حوادث طبیعی ، کثرت نفوس و بلند منزل های کابل
نوشته : انجنیر صدیق قیام نوشته : انجنیر صدیق قیام

حوادث طبیعی در دنیا، سالانه جان هزاران و حتی میلیون ها انسان را می گیرد و باعث خسارات هنگفت مالی هم می شود . قیمت باز سازی بعد یک سانحه عظیم که باعث ویرانی یک شهر یا شهر ها  می شود نسبت به نو سازی یکنیم چند قیمت تر  تمام میشود آنهم اگر توسط یک دولت با مدیریت قوی پاک و عاری از اختلاس و رشوه باشد   . درغیر آن، پول های بسیار مبالغه آمیز و افسانوی در باز سازی مصرف میشود چنانکه در کشور ما همینطور شد و سر کلاوه هم معلوم نیست که بنام باز سازی به چه مقدار پول آمده است ؟ و بازسازی افغانستان چقدر مورد تایید مردم افغانستان و کشور های کمک کننده ، هم  از نظر کمیت وهم  از نظر کیفیت می باشد. و کی ها از این پول های خیرات و کمک به ملیونر ها ارتقا نموده اند   ؟

حوادث طبعی انواع مختلف دارد ، اما افغانستان، بخاطر داشتن  فاصله دور از بحر و مرتفع بودن از سطح بحر، بعضی از حوادث طبعی  را ندارد مانند تسونامی که کلمه جاپانی است  یعنی  ( امواج بندری )  سیچ ، تورنادو ، سایکولان ، ارکین   و غیره.....

 بعضی از حوادث طبعی که  در افغانستان سالانه رخ میدهند ، جان صد ها  انسان را می گیرد و باعث خسارات هنگفت مالی هم  می گردد، عبارت اند از زلزله ، سیلاب ، خشک سالی ، برف کوچ و باد های شدید و غیره.

به خاطر خوب در جریان قرار دادن خوانندگان محترم در باره حوادث طبعی مختصرا ًّ در باره منابع حوادث طبعی ذیلا ً اشاره میگردد.

حوادث طبعی دارایی پنج منبع عمده است :

منابع اتمسفیری :  که دو نوع است یعنی ساده و مرکب

·       ساده ، مانند باران ها ی شدید ، ژاله یا برف سنگین  باد های تند و غیره .

·       مرکب  ، هرگاه دو حادثه طبعی   ساده همزمان شروع به فعالیت  کنند مرکب نامیده میشود . مثلا ً باران شدید با گردباد که( تورنادو) را   تشکبل میدهد  وچندین نوع دیگر آن.

منابع هایدرولوجیکی  : طغیان دریا ها و ابحار ، خشک سالی ، سیلاب ها و برف کوچ را شامل می شود .

منابع بیالوجیکی : اپیدیمی های فرارگیر انسانی ، حیوانی و نباتی و هجوم ملخ شامل این منبع میگردد.

منابع تکنالوجیکی : همانطوریکه  تخنیک برای بشر سهولت های بیشماری را به بار آورده است موازی بر آن درد سر هایی را هم در قبال دارد. بطور مثال طیاره سقوط میکند ، کشتی ها غرق میشود ، موتر ها تصادم می کنند و نیروگاهای اتومی و کمیاوی منهدم و گازات خطرناک آزاد  می شود که همه تلفات دارد  ، وحتی تیلفون های همرا ه ، همزمان استفاده  خوب، در اخطتا ف ها ، سرقت ها ، انتحاری ها هم استفا ده  میگردد که این ها منابع تخنالوجیکی است .

منابع جیالوجیکی: زلزله ها ، آتش فشان ها ، لغزش زمین و لغزش  خاک ، تسونامی  ، سیچ  سقوط معادن  و غیره .....

زلزله که یک پدیده  کاملا ًطبعی  زمین است و در هر سی ثانیه در کره زمین یک زلزله   رخ میدهند اما اکثراً با درجات پایین به حساب مقیاس ریشتر می باشد  که احساس نمی شوند .

خوشبختانه زلزله های قوی به ندرت رخ میدهد، طور مثال در صد سال اخیر  از جمله 58 واقعه زلزله به قدرت هشت ریشتر که در جهان  رخ داده است ، 38 مورد آن در آسیاه بوده و تلفات ناشی ا ز آن هم در آسیا زیاد بوده است . دلایل عمده تلفات در آسیا صرف نظر از ضعف ساختمان ها، کثرت نفوس بی  حد می باشد . کشور های که در رشد نفوس در مقام اول دنیا اند  تقریبا همه در آسیا قرار دارند مانند هندوستان ، چین ، پاکستان، بنگله دیش و یک کشور افریقایی نایجیریا می باشد. اما به صورت استثنی یی جاپان از جمله کشور های است در آسیا که  بالای نفوس کنترول کامل دارند  و یا کشور  جرمنی دراروپا.

همان طوریکه در فوق تذکر داده شد زلزله از جمله خطرناکترین سوانح  طبعی می باشد که بسیار بیرحمانه به صورت  آنی و بی خبر ، جان ملیون ها نفر را در بعضی کشور های جهان گرفته است از جمله یکی از زلزله های کشور  چین بین قرن شانزده و هفده میلادی  در چند ثانیه جان هشت لک چهل هزار نفر را گرفت . یا در این اواخر زلزله هایتی ، چلی  مثال هایست از این واقعه  .

چرا زلزله می شود؟

باید خاطر نشان کرد که زمین یک کره مرده وبیجان نیست و مانند یک موتور حرارتی بزرگ درداخل خود فعل و انفعالات دارد .  همین فعل  وانفعالات داخل هسته زمین باعث می شود که پوست زمین که در عماق یا نقاط پست  تا  پنج کیلو متر و در ارتفاعات تا کمتر از 100 کیلو متر  ضخامت دارد به طول و عرض هزاران کیلو متر  بشکند و باعث زلزله های خطر ناک  شود.

 

(1)              نقشه تکتانیکی جهان

         در این نقشه دیده می شود که زمین عبارت از پانزده Plate  یا تخته های بزرگی است که شماره های آن در دایره هایی به رنگ سبز نشان داده شده است . این پلت ها بالای هسته مذاب، در حال شنا است  باید خاطرنشان نمود که زمین دارایی دو هسته مذاب می باشد که تفاوت همین دو هسته باعث فعل و انفعلات میگردد. حرارت هسته زمین در حدود 10000 درجه فارنهایت یا 5537.7 درجه  سانتی گرید می باشد، قطر هسته مذاب  در حدود چهار هزار مایل و فشار جانبی بالای  هسته مذاب  در حدود 11000 تن بر انچ مربع تخمین شده است .   البته این پلت های ها توسط سرحدات تکتونیکی از هم جدا شده اند که توسط خصوط باریک به رنگ سبز روی نقشه دیده میشود. لغزش و اصطکاک  بین  دو پلیت  همجوار در بعضی سرحدات   که سالانه در حدود سی  تا چهل ملی متر میرسد باعث زلزله های تکتانیکی می گرد د . از جمله  زلزله کشمیر که چند سال پیش جان در حدود 85000 انسان  را گرفت ، ناشی از لغزش پلیت هند و آسیا بود .سرحدات دوپلت آسیا و هند  که در ارتفاعات  همالیا واقع است در هر صد سال چندین زلزله ها ی مدهش را به  بار می آورد .  که کشور های پاکستان ، هندوستان ، نیپال و بنگله دیش را به شمول افغانستان متاثر می سازد . حتی قبل از میلاد زمانیکه لشکر سکندر  به دره سوات رسیده بود چنان زلزله پر قدرت رخ داد  که مسیر دریا ر ا تغیر داد و تعداد عساکر سکندر را هم از بین برد  .

         البته نوع زلزله های کم قدرت و غیر تکتانیکی هم است ، مخصوصا در فصل بارانی به وقوع می پیوندد که علت  آن رسیدن آب به معادن چونه ، گچ و کاربیت است که تحت فشارو حرارت قرار دارند یا بعضاً سقوط مغاره های زیر زمینی که به اثر جریان آب پیدا می شو د.

 

کمربند های زلزله جهان :

               چنانچه که در نقشه تکتانیکی دنیا دیده می شود، کلانترین کمربند در اوقیانوس آرام قرار دارد بین قاره امریکا از یک طرف  و کشور جاپان و آسترلیا  طرف دیگر  که بنام کمر بند آتش هم شناخته می شود . شهر های که در اطراف اوقیانوس آرام قرار دارند و در نقشه به رنگ های آبی نشان داده شده است مناطق  زلزله خیز اند . همراه با رنگ های آبی ، اشکال مثلث مانند به رنگ لیمویی هم دیده می شود که نشانهء آتش فشان های فعال می باشد و امکان فعال شدن آن موجود است . شما در هر قسمت نقشه که برنگ آبی و لیمویی مشاهده می کنید نشانه زلزله های تکتانیکی و آتش فشان است.

         کمربند دوم  بنام کمر بند مدیترانه یاد میگردد که از قسمت های شمال کشور ما  می گذرد و بعد از در بر گرفتن قسمتی از اروپا از طریق بحیره مدیترانه به  شمال افریقا امتداد می یابد.  البته از تشریح کمربند سوم صرف و نظر شده است .

        در نقشه (2)  محراق های زلزله صد سال اخیر افغانستان و کشورهای  همجوار است  که توسط زلزله سنج های بعضی از کشور  ثبت و راجستر گردید است که  از شمال شرق به طرف جنوب امتداد پیدا می کند.  در نقشه های تازهء تر  که از طرف USAID نشر گردیده است  یک کمر بند محلی  از شمال شرق به طرف غرب و از همان نقطه شروع یک کمربند به طرف جنوب امتداد می یابد  . اما در این  نقشه به وضاحت دیده می شود که کدام شهر های افغانستان را زلزله تهدید می نماید یا تحت زون شدید است . از جمله شهر کابل که نظر به شواهد تاریخی، در دوره بابر زلزله مدهشی رخ داد ،مرکز آن پغمان بود و مدت هفتاد دو روز   به وقفه ها دوام کرد . این همان نوع زلزله های است که شاید بعد از صد ها سال دوباره سر بالا کند یا فعال شود  .

در نقشه (2) محراق  های زلزله است که از سال 1900 تا 2000 در افغانستان و کشورهای منطقه به وقوع پیوسته است.

 

در نقشه (3) شهر کابل دیده میشود که  از نظر زلزله به چند زون تقسیم شده است . و دیده میشود که   کابل  به کدام اندازه دارایی   خاک  های متغیر است .  این شهر به خاطر داشتن خاک های متفاوت و سریع الحرکت، در زلزله های پر قدرت خطر آبگینی یا  liquefaction را نیز دارد . که ساختمان های وزین و خلاف نورم را به یک طرف میلان  میدهد .  که مثال آن در نقشه (4) دیده میشود.

نقشه (3)                                                                         ترتیب شده توسط پولی تخنیک کابل

نوت : معمولا در کشور ما از  مقیاس یا اندازه گیری نورم  روسی و امریکایی استفاده میشود.

1-   ریشتر، مقیاس قدرت زلزله است که  از محراق  یا focus   اندازه گیری می شود و از 1-9M مگنیتود  یا درجه است که انرژی آزاد  می شود. طورمثال در  یک زلزله هشت ریشتر به اندازه  erg.2500 انرژی آزاد میشود و اگر قدرت زلزله 8.4 ریشتر باشد مقدار انرژی که آزاد میشود به اندازه ی erg.  10000 ارگ می رسد این مقیاس به لوگارتم محاسبه می شود که بالا رفتن  عشاریه های آن هم خطر ناک است  طور مثال یک زلزله پنج درجه ریشتر قدرت آن هزار چند چهار درجه ریشتر است . مقیاس ریشتر  را داکتر چارلز امریکایی  در سال های 1932-1935 معرفی کرد که بنام خودش  ریشتر مسمی شده است .

2-   بال مقیاس روسی است  یا معادل مقیاس  مودیفای مرکلی MMi  می باشد ، این مقیاس  شدت زلزله از سطح زمین یا epicenter  را نشان میدهد ، که از (I-XII  ) یا (1-12)درجه و به ارقام رومی نشان داده میشود. مرکلی  دانشمند ایتالیوی  بود.

 

 یک زلزله  هشت ریشتر معادل 12 بال یا مرکلی است . باید خاطر نشان کرد که هیچ وقت ساختمان به مقیاس ریشتر محاسبه نمیشود ، اعلانات بعضی از شرکت های ساختمانی که گویا ساختمان خود را به هشت یا نو درجه ریشتر محاسبه کرده اند مبالغه شاخدار است.  

تصویر(4) نمونه ی  از آبگینی زمین  در اثر زلزله های  پرقدرت  و میلان پیدا کردن ساختمان های خلاف نورم در مناطق زلزله خیز می باشد .

نقشه (4)                       میلان به اثر ضعف تهداب و آبگینی زمین

 

         کابل که یک شهر خورد است و در همین مساحت گنجایش  بیش از یک ملیون را نفر بیشتر را ندارد امروز در حدود پنج ملیون انسان در آن زنده گی می نماید ، برعلاوه در حدود بالاتر از نیم ملیون موتر و سرک ها ی کم عرض ، گذاشتن  چک های کانکریتی  در کنار سرک  ها  و راه بندان  های متواتر و مهمتر از همه اعمار در حدود هشت صد باب بلند منزل که بالا تر از پنجاه در صد این ساختمان ها ی بلند منزل خلاف نورم زلزله ، ساختمان ، تهداب ها وعدم تست خاک تا نطقه تاثیر وزن عمودی ساختمان  است که  کابل را به یک شهر فوق العاده آسیب پذیر تبدیل نموده است .

        اعمار هزاران خانه در دامنه های کوه های شیر دروازه وآسمایی و دیگر میلان ها ، در اثنای زلزله های قوی بسیار  آسیب پذیر و خطرناک است  که خطر تلفات را تشدید نموده است.

  از طرف دیگر یک تعداد زیاد هموطنان ما از شهر های دیگر  به شکل منفردانه به خاطر پیدا کردن کار در کابل می آیند و  جا بجا می شوند و یک تعداد دیگر به شکل گروهی و سانماندهی شده ولی  نامحسوس در کابل می آیند  و قسمت های از زمین های دولتی را تصاحب مینمایند  که این حرکت شاید  ناشی از رقابت های قومی  باشد .  امروز کابل متاسفانه تقسیم شد به نا حیه های قومی که ترکیب یک شهر را  که در آن همه وطنان برادر وار مشترک زندگی کنند ، از بین برده  است و  این خود یک خطر بزرگ  است . مردم کابل جنگ های قومی را به یاد دارند که کابل به ویرانه تبدیل شد.

سیلاب ها  

سیلاب های افغانستان به خاطر کوهستانی بودن  و داشتن دره های متعدد و میلان های شخ  از  نوع سیلاب های آنی یا flash flood  و ندرتا ً نوع سیلاب های دریایی  می باشد. که به نسبت دور بودن از بحر نوع دیگر سیلاب  رخ نمی دهد. و از تشریح آن صرف و نظر گردیده است .

سیلاب های فلش مانند آن نوع سیلاب های را می گویند که دفعتا ً به اثر باران های شدید یا  ژاله  ها در فصل بهار یا در موسم تابستان که زمین فوق العاده خشک و سخت می شود  در ساحات وسیع دشت ها به وقوع می پیوند . دوام سیلاب های فلش مانند بسیار کم است وممکن بعد از نیم ساعت یا زیاد تر  ویرانی ها یی که باعث میشود، آرامش به وجود می آید.

وقوع سیلاب ها قابل پیش بینی است ، مثلا ً وقوع باران ها از طرف بحر هند ، خلیج فارس و قطب شمال است  که امروز میتوان به کمک پیش گویی های آب هوا از طریق سایت های انترنتی و ارتباط بر قرار کردن با کشورهای همجوار از طریق ادارات مربوط  این حادثه را کاهش داد و تلفات ناشی از سیلاب را کاملا ً به صفر یا حد اقل رساند.

محققین مجادله با حوادث، برای کاهش خطر سیلاب ها  چار موضوع ذیل را  برجسته  و پیشنهاد میکنند.

Mechanical methods, Agronomic Measures, agrostological  Measures and forestry Measures. Measure.

هدف از سیستم میخانیکی  اعمار کانال ها و سیر بر ها در دامنه ها و مسیر سیلاب  . و موضوعات دیگر آن ازدیاد زراعت و علف چر ها  و جنگلات می باشد .

برای اعمار سیستم میخانیکی مانند کانال ها یا سیل  بر ها باید حجم  اعظمی آب را پیدا کرد  این کار به کمک نقشه ها توپوگرافی برای پیدا کردن مساحت منطقه  و بارندگی های اعظمی که در جدول داده شده میسر میشود.

اسم محل در افغانستان

درچه حرارت وسطی

فصل بهاری زراعت به تعداد روز

روز اول یخ بندی خزان

روز اخیر یخ بندی در بهار

عرض البلد

ارتفاع از سطح بحر

بارندگی به ملی متر

mm

فشار سیمابی

mb

سالنگ شمالی

.........

سالنگ جنوبی

 اولنگ

........

لعل

0.5

 

.......

2.5

........

2.3

..........

3.3

---

 

.......

137

........

  ---

...........

    80

  ---

 

..........

14Oct.

...........

  ---

...........

27Aug.

---

 

.............

17March

.............

   ----

.............

7June 

35.2

 

.........

35.2

..........

   34

........

34.5

3366

 

.........

3172

.........

3130

........

2800

1212

 

.........

1147

..........

170

........

299

681.2max

 

............

694.9

.........

  ----

........

 

 

پنجاب

..........

بامیان

.........

گردیز

6.8

.........

6.8

.........

9.3

119

........

189

.........

189

5Sept.

..........

Oct.18

……..

Oct..18

May. 8

............

11 April

...........

11April.

34.3

.........

   35

..........

  33.5

2710

.........

2550

.........

2350

298

........

182

..........

314

 

شهرک

…….

چغچران

.........

غزنی

4.6

…….

6.5

.........

9.5

  99

……..

  ----

..........

188

Aug.28

..........

  ----

.........

Oct.12

May.20

...........

  ----

...........

April.16

     34

.........

  34.5

.........

  33.5

2352

........

2240

........

2183

345

........

161

......

292

 

 

 

.........

786.8

پغمان

..........

غلمین

..........

مقر

9.9

..........

7.8

........

11.3

  ---

..........

166

.........

193

   ----

...........

Sept.23

...........

Oct.21

 ----

.............

April.26

..............

April.10

 

  34.5

..........

  35

..........

  33

2114

.........

2070

.........

2000

395

.........

228

........

190

 

لوگر

……..

کاریز میر

...............

کابل

 

10.7

……..

10.5

.........

11.7

198

……..

210

.........

210

Oct.10

..........

Oct.26

..........

Oct.26

April.22

.............

April.22

.............

April.22

   34

..........

  34.5

..........

34.5

1935

.........

1905

........

1791

212

.........

452

........

343

 

 

 

 

824.6

جبل السراج

………..

قلات

...........

قادس

  15

……..

14.6

.........

12.1

289

……..

218

.........

  -----

 Dec.6

..........

Nov.2

...........

-----

Feb.24

............

March.28

..............

------

  35

.........

  32

.........

34.7

1630

........

1565

........

1280

499

........

224

.........

310

 

فیض آباد

…………

خوست

..............

قندهار

13

…….

17

.........

19.3

224

……..

284

..........

271

Nov.4

...........

Nov.35

...........

Nov.20

 

March.24

..............

Feb. 13

..............

Feb.21

  37

..........

33.3

..........

31.5

1200

........

1146

........

1010

551

.........

461

........

158

 

 

885.7

هرات

............

میمنه

...........

تالقان

16

..........

14.4

..........

14.7

228

........

236

..........

224

Nov.3

..........

Nov.4

............

Nov.4

 

 

 

 

March.19

..............

March.19

...............

March.27

 

 

 

34.2

..........

  36

........

36.6

964

........

815

........

804

214

........

375

.........

642

 

 

 

 

910

بست

.............

لغمان

...........

فراه

........

جلال آباد

19.5

.........

19.6

........

19

.........

21.5

269

........

305

........

270

.........

315

Nov.14

...........

Dec. 9

..........

Nov.20

..........

Dec.4

Feb.19

.............

Feb. 6

............

Feb. 22

............

Jan. 22

31.5

..........

34.5

.........

32.3

.........

34.5

780

........

770

........

660

........

580

 

97

......

301

.......

88

.......

171

 

 

 

 

 

936.4

...........

956.2

بغلان

.............

زرنج

............

کندوز

14.7

..........

20.6

........

16.5

249

..........

------

.........

258

Nov.17

..........

------

.........

Nov.27

March.21

.............

------

.............

March.13

36

.........

31

.........

36.6

510

........

478

........

433

280

.........

34

.........

350

969.6

 

 

 

970.3

مزارشریف

..............

شبرغان

16.9

.........

16.4

253

...........

264

Nov.16

...........

Nov.29

Marech.7

............

March.9

36.6

..........

36.6

378

.......

360

19.3

..........

214

977.3

Mm760=1031mb

 

نوت :  چون همه هموطنان ما در داخل کشور   دسترسی به انتر نت ندارند، از دست اندر کاران  اخبار های دولتی و غیر دولتی ولایات کشور  تقاضا می نمایم تا این معلومات را که هدف از باخبری عامه در مقابل حوادث طبعی است    با حفظ نام  نویسنده  در اخبار های خود به نشر بسپارند.


April 5th, 2010


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
مسايل اجتماعي