پیمان امیرتیمور موسس سبک اصیل هنر معماری وحامی فرهنک ومدنیت آسیای وسطی قسمت 3
- نوشته کریم پوپل تاریخ نوروز کهن
- نجم کاويانیيادی از نوروز در کابل قديم
- تتبع ونگارش-ترجمه وتلخیص: ازحسن پیمانامیرتیمور موسس سبک اصیل هنرمعماری وحامی فرهنگ ومدنیت اسیای وسطی-2-
- دوکتور امین برین زوریدوکتور امین برین زوری
- برگردان و تبصره از دکتر خلیل ودادیهودیت در افغانستان
- ارسالی صمیمیبازگشت «لنین» به «خجند»
- حسن پیمانشمۀ ازخدمات وکارنامه های امیرتیموردرأئینۀ تأریخ
- سلیمان راوشجشن سده
- حسن پیمانتأریخ وخدمات زنده ومشهود امپراتوری تیموریان محال است به فراموشی سپرده شود
- تتبع و نگارش امان معاشر، خبرنگار آزادمناسبات سابق دولت افغانستان و اتحاد شوروی آمدن قوت های نظامی اتحاد شوروی در ششم جدی به افغانستان
- سرلوڅ مرادزی برتانوي هند او برتانوي پنجاب، د پښتنو د ویښتیا دښمنان !
- سرلوڅ مرادزی برتانوي هند او برتانوي پنجاب، د پښتنو د ویښتیا دښمنان !
- عتیق الله مولوی زادهزندگی از کاخ تا کا نتینر!
- سرلوڅ مرادزیبرتانوي هند او برتانوي پنجاب دواړه، د پښتنو د ویښتیا ضد !
- سرلوڅ مرادزیډیورنډ کرښه، څپڅپاند دریځونه او پنځم ستون
- نویسنده : مهرالدین مشیدبالاخره امریکایی ها سر به بالین بیمار نظامیان پاکستانی این بازوی زرهی تروریزم جهانی نهادند
- عبدالوکیل کوچید سامبر نقطه عطف درتاریخ جنبش داد خواهانه مردم افغانستان
- سرلوڅ مرادزی ډیورڼد کرښه، څپڅپاند دریځونه او پنځم ستون دوهمه برخه
- انجنیر فضل احمد افغانخط سیاۀ دیورند مولود دسایس انګلیس و روسیه
- سرلوڅ مرادزی ډیورنډ کرښه، څپڅپاند دریځونه او پنځم ستون
- فرزاد رمضاني بونششناسايي يا عدم شناسايي ديورند؟
- انجینر محمود صافی دافغانستان دتاریخ ځلانده ستوری احمد خان « احمد شاه بابا » درانی کال
- سید ذا کر شاه ( ســــــــــادات) (( د ډیورند کرښې غندل یا د پاکستان ســـــــره دښمنی))
- سرلوڅ مرادزی ډیورنډ کرښه او څرګند دریځونه
- بیداربمناسبت کنفرانس بین المللی لندن و عدم پذیرش دیورند خط فاصل
- سرلوڅ مرادزی ډیورنډ کرښه او روستۍ پراختیاوې
- عزیز آریانفرنیاز تاریخی به بازگشت به توافقات ژنو
- سرلوڅ مرادزی ډیورنډ کرښه او روستۍ پراختیاوې
- سرلوڅ مرادزید ډیورند کرښې پریکړه به، لروبر افغانان خپله کوي
- ارسالی صمیمیبرگی از تاریخ جنگ جهانی دوم/ چگونه مسکو تسلیم آلمان ها نشد
- میر عنایت الله سادات نگاهی به تاریخ آریانا
- محمدنبی عظیمی جنگ جلال آباد بخش آخر
- جلال بايانیبزرگ مردان تاریخ
- محمدنبی عظیمیجنگ جلال آباد بخش دوازدهم
- شبيراحمد طالب وزيران اوخاطرې
- رسول پويانجايگاه هرات در مدنيت خراسان
- محمدنبی عظیمیسفر دیگر به جلال آباد
- عزیزه عنایت خامۀ درفرا راه آزادی !
- نصیراحمد - مهمنددافغانستان دخپلواکی دبیرته اخیستلو دشهیدانواوغازیانوپه یاد
- دوکتور جلال بايانی « روح شاه غازی امان الله شاد و پر نور باد »
- انجنیر ظهو رالدین اندیشپراو دا
- محمدنبی عظیمیتعرض متقابل قوای مسلح افغانستان
- نوشته کریم پوپل اشغال و تاراج کابل از زمان تاسیس الی امروز
- سلیمان راوششهروندان شهر (جندان)
- محمدنبی عظیمی درحاشیه تعرض متقابل
- رسول پویاننقش استعمار در تخریب تمدن خراسان
- رسول پویانخراسان بعد از فروپاشی امپراتوری تيموريان
- رسول پویان ریشه های خراسان کهن
- محمدنبی عظیمیجنگ جلال آباد بخش هشــــــــــــــــتم
- محمدنبی عظیمیجنگ جلال آباد بخـــش هفتـــــــــــــم
- ا. م. شیریپراودا در ۱۰۰ سالگی: زنده و رزمنده
- اسدالله جعفریمیلاد گل سرخ
- عبدالحی نزهت افزودن دشواری کارعاقلانه نیست
- فوادشاه امان الله خان غازى از نظر احمد شاه مسعود كى بود؟
- انجنېر ظهو رالدین اندېشپر فا شیزم د بري ورځ یعنی دامپرېا لیزم دنیمی تنی ښخول په شوري سوسېا لیستي هېواد کی
- نویسنده : مهرالدین مشید نباید بیش از این بهایی برای ویرانی این سرزمین پرداخت
- محمدنبی عظیمیجنگ جلال آباد بخش ششم
- نوشته صوفی کریم فیضانی حملات اعراب در افغانستان
- انجنیر ظهورالدین اندیشد افغا نستان د خلک دمو کراتیک گوند داد شهیدا نو او اتلانو دسور گوند ټولو غړو ته له پو رته نه تر کښته پو رې
- محمدنبی عظیمیجنگ جلال آباد بقیه بخش پنجم
- نبی حیدری معلم جنک یا صلح
- محمدنبی عظیمی جنگ جلال آباد بقیه بخش چهارم
- تهیه وترتیب:میرمحمدشاه رفیعیچهره امروزی تپه مرنجان ورازهای تاریخی آن
- محمدنبی عظیمیجنگ جلال آباد -- 4
- محمدنبی عظیمی جنگ جلال آباد - 3-
- سلیمان راوشتندیس های بامیان مجسمه های بودا نیستند
- حسن پیمانبیادبودسلسال وشهمامه تندیسهای بودا دو همبزم ودو همسنگ
- حسن پیمانافشارخونین وقتلهای زنجیره یی انگیزۀ اتحادخلقهای تحت استبداد
- محمدنبی عظیمی جنگ جلال آباد
- رحمت اله رواند روسانو يرغل او وتل دواړه تېروتني وې
- احمدولي بدخشياداي ديني به قربانيان فاجعة افشار
- محمدنبی عظیمیجنگ جلال آباد
- عتیق گلشمه ازجنایات بعضی گروه های ماوئیستها درافغانستان
- محمد نبی عظیمیچرا از مرگ می ترسید ؟
- جمعه خان صوفيلر وبر دوه افغان که يو افغان؟ (يوولسمه او آخري برخه)
- جمعه خان صوفيلر و بر دوه افغان که يو افغان؟ (اتمه برخه)
- عبدالو کیل کوچی فرخنده باد چهل وهفتمین سالگرد تاسیس حزب دموکراتیک خلق افغانستان ، حزب قهرمانان وشهیدان !
- حمید محویتآتر بی نوایان
- تتبع و نگارش امان معاشر، خبرنگار آزادآمدن قوت های نظامی اتحاد شوروی به افغانستان
- تهیه کننده : عبدالقدیر میرزاییسقوطِ یک امپراتوری!
- محمد عارف عرفان رازهای حقیقی دعوت ارتش شوروی
- حمید محویدر بارۀ [کشته شدن پلخانوف(؟)]
- محمدنبی عظیمیجنگ جلال آباد
- صدیق رهپو طرزیما و نو آوری، تجدد و مدرنیزم
- جمعه خان صوفيلر و بر دوه افغان که يو افغان؟ (پنځمه برخه)
- داکترآریننام ببرک کارمل جاویدانه است زیرا توده های مردم آنرا ستوده اند
- عبدالو کیل کوچیپنجمین سالگرد وفات محمود بریالی را گرامی میداریم
- صدیق رهپو طرزیدیورند: سر و صدا برای هیچ
- محمدنبی عظیمیسپیده ها این جا آرام انــد
- محمد عوضازمكتب مبارزهء رفيق ببرك كارمل بياموزيم
- علی رستمیببرک کارمل ستارهء درخشان مبارزِ عدالتخواهء کشور
- عبدالو کیل کوچیببرک کارمل بزرگ مرد تاریخ
- دوکتور نثار احمد صدیقینام ببرک کارمل جاودان و روانش شاد باد
- جمعه خان صوفيلر و بر دوه افغان که يو افغان؟(٢ مه برخه)
- عزیز آریانفرچگونه دهلیز واخان ایجاد و به زور به افغانستان داده شد
- جمعه خان صوفيلر و بر: دوه افغان که يو افغان؟
- انجنېر ظهورالدين اندېشبه افتخار سالګرد انقلاب پېروزمند و زنجير شکن سوسياليستی اکتبر
- گزارشگر از انگلیسی به پارسی: صدیق رهپو طرزیده اسطوره در مورد افغانستان
- انجنېر ظهورالدين انديشبمناسبت سالمرګ انقلابی دلير وانديشمند خلل ناپذير
- از کریم پوپل روش سیاسی دولتها وملیتهای افغانستان در طول تاریخ
- عدالتدشمن هرگز وارد شهر لنين نخواهد شد!
- عبدالو کیل کوچی ماندگاران تاریخ
- نصیراحمد – مهمنددافغانستان دخپلواکی دبیرته اخیستلو
- سليمان راوش به پیشواز 28 ـ اسد
- انجنېر ظهورالدين اندېشدافغانستان دخلکو دملی_ازادی بخښونکي انقلاب دکاليزی په وياړ
- گزارنده: عزیز آریانفرمقاله دوم نقش دولت «کیرپاند» در با هم آمیزی فرهنگ های آسیای میانه
- عزیز آریانفرشاهنشاهی پنج صد ساله تاجیکی- ایرانی کیرپاند در مرزهای باختری چین
- حامدعلمیرساله روزشمار وقایع افغانستان از سال 1747 الی اخیر سال 2010
- نوشته کریم پوپلظهور وزوال اردوهای افغانستان
- عبدالصمد ازهراسرار مرگ میوندوال بخش دوازدهم وپایانی
- عبدالصمد ازهراسرار مرگ میوندوال بخش 11
- گزارشگر از زبان انگلیسی به پارسی صدیق رهپو طرزیباستانشناسی افغانستان از کهن ترین روزگار تا دوران تیموریان
- عبدالصمد ازهراسرار مرگ میوندوال بخش دهم
- سرلوڅ مرادزیلندن کې ډيورند جرګه د پنجاب پر سر کلک ګوزار
- تهیه کننده:امان معاشر نامه ی خواجه حافظ شیرازی برای امیر تیمور
- عبدالصمد ازهرخود کشی یا قتل بخش نهم
- محمدنبی عظیمی لحظاتی با ازهر بزرگوار
- محمدنبی عظیمی آیا روزی تاریخ حــــرب کشور ما نوشته خواهد شد؟
- عبدالصمد ازهر اسرار مرگ میوندوال بخش نهم
- ازهر عبدالصمداسرار مرگ میوندوال بخش هشتم
- محمد همایون سرخابی شهر غلغله در ماتم نبود بودای بزرگش هنوز میگرید
- عبدالصمد ازهراسرار مرگ میوندوالبخش هفتم
- محمدنبی عظیمیتا لحظهء انــــتقال مسؤولیت
- گزارش از انگلیسی به پارسی صدیق رهپو طرزیباستانشناسی افغانستان از کهن ترین روزگار تا دوران تیموریان
- عبدالصمد ازهراسرار مرگ میوندوال بخش ششم
- اسدالله جعفریآیاافشار باردیگر تکرار خواهد شد؟
- سید عبدالقدوس «سید»جنگ افشار
- خلیل الله سکندریواقعیت های پنهان در ماجرا های عیان افغانستان
- محمد همایون سرخابی نگاه مختصری پیرامون زندگی پرافتخار ظهیرالدین محمد بابر
- عبدالصمد ازهراسرار مرگ میوندوال بخش پنجم
- محمد عالم افتخارسید جمال الدین افغانی ؛ اَبَر انسانی که از نو باید شناخت !
- سرلوڅ مرادزی پاچاخان د بهرنیو پوهانو په نظر کې
- صدیق رهپو طرزیباستانشناسی افغانستان از کهن ترین روزگار تا دور تیموریان
- میرعنایت الله سادات نظری بر موافقتنامه ای دیورند
- عبدالصمد ازهرخودکشی یا قتل؟ بخش چهارم
- نویسنده : مهرالدین مشیدامریکا و بازی بزرگ در کشوری که دشنۀ مقاومت گلوی هر مهاجمی را شگافته است
- عبدالصمد ازهرخودکشی یا مرگ بخش های دوم و سوم
- تتبع و نگارش امان معاشر، خبرنگار آزاد آمدن قوت های نظامی اتحاد شوروی به افغانستان
- ا. م. شیریبمناسبت زادروز استالین
- عبدالصمد ازهرخودکشی یا مرگ
- نویسنده: ولادیمیر پلاستون ببرک کارمل تا آخرین نفس های خود به حقانیتِ راهی که خود انتخاب نموده بود باور داشت
- ع.رستمی ببرک کارمل نماد وحدت!
- ر. حسنهفته اول دسامبر یاد آور روز های فقدان دو شخصیت مبارز نستوه کشور
- نوشته از ع. بصیر دهزادبخاطر 14چهاردهمین سالگرد وفات شادروان ببرک کارمل
- عبدالو کیل کوچی گرامی وجاویدان باد نام وخاطره تابناک زنده یاد ببرک کارمل
- عبدالو کیل کوچی چهارمین سالروز وفات زنده یاد محمود بریالی را گرامی میداریم
- احمدشاه سرخابییادی از جاودان یاد ببرک کارمل و برادر و همرزم فقید ش محمود بریالی!
- سرورددیورند کرښه دتکړه پوهانو وځیړ نو ته ضرورت لري
- عزیز آریانفردرنگی بر سر نام کشور ما- افغانستان
- عزیز آریانفرراز نهانی نامه دوست محمد خان به نیکلای یکم- امپراتور روسیه
- عزیز آریانفرآیین نامه داخلی انقلابیون جوان افغان (جوانان افغان)
- شباهنگ راددر یادمان کمونیست رزمنده «ارنستو چه گوارا»
- دکتر بیژن بارانکوچ آریاییها از شمال خزر
- سرلوڅ مرادزی د تاریخ پاڼه : کوز پښتانه او د افغانستان خپلواکي
- سليمان راوش تجاوزانگليس ، روس و امريکا بر افغانستان يا يک دروغ بزرگ
- اکادمیسن دستگیر پنجشیریحملات بر نیروهای چپ و پیامد های آن
- عزیز آریانفرگستره «اروآسیای میانه بزرگ»
- احسان لمر یادی از خانوادهء ناظر صفر
- داکتر . و .ع . خاکسترفراز های از زند ه گی یهودان در افغانستان
- نوشته صدیق رهپو طرزیتمدن «سند ـ هلمند» آغاز گر تاریخ ما
- انجنیر زلمی نصرت مهمندافغانستان د«جواهر لعل نهرو»له نظره!
- لیکونکی : نجم الدین « سعیدی »دعلامه دوکتورمحمد سعید « سعید افغانی»د «۲۵» تلین په ویاړ !
- سيد احسان " واعظی"تمدن های آريانای کهن و خراسان باستان
- آصفه صبابه مناسبت سی امین سال شهادت شاد روان محمدطاهربدخشی
- عبدالوکیل کوچیفرخنده باد چهل و پنجمین سالگرد تاسیس حزب دموکراتیک خلق افغانستان ، حزب قهرمانان وشهیدان !
- مرادزیستر پاچا خان : ملي هویت ، خپلواکي ، ملي ژبه او تعلیم
- علی رستمی چهل وپنجمین سالکرد حزب دموکراتیک خلق افغانستا ن را گرامی داشت !
- داود کرنزی بمناسبت سومین سالگرد وفات رفیق بریالی
- یعقوب هادینام و نیکوئی های رفیق ببرک کارمل جاودان باد
- سید احسان واعظی شخصیت نام اوری که باتاریخ زیست
- ترجمه و تحشیه از خلیل وداداز انقلاب اکتوبر تا انقلاب ثور
- سيد احسان " واعظی"تمدن هاي آرياناي كهن و خر اسان باستان
- احسان واعظی جايگاه والا و ارزشمند فيض محمد کاتب هزاره دربازتاب رويدادهای سياسی و تاريخ نگاری کشور
- رحمت اله رواند سنبلی نهمه نیټه د پښتنو اوبلوڅو د پیوستون د ورځی په یاد
- مرادزئ د وږي ۹ مه د پښتونستان ورځ
- نوشته : میرمحمد شاه "رفیعی"آرزوهای فراموش ناشده شهدای به خون خفته
- صديق وفا لويَه جَرگه ها ونقش ارزشمند آن در ساختار اجتماعی- سياسی وقانون گذاری افغانستان
- صديق وفا لويَه جَرگه ها ونقش ارزشمند آن در ساختار اجتماعی- سياسی وقانون گذاری افغانستان
- پژوهش: ظاهردقیق ماسترعلوم سیاسیحکومت مجاهدین(!)وبرکناری نقابهای تقدس آنان
- محمد عوض نبی زا د ه سی ومین سالروز شهادت علامه محمد اسمعیل مبلغ فرخنده و گرامی باد
- دکتورخلیل وداد (بارش)خاطرات مهندس هُلندی فان لوتسنبورگ ماس
- محمد عوض نبی زا دهدرويش علي خان هزاره اولین نایب الحکومهءهرات دردولت درانیها
- میرعبدالواحد ساداتسخنی چند پیرامون شخصیت والای غبار
- محمد عوض نبی زا ده بنیادعلیخان هزاره مبارزهمیشه درسنگرو یکی ازمدافعین راستین استقلال کشور
- محمد عوض نبی زا دهشیرمحمدخان هزاره جنگاورقهرمان و یکی از فاتحین اصلی معرکهءمیوند
- ترجمه و تحشیهء دکتور خلیل وداد نخستین مداخلهء نظامی شوروی به افغانستان
- سیدحسن رشاددو یاد و دو خاطره
- گزارنده به دری: عزیز آریانفرافغانستان در مراحل نخست توسعه مستقل (سال های دهه 1920)
- محمد عوض نبی زا ده میر یزدان بخش بهسودی نماد ازایمان و مقاومت ،قربانی توطیه و پیمان شکنی
- محمد عوض نبی زا د ه یکصد وپا نزدهمین سا لیا د شهادت میرمحمدعظیم بیگ سه پای
- نسیم جویا جویاــ پرچم شجاعت و نبرد مردم افغانستان به خاطر ازادی,عدالت وترقی
- محمد عوض نبی زا دهچهل و سومین سا لگرد وفات زنده یاد برات علی تا ج یکی ازپیشآهنگان ، نهضت مشروطه خواه و دموکرات گرامی باد
- محمد عوض نبی زا دهیکصدوپنجمین سال تولد فرقه مشرفتح محمد خان میر زاد یکی از پیش قراولان جنبش مشروطیت کشور فرخنده باد!
- محمد عوض نبی زا دهبیست و ششمین سا لیا د وفات محمد ابراهیم گا و سواریکی ازپیشگامان نهضت دهقا نی وضد استبداد گرامی با د!
- جنرال محمد یاسین امیریهشتاد سال از تولد ببرک کارمل شخصیت استثنایی تاریخ معاصرکشورمی گذرد
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در كوچه هاى خون و اّتش (جلد دوم)
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در كوچه هاى خون و اّتش (جلد دوم)
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در كوچه هاى خون و اّتش (جلد دوم)
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در كوچه هاى خون و اّتش (جلد دوم)
- محمدعوض نبي زاده نقش و مقام مردم هزاره دردولت و جامعه طی دوونیم قرن اخیر
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در كوچه هاى خون و اّتش (جلد دوم)
- تهيه ، تدوين وپژوهش (راد مرد)چگونه آمريکا شکارافراطيون شد؟(قسمت ششم)
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در كوچه هاى خون و اّتش (جلد دوم)
- مشعلشخصيتي که با تاريخ عمر خواهد کرد
- تهيه ، تدوين وپژوهش )راد مرد)چگونه آمريکا شکارافراطيون شد؟ (قسمت پنجم)
- تهيه ، تدوين وپژوهش (راد مرد)چگونه آمريکا شکارافراطيون شد؟ (قسمت چهارم)
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در كوچه هاى خون و اّتش (جلد دوم)
- محمدعوض نبی زاده یادی ازمبارزقهرمان عبدالخالق شهید
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در كوچه هاى خون و اّتش (جلد دوم)
- تهيه ، تدوين وپژوهش )راد مرد)تاريخ سخن ميگويد: چگونه آمريکا شکارافراطيون شد؟ )قسمت سوم (
- تهيه ، تدوين وپژوهش (راد مرد)چگونه آمريکا شکارافراطيون شد؟ (قسمت دوم )
- تهيه ، تدوين وپژوهش )راد مرد)تاريخ سخن ميگويد: چگونه آمريکا شکارافراطيون شد؟
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در كوچه هاى خون و اّتش (جلد دوم)
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در كوچه هاى خون و اّتش (جلد دوم)
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در كوچه هاى خون و اّتش (جلد دوم)
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در كوچه هاى خون و اّتش (جلد دوم)
- دپلوم انجنیر خلیل الله معروفی جوانمرد لک بخش
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در كوچه هاى خون و اّتش (جلد دوم)
- نصرت شاد يادي از “ مولانا “ ملانصرالدين !
- محمدعوض نبی زاده معرفی مختصریکعده ازمبارزین شاخص مردم هزاره درجنبیشهای ضد استبدادی و استعماری
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- ويرايش وگردآورنده جانبازنبردنخستين سلطنت يک زن ازسلاله غزنويان در جهان اسلام
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- ظريفيبه بها نهء هشتا دهفتمین سالگرد استرداد استقلال افغانستان
- آتوسا سلطان زاده فيلسوفاني كه پيامبر شدند !
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- دوکتور.م. پکتیا وا ل بمنا سبت هشتا دو هفت مین سا لګر د استر دا د استقلا ل ملی افغانستا ن
- محمدعوض نبی زاده هزاره جات یا هزارستان ازدیدگاه ونظر مورخین
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- نصرت شاد توماس هابس متفكر و فلسفه سياسي دولت
- عليشاد لربچه ژان ژاك روسو
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- عليشاد لربچه زنون ؛ اهل كيتون
- نوشتهء: زمری کاسی شناسنامهء يکتن ازمشروطه خواهان، يک مبارز گمنـــام و افشای يک ترورسياسی ديگر؛
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- رستاخيزمروري برواژه تاريخ
- جليل پرشوردرمورد هفت وهشت ثور
- رستاخيزمروري برواژه تاريخ
- جليل پر شوردر مورد هفت وهشت ثور
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- رستاخيزمروري برواژه تاريخ
- جليل پرشور در مورد هفت و هشت ثور(بخش شـشم)
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- جليل پرشور در مورد هفت وهشت ثور بخش چهارم
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- جليل پرشوردر موردهفتم وهشتم ثور
- جليل پرشوردر مورد هفتم وهشتم ثور
- جليل پرشوردر موردهفتم وهشتم ثور
- سراج الدین ادیبروز جهانی کارگر وتشکیل سازمان بینالمللی کار
- سراج الدین ادیب جهان در آیینه ء رویداد های تاریخ (اول تا 31 می )
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- محمد وليبرگ های از تاريخ روابط خارجي افغانستـــــــــــــــــــان
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- محمد وليبرگ های از تاريخ روابط خارجي افغانستـــــــــــــــــــان
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- محمدوليبرگ های از تاريخ روابط خارجي افغانستـــــــــــــــــــان
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- سراج الدين اديبجهان در آئينهء رويدادهای تاريخي
- سراج الدين اديبجهان در آئينهء رويدادهای تاريخي
- سراج الدين اديبجهان در آئينهء رويدادهای تاريخي
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- کريم حقوقابونصر فارابي ارسطوی شرق
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- سراج الدين اديبجهان در آيينهء رويدادهای تاريخ بخش سوم
- سراج الدين اديبجهان در آيينهء رويدادهای تاريخ بخش دوم
- سراج الدين اديبجهان در آيينهء رويدادهای تاريخ بخش نخست
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- رضا شادابهویت قومی هزاره ها و سادات هزاره
- ارسالي آرش فروزی با مبارز آتشين راه نجات مردم داکتر محمودی آشنا شويم
- سراج .اديبجهان در آئينهء رويدادهای تاريخ
- دوکتورمحمد شعيب مجددیمسابقه تير اندازی در زمان تيموريان هرات
- سراج الدين اديبجهان در آیینه ء رویداد های تاریخ بخش سوم
- سراج الدين اديبجهان در آیینه ء رویداد های تاریخ بخش دوم
- سراج الدين اديبجهان در آیینه ء رویداد های تاریخ بخش نخست
- اسکاریحسن صباح وجنبش اسماعيليه
- دستگيرصادقيغارت ميراثهای فرهنگي و تاريخي
- صباحچگونه ابوریحان بیرونی قاره آمريکا را کشف کرد؟
- داکتر وفاهوشی مین مردی که تاريخ را رقم زد
- صباحاولين سفير زن درتاريخ کابل زمين
- صباحگوشه ي ا ززندگي جاودانه مرد خراسان
- استادصباحابوالفضل بيهقی مورخ امپراتوري غزنويان
- سراج الدين اديببمناسبت 86 مین سال استقلال افغانستان
- تهيه و تدوين از بصيرشررتاريخ ، آزادي ،صلح واستقلا ل
- عينيسيرتاريخي فاجعه ملي ومجرمين جنگي
- رسالتروزا زن بحث انگيزتاريخ
- استادصباحميمنه د راورا ق تاريخ
- ارسالي بنفشه ميتراسفر تاريخي وهنري د ردنياي باستا ن
- استادصباحچهل سال اسماعیلیه بعد از وفات حسن صباح
- استادصباحتاريخ عمومي اسماعیلیه هاواوضاع خراسا ن
- نبشهءايشرداسالاحمدالله هندوی افغانستانیم؟!
- تهيه و ترتيب از اشرف بهروزفشرده اي از تاريخ فرانسه
- انجنيرغلام سخي ارزگانيبه بهانه يي گرامي داشت از روز جهاني مادر
- ارسالي جواد نصريانزن در آنسوي تاريخ
- ارسالي بنفشه ميتراسفر تاريخي وهنري د ردنياي باستا ن
- استادصباحيعقوب ليث صفاري مرد خرد وپيکا ر
- ارسالي صيقلرويدادها ي تاريخي
- ارسالي بنفشه ميتراآخرين تغييرات سياسي جهان در دهه پسين سده دوهزار عيسايي
- ارسالي فرحت شکوهمندگفتار بزرگان
- ارسالي بنفشه ميتراسفر تاريخي وهنري د ردنياي باستا ن
- ارسالي بنفشه ميترامجموعه ای از دانستنی ها
- گردآورنده وتلخيص استادصباحسفر تاريخي وهنري د ردنياي باستا ن
- استادصباحگسترش فرقه اسماعیلیه در قرن اخیر
- نسرین مفیدردپای زن افغان در تاریخ
- نسرين مفيدهشتم مارچ روز جهاني زن در پهنای تاريخ
- ارسالي محبوب شاملعقايد اسماعيليه
- ارسالي ميلاد بهزادتاریخچه کتاب و کتابخانه در عهد با ستا ن
- ارسالي نسترن نيلابمروري برآيين کا تو ليک
- ارسالي شامل سالارد رمورد زرتشت و زرتشتیا ن چه میدانیم؟
- ارسالي فريدون کيومرثمهاتما گاندی منجی صلح وپيام آورآزادي
- ارسالي بکتاش نهيردرباره اصطلاح شيعه
- استاد صباحکمي ازحقا يق ناگفته وتاريخي سرزمين خراسان
- ارسالي جواد نصريانتاريخ ظهور و مؤسس مذهب معتزله
- ارسالي اميد برهاناهل حديث و حنابله
- ارسالي جواد نصريانوهابيت چگونه بوجودآمد؟
- استاد صباحتاريخ مذ هب اسماعيليه
- ارسالي دانش آرزوتاریخ اروپا
- ارسالي اميد آهنگربابل درکجا واقع بود؟
- ارسالي جواد نصريانپنج دهه از تصویب اعلاميه جهاني حقوق بشر ميگذرد
- ارسالي اميد آهنگرامپراتوری اسکندر چه وسعت داشت ؟
- ارسالي عمران مهربانچه نيرويي ملتها را به حرکت در مي آورد؟
- ارسالي ميلاد دوستچه کسی می تواند تاریخ بنو یسد؟
- ارسالي مشهيد مهوشبِنِدِتو كروچه
- ارسالي اميد آزموننظرمن در باره تاريخ
- ارسالي مشهيد اميلسا ما نيان
- ارسالي داکتر بصيرجنگ نفت
- ارسالي احمد منصور آگاهنهروآزاده مرد آزادي
- ارسالي وليد نصرياندرتاريخ ا مريکا چه گذشته است؟
- استاد صباحلحظه يي دردهليزهاي تاريخ
- ارسالي سالار هوشمندبه بها نه، سالروز ترور مهاتما گاندی
- ارسالي داکتربصيرتاريخ و هويت ملي ما
- ارسالي شامل صباحلحظه يي با تاريخ
- دستگير صادقيگراميداشت از مبارزات قهرمانانهً مردم با شهامت افغانستان در حفظ استقلال کشور