بخــــش دهـــــــــم
ازرسیدنم به خانه لحظات زیادی نگذشته است. هنوزازچون وچند زنده گی خانواده ام درمدتی که ازکابل دور بوده ام، پرس وجویی نکرده ام وهنوزفرصت نیافته ام تا گرد راه را ازتن به دورکنم که تیلفون محرم به صدا می آید. این تیلفون هروقتی که زنگ می زند، رنگ چهرهء همسرم به ســـــفیدی می گراید ؛ زیرا تصور می کند که کسی که درپشت آن دستگاه مخوف قرار دارد، تنها وتنها با من میانهء خوبی ندارد و نمی خواهد چند صباحی درکابل ودرکنار خانواده ام باشم ؛ چندان که هنوزعرق بدنم خشک نشده است که باردیگر دستوری صادر می کند و مرا ازوی واطفالش جدا می سازد. اگرچه همسرم با اکراه به سوی تیلفون می نگرد وبا نگاهی که درآن التماس خوانده می شود ازمن می طلبد تا گوشی را بلند نکنم ؛ ولی من که مامورم ومجبورم ومعذور گوشی تیلفون را برمی دارم وآوازجفسر یاوررییس جمهور را می شنوم که می گوید : " ... پنج دقیقه بعد با موترمی رسم. رییس صاحب جمهور شما را خواسته است ... "
رییس جمهوردردفترش منتظرمن است. دراتاق انتظار،جنرال گرییف و وزیرامنیت دولتی را نیزمی بینم که با دیدن من به پا می خیزند و پس از تعارف وخوش آمد گویی همراه با هم داخل دفتر رییس جمهور می شویم . داکتر نجیب الله که مانند همیشه محضر نیکویی دارد، با پیشانی بازو چهرهء بشاش ازجایش بلند می شود، با هرسه ما دست می دهد و همان طوری که عادتش است، بدون تلف کردن وقت مرا مخاطب ساخته ومی گوید : رفیق عظیمی ! مانده نباشی . خوب حالا قصه کن که وضعیت درجبهه چگونه بود ؟
اما من که خریطه یی با خود نیاورده ام ، می گویم : چون دفعتاً مرا احضار نمودید، متأسفانه خریطه وضعیت جبهه را دراختیار ندارم تا به صورت دقیق وضعیت قطعات وجزوتام های بزرگ جبهه شرق وخطوط مدافعه را شرح می دادم؛ اما به صورت عمومی باید گفت که جنگ فروکش کرده وکدام فعالیت اکتیفی درسرتاسر جبهه نه از سوی دشمن ونه از طرف قطعات ما دیده می شود. درطول چند روزی که درجبهه بودم، متوجه شدم که درتوانایی وقابلیت رزمی نیروهای دشمن کاهش چشمگیری رونما گردیده است؛ زیرانه تنها در انداخت های اسلحه ثقیل دشمن ؛ بل در انداخت های اسلحه سبک آن ها چه دراثنای روز وچه دراثنای شب کاهش به عمل آمده ومی توان به خوبی حس کرد که آنان به کمبود مهمات دچار اند ودیگرنمی توانند در طول بیست وچهار ساعت بیشتر از 5000 مرمی اسلحه ثقیل را بالای مواضع مدافعه وتأسیسات دولتی ومنازل مردم ملکی پرتاب نمایند. بنابرگزارشی که ازارگانهای مسؤول گرفته ام، تا کنون بسیاری ازنقاط استقرار ومواضع آتشی اسلحه ثقیل دشمن تثبیت شده و می توان با اجرای آتش های کثیف اسلحه توپچی وراکتی وضربات پیهم قوای هوایی که پیش از اجرای حمله به صورت ناگهانی وارد خواهد شد، این وسایط واسلحه آتشزای دشمن را نابود واز صحنه محاربه خارج ساخت. از سوی دیگربنابرمعلوماتی که ازانواع مختلف کشف به دست آمده است، دشمن به سختی توانسته است کمبود نفرات خویش را که به نسبت ضربات مرگبار نیروهای توپچی وراکتی ما درجبهات آنان رخ داده است، توسط جلب واحضار اجباری ازجوانان خردسالی که درکمپ های مهاجرین در پشاور پاکستان اقامت دارند، جبران نماید. به نظر می رسد که تاثیرات شکست تعرض مجاهدین برشهر جلال آباد وتعداد بی شمارتلفات، چنان ضربه سخت روانی برآنان وارد ساخته است که دیگر نمی توانند حتی رویای تسخیر یک پوسته امنیتی ما را درسر بپرورانند چه رسد به خیال تصرف شهر. واما درباره قوت های مسلح خود ما باید گفت که دراین چند روز برای من این امکان میسر شد تا چه از طرف شب وچه از طرف روز با برخی از سربازان و افسران درخط مقدم جبهه صحبت کنم ومی توانم با قاطعیت گزارش دهم که خوشبختانه درحال حاضر روحیه رزمی سربازان ما ازکیفیت عالی برخوردار است و آنان با وصف شرایط ناگوار وگرمای طاقت فرسا از سنگرهای شان دفاع می کنند. اما باید گفت که آنان منتظرهستند که چه وقت امرتعرض متقابل صادر می شود . این انتظار آنان را به شدت خسته ساخته است...
رییس جمهور حرف مرا قطع می کند ومی پرسد : مگر کسی به آن ها گفته است که ما درنظر داریم به حمله متقابل بپردازیم ؟ و دشمنان ما چطور؟ آیا آنان نیز حدس می زنند که به زودی نیروهای ما دست به حمله خواهند زد ؟
درپاسخ به رییس جمهور کشور، می گویم که از همان نخستین روزهایی که دشمن را قوت های ما درخطوط فعلی متوقف ساخته و با مقاومت بی نظیر شان مانع پیش روی شان به سوی شهر شدند، دیگر به خوبی روشن بود که امروزیا فردا امر تعرض متقابل داده می شود. وانگهی این یک اصل پذیرفته شده نظامی است که پاسخ حمله را باید با حمله متقابل داد؛ ولی با دقت لازم وآماده گی های ضروری و درزمانی که دشمن انتظارآن را نداشته باشد. بنابراین چه ما بخواهیم وچه نخواهیم طرف مقابل ما که در رهبری شان گروپ نیرومندی از جنرالان ارکانحرب پاکستانی قرار دارند، منتظرحمله یا بهتر بگویم تعرض متقابل نیرو های ما هستند...
دراین میان جنرال گرییف حرف مرا قطع می کند ومی گوید ، رییس جمهور این حرف ها را می فهمد، فقط شما بگویید که حالا موقع آن است تا ضد حمله را برضد دشمن انجام دهیم ؟ به پاسخ وی می گویم که اگر تعرض متقابل نیروهای ما بیشترازاین به تعویق بیفتد ؛ شاید سبب آن شود تا درآینده نتوانیم چنین فرصت خوبی را برای تار ومارکردن دشمن پیدا کنیم. زیرا به زودی خلایی که از اثر حریق شدن مهمات کمپ اوجری در اکمال مهمات دشمن به وجود آمده است توسط امریکاییان برطرف خواهد شد. مجاهدینی که به نسبت گرمای شدید به پاکستان رفته بودند، برخواهند گشت.مهماتی را که به منظورتعرض متقابل ذخیره کرده ایم، آرام آرام مصرف خواهیم کرد. راه تنگی ابریشم که سخت آسیب پذیر است با برگشت مجاهدین وتجدید گروپمان آنان بسته خواهد شد . سربازان ما به نسبت شرایط بدهوا و زنده گی دوام دار درسنگرها ، تأمینات ناکافی مواد مادی ولوژستیکی وعوض نشدن شان با سربازان جدید، کاملاً خسته شده وحتی ممکن است دست به فرار بزنند.ناکامی های ما دربرخی ازموارد مانند بسته شدن شاهراه سالنگ وجاده کابل – جلال آباد نیز می تواند تاثیرات بسیارمنفی را درروحیه سربازان وارد کرده ووضع را به نفع دشمن تغییر دهد. بنابراین حالا که مهمات کافی برای این منظور درجبهه ذخیره کرده ایم و روحیه وروان سربازان وافسران نیز بلند است نباید امروز وفردا کرده و ازاین فرصت طلایی استفاده نکنیم.
درتمام مدتی که من حرف می زنم، رییس جمهور به علامت تایید سرش را تکان می دهد ؛ ولی جنرال کهنه کار ومحافظه کارازبک تبار روس، دگرجنرال گرییف (قارییف) با تردید به سخنانم گوش می دهد. اما سرانجام به رییس جمهور می گوید که معلوماتی که وی دارد نیز شبیه اطلاعات ونتیجه گیریی است که همین حالا گزارش داده شد. به همین سبب من با ارزیابی های وزیر دفاع شما ( جنرال شهنواز تنی ) وسرمشاور وزارت دفاع جنرال م . سوتسکوف که به بهانهء نبود نیروهای تازه نفس وتقویت نشدن جبهه باچنین نیروها،اجرای حمله متقابل را درحال حاضرمفید ندانسته وآن را به آینده های دورموکول می کنند، موافق نیستم؛ زیرا می بینید که شرایط کاملاً مساعد است. بنابراین حالا تصمیم درمورد اجرای حمله وزمان آن مربوط می شود به تصمیم شخص شما .
خلاصه مفکوره تعرض متقابل :
پس ازاجرای آتش های سنگین وگستردهء راکتی، توپچی و قوای هوایی برنقاط ومواضع تثبیت شدهء آتشی، قرارگاه ها ، محلات سوق واداره و خطوط اصلی مدافعه دشمن، تعرض نیروهای پیاده وزرهدار از دواستقامت اجرا شود: ضربه اصلی توسط قوت های لوای پانزده زرهدار، جزوتام های فرقه یازده ، و لوای 37 کوماندو از جنوب ومنطقه سرسبز جلال آباد به استقامت ثمرخیل انجام یافته، خطوط دفاعی دشمن نابود گردیده و پس از به دست آمدن ثمرخیل و سرخ دیوار و ارتفاعات حاکم بر فارم های غازی آباد تعرض انکشاف داده شود.
ضربه دوم ( ضربه فرعی ) از استقامت چپرهار توسط قطعات گارد ملی ( لواهای 2،3،4 ) غند 51، غند 05، غند 2ملیشه و قطعات وجزوتام های سارندوی وغند قومی جوزجان (رسول مشهور به بی خدا ) صورت گیرد. این گروپمان وظیفه دارند تا پس ازاجرای آتش احضارات توپچی، خط پیشترین مدافعه دشمن را شق نموده ، مقاومت دشمن را درهم شکسته و بامانور سریع قوتهای پیاده و زرهدار تعرض را انکشاف داده ارتفاعات کان وکترغی را به دست آورند. وظیفه متعاقب این گروپمان را انکشاف دادن تعرض در ولسوالی رودات و یک جا شدن با گروپمان اصلی در فارم غازی آباد تشکیل می دهد.
بی باوری رییس جمهور به وزیر دفاع کشور:
چند روز بعد از ملاقاتم با رییس جمهور که براساس احکام قانون اساسی جمهوری افغانستان، قوماندان اعلای قوای مسلح نیزشمرده می شد،امر تعرض متقابل توسط شخص خودش از طریق تیلفون مـــــحرم ( زاس ) درسحرگاهان 5 جولای سال 1989 برابر با 15 سرطان 1368ازمقر وزارت دفاع به قوماندان جبهه شرق دگرجنرال محمد آصف دلاور صادر شد. درآن هنگام من به خاطر کمک درامراکمالات مهمات و مواد لوژستیکی برای جبهات داغ جنگ ، به ویژه جبهه شرق مجبورمی شدم تا شب های بسیاری را مانند اکثر رؤسا و مسؤولین ادارات تدارکاتی دروزارت دفاع بگذرانم . ( درهمین جا باید گفته شود که احساس شدیدمسؤولیت پذیری ، جدیت و پیگیری وزحمتکشی شبا روزی همین افسران وطنپرست که درراس ادارات وزارت دفاع اجرای وظیفه می کردند، بود که اکمالات وتدارکات لوژستیکی و تخنیکی جبهات به خصوص جبهه شرق به صورت بلا وقفه اجرا می گردید : تورنجنرال محمد صدیق ذهین معاون تخنیکی وزارت دفاع، جنرال خلیل عنایت آمر سیاسی معاونیت تخنیکی، جنرال عبدالصمد رایض وبعد ها جنرال مرجان که یکی بعد دیگری رییس ارکان معاونیت تخنیکی بودند، جنرال ابو جان وسله وال ،جنرال فتح محمد رییس لوژستیک، جنرال گل محمد رییس اعاشه، جنرال یاسین رییس البسه ، جنرال سروررفیق رییس تشکیلات، دگروال شیرمحمد کریمی ( لوی درستیز فعلی ) معاون ریاست تشکیلات ، جنرال حلیم وردک رییس مخابره، جنرال محمد انور رییس اوپراسیون، جنرال محمد هاشم زرمتی معاون ریاست اوپراسیون، جنرال اسماعیل، دگروال عبیدالله ودگرمن وسیم اعضای ریاست اوپراسیون، جنرال عبدالحق صمدی رییس کشف، جنرال عبدالغفور معاون ستردرستیز، جنرال ذبیح الله زیارمل رییس عمومی سیاسی ، جنرال شیخ محمد باور معاون ریاست سیاسی، جنرال امیرمحمد، رییس تشکیلات حزبی .برخی افسران دیگر ازریاست عمومی سیاسی اردو مانند دگروال لطیف، دگروال محمد یونس، دگرمن رحیم، دگروال طاووس ودیگران که امیدوارم درآینده به کمک دوستان این لست تکمیل گردد. )
ساعت چهار صبح بود که داکتر نجیب الله با مشاور ارشد نظامی ریاست جمهوری سترجنرال گرییف به دفتر وزیر دفاع ( جنرال شهنواز تنی ) آمده وبه قوماندان جبهه شرق امرداد تا مطابق پلان منظور شدهء قوماندانی اعلی قوای مسلح اجرآت نمایند. اگرچه هیچ کسی به شمول وزیردفاع از زمان وتاریخ اجرای تعرض متقابل واقف نبود؛ ولی ازآماده گی هایی که درقوای هوایی و جزوتام سکات ازدو روز به این سو صورت می گرفت، حدس زده می شد که نیروهای رزمی جمهوری افغانستان به زودی دست به حمله متقابل خواهند زد. البته برای ما مهم این بود که تاریخ وزمان دقیق این اوپراسیون بزرگ تعرضی قوت های مارا جنرال های پاکستانی وقوماندانان مجاهدین ندانند و پیش از پیش تدابیری به منظوربی اثر ساختن این ضد حمله انجام ندهند. به همین سبب بود که نیروهای ما به تاریخ 14 سرطان ( 4 جولای ) به منظور فریب دادن حریف و کشف مفکوره دشمن مانورهایی را دربرخی از استقامت ها انجام دادند ورییس جمهور حتی نخواست این راز مهم را با وزیر دفاع کشور درمیان گذارد. البته برای من نیزسوال برانگیز بود که چگونه وزیردفاع یک کشور ازعملیاتی که با چنین مقیاس بزرگ صورت می گیرد، بی خبر گذاشته می شود. آیا رییس جمهور از همان زمان حس کرده بود که شهنواز تنی با سازمان استخباراتی پاکستان ( آی اس آی ) ارتباط تنگاتنگی دارد وممکن است درصورت اطلاع از کیف وکان حمله متقابل، پاکستانی ها و گلبدین حکمتیار را درجریان قرار دهد؟ ولی هرچه بود، این حرکت باعث آن شد تا جنرال تنی نیز نسبت به نیات داکتر نجیب درباره خودش وحلقه یی ازخلقی های وفادارونزدیکش شک کند. راستش هرکس دیگری که درپست وزارت دفاع کشور می بود و با چنین برخوردی ازسوی رییس جمهور مواجه می شد، چاره یی جزاستعفی نمی توانست داشته باشد. اما تا جایی که بر من معلوم است، وزیر دفاع که اندکی دیرتر به وزارت رسید، با دیدن مهمانان ناخوانده در دفترش نه تنها حیران نشد وخود را نباخت؛ بل ازاین که به وی اعتماد نکرده و شروع وزمان عملیات را ازوی مخفی نگهداشته بودند؛ نیزخمی برابرو نیاورد. ولی بعد ها هنگامی که کودتا کرد، معلوم شد که یکی ازعقده های چرکین وی دربرابرداکتر نجیب ناشی از بی اعتمادی رییس جمهور دربرابر وی بوده است. ستر جنرال گرییف درباره این بی باوری رییس جمهوردربرابروزیردفاع کشوروبرخی ازرجال بزرگ دولتی مانند جنرال رفیع رییس ارکان قوماندانی اعلی قوای مسلح و اسلم وطنجار وزیر داخله وسردرگم ساختن نیروهای طرف مقابل درباره زمان عملیات تعرضی نیروهای ما،درص 141 کتاب افغانستان پس ازبازگشت سپاهیان شوروی چنین می نویسد :
" .. رییس جمهور تصمیم گرفت ، جزئیات و مواعید اجرای عملیات را با وزیر دفاع ودیگر رجال رسمی درمیان نگذارد و همهء آماده گی ها واقدامات رزمی [ را ] از طریق جنرال دلاور وافسران استخبارات، توپچی ومهندسی همکار وی اجرا نماید. میعاد آغاز ضد حمله را ناگزیر چند بار تغییر دادیم وسرانجام مقرر گردید که دراوایل ماه ژوئن ( سرطان ) آغاز گردد. طبق برنامه برای سردرگم ساختن شورشیان وتأمین ناگهانی بودن ضد حمله به تاریخ 4/7/89 در محورسمرخیل [ ثمرخیل] ، سرخرود، وکنر به انجام اکتشاف دست یازیده شد. حریف این اقدامات را به عنوان تهاجم نیروهای اصلی تصور کرده وتلاش ورزید شب هنگام 4/5 ماه ژوئن 1989 ( 14/5/1368) نیروهای اصلی خود را عقب بکشد. مگر با آغاز ضد حمله از بامداد 5/7/1989 حریف مؤفق نگردید، نیروهای خود را درافق های جدید (منظوروی خطوط یا مواضع جدید است. ) نگهدارد و زیرضربات خیلی ها نیرومند موشک ها، نیروی هوایی، توپخانه ویکان های ( جزوتام ها وقطعات ) مهاجم ، آن ها آغاز به پسروی کردند ونتوانستند مقاومت سازماندهی شده ( منظم ) را انجام دهند. "
جریان تعرض متقابل :
تعرض متقابل قوت های مسلح افغانستان درست ساعت چهار سپیده دم پانزدهم اسد سال 1368 خ، پس ازشلیک هشت فروند راکت اسکاد وبمباران سنگین قوای هوایی ( 320 پرواز در طول آن روز ) وآتش های توپچی قطعات وجزوتام های مستقر درجبهه شرق صورت گرفت.( گروپمان توپچی جبهه شرق عبارت بود از : اورگان 4 دستگاه. لونا، 2 دستگاه . بی ام-21 جمعاً 20 دستگاه. توپ های دی سی 30 ضرب.توپ های 100 م م4 ضرب. توپ های 152 م م4 ضرب. توپ های 76 م م 30 ضرب. توپ های دافع هوای 23 م م و توپ های 37 م م . هاوان های 82 و 120 م م داخل تشکیل قطعات.) درجریان آتش احضارات جزوتام های انجنییری قطعات به سرعت ماین هایی را که درپیش روی خطوط مدافعه فرش کرده بودند، خنثی و تطهیرنموده وکریدورهایی (دهلیز هایی ) را برای عبور سربازان پیاده باز نمودند تا آنان به آسانی ازکشتزارهای ماین عبور کنند. سپس با قومانده قوماندانان قطعات، سربازان از سنگرهایی که ماه ها ازآن به قیمت خون خویش دفاع کرده بودند، به پا خاسته ودرحالی که توسط تانک ها و زرهپوش ها حمایه می شدند به شکل زنجیر خپورمانند یک طوفان مهیب به سوی سنگر های دشمن یورش برده و پس از ساعتی نبرد خطوط دفاعی دشمن رادرهم شکسته وبه سوی اهدافی که برای شان تعیین شده بود، به پیش رَوی ادامه دادند.گروپمان اول که ضربه اصلی را وارد می کردند، درطول روزقادر شدند تا دشمن را الی کوتل سرخ دیوار بدوانند؛ ولی متأسفانه فرصت نیافتند تا مرتفع ترین ارتفاع حاکم بر سرخ دیوار را که به نام ارتفاع " کیهان " یاد می شد به دست آورند. زیرا با دردست داشتن آن ارتفاع قوت های ما می توانستند وظیفه متعاقب خویش را که به دست آوردن دوباره فارم غازی آباد بود، به آسانی به انجام برسانند. باری، هنوز چاشت روز نشده بود که مقاومت دشمن درهردو جبهه ازهم گسیخت وتا شام همان روز دراستقامت ضربه اصلی سپاهیان ما توانستند ده الی پانزده کیلومتر پیش بروند و تا فردای همان روز یعنی تاریخ16 اسد ارتفاعات حاکم شمال منطقه دولت زی، شاهی کوت وثمرخیل را به دست آورند. در استقا مت ضربه دوم نیز به همین شیوه مقاومت دشمن درهم شکست و قطعات ارتفاعات کان وکترغی مشرف بر ولسوالی رودات را به دست آوردند. بدینترتیب خطوط قبلی مدافعه که به تاریخ 16 حوت 1368 از دست رفته بود باردیگر به دست آمده وشکست سنگین وننگینی برنیروهای شورشی وحامیان پاکستانی آن ها تحمیل شد. این پیروزی بی نظیر باعث شد تا روحیه رزمی سربازان ما درتمام جبهات بالا برود و شهروندان کشور ازتأمین امنیت وثبات درکشورشان اطمینان بیابند.
اما این پیروزی را مخالفین به ویژه مطبوعات غربی به گونه یی توجیه نمودند که انگار آنان نیروهای خود ها پیش از تعرض متقابل را از منطقه جلال آباد بیرون کشیده باشند . در حالی که چنین نبوده وتعرض متقابل دولت برای آنان سخت غافلگیرانه بوده است . حامد علمی از قول یکی از قوماندانان مجاهدین چنین می نویسد : " .. زمانی که حکومت کابل در 12 جولای ( این تاریخ درست نیست ) حملات خویش را برمواضع مجاهدین درجنوب وغرب شهر آغاز کرد، ما آماده گی کامل برای دفاع نداشتیم وبه این ترتیب آن ها بعضی پوسته ها را درنواحی کان وکترغی تصرف کردند. ما مواضع خویش را که درمسیر سرخ دیوار وخوش گنبد بود ترک داده ازکناردریا به گردی کـــَس رسیدیم واز آنجا به فارم ها داخل شده ، اسلحه ثقیل خود را درآنجا جا به جا ساختیم ومنتظر شدیم که اگر قوا به طرف تورخم پیشروی کند، با آن ها مقابله کنیم. ما ازبرنامه حکومت خبرشدیم که آنان قصد پیشروی را ندارند؛ بل که می خواهند تا مواضع شان را دراطراف سرخ دیوارمستحکم بسازند. زمانی که از برنامه رژیم اطلاع یافتیم ما حملات را برمواضع آن ها آغاز کردیم ودرنواحی ثمرخیل، سرخ دیوار، کان وکترغی حمله کردیم... "
درمورد وضعیت وموقعیت نیروهای مسلح جمهوری افغانستان ماهنامه مرکز اطلاعاتی افغان چنین نگاشت :
" ... رژیم کابل مؤفق گردید تا عده یی از پایگاه ها را به دست آورد ومجاهدین را 15 تا 20 کیلومتر عقب بزند وثمرخیل را دوباره اشغال کند. اوضاع هنوز مغشوش است . مجاهدین ادعا می کنند که حکومت کنترول کامل ندارد؛ اما حقیقت این است که رژیم ثمرخیل را گرفته است وحالا کوشش دارد تا کوه ها وبلندی های اطراف آن را تصرف کند. اما کوه ها ونقاط مرتــفع هنوز دردست مجاهدین می باشد. پوسته های کان وکترغی دست به دست می گردد ودرحال حاضر مجاهدین آن را دراختیار دارند. این پوسته ها از اهمیت استراتیژیک خوب برخورداراند. مجاهدین بر سرخ دیوار در3 کیلومتری شرق ثمرخیل ، باریک آب، غازی آباد وتورخم کنترول دارند. دوتانک به تاریخ 31 جولای به دست مجاهدین افتاد که درحال حاضر درمرکز آن ها دیده می شود. رژیم چند بار کوشید تا نقاط استراتیژیک را تصرف کند؛ اما ناکام شد. اگر حکومت بتواند کوه های اطراف ثمرخیل را تصرف کند، مجاهدین با مشکلات فراوان مواجه می شوند وبسیار مشکل خواهد بود تا آن ها درفارم های غازی آباد اقامت کنند. مورال مجاهدین قوی است وچنان می نماید که چیزی را ازدست نداده اند. خانه های ویران، ومزارع سوخته نشان دهنده جنگ تباه کن است. اما وسایط نقلیه سوخته دیده نمی شود، زیرا همه آن ها رافروخته اند. جریان آب به فارم ها قطع گردیده است . اگر این حالت ادامه یابد فارم ها درآینده نزدیک به دشت سوزان تبدیل می شوند. "
یاد داشت :
از دوستانی که معلومات بیشتری در زمینه جنگ جلال آباد دارند واین یاد مانده ها را با معلومات خویش می توانند غنی سازند و هم از آن گرامی دوستانی که متوجه کمی ها وکاستی های این نوشته ها شده اند، خواهش می کنم تا به این آدرس با من تماس بگیرند ویا معلومات شان را به قلم ونام خودشان به نشر برسانند.
Azimi_nabi@yahoo.com
بخش یازدهم
سفر دیگر
به حیث قوماندان عمومی جبهه شرق :
August 15th, 2012
برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
- علی رستمینقش پیش نهاده هایی تاریخی وسامان یابی های بعدی قدرت درتأسیس وافول حزب دموکراتیک خلق افغانستان(حزب وطن)
- تتبع و نگارش امان معاشر، خبرنگار آزادجهاد و جنگ در افغانستان قبل از آمدن قطعات شوری به حمایت پاکستان و رهبری امریکا آغاز شد
- سیداحسان واعظیبخش دوم نقش سازنده و ماندگارببرک کارمل در مسیر تاریخ
- سیداحسان واعظینقش سازنده و ماندگارببرک کارمل در مسیر تاریخ
- داکتر حمیدالله مفیدفرود دو ستاره درخشان از کهکشان اندیشه وخرد
- علی رستمی ببرک کارمل بااندیشه عدالت خواهانه به خاموشی رفت
- گزارنده به پارسی دری: عزیز آریانفرآریایی ها یا تورک ها؟
- عبدالو کیل کوچی دسامبردر آیینهء تاریخ
- عبدالو کیل کوچیمحمود بریالی ابر مرد جنبش چپ وترقی خواه افغانستان
- محمد عوض نبی زادهنا یب سالارمحمد حسین خان پیکارجوی رزمگاه میوند وغزنیگک
- خلیل وداد چگونه س.د.ج.ا. به س.خ. ج.ا. تعویض شد
- مترجم: ا. م. شیریانقلاب اکتبر! استالین. نوسازی- کودتای لیبرالی
- نویسنده: نجیب سرغندوی نهضت خدایی خدمتگاری و نقش آن دربیداری پشتونها
- گزارنده به پارسی دری: عزیز آریانفرتوران
- حسن پیمانامیرتیمورموئسس سبک اصیل هنر معماری وحامی فرهنگ ومدنیت آسیای وسطی قسمت-6
- حزب کارایران(توفان)انقلاب اکتبر ناقوس مرگ سرمایه داری بود
- ظهو رالدين دبرېالي انقلاب دکاليزې په وېاړ
- زمان هوتکبمناسبت هفدهمین سالشهادت داکترنجیب الله
- رحمت اله رواندشهید داکتر نجیب اله داوولسم تلین په یاد
- جلال بايانی کاوشگرشـــهيد داکتر نجيب الله
- جلال بايانی کاوشگرهفده سال قبل درقلب افغانستان کابل حماسه تاريخ رخ داد
- نصیراحمد – مهمند پیړی،پیړی زغم او پیچ دی وګالل شی
- داکتر حبیب منګل دافغانستان دخپلواکۍ غورزنګ ته لنډه کتنه
- نویسنده : مهرالدین مشیدروزی که زمامداران ناکاره در سایۀ آن صرف احساس فربهی کرده اند
- حسن پیمانامیرتیمور موئسس سبک اصیل هنر معماریوحامی فرهنگ ومدنیت آسیای وسطی5
- برگردان و تبصره از دکتر خلیل ودادحقایقِ تلخِ جنگِ 1979-1991 افغانستان از زبان نظامیان شوروی پیشین
- عبدالوکیل کوچی نگاه مختصری به تاریخ کوشانی ها
- انجنیر فضل احمد افغان شاه امان الله غازی و خط سیاه دیورند
- میر عنایت الله سادات معضلۀدیورند
- تتبع ونگارش؛تلخیص وترجمه: ازحسن پیمانامیر تیمور موسس سبک اصیل هنر معماری وحامی فرهنگ ومدنیت آ سیای وسطی قسمت(4)
- امان معاشر؛ خبرنگار آزادهشت ثور آوردن مجاهدین رو بزوال از کوه ها به قدرت جنرال دستم
- ا. م. شیریزادروز لنین، روز شرمندگی ما
- عتیق الله مولویزادهاز دین پروری، تا دین فروشی!!
- حسن پیمان امیرتیمور موسس سبک اصیل هنر معماری وحامی فرهنک ومدنیت آسیای وسطی قسمت 3
- نوشته کریم پوپل تاریخ نوروز کهن
- نجم کاويانیيادی از نوروز در کابل قديم
- تتبع ونگارش-ترجمه وتلخیص: ازحسن پیمانامیرتیمور موسس سبک اصیل هنرمعماری وحامی فرهنگ ومدنیت اسیای وسطی-2-
- دوکتور امین برین زوریدوکتور امین برین زوری
- برگردان و تبصره از دکتر خلیل ودادیهودیت در افغانستان
- ارسالی صمیمیبازگشت «لنین» به «خجند»
- حسن پیمانشمۀ ازخدمات وکارنامه های امیرتیموردرأئینۀ تأریخ
- سلیمان راوشجشن سده
- حسن پیمانتأریخ وخدمات زنده ومشهود امپراتوری تیموریان محال است به فراموشی سپرده شود
- تتبع و نگارش امان معاشر، خبرنگار آزادمناسبات سابق دولت افغانستان و اتحاد شوروی آمدن قوت های نظامی اتحاد شوروی در ششم جدی به افغانستان
- سرلوڅ مرادزی برتانوي هند او برتانوي پنجاب، د پښتنو د ویښتیا دښمنان !
- سرلوڅ مرادزی برتانوي هند او برتانوي پنجاب، د پښتنو د ویښتیا دښمنان !
- عتیق الله مولوی زادهزندگی از کاخ تا کا نتینر!
- سرلوڅ مرادزیبرتانوي هند او برتانوي پنجاب دواړه، د پښتنو د ویښتیا ضد !
- سرلوڅ مرادزیډیورنډ کرښه، څپڅپاند دریځونه او پنځم ستون
- نویسنده : مهرالدین مشیدبالاخره امریکایی ها سر به بالین بیمار نظامیان پاکستانی این بازوی زرهی تروریزم جهانی نهادند
- عبدالوکیل کوچید سامبر نقطه عطف درتاریخ جنبش داد خواهانه مردم افغانستان
- سرلوڅ مرادزی ډیورڼد کرښه، څپڅپاند دریځونه او پنځم ستون دوهمه برخه
- انجنیر فضل احمد افغانخط سیاۀ دیورند مولود دسایس انګلیس و روسیه
- سرلوڅ مرادزی ډیورنډ کرښه، څپڅپاند دریځونه او پنځم ستون
- فرزاد رمضاني بونششناسايي يا عدم شناسايي ديورند؟
- انجینر محمود صافی دافغانستان دتاریخ ځلانده ستوری احمد خان « احمد شاه بابا » درانی کال
- سید ذا کر شاه ( ســــــــــادات) (( د ډیورند کرښې غندل یا د پاکستان ســـــــره دښمنی))
- سرلوڅ مرادزی ډیورنډ کرښه او څرګند دریځونه
- بیداربمناسبت کنفرانس بین المللی لندن و عدم پذیرش دیورند خط فاصل
- سرلوڅ مرادزی ډیورنډ کرښه او روستۍ پراختیاوې
- عزیز آریانفرنیاز تاریخی به بازگشت به توافقات ژنو
- سرلوڅ مرادزی ډیورنډ کرښه او روستۍ پراختیاوې
- سرلوڅ مرادزید ډیورند کرښې پریکړه به، لروبر افغانان خپله کوي
- ارسالی صمیمیبرگی از تاریخ جنگ جهانی دوم/ چگونه مسکو تسلیم آلمان ها نشد
- میر عنایت الله سادات نگاهی به تاریخ آریانا
- محمدنبی عظیمی جنگ جلال آباد بخش آخر
- جلال بايانیبزرگ مردان تاریخ
- محمدنبی عظیمیجنگ جلال آباد بخش دوازدهم
- شبيراحمد طالب وزيران اوخاطرې
- رسول پويانجايگاه هرات در مدنيت خراسان
- محمدنبی عظیمیسفر دیگر به جلال آباد
- عزیزه عنایت خامۀ درفرا راه آزادی !
- نصیراحمد - مهمنددافغانستان دخپلواکی دبیرته اخیستلو دشهیدانواوغازیانوپه یاد
- دوکتور جلال بايانی « روح شاه غازی امان الله شاد و پر نور باد »
- انجنیر ظهو رالدین اندیشپراو دا
- محمدنبی عظیمیتعرض متقابل قوای مسلح افغانستان
- نوشته کریم پوپل اشغال و تاراج کابل از زمان تاسیس الی امروز
- سلیمان راوششهروندان شهر (جندان)
- محمدنبی عظیمی درحاشیه تعرض متقابل
- رسول پویاننقش استعمار در تخریب تمدن خراسان
- رسول پویانخراسان بعد از فروپاشی امپراتوری تيموريان
- رسول پویان ریشه های خراسان کهن
- محمدنبی عظیمیجنگ جلال آباد بخش هشــــــــــــــــتم
- محمدنبی عظیمیجنگ جلال آباد بخـــش هفتـــــــــــــم
- ا. م. شیریپراودا در ۱۰۰ سالگی: زنده و رزمنده
- اسدالله جعفریمیلاد گل سرخ
- عبدالحی نزهت افزودن دشواری کارعاقلانه نیست
- فوادشاه امان الله خان غازى از نظر احمد شاه مسعود كى بود؟
- انجنېر ظهو رالدین اندېشپر فا شیزم د بري ورځ یعنی دامپرېا لیزم دنیمی تنی ښخول په شوري سوسېا لیستي هېواد کی
- نویسنده : مهرالدین مشید نباید بیش از این بهایی برای ویرانی این سرزمین پرداخت
- محمدنبی عظیمیجنگ جلال آباد بخش ششم
- نوشته صوفی کریم فیضانی حملات اعراب در افغانستان
- انجنیر ظهورالدین اندیشد افغا نستان د خلک دمو کراتیک گوند داد شهیدا نو او اتلانو دسور گوند ټولو غړو ته له پو رته نه تر کښته پو رې
- محمدنبی عظیمیجنگ جلال آباد بقیه بخش پنجم
- نبی حیدری معلم جنک یا صلح
- محمدنبی عظیمی جنگ جلال آباد بقیه بخش چهارم
- تهیه وترتیب:میرمحمدشاه رفیعیچهره امروزی تپه مرنجان ورازهای تاریخی آن
- محمدنبی عظیمیجنگ جلال آباد -- 4
- محمدنبی عظیمی جنگ جلال آباد - 3-
- سلیمان راوشتندیس های بامیان مجسمه های بودا نیستند
- حسن پیمانبیادبودسلسال وشهمامه تندیسهای بودا دو همبزم ودو همسنگ
- حسن پیمانافشارخونین وقتلهای زنجیره یی انگیزۀ اتحادخلقهای تحت استبداد
- محمدنبی عظیمی جنگ جلال آباد
- رحمت اله رواند روسانو يرغل او وتل دواړه تېروتني وې
- احمدولي بدخشياداي ديني به قربانيان فاجعة افشار
- محمدنبی عظیمیجنگ جلال آباد
- عتیق گلشمه ازجنایات بعضی گروه های ماوئیستها درافغانستان
- محمد نبی عظیمیچرا از مرگ می ترسید ؟
- جمعه خان صوفيلر وبر دوه افغان که يو افغان؟ (يوولسمه او آخري برخه)
- جمعه خان صوفيلر و بر دوه افغان که يو افغان؟ (اتمه برخه)
- عبدالو کیل کوچی فرخنده باد چهل وهفتمین سالگرد تاسیس حزب دموکراتیک خلق افغانستان ، حزب قهرمانان وشهیدان !
- حمید محویتآتر بی نوایان
- تتبع و نگارش امان معاشر، خبرنگار آزادآمدن قوت های نظامی اتحاد شوروی به افغانستان
- تهیه کننده : عبدالقدیر میرزاییسقوطِ یک امپراتوری!
- محمد عارف عرفان رازهای حقیقی دعوت ارتش شوروی
- حمید محویدر بارۀ [کشته شدن پلخانوف(؟)]
- محمدنبی عظیمیجنگ جلال آباد
- صدیق رهپو طرزیما و نو آوری، تجدد و مدرنیزم
- جمعه خان صوفيلر و بر دوه افغان که يو افغان؟ (پنځمه برخه)
- داکترآریننام ببرک کارمل جاویدانه است زیرا توده های مردم آنرا ستوده اند
- عبدالو کیل کوچیپنجمین سالگرد وفات محمود بریالی را گرامی میداریم
- صدیق رهپو طرزیدیورند: سر و صدا برای هیچ
- محمدنبی عظیمیسپیده ها این جا آرام انــد
- محمد عوضازمكتب مبارزهء رفيق ببرك كارمل بياموزيم
- علی رستمیببرک کارمل ستارهء درخشان مبارزِ عدالتخواهء کشور
- عبدالو کیل کوچیببرک کارمل بزرگ مرد تاریخ
- دوکتور نثار احمد صدیقینام ببرک کارمل جاودان و روانش شاد باد
- جمعه خان صوفيلر و بر دوه افغان که يو افغان؟(٢ مه برخه)
- عزیز آریانفرچگونه دهلیز واخان ایجاد و به زور به افغانستان داده شد
- جمعه خان صوفيلر و بر: دوه افغان که يو افغان؟
- انجنېر ظهورالدين اندېشبه افتخار سالګرد انقلاب پېروزمند و زنجير شکن سوسياليستی اکتبر
- گزارشگر از انگلیسی به پارسی: صدیق رهپو طرزیده اسطوره در مورد افغانستان
- انجنېر ظهورالدين انديشبمناسبت سالمرګ انقلابی دلير وانديشمند خلل ناپذير
- از کریم پوپل روش سیاسی دولتها وملیتهای افغانستان در طول تاریخ
- عدالتدشمن هرگز وارد شهر لنين نخواهد شد!
- عبدالو کیل کوچی ماندگاران تاریخ
- نصیراحمد – مهمنددافغانستان دخپلواکی دبیرته اخیستلو
- سليمان راوش به پیشواز 28 ـ اسد
- انجنېر ظهورالدين اندېشدافغانستان دخلکو دملی_ازادی بخښونکي انقلاب دکاليزی په وياړ
- گزارنده: عزیز آریانفرمقاله دوم نقش دولت «کیرپاند» در با هم آمیزی فرهنگ های آسیای میانه
- عزیز آریانفرشاهنشاهی پنج صد ساله تاجیکی- ایرانی کیرپاند در مرزهای باختری چین
- حامدعلمیرساله روزشمار وقایع افغانستان از سال 1747 الی اخیر سال 2010
- نوشته کریم پوپلظهور وزوال اردوهای افغانستان
- عبدالصمد ازهراسرار مرگ میوندوال بخش دوازدهم وپایانی
- عبدالصمد ازهراسرار مرگ میوندوال بخش 11
- گزارشگر از زبان انگلیسی به پارسی صدیق رهپو طرزیباستانشناسی افغانستان از کهن ترین روزگار تا دوران تیموریان
- عبدالصمد ازهراسرار مرگ میوندوال بخش دهم
- سرلوڅ مرادزیلندن کې ډيورند جرګه د پنجاب پر سر کلک ګوزار
- تهیه کننده:امان معاشر نامه ی خواجه حافظ شیرازی برای امیر تیمور
- عبدالصمد ازهرخود کشی یا قتل بخش نهم
- محمدنبی عظیمی لحظاتی با ازهر بزرگوار
- محمدنبی عظیمی آیا روزی تاریخ حــــرب کشور ما نوشته خواهد شد؟
- عبدالصمد ازهر اسرار مرگ میوندوال بخش نهم
- ازهر عبدالصمداسرار مرگ میوندوال بخش هشتم
- محمد همایون سرخابی شهر غلغله در ماتم نبود بودای بزرگش هنوز میگرید
- عبدالصمد ازهراسرار مرگ میوندوالبخش هفتم
- محمدنبی عظیمیتا لحظهء انــــتقال مسؤولیت
- گزارش از انگلیسی به پارسی صدیق رهپو طرزیباستانشناسی افغانستان از کهن ترین روزگار تا دوران تیموریان
- عبدالصمد ازهراسرار مرگ میوندوال بخش ششم
- اسدالله جعفریآیاافشار باردیگر تکرار خواهد شد؟
- سید عبدالقدوس «سید»جنگ افشار
- خلیل الله سکندریواقعیت های پنهان در ماجرا های عیان افغانستان
- محمد همایون سرخابی نگاه مختصری پیرامون زندگی پرافتخار ظهیرالدین محمد بابر
- عبدالصمد ازهراسرار مرگ میوندوال بخش پنجم
- محمد عالم افتخارسید جمال الدین افغانی ؛ اَبَر انسانی که از نو باید شناخت !
- سرلوڅ مرادزی پاچاخان د بهرنیو پوهانو په نظر کې
- صدیق رهپو طرزیباستانشناسی افغانستان از کهن ترین روزگار تا دور تیموریان
- میرعنایت الله سادات نظری بر موافقتنامه ای دیورند
- عبدالصمد ازهرخودکشی یا قتل؟ بخش چهارم
- نویسنده : مهرالدین مشیدامریکا و بازی بزرگ در کشوری که دشنۀ مقاومت گلوی هر مهاجمی را شگافته است
- عبدالصمد ازهرخودکشی یا مرگ بخش های دوم و سوم
- تتبع و نگارش امان معاشر، خبرنگار آزاد آمدن قوت های نظامی اتحاد شوروی به افغانستان
- ا. م. شیریبمناسبت زادروز استالین
- عبدالصمد ازهرخودکشی یا مرگ
- نویسنده: ولادیمیر پلاستون ببرک کارمل تا آخرین نفس های خود به حقانیتِ راهی که خود انتخاب نموده بود باور داشت
- ع.رستمی ببرک کارمل نماد وحدت!
- ر. حسنهفته اول دسامبر یاد آور روز های فقدان دو شخصیت مبارز نستوه کشور
- نوشته از ع. بصیر دهزادبخاطر 14چهاردهمین سالگرد وفات شادروان ببرک کارمل
- عبدالو کیل کوچی گرامی وجاویدان باد نام وخاطره تابناک زنده یاد ببرک کارمل
- عبدالو کیل کوچی چهارمین سالروز وفات زنده یاد محمود بریالی را گرامی میداریم
- احمدشاه سرخابییادی از جاودان یاد ببرک کارمل و برادر و همرزم فقید ش محمود بریالی!
- سرورددیورند کرښه دتکړه پوهانو وځیړ نو ته ضرورت لري
- عزیز آریانفردرنگی بر سر نام کشور ما- افغانستان
- عزیز آریانفرراز نهانی نامه دوست محمد خان به نیکلای یکم- امپراتور روسیه
- عزیز آریانفرآیین نامه داخلی انقلابیون جوان افغان (جوانان افغان)
- شباهنگ راددر یادمان کمونیست رزمنده «ارنستو چه گوارا»
- دکتر بیژن بارانکوچ آریاییها از شمال خزر
- سرلوڅ مرادزی د تاریخ پاڼه : کوز پښتانه او د افغانستان خپلواکي
- سليمان راوش تجاوزانگليس ، روس و امريکا بر افغانستان يا يک دروغ بزرگ
- اکادمیسن دستگیر پنجشیریحملات بر نیروهای چپ و پیامد های آن
- عزیز آریانفرگستره «اروآسیای میانه بزرگ»
- احسان لمر یادی از خانوادهء ناظر صفر
- داکتر . و .ع . خاکسترفراز های از زند ه گی یهودان در افغانستان
- نوشته صدیق رهپو طرزیتمدن «سند ـ هلمند» آغاز گر تاریخ ما
- انجنیر زلمی نصرت مهمندافغانستان د«جواهر لعل نهرو»له نظره!
- لیکونکی : نجم الدین « سعیدی »دعلامه دوکتورمحمد سعید « سعید افغانی»د «۲۵» تلین په ویاړ !
- سيد احسان " واعظی"تمدن های آريانای کهن و خراسان باستان
- آصفه صبابه مناسبت سی امین سال شهادت شاد روان محمدطاهربدخشی
- عبدالوکیل کوچیفرخنده باد چهل و پنجمین سالگرد تاسیس حزب دموکراتیک خلق افغانستان ، حزب قهرمانان وشهیدان !
- مرادزیستر پاچا خان : ملي هویت ، خپلواکي ، ملي ژبه او تعلیم
- علی رستمی چهل وپنجمین سالکرد حزب دموکراتیک خلق افغانستا ن را گرامی داشت !
- داود کرنزی بمناسبت سومین سالگرد وفات رفیق بریالی
- یعقوب هادینام و نیکوئی های رفیق ببرک کارمل جاودان باد
- سید احسان واعظی شخصیت نام اوری که باتاریخ زیست
- ترجمه و تحشیه از خلیل وداداز انقلاب اکتوبر تا انقلاب ثور
- سيد احسان " واعظی"تمدن هاي آرياناي كهن و خر اسان باستان
- احسان واعظی جايگاه والا و ارزشمند فيض محمد کاتب هزاره دربازتاب رويدادهای سياسی و تاريخ نگاری کشور
- رحمت اله رواند سنبلی نهمه نیټه د پښتنو اوبلوڅو د پیوستون د ورځی په یاد
- مرادزئ د وږي ۹ مه د پښتونستان ورځ
- نوشته : میرمحمد شاه "رفیعی"آرزوهای فراموش ناشده شهدای به خون خفته
- صديق وفا لويَه جَرگه ها ونقش ارزشمند آن در ساختار اجتماعی- سياسی وقانون گذاری افغانستان
- صديق وفا لويَه جَرگه ها ونقش ارزشمند آن در ساختار اجتماعی- سياسی وقانون گذاری افغانستان
- پژوهش: ظاهردقیق ماسترعلوم سیاسیحکومت مجاهدین(!)وبرکناری نقابهای تقدس آنان
- محمد عوض نبی زا د ه سی ومین سالروز شهادت علامه محمد اسمعیل مبلغ فرخنده و گرامی باد
- دکتورخلیل وداد (بارش)خاطرات مهندس هُلندی فان لوتسنبورگ ماس
- محمد عوض نبی زا دهدرويش علي خان هزاره اولین نایب الحکومهءهرات دردولت درانیها
- میرعبدالواحد ساداتسخنی چند پیرامون شخصیت والای غبار
- محمد عوض نبی زا ده بنیادعلیخان هزاره مبارزهمیشه درسنگرو یکی ازمدافعین راستین استقلال کشور
- محمد عوض نبی زا دهشیرمحمدخان هزاره جنگاورقهرمان و یکی از فاتحین اصلی معرکهءمیوند
- ترجمه و تحشیهء دکتور خلیل وداد نخستین مداخلهء نظامی شوروی به افغانستان
- سیدحسن رشاددو یاد و دو خاطره
- گزارنده به دری: عزیز آریانفرافغانستان در مراحل نخست توسعه مستقل (سال های دهه 1920)
- محمد عوض نبی زا ده میر یزدان بخش بهسودی نماد ازایمان و مقاومت ،قربانی توطیه و پیمان شکنی
- محمد عوض نبی زا د ه یکصد وپا نزدهمین سا لیا د شهادت میرمحمدعظیم بیگ سه پای
- نسیم جویا جویاــ پرچم شجاعت و نبرد مردم افغانستان به خاطر ازادی,عدالت وترقی
- محمد عوض نبی زا دهچهل و سومین سا لگرد وفات زنده یاد برات علی تا ج یکی ازپیشآهنگان ، نهضت مشروطه خواه و دموکرات گرامی باد
- محمد عوض نبی زا دهیکصدوپنجمین سال تولد فرقه مشرفتح محمد خان میر زاد یکی از پیش قراولان جنبش مشروطیت کشور فرخنده باد!
- محمد عوض نبی زا دهبیست و ششمین سا لیا د وفات محمد ابراهیم گا و سواریکی ازپیشگامان نهضت دهقا نی وضد استبداد گرامی با د!
- جنرال محمد یاسین امیریهشتاد سال از تولد ببرک کارمل شخصیت استثنایی تاریخ معاصرکشورمی گذرد
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در كوچه هاى خون و اّتش (جلد دوم)
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در كوچه هاى خون و اّتش (جلد دوم)
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در كوچه هاى خون و اّتش (جلد دوم)
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در كوچه هاى خون و اّتش (جلد دوم)
- محمدعوض نبي زاده نقش و مقام مردم هزاره دردولت و جامعه طی دوونیم قرن اخیر
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در كوچه هاى خون و اّتش (جلد دوم)
- تهيه ، تدوين وپژوهش (راد مرد)چگونه آمريکا شکارافراطيون شد؟(قسمت ششم)
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در كوچه هاى خون و اّتش (جلد دوم)
- مشعلشخصيتي که با تاريخ عمر خواهد کرد
- تهيه ، تدوين وپژوهش )راد مرد)چگونه آمريکا شکارافراطيون شد؟ (قسمت پنجم)
- تهيه ، تدوين وپژوهش (راد مرد)چگونه آمريکا شکارافراطيون شد؟ (قسمت چهارم)
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در كوچه هاى خون و اّتش (جلد دوم)
- محمدعوض نبی زاده یادی ازمبارزقهرمان عبدالخالق شهید
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در كوچه هاى خون و اّتش (جلد دوم)
- تهيه ، تدوين وپژوهش )راد مرد)تاريخ سخن ميگويد: چگونه آمريکا شکارافراطيون شد؟ )قسمت سوم (
- تهيه ، تدوين وپژوهش (راد مرد)چگونه آمريکا شکارافراطيون شد؟ (قسمت دوم )
- تهيه ، تدوين وپژوهش )راد مرد)تاريخ سخن ميگويد: چگونه آمريکا شکارافراطيون شد؟
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در كوچه هاى خون و اّتش (جلد دوم)
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در كوچه هاى خون و اّتش (جلد دوم)
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در كوچه هاى خون و اّتش (جلد دوم)
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در كوچه هاى خون و اّتش (جلد دوم)
- دپلوم انجنیر خلیل الله معروفی جوانمرد لک بخش
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در كوچه هاى خون و اّتش (جلد دوم)
- نصرت شاد يادي از “ مولانا “ ملانصرالدين !
- محمدعوض نبی زاده معرفی مختصریکعده ازمبارزین شاخص مردم هزاره درجنبیشهای ضد استبدادی و استعماری
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- ويرايش وگردآورنده جانبازنبردنخستين سلطنت يک زن ازسلاله غزنويان در جهان اسلام
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- ظريفيبه بها نهء هشتا دهفتمین سالگرد استرداد استقلال افغانستان
- آتوسا سلطان زاده فيلسوفاني كه پيامبر شدند !
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- دوکتور.م. پکتیا وا ل بمنا سبت هشتا دو هفت مین سا لګر د استر دا د استقلا ل ملی افغانستا ن
- محمدعوض نبی زاده هزاره جات یا هزارستان ازدیدگاه ونظر مورخین
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- نصرت شاد توماس هابس متفكر و فلسفه سياسي دولت
- عليشاد لربچه ژان ژاك روسو
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- عليشاد لربچه زنون ؛ اهل كيتون
- نوشتهء: زمری کاسی شناسنامهء يکتن ازمشروطه خواهان، يک مبارز گمنـــام و افشای يک ترورسياسی ديگر؛
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- رستاخيزمروري برواژه تاريخ
- جليل پرشوردرمورد هفت وهشت ثور
- رستاخيزمروري برواژه تاريخ
- جليل پر شوردر مورد هفت وهشت ثور
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- رستاخيزمروري برواژه تاريخ
- جليل پرشور در مورد هفت و هشت ثور(بخش شـشم)
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- جليل پرشور در مورد هفت وهشت ثور بخش چهارم
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- جليل پرشوردر موردهفتم وهشتم ثور
- جليل پرشوردر مورد هفتم وهشتم ثور
- جليل پرشوردر موردهفتم وهشتم ثور
- سراج الدین ادیبروز جهانی کارگر وتشکیل سازمان بینالمللی کار
- سراج الدین ادیب جهان در آیینه ء رویداد های تاریخ (اول تا 31 می )
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- محمد وليبرگ های از تاريخ روابط خارجي افغانستـــــــــــــــــــان
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- محمد وليبرگ های از تاريخ روابط خارجي افغانستـــــــــــــــــــان
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- محمدوليبرگ های از تاريخ روابط خارجي افغانستـــــــــــــــــــان
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- سراج الدين اديبجهان در آئينهء رويدادهای تاريخي
- سراج الدين اديبجهان در آئينهء رويدادهای تاريخي
- سراج الدين اديبجهان در آئينهء رويدادهای تاريخي
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- کريم حقوقابونصر فارابي ارسطوی شرق
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- سراج الدين اديبجهان در آيينهء رويدادهای تاريخ بخش سوم
- سراج الدين اديبجهان در آيينهء رويدادهای تاريخ بخش دوم
- سراج الدين اديبجهان در آيينهء رويدادهای تاريخ بخش نخست
- گرد اّورنده و مترجم: غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- غفار عريفگذر در کوچه هاي خون و آتش
- رضا شادابهویت قومی هزاره ها و سادات هزاره
- ارسالي آرش فروزی با مبارز آتشين راه نجات مردم داکتر محمودی آشنا شويم
- سراج .اديبجهان در آئينهء رويدادهای تاريخ
- دوکتورمحمد شعيب مجددیمسابقه تير اندازی در زمان تيموريان هرات
- سراج الدين اديبجهان در آیینه ء رویداد های تاریخ بخش سوم
- سراج الدين اديبجهان در آیینه ء رویداد های تاریخ بخش دوم
- سراج الدين اديبجهان در آیینه ء رویداد های تاریخ بخش نخست
- اسکاریحسن صباح وجنبش اسماعيليه
- دستگيرصادقيغارت ميراثهای فرهنگي و تاريخي
- صباحچگونه ابوریحان بیرونی قاره آمريکا را کشف کرد؟
- داکتر وفاهوشی مین مردی که تاريخ را رقم زد
- صباحاولين سفير زن درتاريخ کابل زمين
- صباحگوشه ي ا ززندگي جاودانه مرد خراسان
- استادصباحابوالفضل بيهقی مورخ امپراتوري غزنويان
- سراج الدين اديببمناسبت 86 مین سال استقلال افغانستان
- تهيه و تدوين از بصيرشررتاريخ ، آزادي ،صلح واستقلا ل
- عينيسيرتاريخي فاجعه ملي ومجرمين جنگي
- رسالتروزا زن بحث انگيزتاريخ
- استادصباحميمنه د راورا ق تاريخ
- ارسالي بنفشه ميتراسفر تاريخي وهنري د ردنياي باستا ن
- استادصباحچهل سال اسماعیلیه بعد از وفات حسن صباح
- استادصباحتاريخ عمومي اسماعیلیه هاواوضاع خراسا ن
- نبشهءايشرداسالاحمدالله هندوی افغانستانیم؟!
- تهيه و ترتيب از اشرف بهروزفشرده اي از تاريخ فرانسه
- انجنيرغلام سخي ارزگانيبه بهانه يي گرامي داشت از روز جهاني مادر
- ارسالي جواد نصريانزن در آنسوي تاريخ
- ارسالي بنفشه ميتراسفر تاريخي وهنري د ردنياي باستا ن
- استادصباحيعقوب ليث صفاري مرد خرد وپيکا ر
- ارسالي صيقلرويدادها ي تاريخي
- ارسالي بنفشه ميتراآخرين تغييرات سياسي جهان در دهه پسين سده دوهزار عيسايي
- ارسالي فرحت شکوهمندگفتار بزرگان
- ارسالي بنفشه ميتراسفر تاريخي وهنري د ردنياي باستا ن
- ارسالي بنفشه ميترامجموعه ای از دانستنی ها
- گردآورنده وتلخيص استادصباحسفر تاريخي وهنري د ردنياي باستا ن
- استادصباحگسترش فرقه اسماعیلیه در قرن اخیر
- نسرین مفیدردپای زن افغان در تاریخ
- نسرين مفيدهشتم مارچ روز جهاني زن در پهنای تاريخ
- ارسالي محبوب شاملعقايد اسماعيليه
- ارسالي ميلاد بهزادتاریخچه کتاب و کتابخانه در عهد با ستا ن
- ارسالي نسترن نيلابمروري برآيين کا تو ليک
- ارسالي شامل سالارد رمورد زرتشت و زرتشتیا ن چه میدانیم؟
- ارسالي فريدون کيومرثمهاتما گاندی منجی صلح وپيام آورآزادي
- ارسالي بکتاش نهيردرباره اصطلاح شيعه
- استاد صباحکمي ازحقا يق ناگفته وتاريخي سرزمين خراسان
- ارسالي جواد نصريانتاريخ ظهور و مؤسس مذهب معتزله
- ارسالي اميد برهاناهل حديث و حنابله
- ارسالي جواد نصريانوهابيت چگونه بوجودآمد؟
- استاد صباحتاريخ مذ هب اسماعيليه
- ارسالي دانش آرزوتاریخ اروپا
- ارسالي اميد آهنگربابل درکجا واقع بود؟
- ارسالي جواد نصريانپنج دهه از تصویب اعلاميه جهاني حقوق بشر ميگذرد
- ارسالي اميد آهنگرامپراتوری اسکندر چه وسعت داشت ؟
- ارسالي عمران مهربانچه نيرويي ملتها را به حرکت در مي آورد؟
- ارسالي ميلاد دوستچه کسی می تواند تاریخ بنو یسد؟
- ارسالي مشهيد مهوشبِنِدِتو كروچه
- ارسالي اميد آزموننظرمن در باره تاريخ
- ارسالي مشهيد اميلسا ما نيان
- ارسالي داکتر بصيرجنگ نفت
- ارسالي احمد منصور آگاهنهروآزاده مرد آزادي
- ارسالي وليد نصرياندرتاريخ ا مريکا چه گذشته است؟
- استاد صباحلحظه يي دردهليزهاي تاريخ
- ارسالي سالار هوشمندبه بها نه، سالروز ترور مهاتما گاندی
- ارسالي داکتربصيرتاريخ و هويت ملي ما
- ارسالي شامل صباحلحظه يي با تاريخ
- دستگير صادقيگراميداشت از مبارزات قهرمانانهً مردم با شهامت افغانستان در حفظ استقلال کشور