د مو کرا سی سا لم به ا منیت و ا تحا د فر ا ملی و فرا گرو هی تلا ز م دا رد
فضل ا حمد طغیا ن فضل ا حمد طغیا ن


مد ت ها ست که گر وه ها و گر ا یش ها ی سیا سی ورو شن فکرا ن در دا خل و خا رج کشو ر، فر یا د دمو کرا سی وتامین عدا لت را بلند کرده ا ند ، و برا ی ا یجا د حا کمیت ملی ا ز ضر و رت ا تحا د و ا شتر ا ک همه نیر و ها و ملیت ها حر ف می زنند ، د رین را ستا ا ند یشه ها ، دید گا ه ها و بر نا مه ها ی جا لب و جدا گا نه را ا را یه کر ده ا ند، و هم نمو نه ها ی ا ز ا ئتلا ف ها ی ا نجا م شده و ا تحا د ها ی نا قص ، نیم بند و نا کا ر آ مد مشا هده میگر دد . ا ما تا حا ل دیده نشده ا ست ، که ا ین با و ر ها با گر می لا زم دنبا ل شده با شد. ا گر بر نا مه دا را ن نخو ا هند و یا نتوا نند بخا طر نجا ت و طن ا ز بحرا ن و د فا ع ا ز منا فع ملي، د ر اتحا د و همسو یی عمل قرا ر گیر ند ، مر د م و تا ریخ د ر برا بر شا ن قضا و ت سختگیرا نه خو ا هد نمو د .
رو شن ا ست که ا ز سا ل های متما دی بد ینسو مبا رزا ت تحو ل طلبا نه د ر کشو ر آ غا ز گر دیده ا ست که رو ند آ ن با دشوا ری ها و تلفا ت همرا ه بو ده ا ست، ا ما تا حا ل د ر وطن ، نظا م دمو کرا سی و ا قعی تمر ین و تجر به نشده ا ست ، ا لبته با ید منشأ و علت آ نرا در عقب ما ند گی ا قتصا دی، تر کیب ملی متفا و ت دا را ی ویژه گی جد ا ا زهم ، و تشد ید تضا د ها ی گو نا گو ن ا جتما عی و طبعیت ، نظا م ها ی سلطنتی ا ستبدا دی و رژیم ها ی و ا بسته به خا رج کشو ر جستجو کرد.طو ریکه چها ر دهه قبل ، تحت تأ ثیر ا فکا ر جا معه که نیا ز مند تغیرا ت بو د ند، و تحو لا ت و ا نکشا فا ت ، جا معه جها نی و بو یژه د گر گو نی ها ی که ا ز چها ر طرف در جوا ر کشور پدیدا ر می شد، ا ربا ب سیا ست سا ز کشور نا گزیر گر د ید برا ی بقا ی خو د (( نظا م شا هی مشر و طه )) را ظا هراً د ر سطح قا نو ن ا سا سی که د ر آ ن پا ره يي ا ز ا رزش ها ی نظا م دیمو کرا سی، آ زا دی بیا ن و مطبو عا ت و تشکل ا جتما عا ت با ز تا ب یا فته بو د ، بپذیردو تطبیق آ نرا به مر دم که تشنه آ ن بو د ند ، وعد ه دا د ، و لی د رین قا نو ن ا نحصا ر قد رت و یکه تا زی کما کا ن د ر دست شا ه با قی ما ند، که نمیتو ا ن آ نرا دمو کرا سی گفت، حتا نا توا نی ها و ا نگیزه ها ی ، سقو ط حکو مت ها ی پیهم ، زما ن دهه دمو کرا سی (( تا جدا ر )) د ر نبو د صلا حیت وعملکر د ها ی ا جر ا ییو ی آ نها نهفته ا ست .

د ر چنین یک روا ن و وضع ، ر و شن فکرا ن سا لم ا ند یش و تا زه کا ر که ، تشنه دمو کرا سی و تحو لا ت ا جتما عی بو د ند ، د ر جا معه سنتی و نا متجا نس ا ز لحا ظ ملی، مذ هبی و ا قتصا دی ، با ا ند یشه ها ی جد ید به پا خا سته به مبا رزه فعا ل رو شنگرا نه پر دا ختند. شو ر بختا نه با و جو د مشتر کا ت فرا و ا ن ، ا ز آ غا ز د چا ر ا ختلا فا ت گرد ید ند و نتوا نستند جنبش رو شنفکر ی را یک پا رچه و متحد نگه دا رند، و سمت و ا ستقا مت د هند ، که پی آ مد ش نا گو ا ر و تلخ بو ده ا ست .
هم چنا ن حلقا ت را ست ا فرا طی و میا نه د ربرا بر جنبش رو شن فکر ی ، ا ز ا بتدا به مقا بله بر خو ا ستند، زما نیکه به قد رت رسید ند ، تو ا نا یی ا دا ره و تجر به رهبر ی سیا سی را ند ا شتند، برا ی ا حرا ز قد رت، بیشتر د ر شکل میا ن تنظیم ها ، جنگ ها ی شد ید دا منه دا ر، قو می ، ملی ، و زبا نی د رد نا کی را مو جب گر دید ند ، که د ر کشو ر،جزا یر مستقل قد رت بو جو د آ مد، د رپی آ ن ا ما رت طا لبی ، بسیا ر تا ریک قر و ن ا و سطا يي به دو را ن آ ور ده شد. فشر ده ا ینکه ا ز ا ختلا فا ت میا ن نیر و ها ی چپ و را ست د ر کشو ر ، قد رت ها ی بزرگ با تو جه به مو قعیت حسا س جیو پو لو تیک کشو ر د ر را بطه به ا هد ا ف ا ستر ا تیژیکی شا ن سو د فرا و ا ن بر د ند و برا ی و طن و مر دم ما ، مصیبت و ترا ژیدی آ فر ید ند.
هنو ز د ر ذ هن و ر وا ن با شند گا ن و طن خا صتاً ، گروه ها ی سیا سی که د ر تقا بل هم قرا ر دا شتند، تأ ثیر ا ت ا ختلا فا ت گذ شته زد و ده نشده ا ست . بر خی ها ر وا ن ا نتقا م جو یا نه دا ر ند.
عد ه ا ی تصفیه حسا ب ها ی گذ شته را میخو ا هند ، کا ری ا ست بس پیچیده و نا ممکن ، به با و ر من ا ثبا ت کا فر مطلق ، مسلما ن کا مل ، و طن فر و ش و و طن د و ست ، محا ل و مشکل خو ا هد بو د، ا گر بر پس منظر ا ین مسا یل نظر ا ندا خته شو د ، شخصی و گر و هی پیدا نخو ا هد شد، که تحت تأ ثیر ا نقطا ب جها نی و نا شی ا ز آ ن د ر بحر ا ن و جو مسلط نظا می کشو ر بی طر ف ما نده و به نحو ی ا ز ا نحأ جهت گیری خا ص ندا شته با شد .
تشکل ها ی محد ود ، ا تحا د ها ی نو پا و لر زا ن مو جو د در دا خل دو لت و خا رج ا زآ ن همه چکیده ها ی ا حزا ب ، سا ز ما ن ها و تنظیم ها ی پیشین هستند ، که با عا دت ها ی گذ شته و ر وا ن سا ز ش نا پذ یر، د ر د ولت که د ر نتیجه آ ن ، د و لت نتو ا نست ، قد با لا کندو بر ا و ضا ع مسلط گردد، ا کنو ن که ا نتخا با ت ریا ست جمهو ری به پا یا ن رسید و آ قا ی کر زی بر نده ا علا م شد ...
ا شا را ت سبز می رسا ند که د ر تر کیب د و لت آ ینده ، غا لباً ا ز همین نیرو ها حضو ر خوا هند دا شت ، که به توا نا یي چنین رژ یمی ، نمیتوا ن چند ا ن ا مید وا ر بو د.

طو ریکه معلو م ا ست ا فغا نستا ن مطابق به سنا ریو ها ی قبلاً طر ح شده تحت شعا ر دمو کرا سی ، به با زی ها کشا نده شد ه و با زیگر ا ن خا رجی، بیش ا زا نکه ، د ر پی ا یجا د فضا ی با ز سیا سی و د مو کرا سی با شند ، د ر پی بر آ و رده شدن ا هدا ف ا سترا تیژیکی د را ز مد ت خو د در ا فغا نستا ن ومنطقه ا ند، ا گر ا مر یکا تا دیرو ز منا فع خو د را د ر وجو د طا لبا ن و ا لقا عده میدید، ا مرو ز استرا تیژی جد ید را ، د ر را بطه به ا دا ره افغا نستان ، د ر وجو د نما یند گا ن خو د تنظیم کر ده است. آ قا ی کر زی و حلقه ا نگشت شما ر، اطرا فش که مو رد ا عتما د و حما یت ا مر یکا هستند وسیله و ا نگیزه ، حضو ر نظا می و سیا سی ا مر یکا د ر ا فغا نستا ن میبا شند.د ر هر حا لت در دو لت نقش محو ری خوا هند دا شت ، که وا کنش سا یرین را بر می ا نگیزد. بهر صو رت میتوا ن گفت که منا فع ملی وا رما ن مر دم افغا نستا ن ا ز طر یق آ قا ی کر زی ویا را ن نز د یکش ، د ر گرو سیا ست کا خ سفید ا مر یکا ا ست .قا بل تذ کر ا ست که مشر و عیت د و لت آ قا ی کر زی ، ا ز ابتدا ی کنفرا نس ( بن ) مو رد سوا ل بو د، لو یه جر گه ا ضطرا ری که انتخا با ت آ ن شفا ف نبو د و به دو لت مشر و عیت بخشیده نتوا نست ، قا نو ن اسا سی که در پشت پرده به ا بتکا ر بیگا نگا ن ، سا خته و با فته شده بو د با خد عه و ریا و فشا ر د ر لو یه جر گه بحرا نی به تصو یب ر سید ، و بعداً د ر آ ن تقلب صو ر ت گر فته ا ست، که آ رما ن مر دم را بر نمی تا بد و بو یژه که د رآ ن ر ییس جمهو ر ما نند شا ها ن پیشین صا حب ا قتدا ر تسجیل شده ا ست. ا ین حا لا ت و صفا ت که در با لا بر شمر ده شد ، بر چهر ه آ قا ی کر زی و ا طرا فیا نش سا یه سنگین دا رد ، ا فزو ن بر آ ن (14) کا ندیدا ن ر قیب ا دعا کر ده ا ند که د ر ا نتخا با ت ریا ست جمهو ری تقلب صو رت گر فته ا ست ، با ا ین و جو د نمیتوا ن ا ز طریق ا ین زعا مت و دو لت مو جو د به ا یجا د نظا م دمو کرا سی سا لم و ا ستقرا ر حا کمیت ملی و پا یا ن بحر ا ن ا مید وا ر بو د .

دیده میشود که در دا خل کشو ر در صف مجا هد ین، متحد ین و هوا خو ا ها ن ا مر یکا شکا ف بو جو د آ مد ه ا ست، پا ره نسل جو ا ن ا ز میا ن آ نها سر کشیده ا ست ، که ا ز تغیر ا ت ا و ضا ع ، ا نکشا فا ت رو ز ا فزون جها ن و با ور به پیشر فت علوم معا صر و ا ز حا کمیت ملی، آ زا دی ، دمو کرا سی، عدا لت ا جتما عی و تسا و ی حقو ق با شند گا ن سخن میگو یند ، که با (( پر و ژه دمو کرا سی ا مر یکا یی)) و با سیا ست آ قا ی کر زی د ر تقا بل قرا ر گر فته ا ست به مبا ر زه بر خو ا سته ا ند ، ا گر بتوا نند با این مو ضع گیر ی مستقلا نه ، ثا بت قد م و تسلیم نا شو نده ا دا مه دهند ،د ر دا یره سیا ست گذا ری فردا مو آ ثرخو ا هند بو د ، به مفکو ره من مو ضعگیری آ نها نه تنها حقا نیت و د رست بو د ن را ه نیرو ها ی متر قی و تحو ل پسند را تقو یت می بخشد، بلکه فا صله گر فتن ا ینا ن ا ز مو ا ضع قبلی ، پا یه ها ی بنیا د گرا یا ن ا سلا می را که در بحرا ن ها ی تنظیمی قرا ر دا رند، لر زا ن ترو شکننده تر می کند . من تو جه د و ستا ن را به ا ین مسأ له جلب می نما یم که اگر تحو ل نیرو ها ی چپ را با و ر می کنیم و میخو ا هیم که دیگرا ن نیز با و ر کنند ، با ید تحو ل و د گر گو نی ها را د رد ید گا ه ها ی دیگرا ن با و ر کنیم ، هما ن گو نه که د ر د رو ن طیف و سیع ا ز نیرو ها ی چپ تقر یباً همه جر یا نا ت تحو ل پیدا کر ده ا ندو تقدم دمو کرا سی را به عنو ا ن شر ط ضر ور ی سا یر جنبه ها ی پیش رفت و تر قی ، پذیرفته ا ند، سا یر گرا یش ها نیز دچا ر دگر گو نی ها شده ا ند .
بناً ضرو ر ت ا ست که بخا طر تدا و م مبا رزه نیرو مند و فعا ل دا منه دا ر با ب تفا هم و گفتما ن را به چنین گرا یش ها باز کر د و جها ت مشتر ک و را ه ها ی هم سو یی مبا رزه را د ر یا فت و تو جه سیا ست مدا را نه و دور ا ند یشا نه کر د ونبا ید به ا بعا د و ا همیت ا ین مسأ له با بی ا عتنا یی و بی میلی نگر یست و ا ز خو درا ضی بو د. با ید قبو ل کنیم که همه سا زما ن ها بدو ن گذ شته و حا ل بی عیب و ا نتقا د نیستند ، هر یک ا ز در یچه ممکن ا ست دا و ری شو ند، چه آ نها یکه سا لها ی پیشین د ر حا کمیت بو د ند و چه آ نها يي که بعداً به ا ین مقا م رسیده ا ند، چه آ نها يي که در طی ا ین سا لها ، همه مسا یل را به تجر به دریا فته ا ند ، ا لبته تصفیه حسا ب و پا سخ گفتن به سوا ل تا ریخ کا ر لا زم و بجا ا ست، و لی د ر ا و ضا ع کنو نی پا فشا ری به آ ن ثمر نخو ا هد دا شت و بیشتر به تدا و م بحرا ن کمک خو ا هد کر د . چنا نچه می بینیم شاه سا بق ا ز دورا ن سلطنت نزدیک به نیم قرن خو د تا حا ل به سو ا ل تا ریخ پا سخ نگفته ا ست . و گر و ه ا نگشت شما ر بی ملا حظه و جا ه طلب بر پا یه زد و بند ها ی سیا سی ، تو ا نستند ا و را به کشو ر بر گر دا نند و بنا م (( با با ی ملت )) در قا نو ن تسجیل و به مردم تحمیل نما یند ، ا ما تا ریخ در با ره ا و ، حتا پدر و خا نوا ده ا ش به سختی دا و ری کر ده ا ست، د رین مر حله حسا س ، بهتر خو ا هد بو د که گذ شته ها را به آ یند گا ن و دا و ری تا ر یخ بگذا ریم به آ ینده نگا ه کنیم و فر هنگ سیا سي نشا ن د هیم و در جهت ا تحا د نیر و ها و مر دم تلا ش نما ییم ، چنا نچه که د یده شد (18) تن کا ند یدا ن د ر ا نتخا با ت ریا ست جمهو ری کشو ر ا سبتدا د زده ای که تحت تا ثیر جنگ سر د د چا ر جنگها ی طو لا نی بو ده و زیا ن زیا د د یده ا ست ، د و ر ا ز فر هنگ سیا سی ، مذ هبی را نما یش مید هد . ا لبته کا ند یدا ن قا بل ا حترا م استند. ا ما هیچ کدا م شکو ه ملی، سیا سی و فر هنگی سرا سر ی ندا رند . با تأ سف د ر کشو ر زعا مت ملی سرا سری کمبو د ا ست ، آ قا ی کر زی در کنفرا نس ( بن) حقا نیت و مشر و عیت پیدا نکرد ، با ز هم در با زی انتخا با ت شخصیت محو ری ، بر نده و مو رد حما یت ا مر یکا شنا خته شده ا ست .عد ه ای ا ز کا ندیدا ن ا قما ر ا و بود ند و ظا هر ا به رقا بت بر خو ا ستند که د ر سا زش ها و گذ شت ها ، نصیب د ریا فت مینما یند ، با این ا و صا ف ، منصفا نه نخو ا هد بو د بگو ییم که رژیم بعد ا ز ا نتخا با ت پیا م آ و ر صلح ، د مو کرا سی ،و عدا لت ا جتما عی ا ست ، بر عکس نا تو ا ن ، دیکتا تو رو بحر ا ن زا خو ا هد بو د. بیرو ن ر فتن ا زین مقطع تا ریخ و پا یا ن دا د ن به بحر ا ن به تر ک تما یلا ت گر و هی ، قو می و سا ز ما نی ، محتا ج ا ست . که صا د قا نه د ر کنا ر همد یگر قرا ر گر فت، تجر به نشا ن دا د که د و لت ها ی ا ید یو لو ژ یک و وا بسته به خا رج د چا ر در گیری ها و مشکلا ت فرا وا ن بو ده ا ند ، تلا ش د رین جهت با سنت ها و با و رها ی جا معه در رو یا رو یی ، قرا ر خو ا هد گر فت، نا دیده گر فتن ( مسأ له ملی ) و با زی به آ ن کشو ر را به جزا یر قد رت جدا ا ز هم تقسیم کر د ، پی آ مد آ ن نا گو ا ر ا ست ، ا منیت حفظ و طن وا حد و حد ت ملی ، ا ستقرا ر حا کمیت ملی ، دمو کرا سی و حا کمیت قا نو ن ، د و با ره سا زی و طن خو د آ گا هی ملی ،و قنا عت به برا بری حقو ق تما م ملیت ها و ا قو ا م با شنده و طن بستگی دا رد .

قا بل تذ کر ا ست غر ب ستیزی به سود مر دم ما نیست ، حضو ر ا مر یکا میتو ا ند عا مل ثبا ت و ا منیت د ر ا فغا نستا ن با شد و د ر تأ مین ثبا ت و تر ویج دمو کرا سی نقش خو بی را ا یفا کند ، ا لبته د ر صو رتی که ا مر یکا به وا قعیت ها ی مو جو د ، ا فغا نستا ن تو جه نما ید و منا فع ا فغا نستا ن و غر ب را با تو جه به و ا قعیت ها ی جا ری دا خلی و جها نی هم آ هنگ سا زد ، آ نها ییکه با ا ستفا ده ا ز کا رت قو می ، کمر خو درا به انتقا مگیر ی ( سیا سی، قو می، زبا نی،منطقوی ،) بسته ا ند و با وا رو نه جلوه دا دن و ا قعیت ها ی ا فغا نستا ن و فر یب دا دن ، غر ب به را حتی ا ز نفو ذ ونا م ا مر یکا د ر را ستا ی تما میت گر ا یی قو می و ایجا د حکو مت تک ملی ا ستفا ده می بر ند ، به نفع د مو کرا سی و عدا لت ا جتما عی نیست ، بر خلا ف دنبا ل و دوا م چنین سیا ست ها ، تضا د ها ی قو می و منطقو ی را عمیق مینما ید ، که نه تنها به منا فع ملی ا فغا نستا ن سا ز گا ر نیست ، بلکه پیا م آ و ر مشکلا ت فرا وا ن برا ی غر ب و جا معه جها نی می شو د .
د ر همچو و ضع اکنو ن مر بو ط به هو شیا ری ، ا ستعدا د و رسا لت ر و شن فکرا ن ا ست که چگو نه ا ز حا لت مو جو د برا ی گذا ر به دمو کرا سی و فضا ی با ز سیا سی بکا ر و ا ستفا ده ببرند ، و برا ی تحقق آ ن د ر یک صف وا حد و یک پا ر چه قرا ر گیر ند .
به با و ر من فدا کا ری ، ا نعطا ف ، سا زش ، فر هنگ بالا و سجا یا ی ا نسا نی و ا تحا د همه ر و شن فکر ا ن میتوا ند ، ا ین آ رما ن را بر آ و رده سا زد و رژ یم ها ی محو ر گرا ، قو م گرا ، بنیا د گرا و دست نشا نده را عقب برا نند ، د رین را ستا ، بر ما هوا خو ا ها ن تفکر نهضت میهنی ا ست که با ید بیشتر خو د را فعا ل و مو رد ا زما یش مر دم روشن فکرا ن و تا ریخ قرا ر دا ده کا ر و مبا رزه شفا ف خو درا به نما یش بگذا ریم .
November 28th, 2004


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
گزیده مقالات