«تارزان» سلطان جنگل و «انومان» خدای جهان؟؟!
محمد عالم افتخار
مکثی بر کلید واژه های «فرهنگ» و «خرده فرهنگ» درین هفته پیغام هیجان انگیزی از جوان فرهیخته ناشناس شیرشاه اڅکزی دریافت نمودم. ایشان به زبان شیرین و زیبای پشتو نوشته اند: « ګران استاد... ښاغلی محمد عالم صیبه! ستاسی حضور ته د یو زده کوونکی په صفت گیډی گیډی سلامونه او احترامات ډالی کووم. زه ستاسی له اوونیزو تحقیقی او ډیر ژور عالمانه لیکنو څخه هغومره زده کووم چه کله په کال کښی هم له پوهنتون څخه می نه دی زده کړي. زما په آند ستاسی فکرونه او تعلیمات د جواهر لال نهرو د « نامه های پدری به دخترش» غوندی افغان ځلمیان او پیغلي د ایندیراگاندی په څیر رهبر کیدو ته بیایی . خو زما په نظر ستاسی ځینی ترمونه او اصطلاحات له ورځنیو لیکنو او رواجی ادبیاتو څخه زیاټ فرق لری. د مثال په ډول د «فرهنگ» اصطلاح. زما ګرده اندیوالان فرهنگ او کلتور په مثبت مانا انګیری نو لدی امله داسی جملی چی «خرده فرهنگ ها بلا استثنا مانند معادن زغال سنگ و نفت و گاز استند» هغوی ته د پوهیدو وړ نه ده. آن تردی چی ګرده مقاله په مانا دوی نشی پوهیدلای. نو زما خواست له تاسی ډرانه حضور څخه دا ده چی مخکی له مخکی په یو ډول نه یو ډول خپلی ځانګری ترمونه او اصطلاحات تشریح کړی. خلک قصور نلری هغسی چی ګورئ ډرنو ویبسایتونو چه ستاسی لیکنی نشروی؛ آن پر خپلو تنډېو کی لیکلی دي چی «سیاسی – اقتصادی – اجتماعی – دینی ـ فرهنگی» . نو خلک خود انګیری چه دا ټول په یو ټرم او اصطلاح یعنی «فرهنگ او خرده فرهنگ» کښی نشی راتلای. په ډرناوی پیښور – ماستر شیرشاه اڅکزئ با عرض سپاس فراوان خدمت این عزیز گرانمایه؛ احتراماً خاطرنشان میکنم که به نظرم؛ بنده سزاوار اینهمه الطاف مبالغه آمیز و القاب بلند بالا که با آنها مرا وصف نموده اند؛ نیستم. من عمدتاً به مدد و تشویق و ترغیب مادی و معنوی دوستان روشنفکر و روشنروانی چند؛ صرف میتوانم بگویم که به معنای کامل کلمه؛ یک سلسله "تلاش های بندگی" به عمل می آورم. گونه های الطاف جناب شیرشاه اڅکزئ به حیث امداد معنوی و امثال مساعدت مالی جناب دکتور سید احمد جهش (300 دالر کانادایی) که درست همزمان هم گردیدند؛ هنوز احساس وظیفه را در من شدیدتر و بارمسئولیت را سنگین تر می نماید. من از این پیغام بسیار زیبا و دانشمندانه؛ در می یابم که شخص جناب شیرشاه؛ در درک و دریافت عرایض من و از جمله در تفاهم با واژه های اختصاصی که من به کار می برم؛ کوچکترین مشکل ندارند و لهذا اقدام شان در ارسال این پیام؛ تنها هدف کمک به کار این کمترین را دارد. اتفاقاً همین چندی پیش بود که محترم ابراهیم ورسجی بحث فشرده ولی مهمی را گشودند که عنوان داشت "نگاهی به فرهنگ سیاسی افغانستان" (1) و چند صباحی بعد تر هم بحثی دیگر " به مناسبت روز فلسفه و وضع غم انگیز تفکر فلسفی در افغانستان"(2) در بحث نخست ایشان تعریف های اندیشمندان زیادی را از فرهنگ به بررسی گرفته تلاش کرده اند که تعریف همه پذیر تری از فرهنگ فراهم نمایند؛ و بالاخره بدینجا رسیده اند: «فرهنگ هر ملت یا کشوری متشکل از یک مجموعه ی درهم تنیده و درهم پیچیده ی از اندیشه ها، سنت ها، آداب و رسوم، دین، اخلاقیات، هنر، زبان، ادبیات، فلسفه، معماری، مسئولیت ها و احساس همبستگی و باهم بودگی و داشتن پیوند و تعلق به سرزمین و کشوری معین و تاریخ مشترکی می باشد که در پیدایش و شکوفائی؟ آن، همه ی افراد و گروه های نژادی- مذهبی در درازنا و فراخنای تاریخ سهم و شرکت داشته اند.». توجه میفرمائید که جناب ورسجی در آخرین تحلیل؛ از «فرهنگ هر ملت یا کشوری» سخن میگویند؛ در حالیکه هم ملت و هم کشور؛ در عین اینکه مفاهیم و پدیده های بسیار جدید استند؛ اجزای از هم متفاوت و متمایز بشریت میباشند یعنی واحد های در هرحال خُرد یک کُل کلان ؛ لهذا همین جا نیز؛ مراد خُرده فرهنگ هاست؛ و از این دست هر آنچه رنگ تعلق پذیرد؛ خُرده فرهنگ است. و هر آنچه سرتاسر بشری و مشترک و یا غالباً مشترک باشد مانند اعلامیه جهانی حقوق بشر، علوم پایه (ساینس)، فنون مبتنی بر تکنولوژی وغیره؛ طبعاً کلان فرهنگ یا با تلخیص «فرهنگ» است. به نظر این کمترین؛ چنانکه جناب ورسجی مشروحاً بررسی کرده اند؛ تعریف هاییکه که تا کنون بزرگترین اندیشمندان هم از «فرهنگ» داده اند؛ به خاطری رسایی و توانایی کافی نداشته است؛ که منجمله همین "نکته باریکتر از مو"؛ مورد عنایت لازم و توجه کافی قرار نگرفته است. از برکت دقت و رقت بر همین"نکته باریکتر از مو" است که میتوان بر تحتانی ترین لایه های خرده فرهنگ ها تمرکز کرد یا به قولی بر «حلقه های گمشده» دسترسی پیدا نمود. جناب ورسجی در بحث بعدی که خیلی غنی و پهناور است؛ می نویسند: «سید جمال،عبده، کواکبی وعلامه ی نائینی، به ترتیب، با نوشتن" ردی بر رساله ی نچریه، تفسیر نو از دین، طبایع الاستبداد و تنزیه الامه" نوخواهی کردند. شایان توجه می باشد که، هیچ کدام مانند: فارابی، الکندی، فخررازی، ابن سینا و...فیلسوف نبودند، و این ها هم مانند: سقراط، افلاطون، ارسطو، ماکیاولی، هیوم، اسپینوزا، کانت، هگل، مارکس، نیچه، هایدگر، راسل، سارتر، فیلسوف پنداشته نمی شوند. البته که، در میان فیلسوفان مسلمان، تنها ابن رشد، سزاوار فیلسوف شمردن می باشد. ازاین رو، حسن البناء، پایه گذار نهضت برادران مسلمان، سیدجمال را یک فریاد وعبده را یک دانشمند و سازمان خود را یک جنبش اسلامی، ملی، عرفانی و باشگاه مبارزاتی معرفی کرد، و دکتر سید جواد طباطبایی، فیلسوف کنونی ایران، سیدجمال را یک آدم غوغایی بدور از درک فلسفه ی مدرن معرفی می کند. دلیل این که شماری از اندیشه ورزان آن ها را فیلسوف نمی دانند؛ روشن است و آن اینکه سنجه ی فیلسوف بودن، معنای نو وغربی اش می باشد و فلسفه ی غربی هم، از شکم رنسانس/نوزائی، سده 15 و اصلاح مذهبی سده 16، نهضت روشنگری سده 18، انقلاب فرانسه و نهضت های ایدئولوژیک- سیاسی سده های نزدهم و بیستم برخاسته است که رهائی عقل و اندیشه از بند مذهب و کلیسا و پذیرش عقل خود مختار ستون فقرات آن می باشد. ازاین رو، هیچ کدام از فرهیخته گان مسلمان یادشده فیلسوف به شمار نمی آیند. به این لحاظ که، در چنگ عقل شرعی فرو مانده و به شرع عقلی نرسیده بودند. اگرهم رسیده بودند، شاید هراس از ستم شاه و شیخ و تجربه ی جنبش شوربخت معتزله (3) وادارشان کرد که در خم یک کوچه بمانند! بازهم، اگرچه بزرگان نامبرده فیلسوف نبودند، جای مسرت است که با فلسفه و فیلسوفان هم دشمنی نداشند. افزون بر اینکه، با فلسفه و اندیشه ورزی دشمنی نداشتند، مسلمان ها را به خواندن اندیشه های نو تشویق هم کردند. بنابرآن، ازاین سبب که در زبان یونانی، فیلاسوفیا، به معنای دوست داشتن دانش هم می باشد، همه ی بزرگان یاد شده با چنان تعریفی شایسته ی فیلسوف بودن می باشند.» در بالا دیدیم که «اندیشه ها» شامل تعریف فرهنگ و نیز «خرده فرهنگ» است؛ پس فلسفه که اندیشیدن و اندیشه میباشد؛ از مهمترین های فرهنگ بائیستی باشد. و وقتی به حق یا ناحق هنگ غربی و شرقی و اسلامی و هندویی و چینایی و مسیحی و یهودی و آریایی و ترکی و ایرانی و افغانی و امریکایی و یونانی و اینکایی و... و... میخورد؛ خُرده فرهنگی میشود. اینجا درست و نادرست بودن و جهل یا علم بودن و خوب یا خراب بودن مطرح نیست فقط «محدود» و «متعلق» بودن هدف میباشد! بعد تر جناب ورسجی؛ از شمار انبوه اندیشمندان در جوامع اسلامی چنین یاد و تجلیل می نمایند: «اقبال لاهوری، محمدالطالبی از تونس، خانم لیلااحمد از کانادا،عرب تبار،عبدالرحمن بدوی، طهطاوی، امین الخولی، محمد احمد خلف الله، مصری،عابدالجابری، مراکشی، صابرعصفور، طه حسین، حسن حنفی، محمد سعیدالحشمائی مصری، محمد نذیراند ونیزیایی، ایس ایم ظفر پاکستانی، صادق جواد سلیمان، نصرحامد ابوزید مصری، فاطمه مرنیسی مراکشی، آمنه ودودمحسن امریکایی، محمد شهرور سوری، چاند را مظفر مالیزیایی، محمد ارکون الجزایری ـ فرانسوی، مالک بن نبی الجزایری، عبدالله نعیم سودانی- امریکایی، حاجی آجولا نیجریایی، بازرگان، شریعتی، طالقانی، سروش، شبستری و ملکیان ایرانی، محمود طه سودانی، نورخالص مجید اندونیزیایی، ماما دیودا سینیگا لی، داکتر فضل الرحمن پاکستانی، بشیراختر پاکستانی، و شماری دیگری که نام شان در ذهنم نمانده است. شایان یادآوری می باشد که از اندیشمندان یاد شده شماری شان در گذشته اند و شماری دیگر شان در قید حیات می باشند که در بخش های مختلف علوم دینی و بشری کار می کنند. نویسنده که با نوشته های بسیاریی آن ها سروکار دارد، مطمئن است که نیروی بزرگ و مؤثری در قلمرو فکر و اندیشه ی اسلامی در جهان نو می باشند و اندیشه های شان بدون شک می تواند مسلمان ها را کمک نماید که میان جنبش عقلانی پیش از بسته شدن دروازه ی اجتهاد(4) و جنبش های کنونی جهان اسلام و اندیشه و فلسفه ی مدرن غربی پل بزنند. پُلی که بدون شک می تواند دو کار زیر را به خوبی انجام بدهد: نخست، تفکر نقد از خود را که اصل جوهری در فلسفه ی نو می باشد، وارد فرهنگ مسلمان ها کند. دوم، با نقد از فرهنگ خودی و فرهنگ و فلسفه ی مدرن غربی، تفکر فقهی شاهی- شیخی را به بازنگری وادار و همچنان بنیاد گرائی اسلامی را که از نهایت تنگ دستی بزورگوئی و خشونت متوسل شده و می شود، سرعقل بیاورد. در واقع، با سرعقل آوردن بنیادگرائی یک مانع عمده از سر راه تفکر مدرن فلسفی برداشته می شود. در این صورت، فلسفه ی اسلامی به روز می شود و توانِ این را پیدا می کند که با فلسفه ی مدرنِ غربی به گفت و گو و رقابت برخیزد. رقابتی که بدن شک می تواند جهان اسلام را وارد جهان نو نماید.» مسلماً احاطه اطلاعات جناب ورسجی در مورد اندیشمندان مسلمان و سروکار داشتن با اندیشه های بسیاری از آنان شگفتی آور و تحسین بر انگیز است و در عین حال قوت و اعتبار استنتاج اخیر شان را می نمایاند. ولی آنچه ما اینجا؛ ضرورت داریم؛ دیدن این حقیقت سخت و زمخت در نوشتار جناب ورسجی است که ایشان از «خرده فرهنگ» های دارای محدودیت ها و تمایزات شدید و تعلقات بارز و محکم سخن میگویند: فرهنگ خودی، فرهنگ و فلسفه غربی، تفکر فقهی شاهی ـ شیخی، بنیاد گرایی اسلامی، فلسفه اسلامی! ولی صرف از واژهِ «خرده فرهنگ» استفاده نمی فرمایند؛ چرا که قرار نیست از کلان فرهنگ و فرهنگ عموم بشری طرح و تیزیس و شرح و بیان و دلالت و اشارتی ارائه بدارند؛ قرار نیست از جهانبینی و جهانشناسی علمی و ساینتفیک یعنی عموم بشری حرف و حدیث داشته باشند، قرار نیست به «گوهر آدمی» و ذات و سرشت و خمیره و کود های اطلاعات ژنتیکی مشترک و بنیانی نوع بشر و ممیزات جهانشمول مغزی و سیستم عصبی او؛ بحث و فحص را بگسترانند و حتی قرار نیست به جهت سابقه ها و سایقه های آنهمه چیز هایی که در تعریف فرهنگ آورده اند توسن اندیشه و خیال را جولان دهند: یعنی به سابقه ها و سایقه های پیدایش و تشکل و تطور «اندیشه ها، سنت ها، آداب و رسوم، دین، اخلاقیات، هنر، زبان، ادبیات، فلسفه، معماری، مسئولیت ها و احساس همبستگی و باهم بودگی و داشتن پیوند و تعلق به سرزمین و کشوری معین و تاریخ مشترک» از اینجاست که ایشان و هکذا خیلی از اندیشمندان خوب و خراب دیگر منجمله ساموئیل هانتینگتون نویسنده کتاب «برخورد تمدن ها» که در واقع منظورش «برخورد خرده فرهنگ ها» ست؛ گویا نیازی به تفکیک دقیق و رقیق «فرهنگ» سرشتی بشری از «خرده فرهنگ» های متعدد و متکثر و چه بسا تنفر زا و خصومت پرور و خشونت گستر ندارند. اینجا گفتنی است که تقریباً هیچ خرده فرهنگی؛ فاقد رگه ها و عناصر و ارزش های «فرهنگ» سرشتی بشری، فرهنگ عموم بشری یعنی انسانی و انسانیتی نیست معهذا تقریباً هیچ خرده فرهنگی محضاً به علت «محدودیت» و «تعلق» هم که شده فاقد عناصر غیر انسانی و انسان ستیزانه کم و بیش نیز نمیباشد و نمیتواند باشد. خرده فرهنگی که مبرا از عناصر غیر انسانی و انسان ستیزانه گردد؛ دیگر «خرده فرهنگ!» نیست! و اما آیا معنا و منظور و هدف و غایت «فرهنگ» و «خرده فرهنگ» همان چیز هایی است که جناب ورسجی آورده اند؟ برای پاسخ به این پرسش؛ بنده دنبال اندیشمندان و نوابغ قدیم و جدید شرق و غرب و اسلامی و غیر اسلامی ... راه نمی افتم بلکه یک سلسله فاکت ها و حقایق را خدمت عزیزان میگذارم که بر اساس آنها خود بتوانند به پرسش؛ درست ترین پاسخ را بدهند. در آمريكا مردي جاهطلب به نام ادگار رايس بورو كه براي پولدار شدن هر كاري ميكرد و خود را به هر دري ميزد، سرانجام در سال 1912 به قصهنويسي روي آورد. معروف است كه او پس از خواندن دفتري از قصههاي عوام پسند گفته بود: «اگر با همچو چرندياتي بشود پول در آورد، پس من هم ميتوانم چنين مزخرفاتي سرهم كنم!» و او اشتباه نكرده بود، چون افسانه ای كه نوشت با استقبال زيادي روبرو شد و پول فراواني به جيب او سرازير كرد. داستان او به نام "تارزان در ميان ميمونها" ضبط و ربط درستي نداشت، اما جذاب و سرگرم كننده بود، و ميتوان گفت كه نويسنده روي "رگ خواب" خلايق دست گذاشته بود. رايس كه هرگز به آفريقا قدم نگذاشته بود، تنها بر پايهي تخيلات خود، قهرمان محبوبش را به جنگلهاي آفريقا فرستاد و او را به كارهاي عجيب و غريب واداشت، كه به دنياي واقعي هيچ ارتباطي نداشت. بر این مبنا کودکی در جنگل به دنیا می آید ولی بلافاصله مادرش میمیرد. او که پدر و دیگر کسی هم ندارد؛ تصادفاً توسط میمونی به فرزندی گرفته میشود و در جمع میمون ها بزرگ میگردد. تارزان بسیار تنومند و پر قدرت بار آمده و نیز لابد به دلیل عقل و هوشیاری مزید بشری داشتن؟؛ همه حیوانات جنگل را یکی پی دیگری تسخیر نموده خودش «پادشاه جنگل» میشود! این افسانه قرن بیستمی را که فیلم ها از آن ساخته اند و به طرق دیگر به زبانهای بسیاری نشر و پخش نموده اند نه تنها بیشترین کودکان باور میکنند بلکه بسیاری از بزرگسالانی که به لحاظ عقلی کودک مانده اند؛ نیز باور میکنند. در گذشته ها از باوری چنین گسترده و همه گیر ادیان و مذاهب درست میشد. در حالیکه اکنون علوم و تجربیات بشری؛ کاملاً اثبات کرده است که این باور و مماثل های آن ابداً حقیقت داشته نمیتواند. البته که تارزان و کودکان مثل او به طریق فرزند خواندگی توسط حیوانات مختلف؛ ممکن است که بزرگ شوند ولی آنها صرف از نظر ژنتیکی اندامواره بشری میداشته باشند. تارزان از همین منظر ژنتیکی؛ طوری تکامل نکرده است که توانایی بچه شادیها را داشته باشد؛ لهذا تارزان نزد شادی ها که به لحاظ ژنتیکی استعداد های متفاوت متکی به نظام «اتوماتیزم غریزی» دارند؛ یک خِنگ و غول عقبمانده بیش نیست. «از قرون کهن تا عصر حاضر در تاریخ، همیشه داستانهایی از بچههای جنگلی به چشم میخورد. موجوداتی وحشی که چهار دست و پا راه میروند و در جنگل زندگی میکنند. آنها نه شبیه به انسانها هستند و نه شبیه به جانوران و در سنین پایین به گونهای از جامعه انسانی(همان فرهنگ!) کنار گذاشته شدهاند، گم شدهاند، دزدیده شدهاند و یا در دامان جنگل رها شدهاند. این کودکان که از مردم(فرهنگ) دور ماندهاند، توسط حیوانات تغذیه شدهاند و به هر صورت ممکن خود را زنده نگه داشتهاند ولی قادر به تکلم نیستند و اغلب نمیتوانند راه بروند و رفتاری کاملا حیوانی و غریزی دارند. 1 ـ پسران وحشی آغاز و پایان قرن 18 اولین کودک جنگلی معروف و شناخته شده "پیتر وحشی" بود. یک موجود عریان قهوهای رنگ با موهایی سیاه که در سال 1724 در "هانوور" کشف شد و در آن زمان حدودا 12 سال داشت. او به آسانی از درخت بالا میرفت و گیاهان را میخورد و توانایی تکلم نداشت. او نان را رد میکرد و ترجیح میداد پوست شاخه های سبز گیاهان را بکند و شیره آنها را بمکد ولی به تدریج یاد گرفت سبزیجات و میوهها را بخورد. پیتر شصت و هشت سال در میان مردم زندگی کرد ولی هیچ گاه نتوانست جز دو کلمه " پیتر" و "شاه جورج" حرف دیگری بزند.(چرا که فرهنگ در 8 ـ 12 ساله گی جذب و نهادینه و روانی میشود!) پسر وحشی اهل " آویرون" یکی دیگر از این بچههای جنگل است که داستان زندگیش در فیلم "کودک وحشی اثر " ترافوته " به تصویر کشیده شد. او که در قرن هجدهم میزیست توسط کشاورزان روستای آویرون در جنوب فرانسه کشف شد. روستاییان او را در حالی در جنگل یافتند که مثل یک حیوان وحشی پرسه میزد. آنها بالاخره با زحمت بسیار او را گرفتند ولی مثل تمام بچههای جنگل مدتی بعد از این که او را در میدان روستا به نمایش عموم گذاشتند از آنجا فرار کرد و به دامان طبیعت گریخت. یک سال بعد دوباره روستاییان او را گرفتند. این بار یک هفته در خانه زنی که به او لباس و غذا داده بود دوام آورد ولی دوباره فرار کرد. از آن پس هر از گاهی به روستا میآمد و از مردم غذا میگرفت ولی باز هم در جنگل و به تنهایی زندگی میکرد. دو سال بعد در زمستان بسیار سرد 1799-1800 میلادی این پسر وحشی دو باره به میان مردم آورده شد. در آن زمان او 12 سال داشت. دکتر" ژان ایتارد " او را " ویکتور" نامید و بیش از 5 سال بر روی او تحقیق کرد و به پیشرفتهایی نیز نائل آمد ولی در یک زمینه هیچ توفیقی نیافت و آن برقراری ارتباط او با مردم دیگر بود، در نتیجه ویکتور هرگز نتوانست به کسی بگوید چرا تنها در جنگل رها شد و یا آن اثر زخم کهنهای که روی گردنش است از کجا ایجاد شده است. 2 ـ دختر وحشی شامپاین "دختر وحشی شامپاین" احتمالا قبل از رها شدن در جنگل میتوانست حرف بزند زیرا او از موارد نادر اینگونه کودکان است که یاد گرفت صحبت کند ولی چیز زیادی از گذشته و زمان زندگی در جنگل که احتمالا دو سال طول کشیده را به خاطر نمیآورد. وقتی در سال 1731 در منطقه فرانسوی (شامپاین) پیدا شد تقریبا ده ساله بود، پای برهنه و لباسهایی ریشریش شده بر تن داشت و سرش را با برگ کدو پوشانده بود. او جیغ میزد و فریاد میکشید و بینهایت کثیف بود . غذای او را پرندگان، قورباغهها، ماهی و برگ و شاخه و ریشه گیاهان تشکیل میداد. اگر یک خرگوش جلوی او میگذاشتی در چند ثانیه، پوستش را میکند و حریصانه آن را میخورد.! " چارلز ماری دو کوندامین" دانشمند معروف فرانسوی که از نزدیک شاهد او بود مینویسد: انگشتان و به ویژه شست دست او به طور غیرعادی بزرگ است. او از دستانش برای کندن زمین و خوردن ریشه ها استفاده میکند و مثل میمون از شاخه ای به شاخه دیگر میپرد. او خیلی سریع میدود و قدرت بینایی فوقالعادهای دارد. 3 ـ چهارده بچه جنگلی تا اکنون چهارده بچه جنگلی در هندوستان پیدا شده اند ولی معروفترین آنها دو دختر بودند که در سال 1920 در قلمرو گرگها در " میرناپور" در غرب کلکته کشف شدند. گرگ مادر تیر خورده و مرده بود و روستاییان آن دو دختر را که به نظر هشت ساله و دو ساله میرسیدند، به دست کسی موسوم به "روجال سینج" سپردند. به گفته سینج دخترها که "کامالا "و " آمالا "نام گرفتند پنجه هایی تغییر شکل یافته داشتند و چشمهایشان درست مثل سگها و گربهها در تاریکی میدرخشید. سینج هیچ اطلاعی از کودکان جنگلی دیگر نداشت ولی توضیحاتی که درباره " کامالا " و" آمالا " میدهد کاملا شبیه به دیگر بچههاست. این دخترها هیچ بویی از انسانیت نبرده بودند و بیشتر افکار گرگی در سر داشتند. آنها لباسهایشان را پاره میکردند و گوشت خام میخوردند و به هنگام خواب به یکدیگر می پیچیدند و خرناس میکشیدند. آنها بعد از بالا آمدن ماه از خواب برمیخاستند و درصدد فرار بر میآمدند. آنقدر بر روی چهار دست و پا مانده بودند که مفصلها و استخوانهایشان تغییر شکل داده بود و نمیتوانستند راست بایستند. " آمالا " دختر کوچکتر یک سال بعد از دنیا رفت ولی " کامالا " تا سال 1929 ادامه حیات داد. در طول آن سالها او به تدریج یاد گرفت گوشت مردار نخورد، روی پا راه برود و تقریبا پنجاه کلمه را ادا کند. 4 ـ پسر گرگی ترکمنستانی در سال 1962 زمین شناسان پسری را دیدند که همراه یک گروه هفت نفری از گرگها در بیابان بزرگی در ترکمنستان میدود. آنها توری بر روی پسر انداختند تا او را از میان گرگها بیرون بکشند ولی گرگها برای حمایت از او به روی تور پریدند و آن را با دندان دریدند. در نهایت شکارچیان مجبور شدند تمام گرگها را بکشند. چهار سال بعد آن پسر که" دیجوما " نام گرفت آموخت چند کلمه حرف بزند. او به پزشکان گفت که چطور به هنگام شکار؛ گرگِ مادر او را بر پشت خود مینشاند تا این که بالاخره یاد گرفت همراه آنها روی چهار پا بدود. چند سال بعد سرانجام "دیجوما" توانست روی تخت بخوابد ولی بنا به گزارشی که متعلق به سال 1991 است او همچنان بر روی چهار پا راه میرود، گوشت خام میخورد و به هنگام عصبانیت دیگران را گاز می گیرد. 5 ـ پسر شامپانزه ای در سال 1996 پسری حدوداً دو ساله توسط شکارچیان کشور نیجریه پیدا شد که در میان شامپانزهها زندگی میکرد. شکارچیان او را به مرکز نگهداری از کودکان بی سرپرست بردند و در آنجا نام"بلو" را بر روی او گذاشتند. گفته میشود او احتمالا فرزند عقبافتاده یکی از خانوادههای کوچنشین است که او را به خاطر ناتوانیاش در جنگل رها کردهاند. این کوچ نشینها بارها این کار را تکرار کرده اند و معمولا بچهها فوراً میمیرند ولی این بار یک گروه از شامپانزهها کودک رها شده را به فرزندی گرفتند. معلوم نیست"بلو"چه مدت در میان این حیوانات به سر برده ولی با توجه به تغییراتی که پیدا کرده است، کارشناسان این زمان را حداقل شش ماه میدانند. " بلو" هم اکنون 12 سال دارد ولی مثل بچههای چهار ساله به نظر میرسد. وقتی او را پیدا کردند درست مثل شامپانزه ها بر روی دو پا راه میرفت و دستانش را به روی زمین می کشید . ابتدا خیلی بیقرار بود و همه چیز را پرت میکرد و شبها بر روی تختها جست و خیز میکرد ولی حالا آدمتر شده است. او هنوز هم جست و خیز میکند و مثل شامپانزه ها بالای سرش دست میزند. او حرف نمیزند و فقط صدایی شبیه به شامپانزهها در میآورد. موارد بچههای جنگلی بسیار زیاد هستند. ویکتور، کامالا، بلو، کاسپار، هوسر، اوگر، دختر خرسی ترکیه و... هیچ یک از آنها نتوانستند بخندند یا لبخند بزنند. (کاسپار) واقعیت و خواب را از هم تشخیص نمیداد و نمیتوانست عکس خود را در آینه بشناسد. دختر خرسی ترکیه ساعتها به آینه خیره میشد و"اوگر" پسری که با غزالها بزرگ شده بود به عکس خود به چشم یک دشمن غریبه مینگریست. دلیل رها شدن بچههای جنگل هیچ وقت مشخص نشده است ولی در عصر حاضر، بوده اند پدران و مادرانی که فرزند خود را با قساوت از اجتماع دور نگه داشته و سبب وحشی شدن آنها گردیدهاند. بچههایی همچون (زهرا و معصومه) که در کشور (ایران) از بدو تولد در خانه محبوس مانده و بدون ذرهای رفتار اجتماعی بزرگ شدهاند و (سمیرا مخملباف) فیلمساز جوان، فیلم مستند آنها را با عنوان (سیب) در معرض دید جهانیان قرار داد.» http://www.tafrihi.com/archive/2006/12/2.htm با تمام اینها افسانهِ وارونهِ تارزان؛ نزد مردمان اهل خرده فرهنگ های مختلف و متضاد پذیرفتنی و حداقل مطبوع است و خریدار بسیار دارد. افسانه دیگر ولی متناظر با افسانه تارزان؛ در شبیه قاره هند تا آنجا باور شده است که مدت هاست ستون ستبر یک دین و آئین پهناور را تشکیل میدهد. بر اساس این افسانه؛ در زمانه های نه چندان قدیم راجا زاده ای که توسط فامیلش به جنگل تبعید شده بوده؛ با یک شادی که گویا پادشاه شادی ها بوده رفیق شفیق میگردد تا آنکه «سیتا» خانم راجا زاده مذکور که «رام» نام دارد؛ ربوده میشود. آنگاه این شادی در امر نجات دادن سیتا خانم؛ قهرمانی های بسیار بسیار بالاتر از کلیه پهلوانان افسانوی انجام داده رباینده سیتا خانم را که شیطان لانکا یا سلطان سرزمین سریلانکای وقت میباشد؛ زیر پاهای خویش له و لورده میسازد. مسلماً هم به لحاظ ژنوم میمون و هم به لحاظ سایر قوانین و ضوابط عینی طبیعت؛ اینهمه از محالات میباشد مگر آنانی که کم و بیش درین راستا عقل کرده اند؛ این اباطیل را بدینگونه توجیه نموده اند که گویا در پیکـر شادی کارستان ساز؛ روح خدا وجود داشته است؛ لهذا رفته رفته او؛ به بزرگترین خدا و بگوان مبدل گردیده و معابد و مجسمه های بیحد برجسته و باشکوهش سراسر هندوستان را پوشش داده است. به یاد کارنامه اینچنین توهمی سرسام آور آن؛ همه ساله هندوستان به یک تیاتر بزرگ «راون سوزان» مبدل میگردد که مقدمه ای برای جشن کبیر «دیوالی» است! گفتیم به لحاظ ژنتیک و سایر قوانین و ضوابط عینی طبیعت! آیا علم ژنتیک چقدر پیشینه دارد و هکذا چقدر زمان میشود که قوانین و ضوابط طبیعت؛ کشف و آگاهی یک بخش خیلی محدود و نازک جوامع پیشرفته بشری بر آنها مترتب شده است؟! ولی خرده فرهنگ ها؛ فقط دارای اینگونه عناصر نیستند. مثلاً «به عبارات زیر که جملگی از تلمود یعنی بخش تفصیلی و تفسیری تورات انتخاب شده است دقت کنید: 1- نطفه ی غیر یهودی مثل نطفه ی بقیه ی حیوانات است. 2- کلیسا های نصاری که در آن سگ های آدم نما به صدا در می آیند به منزله ی زباله خانه است. 3- نطفه ای که از غیر یهودی منعقد شود نطفه ی اسب است. 4- سگ افضل بر غیر یهودی است. 5- اجانب (غیر یهودی ها) برای خدمت کردن به یهود به شکل انسان خلق شده اند. 6- حیات و زندگانی دیگران (غیر یهودی ها) ملک یهود است. 7- تعدی کردن به ناموس غیر یهودی مانعی ندارد زیرا حیوانات را زناشوئی نیست. 8- ما (یعنی یهودیها) مخلوق بر گزیده ی خداوندیم و لذا برای ما حیوانات انسان نما خلق کرده است.....» اینکه در جنگ های اول و دوم جهانی رویهمرفته 70 ملیون نفر قتال و خاکستر گردید؛ در لشکرکشی های سکندر و اعراب و مغول و انگلیس و روس و امثالهم بر ابنای بشری چه ها روا داشته شد؛ و اینکه: 1) در ماجرای پا گذاشتن اروپاییان به قاره آمریکا، 15 میلیون سرخپوست کشته شدند. 2) هائیتی، جزیره ای که کریستف کلمب در 6 دسامبر 1492 بر آن پای نهاد و آنرا «هیسپانیولا» نامید، قبل از هجوم اروپاییان به آن، حدود 900 هزار نفر جمعیت داشت. در دهه 1490، اروپاییان جهت یافتن طلا به این سرزمین هجوم آوردند و آنقدر از مردم این سرزمین کشتند که در نیمه سده هجدهم، دیگر اثری از ساکنان اصلی این سرزمین باقی نماند. 3) در 1492،کریستف کلمب، به جزیره کوبا پا گذاشت. سه سده بعد نشانی ناچیز از نسل مردم بومی آن بر جای مانده است. 4) جزیره تاسمانیا، در جنوب استرالیا، در 1803 به تصرف انگلیسیها در آمد. تا سال 1876، سیاست امحاء بومیان، نسل سکنه اصلی این سرزمین را به تمامی، نابود کرد. 5) در هندوستان و سرزمین های متعدد افریقایی ...؛ مالکان قبلی سرزمین ها برده و کنیز و حتی به مقام منفورتر از جانوران؛ (نجس و پلید) تنزل داده شدند. اینها مشت نمونه خروار نه که ریگ هایی از شنزاران بیکران است که نیروی شر نهفته در خرده فرهنگ ها به منصه ظهور رسانیده است و میرساند. اغلب خرده فرهنگ ها؛ اهالی خرده فرهنگ های دیگر را «داخل آدم» حساب نمیکنند! سوال بزرگی است؛ اینکه نوع بشر؛ از همچو باتلاق هایی میتوانسته است برکنار بماند یا خیر؟ ولی؛ اگر قرار است هدف و آرمانی برای آینده جهانِ زیاد به هم پیوسته کنونی و فردایی یا «دهکده جهانی» مان داشته باشیم؛ آن همانا خشکاندن اینهمه باتلاق و مبدل ساختن آنها به باغ و بوستان خواهد بود و این میسر نمیگردد مگر با تکیه و تأکید همگانی بر «گوهر اصیل آدمی»! ++++++++++++ رویکرد ها: 1ـ http://www.ariaye.com/dari10/siasi2/warsajee8.html 2ـ http://www.ariaye.com/dari10/siasi2/warsajee12.html 3ـ زمانی که در پسین برهه ی حکومت عباسیان، صلیبی ها ازغرب حمله کردند و تهدید مغل ها از شرق نمایان شد؛ بنام حمایت ازاسلام، دروازه ی اجتهاد در زمان سلجوقیان، به فرمان خلیفه ی نادان بغداد بسته شد. 4ـ در پیوند با فلسفه و فلسفه ورزی در متن فرهنگ اسلامی، واقعیت تلخ این است که از زمان غلبه ی اشعری گری بر جنبش عقلی- معتزلی در نیمه ی دوم و آغاز سده ی سوم هجری- خورشیدی- نهم میلادی، تا برآمدن فقه به حیث ایدئولوژیی سیاسی سلاطین و پادشاهان وعالمان رسمی شان تاکنون، بیشتر از هر پدیده ی دیگری، فلسفه زیان دیده است. زیانی که در آن شورش غزالی با نوشتن"تهافت الفلاسفه"، علیه فلسفه، و ناکامی ی تلاش های ابن رشد و سرزنش شدن"تهافت التهافه" اش که به دفاع از فلسفه، علیه تهافت الفلاسفه ی غزالی نوشته بود، توسط شاهان و شیخان، در تیره ساختن سرنوشت فلسفه، تاثیر بسیاری داشته است. شاهان و شیخانی که در طول تاریخ سیاسی- فکریی مسلمان ها، فقه را ابزاری مردم سواری ساخته و برای بهره کشی های نادرست از ملا وعوام، آن را به حیث لجام درکله ی آن ها انداخته و مانع هرگونه نوآوریی فکری- فلسفی در جامعه ی اسلامی شده اند. از جانب دیگر، چون فقه؛ بخاطر گسترش قلمرو سرزمینی اسلام و طرح شدن پرسش های نو توسط تازه مسلمان های آگاه تر ازعرب های مسلمانِ کم دانش و کمترغازی و بیشتر چپاولگر، در مخمصه قرار گرفت که باید کاری می کردند و کاری که به کمک شاه و شیخ یا زور کردند، ایجاد علم کلام یا عقاید بود که تا کنون به نام عقاید نسفی در مدرسه های سنتی تدریس می شود.
December 22nd, 2013
برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
مکثی بر کلید واژه های «فرهنگ» و «خرده فرهنگ» درین هفته پیغام هیجان انگیزی از جوان فرهیخته ناشناس شیرشاه اڅکزی دریافت نمودم. ایشان به زبان شیرین و زیبای پشتو نوشته اند: « ګران استاد... ښاغلی محمد عالم صیبه! ستاسی حضور ته د یو زده کوونکی په صفت گیډی گیډی سلامونه او احترامات ډالی کووم. زه ستاسی له اوونیزو تحقیقی او ډیر ژور عالمانه لیکنو څخه هغومره زده کووم چه کله په کال کښی هم له پوهنتون څخه می نه دی زده کړي. زما په آند ستاسی فکرونه او تعلیمات د جواهر لال نهرو د « نامه های پدری به دخترش» غوندی افغان ځلمیان او پیغلي د ایندیراگاندی په څیر رهبر کیدو ته بیایی . خو زما په نظر ستاسی ځینی ترمونه او اصطلاحات له ورځنیو لیکنو او رواجی ادبیاتو څخه زیاټ فرق لری. د مثال په ډول د «فرهنگ» اصطلاح. زما ګرده اندیوالان فرهنگ او کلتور په مثبت مانا انګیری نو لدی امله داسی جملی چی «خرده فرهنگ ها بلا استثنا مانند معادن زغال سنگ و نفت و گاز استند» هغوی ته د پوهیدو وړ نه ده. آن تردی چی ګرده مقاله په مانا دوی نشی پوهیدلای. نو زما خواست له تاسی ډرانه حضور څخه دا ده چی مخکی له مخکی په یو ډول نه یو ډول خپلی ځانګری ترمونه او اصطلاحات تشریح کړی. خلک قصور نلری هغسی چی ګورئ ډرنو ویبسایتونو چه ستاسی لیکنی نشروی؛ آن پر خپلو تنډېو کی لیکلی دي چی «سیاسی – اقتصادی – اجتماعی – دینی ـ فرهنگی» . نو خلک خود انګیری چه دا ټول په یو ټرم او اصطلاح یعنی «فرهنگ او خرده فرهنگ» کښی نشی راتلای. په ډرناوی پیښور – ماستر شیرشاه اڅکزئ با عرض سپاس فراوان خدمت این عزیز گرانمایه؛ احتراماً خاطرنشان میکنم که به نظرم؛ بنده سزاوار اینهمه الطاف مبالغه آمیز و القاب بلند بالا که با آنها مرا وصف نموده اند؛ نیستم. من عمدتاً به مدد و تشویق و ترغیب مادی و معنوی دوستان روشنفکر و روشنروانی چند؛ صرف میتوانم بگویم که به معنای کامل کلمه؛ یک سلسله "تلاش های بندگی" به عمل می آورم. گونه های الطاف جناب شیرشاه اڅکزئ به حیث امداد معنوی و امثال مساعدت مالی جناب دکتور سید احمد جهش (300 دالر کانادایی) که درست همزمان هم گردیدند؛ هنوز احساس وظیفه را در من شدیدتر و بارمسئولیت را سنگین تر می نماید. من از این پیغام بسیار زیبا و دانشمندانه؛ در می یابم که شخص جناب شیرشاه؛ در درک و دریافت عرایض من و از جمله در تفاهم با واژه های اختصاصی که من به کار می برم؛ کوچکترین مشکل ندارند و لهذا اقدام شان در ارسال این پیام؛ تنها هدف کمک به کار این کمترین را دارد. اتفاقاً همین چندی پیش بود که محترم ابراهیم ورسجی بحث فشرده ولی مهمی را گشودند که عنوان داشت "نگاهی به فرهنگ سیاسی افغانستان" (1) و چند صباحی بعد تر هم بحثی دیگر " به مناسبت روز فلسفه و وضع غم انگیز تفکر فلسفی در افغانستان"(2) در بحث نخست ایشان تعریف های اندیشمندان زیادی را از فرهنگ به بررسی گرفته تلاش کرده اند که تعریف همه پذیر تری از فرهنگ فراهم نمایند؛ و بالاخره بدینجا رسیده اند: «فرهنگ هر ملت یا کشوری متشکل از یک مجموعه ی درهم تنیده و درهم پیچیده ی از اندیشه ها، سنت ها، آداب و رسوم، دین، اخلاقیات، هنر، زبان، ادبیات، فلسفه، معماری، مسئولیت ها و احساس همبستگی و باهم بودگی و داشتن پیوند و تعلق به سرزمین و کشوری معین و تاریخ مشترکی می باشد که در پیدایش و شکوفائی؟ آن، همه ی افراد و گروه های نژادی- مذهبی در درازنا و فراخنای تاریخ سهم و شرکت داشته اند.». توجه میفرمائید که جناب ورسجی در آخرین تحلیل؛ از «فرهنگ هر ملت یا کشوری» سخن میگویند؛ در حالیکه هم ملت و هم کشور؛ در عین اینکه مفاهیم و پدیده های بسیار جدید استند؛ اجزای از هم متفاوت و متمایز بشریت میباشند یعنی واحد های در هرحال خُرد یک کُل کلان ؛ لهذا همین جا نیز؛ مراد خُرده فرهنگ هاست؛ و از این دست هر آنچه رنگ تعلق پذیرد؛ خُرده فرهنگ است. و هر آنچه سرتاسر بشری و مشترک و یا غالباً مشترک باشد مانند اعلامیه جهانی حقوق بشر، علوم پایه (ساینس)، فنون مبتنی بر تکنولوژی وغیره؛ طبعاً کلان فرهنگ یا با تلخیص «فرهنگ» است. به نظر این کمترین؛ چنانکه جناب ورسجی مشروحاً بررسی کرده اند؛ تعریف هاییکه که تا کنون بزرگترین اندیشمندان هم از «فرهنگ» داده اند؛ به خاطری رسایی و توانایی کافی نداشته است؛ که منجمله همین "نکته باریکتر از مو"؛ مورد عنایت لازم و توجه کافی قرار نگرفته است. از برکت دقت و رقت بر همین"نکته باریکتر از مو" است که میتوان بر تحتانی ترین لایه های خرده فرهنگ ها تمرکز کرد یا به قولی بر «حلقه های گمشده» دسترسی پیدا نمود. جناب ورسجی در بحث بعدی که خیلی غنی و پهناور است؛ می نویسند: «سید جمال،عبده، کواکبی وعلامه ی نائینی، به ترتیب، با نوشتن" ردی بر رساله ی نچریه، تفسیر نو از دین، طبایع الاستبداد و تنزیه الامه" نوخواهی کردند. شایان توجه می باشد که، هیچ کدام مانند: فارابی، الکندی، فخررازی، ابن سینا و...فیلسوف نبودند، و این ها هم مانند: سقراط، افلاطون، ارسطو، ماکیاولی، هیوم، اسپینوزا، کانت، هگل، مارکس، نیچه، هایدگر، راسل، سارتر، فیلسوف پنداشته نمی شوند. البته که، در میان فیلسوفان مسلمان، تنها ابن رشد، سزاوار فیلسوف شمردن می باشد. ازاین رو، حسن البناء، پایه گذار نهضت برادران مسلمان، سیدجمال را یک فریاد وعبده را یک دانشمند و سازمان خود را یک جنبش اسلامی، ملی، عرفانی و باشگاه مبارزاتی معرفی کرد، و دکتر سید جواد طباطبایی، فیلسوف کنونی ایران، سیدجمال را یک آدم غوغایی بدور از درک فلسفه ی مدرن معرفی می کند. دلیل این که شماری از اندیشه ورزان آن ها را فیلسوف نمی دانند؛ روشن است و آن اینکه سنجه ی فیلسوف بودن، معنای نو وغربی اش می باشد و فلسفه ی غربی هم، از شکم رنسانس/نوزائی، سده 15 و اصلاح مذهبی سده 16، نهضت روشنگری سده 18، انقلاب فرانسه و نهضت های ایدئولوژیک- سیاسی سده های نزدهم و بیستم برخاسته است که رهائی عقل و اندیشه از بند مذهب و کلیسا و پذیرش عقل خود مختار ستون فقرات آن می باشد. ازاین رو، هیچ کدام از فرهیخته گان مسلمان یادشده فیلسوف به شمار نمی آیند. به این لحاظ که، در چنگ عقل شرعی فرو مانده و به شرع عقلی نرسیده بودند. اگرهم رسیده بودند، شاید هراس از ستم شاه و شیخ و تجربه ی جنبش شوربخت معتزله (3) وادارشان کرد که در خم یک کوچه بمانند! بازهم، اگرچه بزرگان نامبرده فیلسوف نبودند، جای مسرت است که با فلسفه و فیلسوفان هم دشمنی نداشند. افزون بر اینکه، با فلسفه و اندیشه ورزی دشمنی نداشتند، مسلمان ها را به خواندن اندیشه های نو تشویق هم کردند. بنابرآن، ازاین سبب که در زبان یونانی، فیلاسوفیا، به معنای دوست داشتن دانش هم می باشد، همه ی بزرگان یاد شده با چنان تعریفی شایسته ی فیلسوف بودن می باشند.» در بالا دیدیم که «اندیشه ها» شامل تعریف فرهنگ و نیز «خرده فرهنگ» است؛ پس فلسفه که اندیشیدن و اندیشه میباشد؛ از مهمترین های فرهنگ بائیستی باشد. و وقتی به حق یا ناحق هنگ غربی و شرقی و اسلامی و هندویی و چینایی و مسیحی و یهودی و آریایی و ترکی و ایرانی و افغانی و امریکایی و یونانی و اینکایی و... و... میخورد؛ خُرده فرهنگی میشود. اینجا درست و نادرست بودن و جهل یا علم بودن و خوب یا خراب بودن مطرح نیست فقط «محدود» و «متعلق» بودن هدف میباشد! بعد تر جناب ورسجی؛ از شمار انبوه اندیشمندان در جوامع اسلامی چنین یاد و تجلیل می نمایند: «اقبال لاهوری، محمدالطالبی از تونس، خانم لیلااحمد از کانادا،عرب تبار،عبدالرحمن بدوی، طهطاوی، امین الخولی، محمد احمد خلف الله، مصری،عابدالجابری، مراکشی، صابرعصفور، طه حسین، حسن حنفی، محمد سعیدالحشمائی مصری، محمد نذیراند ونیزیایی، ایس ایم ظفر پاکستانی، صادق جواد سلیمان، نصرحامد ابوزید مصری، فاطمه مرنیسی مراکشی، آمنه ودودمحسن امریکایی، محمد شهرور سوری، چاند را مظفر مالیزیایی، محمد ارکون الجزایری ـ فرانسوی، مالک بن نبی الجزایری، عبدالله نعیم سودانی- امریکایی، حاجی آجولا نیجریایی، بازرگان، شریعتی، طالقانی، سروش، شبستری و ملکیان ایرانی، محمود طه سودانی، نورخالص مجید اندونیزیایی، ماما دیودا سینیگا لی، داکتر فضل الرحمن پاکستانی، بشیراختر پاکستانی، و شماری دیگری که نام شان در ذهنم نمانده است. شایان یادآوری می باشد که از اندیشمندان یاد شده شماری شان در گذشته اند و شماری دیگر شان در قید حیات می باشند که در بخش های مختلف علوم دینی و بشری کار می کنند. نویسنده که با نوشته های بسیاریی آن ها سروکار دارد، مطمئن است که نیروی بزرگ و مؤثری در قلمرو فکر و اندیشه ی اسلامی در جهان نو می باشند و اندیشه های شان بدون شک می تواند مسلمان ها را کمک نماید که میان جنبش عقلانی پیش از بسته شدن دروازه ی اجتهاد(4) و جنبش های کنونی جهان اسلام و اندیشه و فلسفه ی مدرن غربی پل بزنند. پُلی که بدون شک می تواند دو کار زیر را به خوبی انجام بدهد: نخست، تفکر نقد از خود را که اصل جوهری در فلسفه ی نو می باشد، وارد فرهنگ مسلمان ها کند. دوم، با نقد از فرهنگ خودی و فرهنگ و فلسفه ی مدرن غربی، تفکر فقهی شاهی- شیخی را به بازنگری وادار و همچنان بنیاد گرائی اسلامی را که از نهایت تنگ دستی بزورگوئی و خشونت متوسل شده و می شود، سرعقل بیاورد. در واقع، با سرعقل آوردن بنیادگرائی یک مانع عمده از سر راه تفکر مدرن فلسفی برداشته می شود. در این صورت، فلسفه ی اسلامی به روز می شود و توانِ این را پیدا می کند که با فلسفه ی مدرنِ غربی به گفت و گو و رقابت برخیزد. رقابتی که بدن شک می تواند جهان اسلام را وارد جهان نو نماید.» مسلماً احاطه اطلاعات جناب ورسجی در مورد اندیشمندان مسلمان و سروکار داشتن با اندیشه های بسیاری از آنان شگفتی آور و تحسین بر انگیز است و در عین حال قوت و اعتبار استنتاج اخیر شان را می نمایاند. ولی آنچه ما اینجا؛ ضرورت داریم؛ دیدن این حقیقت سخت و زمخت در نوشتار جناب ورسجی است که ایشان از «خرده فرهنگ» های دارای محدودیت ها و تمایزات شدید و تعلقات بارز و محکم سخن میگویند: فرهنگ خودی، فرهنگ و فلسفه غربی، تفکر فقهی شاهی ـ شیخی، بنیاد گرایی اسلامی، فلسفه اسلامی! ولی صرف از واژهِ «خرده فرهنگ» استفاده نمی فرمایند؛ چرا که قرار نیست از کلان فرهنگ و فرهنگ عموم بشری طرح و تیزیس و شرح و بیان و دلالت و اشارتی ارائه بدارند؛ قرار نیست از جهانبینی و جهانشناسی علمی و ساینتفیک یعنی عموم بشری حرف و حدیث داشته باشند، قرار نیست به «گوهر آدمی» و ذات و سرشت و خمیره و کود های اطلاعات ژنتیکی مشترک و بنیانی نوع بشر و ممیزات جهانشمول مغزی و سیستم عصبی او؛ بحث و فحص را بگسترانند و حتی قرار نیست به جهت سابقه ها و سایقه های آنهمه چیز هایی که در تعریف فرهنگ آورده اند توسن اندیشه و خیال را جولان دهند: یعنی به سابقه ها و سایقه های پیدایش و تشکل و تطور «اندیشه ها، سنت ها، آداب و رسوم، دین، اخلاقیات، هنر، زبان، ادبیات، فلسفه، معماری، مسئولیت ها و احساس همبستگی و باهم بودگی و داشتن پیوند و تعلق به سرزمین و کشوری معین و تاریخ مشترک» از اینجاست که ایشان و هکذا خیلی از اندیشمندان خوب و خراب دیگر منجمله ساموئیل هانتینگتون نویسنده کتاب «برخورد تمدن ها» که در واقع منظورش «برخورد خرده فرهنگ ها» ست؛ گویا نیازی به تفکیک دقیق و رقیق «فرهنگ» سرشتی بشری از «خرده فرهنگ» های متعدد و متکثر و چه بسا تنفر زا و خصومت پرور و خشونت گستر ندارند. اینجا گفتنی است که تقریباً هیچ خرده فرهنگی؛ فاقد رگه ها و عناصر و ارزش های «فرهنگ» سرشتی بشری، فرهنگ عموم بشری یعنی انسانی و انسانیتی نیست معهذا تقریباً هیچ خرده فرهنگی محضاً به علت «محدودیت» و «تعلق» هم که شده فاقد عناصر غیر انسانی و انسان ستیزانه کم و بیش نیز نمیباشد و نمیتواند باشد. خرده فرهنگی که مبرا از عناصر غیر انسانی و انسان ستیزانه گردد؛ دیگر «خرده فرهنگ!» نیست! و اما آیا معنا و منظور و هدف و غایت «فرهنگ» و «خرده فرهنگ» همان چیز هایی است که جناب ورسجی آورده اند؟ برای پاسخ به این پرسش؛ بنده دنبال اندیشمندان و نوابغ قدیم و جدید شرق و غرب و اسلامی و غیر اسلامی ... راه نمی افتم بلکه یک سلسله فاکت ها و حقایق را خدمت عزیزان میگذارم که بر اساس آنها خود بتوانند به پرسش؛ درست ترین پاسخ را بدهند. در آمريكا مردي جاهطلب به نام ادگار رايس بورو كه براي پولدار شدن هر كاري ميكرد و خود را به هر دري ميزد، سرانجام در سال 1912 به قصهنويسي روي آورد. معروف است كه او پس از خواندن دفتري از قصههاي عوام پسند گفته بود: «اگر با همچو چرندياتي بشود پول در آورد، پس من هم ميتوانم چنين مزخرفاتي سرهم كنم!» و او اشتباه نكرده بود، چون افسانه ای كه نوشت با استقبال زيادي روبرو شد و پول فراواني به جيب او سرازير كرد. داستان او به نام "تارزان در ميان ميمونها" ضبط و ربط درستي نداشت، اما جذاب و سرگرم كننده بود، و ميتوان گفت كه نويسنده روي "رگ خواب" خلايق دست گذاشته بود. رايس كه هرگز به آفريقا قدم نگذاشته بود، تنها بر پايهي تخيلات خود، قهرمان محبوبش را به جنگلهاي آفريقا فرستاد و او را به كارهاي عجيب و غريب واداشت، كه به دنياي واقعي هيچ ارتباطي نداشت. بر این مبنا کودکی در جنگل به دنیا می آید ولی بلافاصله مادرش میمیرد. او که پدر و دیگر کسی هم ندارد؛ تصادفاً توسط میمونی به فرزندی گرفته میشود و در جمع میمون ها بزرگ میگردد. تارزان بسیار تنومند و پر قدرت بار آمده و نیز لابد به دلیل عقل و هوشیاری مزید بشری داشتن؟؛ همه حیوانات جنگل را یکی پی دیگری تسخیر نموده خودش «پادشاه جنگل» میشود! این افسانه قرن بیستمی را که فیلم ها از آن ساخته اند و به طرق دیگر به زبانهای بسیاری نشر و پخش نموده اند نه تنها بیشترین کودکان باور میکنند بلکه بسیاری از بزرگسالانی که به لحاظ عقلی کودک مانده اند؛ نیز باور میکنند. در گذشته ها از باوری چنین گسترده و همه گیر ادیان و مذاهب درست میشد. در حالیکه اکنون علوم و تجربیات بشری؛ کاملاً اثبات کرده است که این باور و مماثل های آن ابداً حقیقت داشته نمیتواند. البته که تارزان و کودکان مثل او به طریق فرزند خواندگی توسط حیوانات مختلف؛ ممکن است که بزرگ شوند ولی آنها صرف از نظر ژنتیکی اندامواره بشری میداشته باشند. تارزان از همین منظر ژنتیکی؛ طوری تکامل نکرده است که توانایی بچه شادیها را داشته باشد؛ لهذا تارزان نزد شادی ها که به لحاظ ژنتیکی استعداد های متفاوت متکی به نظام «اتوماتیزم غریزی» دارند؛ یک خِنگ و غول عقبمانده بیش نیست. «از قرون کهن تا عصر حاضر در تاریخ، همیشه داستانهایی از بچههای جنگلی به چشم میخورد. موجوداتی وحشی که چهار دست و پا راه میروند و در جنگل زندگی میکنند. آنها نه شبیه به انسانها هستند و نه شبیه به جانوران و در سنین پایین به گونهای از جامعه انسانی(همان فرهنگ!) کنار گذاشته شدهاند، گم شدهاند، دزدیده شدهاند و یا در دامان جنگل رها شدهاند. این کودکان که از مردم(فرهنگ) دور ماندهاند، توسط حیوانات تغذیه شدهاند و به هر صورت ممکن خود را زنده نگه داشتهاند ولی قادر به تکلم نیستند و اغلب نمیتوانند راه بروند و رفتاری کاملا حیوانی و غریزی دارند. 1 ـ پسران وحشی آغاز و پایان قرن 18 اولین کودک جنگلی معروف و شناخته شده "پیتر وحشی" بود. یک موجود عریان قهوهای رنگ با موهایی سیاه که در سال 1724 در "هانوور" کشف شد و در آن زمان حدودا 12 سال داشت. او به آسانی از درخت بالا میرفت و گیاهان را میخورد و توانایی تکلم نداشت. او نان را رد میکرد و ترجیح میداد پوست شاخه های سبز گیاهان را بکند و شیره آنها را بمکد ولی به تدریج یاد گرفت سبزیجات و میوهها را بخورد. پیتر شصت و هشت سال در میان مردم زندگی کرد ولی هیچ گاه نتوانست جز دو کلمه " پیتر" و "شاه جورج" حرف دیگری بزند.(چرا که فرهنگ در 8 ـ 12 ساله گی جذب و نهادینه و روانی میشود!) پسر وحشی اهل " آویرون" یکی دیگر از این بچههای جنگل است که داستان زندگیش در فیلم "کودک وحشی اثر " ترافوته " به تصویر کشیده شد. او که در قرن هجدهم میزیست توسط کشاورزان روستای آویرون در جنوب فرانسه کشف شد. روستاییان او را در حالی در جنگل یافتند که مثل یک حیوان وحشی پرسه میزد. آنها بالاخره با زحمت بسیار او را گرفتند ولی مثل تمام بچههای جنگل مدتی بعد از این که او را در میدان روستا به نمایش عموم گذاشتند از آنجا فرار کرد و به دامان طبیعت گریخت. یک سال بعد دوباره روستاییان او را گرفتند. این بار یک هفته در خانه زنی که به او لباس و غذا داده بود دوام آورد ولی دوباره فرار کرد. از آن پس هر از گاهی به روستا میآمد و از مردم غذا میگرفت ولی باز هم در جنگل و به تنهایی زندگی میکرد. دو سال بعد در زمستان بسیار سرد 1799-1800 میلادی این پسر وحشی دو باره به میان مردم آورده شد. در آن زمان او 12 سال داشت. دکتر" ژان ایتارد " او را " ویکتور" نامید و بیش از 5 سال بر روی او تحقیق کرد و به پیشرفتهایی نیز نائل آمد ولی در یک زمینه هیچ توفیقی نیافت و آن برقراری ارتباط او با مردم دیگر بود، در نتیجه ویکتور هرگز نتوانست به کسی بگوید چرا تنها در جنگل رها شد و یا آن اثر زخم کهنهای که روی گردنش است از کجا ایجاد شده است. 2 ـ دختر وحشی شامپاین "دختر وحشی شامپاین" احتمالا قبل از رها شدن در جنگل میتوانست حرف بزند زیرا او از موارد نادر اینگونه کودکان است که یاد گرفت صحبت کند ولی چیز زیادی از گذشته و زمان زندگی در جنگل که احتمالا دو سال طول کشیده را به خاطر نمیآورد. وقتی در سال 1731 در منطقه فرانسوی (شامپاین) پیدا شد تقریبا ده ساله بود، پای برهنه و لباسهایی ریشریش شده بر تن داشت و سرش را با برگ کدو پوشانده بود. او جیغ میزد و فریاد میکشید و بینهایت کثیف بود . غذای او را پرندگان، قورباغهها، ماهی و برگ و شاخه و ریشه گیاهان تشکیل میداد. اگر یک خرگوش جلوی او میگذاشتی در چند ثانیه، پوستش را میکند و حریصانه آن را میخورد.! " چارلز ماری دو کوندامین" دانشمند معروف فرانسوی که از نزدیک شاهد او بود مینویسد: انگشتان و به ویژه شست دست او به طور غیرعادی بزرگ است. او از دستانش برای کندن زمین و خوردن ریشه ها استفاده میکند و مثل میمون از شاخه ای به شاخه دیگر میپرد. او خیلی سریع میدود و قدرت بینایی فوقالعادهای دارد. 3 ـ چهارده بچه جنگلی تا اکنون چهارده بچه جنگلی در هندوستان پیدا شده اند ولی معروفترین آنها دو دختر بودند که در سال 1920 در قلمرو گرگها در " میرناپور" در غرب کلکته کشف شدند. گرگ مادر تیر خورده و مرده بود و روستاییان آن دو دختر را که به نظر هشت ساله و دو ساله میرسیدند، به دست کسی موسوم به "روجال سینج" سپردند. به گفته سینج دخترها که "کامالا "و " آمالا "نام گرفتند پنجه هایی تغییر شکل یافته داشتند و چشمهایشان درست مثل سگها و گربهها در تاریکی میدرخشید. سینج هیچ اطلاعی از کودکان جنگلی دیگر نداشت ولی توضیحاتی که درباره " کامالا " و" آمالا " میدهد کاملا شبیه به دیگر بچههاست. این دخترها هیچ بویی از انسانیت نبرده بودند و بیشتر افکار گرگی در سر داشتند. آنها لباسهایشان را پاره میکردند و گوشت خام میخوردند و به هنگام خواب به یکدیگر می پیچیدند و خرناس میکشیدند. آنها بعد از بالا آمدن ماه از خواب برمیخاستند و درصدد فرار بر میآمدند. آنقدر بر روی چهار دست و پا مانده بودند که مفصلها و استخوانهایشان تغییر شکل داده بود و نمیتوانستند راست بایستند. " آمالا " دختر کوچکتر یک سال بعد از دنیا رفت ولی " کامالا " تا سال 1929 ادامه حیات داد. در طول آن سالها او به تدریج یاد گرفت گوشت مردار نخورد، روی پا راه برود و تقریبا پنجاه کلمه را ادا کند. 4 ـ پسر گرگی ترکمنستانی در سال 1962 زمین شناسان پسری را دیدند که همراه یک گروه هفت نفری از گرگها در بیابان بزرگی در ترکمنستان میدود. آنها توری بر روی پسر انداختند تا او را از میان گرگها بیرون بکشند ولی گرگها برای حمایت از او به روی تور پریدند و آن را با دندان دریدند. در نهایت شکارچیان مجبور شدند تمام گرگها را بکشند. چهار سال بعد آن پسر که" دیجوما " نام گرفت آموخت چند کلمه حرف بزند. او به پزشکان گفت که چطور به هنگام شکار؛ گرگِ مادر او را بر پشت خود مینشاند تا این که بالاخره یاد گرفت همراه آنها روی چهار پا بدود. چند سال بعد سرانجام "دیجوما" توانست روی تخت بخوابد ولی بنا به گزارشی که متعلق به سال 1991 است او همچنان بر روی چهار پا راه میرود، گوشت خام میخورد و به هنگام عصبانیت دیگران را گاز می گیرد. 5 ـ پسر شامپانزه ای در سال 1996 پسری حدوداً دو ساله توسط شکارچیان کشور نیجریه پیدا شد که در میان شامپانزهها زندگی میکرد. شکارچیان او را به مرکز نگهداری از کودکان بی سرپرست بردند و در آنجا نام"بلو" را بر روی او گذاشتند. گفته میشود او احتمالا فرزند عقبافتاده یکی از خانوادههای کوچنشین است که او را به خاطر ناتوانیاش در جنگل رها کردهاند. این کوچ نشینها بارها این کار را تکرار کرده اند و معمولا بچهها فوراً میمیرند ولی این بار یک گروه از شامپانزهها کودک رها شده را به فرزندی گرفتند. معلوم نیست"بلو"چه مدت در میان این حیوانات به سر برده ولی با توجه به تغییراتی که پیدا کرده است، کارشناسان این زمان را حداقل شش ماه میدانند. " بلو" هم اکنون 12 سال دارد ولی مثل بچههای چهار ساله به نظر میرسد. وقتی او را پیدا کردند درست مثل شامپانزه ها بر روی دو پا راه میرفت و دستانش را به روی زمین می کشید . ابتدا خیلی بیقرار بود و همه چیز را پرت میکرد و شبها بر روی تختها جست و خیز میکرد ولی حالا آدمتر شده است. او هنوز هم جست و خیز میکند و مثل شامپانزه ها بالای سرش دست میزند. او حرف نمیزند و فقط صدایی شبیه به شامپانزهها در میآورد. موارد بچههای جنگلی بسیار زیاد هستند. ویکتور، کامالا، بلو، کاسپار، هوسر، اوگر، دختر خرسی ترکیه و... هیچ یک از آنها نتوانستند بخندند یا لبخند بزنند. (کاسپار) واقعیت و خواب را از هم تشخیص نمیداد و نمیتوانست عکس خود را در آینه بشناسد. دختر خرسی ترکیه ساعتها به آینه خیره میشد و"اوگر" پسری که با غزالها بزرگ شده بود به عکس خود به چشم یک دشمن غریبه مینگریست. دلیل رها شدن بچههای جنگل هیچ وقت مشخص نشده است ولی در عصر حاضر، بوده اند پدران و مادرانی که فرزند خود را با قساوت از اجتماع دور نگه داشته و سبب وحشی شدن آنها گردیدهاند. بچههایی همچون (زهرا و معصومه) که در کشور (ایران) از بدو تولد در خانه محبوس مانده و بدون ذرهای رفتار اجتماعی بزرگ شدهاند و (سمیرا مخملباف) فیلمساز جوان، فیلم مستند آنها را با عنوان (سیب) در معرض دید جهانیان قرار داد.» http://www.tafrihi.com/archive/2006/12/2.htm با تمام اینها افسانهِ وارونهِ تارزان؛ نزد مردمان اهل خرده فرهنگ های مختلف و متضاد پذیرفتنی و حداقل مطبوع است و خریدار بسیار دارد. افسانه دیگر ولی متناظر با افسانه تارزان؛ در شبیه قاره هند تا آنجا باور شده است که مدت هاست ستون ستبر یک دین و آئین پهناور را تشکیل میدهد. بر اساس این افسانه؛ در زمانه های نه چندان قدیم راجا زاده ای که توسط فامیلش به جنگل تبعید شده بوده؛ با یک شادی که گویا پادشاه شادی ها بوده رفیق شفیق میگردد تا آنکه «سیتا» خانم راجا زاده مذکور که «رام» نام دارد؛ ربوده میشود. آنگاه این شادی در امر نجات دادن سیتا خانم؛ قهرمانی های بسیار بسیار بالاتر از کلیه پهلوانان افسانوی انجام داده رباینده سیتا خانم را که شیطان لانکا یا سلطان سرزمین سریلانکای وقت میباشد؛ زیر پاهای خویش له و لورده میسازد. مسلماً هم به لحاظ ژنوم میمون و هم به لحاظ سایر قوانین و ضوابط عینی طبیعت؛ اینهمه از محالات میباشد مگر آنانی که کم و بیش درین راستا عقل کرده اند؛ این اباطیل را بدینگونه توجیه نموده اند که گویا در پیکـر شادی کارستان ساز؛ روح خدا وجود داشته است؛ لهذا رفته رفته او؛ به بزرگترین خدا و بگوان مبدل گردیده و معابد و مجسمه های بیحد برجسته و باشکوهش سراسر هندوستان را پوشش داده است. به یاد کارنامه اینچنین توهمی سرسام آور آن؛ همه ساله هندوستان به یک تیاتر بزرگ «راون سوزان» مبدل میگردد که مقدمه ای برای جشن کبیر «دیوالی» است! گفتیم به لحاظ ژنتیک و سایر قوانین و ضوابط عینی طبیعت! آیا علم ژنتیک چقدر پیشینه دارد و هکذا چقدر زمان میشود که قوانین و ضوابط طبیعت؛ کشف و آگاهی یک بخش خیلی محدود و نازک جوامع پیشرفته بشری بر آنها مترتب شده است؟! ولی خرده فرهنگ ها؛ فقط دارای اینگونه عناصر نیستند. مثلاً «به عبارات زیر که جملگی از تلمود یعنی بخش تفصیلی و تفسیری تورات انتخاب شده است دقت کنید: 1- نطفه ی غیر یهودی مثل نطفه ی بقیه ی حیوانات است. 2- کلیسا های نصاری که در آن سگ های آدم نما به صدا در می آیند به منزله ی زباله خانه است. 3- نطفه ای که از غیر یهودی منعقد شود نطفه ی اسب است. 4- سگ افضل بر غیر یهودی است. 5- اجانب (غیر یهودی ها) برای خدمت کردن به یهود به شکل انسان خلق شده اند. 6- حیات و زندگانی دیگران (غیر یهودی ها) ملک یهود است. 7- تعدی کردن به ناموس غیر یهودی مانعی ندارد زیرا حیوانات را زناشوئی نیست. 8- ما (یعنی یهودیها) مخلوق بر گزیده ی خداوندیم و لذا برای ما حیوانات انسان نما خلق کرده است.....» اینکه در جنگ های اول و دوم جهانی رویهمرفته 70 ملیون نفر قتال و خاکستر گردید؛ در لشکرکشی های سکندر و اعراب و مغول و انگلیس و روس و امثالهم بر ابنای بشری چه ها روا داشته شد؛ و اینکه: 1) در ماجرای پا گذاشتن اروپاییان به قاره آمریکا، 15 میلیون سرخپوست کشته شدند. 2) هائیتی، جزیره ای که کریستف کلمب در 6 دسامبر 1492 بر آن پای نهاد و آنرا «هیسپانیولا» نامید، قبل از هجوم اروپاییان به آن، حدود 900 هزار نفر جمعیت داشت. در دهه 1490، اروپاییان جهت یافتن طلا به این سرزمین هجوم آوردند و آنقدر از مردم این سرزمین کشتند که در نیمه سده هجدهم، دیگر اثری از ساکنان اصلی این سرزمین باقی نماند. 3) در 1492،کریستف کلمب، به جزیره کوبا پا گذاشت. سه سده بعد نشانی ناچیز از نسل مردم بومی آن بر جای مانده است. 4) جزیره تاسمانیا، در جنوب استرالیا، در 1803 به تصرف انگلیسیها در آمد. تا سال 1876، سیاست امحاء بومیان، نسل سکنه اصلی این سرزمین را به تمامی، نابود کرد. 5) در هندوستان و سرزمین های متعدد افریقایی ...؛ مالکان قبلی سرزمین ها برده و کنیز و حتی به مقام منفورتر از جانوران؛ (نجس و پلید) تنزل داده شدند. اینها مشت نمونه خروار نه که ریگ هایی از شنزاران بیکران است که نیروی شر نهفته در خرده فرهنگ ها به منصه ظهور رسانیده است و میرساند. اغلب خرده فرهنگ ها؛ اهالی خرده فرهنگ های دیگر را «داخل آدم» حساب نمیکنند! سوال بزرگی است؛ اینکه نوع بشر؛ از همچو باتلاق هایی میتوانسته است برکنار بماند یا خیر؟ ولی؛ اگر قرار است هدف و آرمانی برای آینده جهانِ زیاد به هم پیوسته کنونی و فردایی یا «دهکده جهانی» مان داشته باشیم؛ آن همانا خشکاندن اینهمه باتلاق و مبدل ساختن آنها به باغ و بوستان خواهد بود و این میسر نمیگردد مگر با تکیه و تأکید همگانی بر «گوهر اصیل آدمی»! ++++++++++++ رویکرد ها: 1ـ http://www.ariaye.com/dari10/siasi2/warsajee8.html 2ـ http://www.ariaye.com/dari10/siasi2/warsajee12.html 3ـ زمانی که در پسین برهه ی حکومت عباسیان، صلیبی ها ازغرب حمله کردند و تهدید مغل ها از شرق نمایان شد؛ بنام حمایت ازاسلام، دروازه ی اجتهاد در زمان سلجوقیان، به فرمان خلیفه ی نادان بغداد بسته شد. 4ـ در پیوند با فلسفه و فلسفه ورزی در متن فرهنگ اسلامی، واقعیت تلخ این است که از زمان غلبه ی اشعری گری بر جنبش عقلی- معتزلی در نیمه ی دوم و آغاز سده ی سوم هجری- خورشیدی- نهم میلادی، تا برآمدن فقه به حیث ایدئولوژیی سیاسی سلاطین و پادشاهان وعالمان رسمی شان تاکنون، بیشتر از هر پدیده ی دیگری، فلسفه زیان دیده است. زیانی که در آن شورش غزالی با نوشتن"تهافت الفلاسفه"، علیه فلسفه، و ناکامی ی تلاش های ابن رشد و سرزنش شدن"تهافت التهافه" اش که به دفاع از فلسفه، علیه تهافت الفلاسفه ی غزالی نوشته بود، توسط شاهان و شیخان، در تیره ساختن سرنوشت فلسفه، تاثیر بسیاری داشته است. شاهان و شیخانی که در طول تاریخ سیاسی- فکریی مسلمان ها، فقه را ابزاری مردم سواری ساخته و برای بهره کشی های نادرست از ملا وعوام، آن را به حیث لجام درکله ی آن ها انداخته و مانع هرگونه نوآوریی فکری- فلسفی در جامعه ی اسلامی شده اند. از جانب دیگر، چون فقه؛ بخاطر گسترش قلمرو سرزمینی اسلام و طرح شدن پرسش های نو توسط تازه مسلمان های آگاه تر ازعرب های مسلمانِ کم دانش و کمترغازی و بیشتر چپاولگر، در مخمصه قرار گرفت که باید کاری می کردند و کاری که به کمک شاه و شیخ یا زور کردند، ایجاد علم کلام یا عقاید بود که تا کنون به نام عقاید نسفی در مدرسه های سنتی تدریس می شود.
December 22nd, 2013
برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
مسايل اجتماعي
- تبصره از : دکتور طاوس وردکسناریوی صلح در افغانستان از نظر مسکین یار
- نویسنده : دکتور طاوس وردک بینوایان افغان درزمستان سرد ، در خیمه ها
- نوشته: سلیم لمرانی۲۵ واقعیت در مورد جایگاه زنان در جامعهٔ کوبا
- ترجمه توسط حمید محویمبارزۀ طولانی افغان ها در بلژیک
- لیکونکۍ : دکتور طاوس وردکچیرته ولاړشو؟
- محمد عالم افتخار«تارزان» سلطان جنگل و «انومان» خدای جهان؟؟!
- محمد عالم افتخار«تبار باوری» جهل ناگزیر و «گوهر»شناسی؛ دانش بینظیر است!
- سرلوڅ مرادزید ژوندون ټلویزیون پر وړاندې د پردیپالوغوغا
- پوهندوی شیما غفوریآب بازی زنان در شهرماربورگ پانزده ساله شد
- نویسنده : دکتور طاوس وردک ژورنالست فیاض به شیاطین پیوست
- محمد عالم افتخار« سلام علی جان؛ غلام علیکم!! »
- محمد عالم افتخارتبصره ارتجالی سیاسی
- نوشته : نسرین مفیدبه بهانه ای روز جهانی مبارزه با خشونت بر زنان یا خیزش بر ستیزه خویی با زنان
- سید احمد ضیا نورینقش جوانان در اجتماع، عدم تفاهم، عدم ارتباط، و هویت یابی در محیط و دنیای مدرن امروز
- پوهنمل امیلیا اسپارتکخشونت در مهاجرت
- محمد عالم افتخار اکرم اندیشمند و «گذر از فرهنگ جهالت و لجاجت...»
- شکلگیری ساختارجدید بدگمانیهای قومی درافغانستانمحمد عوض نبی زاده
- نصیراحمد ـ مهمنددهم محرم یا روز عاشورا
- محمد عالم افتخار...پس «اجماع ملی» زلمی خلیلزاد؛ چه شد؟!
- نشریه کودکان مقدمند شماره ١۰۹ منتشر شد
- رستم زابلیزهر پاشی تلویزیونهای خارج کشوربرای نفاق ملی
- الحاج امــیـن الـدیــن » سعـیـدی – سعید افـغــانی«جواب سلام دادن در وقت نماز
- محمد عالم افتخاردر ادامه چهل و هشت ساعت با استاد میر اکبر خیبر
- Nangialy Hashimiمادر دوستت دارم!!!
- محمد عالم افتخارمژده که رهبران و سازنده گان افغانستان نو ظهور میکنند!
- محمد عالم افتخارچرا اندیشه های حزب دموکراتیک خلق؛ نیازمند نقد است؟(بخش سوم)
- امان معاشرحج و ثواب؟ آن
- محمد عالم افتخاربا مصطلحات جا افتاده و مقبول نباید بازی کرد!
- عبدالقیوم معلمداخترمبارکي
- به قلم الهه افتخارروز معلم؛ روز تعلیم و تربیت و روز آدمیت را گرامی داریم!
- محمدعالم افتخارحقیقت و دروغ در باره حج قرآنی و حج صفیانی ـ مافیایی!
- به قلم الهه افتخارانسان تر می شویم یا وحشی تر؟
- محمد عالم افتخارچرا اندیشه های حزب دموکراتیک خلق؛ نیازمند نقد است؟(بخش 2)
- محمد ضیا ضیا پیروزی فتبالیستهای تیم ملی افغانستان
- Siamak Bahariنشریه کودکان مقدمند٬ شماره ١۰۸ منتشر شد
- محمد عالم افتخارعصیانی علیه «حماقت بشر»
- لیکونکۍ : پوهندوی دکتور طاوس وردکتصفیه او محاسبه ضرور ده
- اسماعیل محشور افغانپور : مردی از تبار نیکان
- سید احمد ضیا نوریفوتبال
- روح اعتماد به نفس و خود باوری در کالبد فرسوده و بی امید افغانستان
- Written by Maryam Baryalayچندگانگی واحزاب سیاسی درافغانستان
- صیام الدین پسرلیافغانان پخپله ځانونه غرقوي
- سید احمد ضیا نوریاندوه که بر من پایانی ندارد
- لیکوال : پیرمحمد کاروانراځی ذهنونه له غباره و څنډو
- محمد ضیا ضیاآیا شیوه های رایجی که در جهت صلح وآشتی میان خانواده ها یا اعضای آن به کار برده میشود، درست است؟
- 4محمد عالم افتخاردستگیر نایل و 101 زینه تا جهانشناسی ساینتفیک
- محمد عالم افتخارچرا اندیشه های حزب دموکراتیک خلق نیازمند نقد است
- پروفیسور هاله، بُرد فتبالیست های افغانی
- محمد عالم افتخار(مکثی ضروری بر پیام تاریخی ی محترم عارف عرفان)
- به قلم الهه افتخاراز زن آزاری و زن ستیزی تا زن ـ کفانی و زن ـ جهادی
- محمد ضیا ضیا مضحکۀ دیگر زیر نام (دانشگاه) و(پوهنتون)
- عزیزه عنایت خشونت دربرابرزنان را متوقف سازيد!
- محمد عالم افتخاریک پیام و تحلیل و ارزیابی تاریخی
- سید احمد ضیا نوریعید رمضان کریم خجسته باد
- عزیزه عنایت عید سعید فطـر !
- سیامک بهارینشریه کودکان مقدمند٬ شماره ١۰٦ منتشر شد
- محمد عالم افتخارحقیقت و دروغ در مورد روزه و رمضان بر وفق قرآن
- فرزاد رمضانی بونشبسترها و چشم انداز مهاجر فرستی افغانستان به خارج
- حمید محویواکنش مردم فرانسه علیه تصویب لایحۀ قانونی برای ازدواج همجنسگرایان
- لیکونکۍ : دکتور طاوس وردکمالګه ( نمک)
- الهه افتخار انسان و انسان بودن و آزاد بودن
- ضیامعاشرت در غرب
- محمد عالم افتخاریک تجربه نادر و جذاب ـ هزار سال پیش و پس!
- نویسنده : دکتور طاوس وردکدزدي جنت
- نویسنده: مهرالدین مشیدماۀ رمضان ماۀ خود سازی انقلابی و بلند بردن ارزش های انسانی پله به پله تا مقام آدمیت
- نویسنده : دکتور طاوس وردک بالای با د نوشتم
- محمد عالم افتخار (بخش پنجم) سیمای تاریخی و تکامل معاشی و عقلی مخاطبان قرآن
- عتیق الله مولویزاده تکمله دیگر بر نگارش دین پروری ...تادین فروشی
- لیکونکۍ : دکتور طاوس وردکانتخاب
- حسن پیمانشخصیتهای شائیستۀ مردمی چرا وچگونه به حاشیه رانده میشوند؟2
- نشریه کودکان مقدمند شماره ١۰٥ منتشر شد
- لیکونکۍ : دکتور طاوس وردک دافغانستان دخلکو له پاره کوم کار لومړي توب لري
- پوهندوی شیما غفوریدین، روشنفکری و مسئلۀ زن در کشور
- محمد عالم افتخاربازتاب تصورات آرمانی بدویان شبه جزیره بیابانی عرب!
- داکتر سخی اشرف زی سیدکاغذچپاولگران ورهزنان فرهنگی
- نجیب الله جویانیکپیان درانتخابات ریاست جمهوری چه نقش خواهند داشت!
- محمد عالم افتخاراگر قرآن؛ غیرِعربی می بود؛ عربها به آن ایمان نمی آوردند!
- حسن پیمانشخصیتهای شائیستۀ مردمی چرا وچگونه به حاشیه رانده میشوند؟
- Alaha AhrarMy Father is an Afghan Man
- ایرس معاشردوستت دارم پدر روزت مبارک
- محمد عالم افتخارآیا قرآن؛ از آیات بیشتر خداوند در کتابی برتر سخن نمیگوید؟
- محمد ضیا ضیاتروریست نمایی افغانها !!
- شبيراحمدد پغمان مېلې د چا له پاره؟!!!
- محمد عالم افتخارسیمای تاریخی و تکامل معاشی و عقلی مخاطبان قرآن
- عزیزه عنایتقانون منع خشونت علیه زنان !
- حسن پیمانمقام زن مقام مادر است4
- محمد عالم افتخار آیا احکام قرآن؛ تابع زمان و مکان هست، نیست؟
- حسیب شریفی، داستان نویس و روزنامه نگاربرای مردی که گریستم
- سیامک بهارینشریه کودکان مقدمند٬ شماره ١۰٤ منتشر شد
- حسن پیمانچرا زن را مادر خطاب میکنند؟ 3
- عبدالقیومڅلرمه اوورستۍ برخه
- نویسنده: مهرالدین مشیدخشونت علیه زنان در شرق سخت افزاری و اما در غرب نرم افزاری است
- محمد عالم افتخارآیا پیامبر اسلام کاتب حدیث و حافظ حدیث داشت؟
- نوشته : دکتر اسد محسن زادهچرا یک جوان افغان دریون تال دهنش را بخیه کرد ؟
- شیرین نظیریناقضین زن وحقوق بشردرپارلمان
- عزیزه عنایت وضع اجتماعی افراد درشرایط جنگ !
- محمد عالم افتخار شفیع عیار؛ حجت را تمام؛ و گِره را باز کرد!
- عبدالقیومدڅلوروپښتنو دجواب په لټه دریمه برخه
- حسن پیمانچرا زن را مادر خطاب میکنند؟
- نصیراحمد- مهمند نکاتی پیرامون اهمیت خانواده ورسالت ومسوولیت های والدین
- آبسکاتلندیها زیر دامن خود چه می پوشند؟
- عبدالقیومدڅلورو پوښتنو دځواب په لټه دوهمه برخه
- نصیراحمد ــ مهمند دمورمقام دستاینی وړدی
- انجنیر فضل احمد افغان روز مادر مبارک باشد
- پوهندوی شیما غفوریهر عمل در مجموع جامعه تاثیر گذار است
- عبدالقیومدڅلورو پوښتنو دځواب په لټه
- محمد عالم افتخار جنرال قادر؛ با بال هایی بر فراز تاریخ قرن ما
- محمد ضیا ضیاخود ما!! دیگران هیچ ...
- محمد عالم افتخارمکث ضروری بر واکنش ها و یک هدیه تاریخی
- سیامک بهارینشریه کودکان مقدمند٬ شماره ١۰٣ ویژه اول ماه مه٬ منتشر شد
- محمد عالم افتخاربخش3مبانی حقیر و فلاکتبار ایدئولوژیهای منم گویان افغانستان
- جلال بايانیفرهنگ پريشان و پريشاني فرهنگی افغانها در داخل و خارج کشور
- انجنیر فضل احمد افغانعلت بدبختیهای افغانان جعلکاری،دروغګویی و فریبکاری میباشد
- ترجمه توسط حمید محویاز افغانستان تا سوریه حقوق زنان بهانه ای برای تبلیغات جنگی و سی آی ای
- داکتر سخی اشرف زی سیدکاغذشتر بانان پرافتخار دیروزوقایق نشینان بی سرنوشت امروز
- محمد عالم افتخاربخش2 مبانی حقیر و فلاکتبار ایدیولوژیهای منم گویان افغانستان
- محمد عالم افتخار مبانی حقیر و فلاکتبار ایدئولوژیهای منم گویان افغانستان
- استاد محمد زمان مزملچى دموکراسى ده
- مترجم: پيام پرتوى تجارت برده و نژادپرستى بعنوان خاستگاه سرمايه دارى
- سیامک بهارینشریه کودکان مقدمند٬ شماره ١۰۲ منتشر شد
- نصیراحمد- مهمندهمه چیز است خوانصاف نیست !!!
- اسدالله جعفریچرا هزاره بودن در افغانستان جرم است
- حسن پیماننوروزمیراث کهن سلطان زمین(دهقان)را گرامی داشت
- ترجمه توسط حمید محویرهبران اروپائی و تقویت شوینیسم علیه مهاجران
- نگارنده : زلمی رزمینوروزباستان این یادگارکهن را گرامی میداریم
- سید احمد ضیا نوری نوروز فرازمند مبارک باد
- ف. بریبخوانید و به دیگران نیز بگویید!
- عبدالو کیل کوچی ارمغان نوروز
- محمد عالم افتخار به حکم قرآن؛ نادان؛ مسلمان نیست!
- مولانا کبیر فرخاری فیصله های شورای وزیران و یا رها کردن باد در هوا
- انجینر نصرالله (نصرت) چه وقت متوجه شهر خود شویم
- نویسنده : مهرالدین مشیدباروری ارزش های اسلامی؛ تقویت حقوق بشری و محو خشونت بر ضد زنان
- آصف بره کیاسرار و مزایای پشم
- نگارنده: زلمی رزمیدر گرامیداشت ۸ مارچ روزهمبستگی بین المللی زنان
- اسماعیل هوشیارموضوع انشاء: می خواهید چه کاره شوید؟
- ا. م. شیریفرخنده باد روز جهانی زن!
- علی رستمینقش جنبش هشت مارچ وفمینیسم در رهایی زنان جهان
- عبدالو کیل کوچی نقش تاریخیء زن در سیر تحولات سیاسی
- نادیه کوچی آموزه ها واندوخته هایی از هشتم مارچ
- امان معاشرخانم عایشه (برلاس) در دوخت یک پیراهن به هفت کلیو وزن
- شیرین نظیریهشتم مارچ، روزآزادی ومبارزه با خشونت دربرابرزنان جهان:
- شیرین نظیریهشتم مارچ، تاریخ ماندگارازمبارزات جهانی زنان
- عزیزه عنایت به استقبال ازهشتم مارچ روزبین المللی زن !
- داکتر سخی اشرف زی سیدکاغذهجوم کلمات خزنده و لغات بیگانه د رزبان ؟
- عزیز آریانفرافراط گرایی مذهبی
- محمد عالم افتخار «اُم ایمن د رسوال الله غول خورلی دئ نه متیازی!»
- عتیق الله مولوی زاده کشتار هزاره ها درکویته ویا تکرار تاریخ
- نوشته کریم پوپل من اگررئیس جمهور شوم چه خواهم نمود
- سیامک بھارینشریه کودکان مقدمند٬ شماره ١۰١ منتشر شد
- محمد عالم افتخارتجدد و رونسانس
- انجنیر رحمت الله روند سخنی درباره شخصیت فرهنگی کشور محمد عمر ننگیار
- نویسنده : مهرالدین مشیداینسو هیاهوی رسانه یی، در میان خط قرمز و آنسوتر ارزش ها و منافع ملی
- شیرین نظیری فعال حقوق زنگفت و گو با منیژه نادری
- ازپوهندوی شیما غفوریتغیر نام انجمن صنایع دستی افغانی به انجمن مدد رسانی افغانی
- اسدالله جعفریکویته خون می گرید خدا کجاست
- به قلم الهه افتخارکودکان و جوانان ما قربانی اوامر نمرود ها و فرعون ها
- محمد عالم افتخار بشر که فقط 2% به کمال میرسد؛ آیا ناقص الخلقه است؟
- انجنير سيدعبدالقادر تر څنګ يي دملي شتمنيو اقتصادي جنايتکاران !
- داکتر سخی اشرف زی سید کاغذالقا ب قلابی علمی و عناوین اهدائی
- محمد عالم افتخارگوهر اصیل آدمی؛ چگونه کشف شد و چگونه پیامد هایی خواهد داشت؟
- سیامک بهارینشریه کودکان مقدمند شماره ١۰۰ منتشر شد
- اسماعیل هوشیارتابوهای دوران پارینه سنگی
- ارسالی صمیمیراضیه ابراهیم زاده؛ فراز و فرود هفتاد سال زندگی سیاسی
- اسدالله جعفریسلام برخروش غیرت محقق
- محمدکاظم وحیدیچنگ و دندان نشان دادن صالح، واکنشی به انزوای کنونی
- نویسنده : مهرالدین مشیدافشای فهرست غاصبان زمین سناریوی دیگری برای به فریب کشیدن افکار عامه وجهانیان
- اسدالله جعفریداستان امر الله صالح، (داستان سگ زرد برادر)شغال است
- نوشتهء الهه افتخاربه من چی گفتن ـ یک خصلت غیرانسانی است
- محمد عالم افتخارافغانستان؛ به رونسانس؛ هم ضرورت دارد و هم لیاقت!
- عطا احمدینخستین ولسوال زن در تاریخ افغانستان شروع بکار نمود
- محمد عالم افتخارشفیع عیار؛و کشف حقیقت قرآن و حدیث در اَبَر لابراتوار افپاک
- عزیزه عنایت مصونیت قضایی سربازان امریکا درافغانستان !
- اسدالله جعفریشهادت هزاره های پاکستان ورسالت هزاره های جهان
- سید احمد ضیا نوریزن و جامعه افغانستان
- میر عبدالواحد ساداتمن شهزاده بودم ، مُلی خور نبودم
- شیرین نظیریزن دردوران ماقبل تاریخ
- عبدالو کیل کوچی میرغیاث الدین خان نجرابی پیرمردی که تاریخ زندهء عصر خود بود
- عزیزه عنایت خشونت روز افــزون دربرابرزنان افغانستان !
- محمد عالم افتخارقاضی القضات افغانستان و «برهان قاطع» مافیای پنجشیر!
- اسدالله جعفریمهاجرت هزاره ها در چهار سوی جهان
- نویسنده: هاکان مسعود نوابیاین یک حقیقت است
- محمد عالم افتخار آیا گوهر اصیل آدمی؛ همان «نفخهء روح خداوندی» است؟!
- سیامک بهارینشریه کودکان مقدمند٬ شماره ۹۹ منتشر شد
- غلام مصطفی بیدارطفل فروشی در افغانستان ویا فشار سیاسی برکرزی
- عبدالو کیل کوچییادی اززنده یاد خلیل الله کوهستانی
- محمد عالم افتخار چه باید کرد؟
- شغنانتراژیدی آمدن دزد وشبخون درخانۀ افغان
- محمد عالم افتخار مقدمه بر: برای اینکه تاریخ؛ لاشهِ «سگ مرده» نشود!؟
- نورجهان اکبر ـ کنشگر حقوق زن افغانستاناز اینکه در برابرت خاموش نبودم، پشیمان نیستم!
- محمد عالم افتخار برای اینکه تاریخ؛ لاشهِ «سگ مرده» نشود!؟
- عبدالحی نزهتشهادت مظلومانهءانیسه خاموشی وسکوت با معنی !
- محمد عالم افتخارفتنه هایی که پیامبر اسلام را به فغان آورده بود؛ چه ها بودند و به چه ها منجر شدند
- محمد عالم افتخارآیا دنیا و بشریت؛ در 21 دسامبر (یکم جدی) نابود خواهد شد؟
- سیامک بهارینشریه کودکان مقدمند
- نصیراحمد ـ مهمنددهم محرم الحرام یا روز عاشورا
- نویسنده : مهرالدین مشیدحسین نه به شیعه تعلق خاص داشت و نه به سنی ، بلکه او از راه روان راستین پیامبر بود
- نوشته : ابوبکر فیض به امید دستیابی بهتر به زندګی تلاش میکنیم
- شیرین نظیری فعال حقوق زن25 نوامبر، روزجهانی محو خشونت علیه زنان
- محمد عالم افتخار تبصره و فراتر از تبصره پیرامون حماسهِ ملاله
- محمد عالم افتخارعمده ترین آسیب مغزی ـ روانی ی سیاسیون و نخبه گان فرهنگی ی افغانستان
- نظرمحمد مطمئن خانه کرائي House For Rent
- به قلم الهه افتخار چیز هایی که از کودک نوزاد خانه مان الهام می گیرم
- محمد عالم افتخار برخورد دانشمندانه و کارستان هیجان انگیز آقای نادر نورزایی
- محمد عالم افتخاراگر بناست؛ بشریت را نجات دهید؛ کودک را نجات دهید!
- عزیزه عنایتفیصلۀ علمای دینی ولایت فاریاب بخاطرمنع دخول هنرمندان مرد،درعروسی هاومحافل زنانه !
- الحاج اسرار خواجهزیستن با كار و خلاقیت و یا زیستن برای مصرف و مصرف برای زیستن
- محمد عالم افتخار طالبان ـ جلادان امپراتوران زمین ـ را بهتر و بیشتر بشناسید!!!
- داکتر سخی اشرف ی سیدکاغذتعدد احزاب تخته خیز سیاسی است نه اجماع ملی
- محب الله الله يارد علم زانګو او بې ((اخباره)) قلموال
- محمد عالم افتخارمسلمانان به برائت گرفتن از کشتن کاران؛ احتیاج تاخیر ناپذیر دارند!
- به قلم الهه افتخارفکر ها در باره بدبختی های زنان و برپایی حکومت قانون
- عنایت الله پویان په یوې ماشومې جلکۍ وسلوال برید
- کارگران بازنشسته ذوب آهن اصفهان رئیسا دزدند، کارگرا بی مزدند
- بصیر دهزادنسل بالنده و ایده های تابنده
- دوکتور سید احمد جهشتبصره ای پیرامون برخی از نوشته های اخیر آقای عالم افتخار و اماـ اگر های بعضی از خواننده گان محترم
- اسدالله جعفریخفاشان دیده ی خورشید بین ندارند(درحاشیه ی نجیبه ها معلم بشریت هستند)
- اسدالله جعفرینجیبه ها معلمان بزرگ بشریت هستند
- محمد عالم افتخارمکث کوتاه بر «پرسش های که بی پاسخ ماندند (نادر نورزایی)»
- عزیزه عنایتحفاظت ازسالمندان بدون اقارب در افغانستان !
- عبدالو کیل کوچی یادی ازافسرپیلوت عبدالواسع کوهستانی
- امان معاشر ، خبرنگار آزادرفتن به حج و نادیدن حقوق مردم
- انجینر محمود صافیبی خندا مملکت «وطن »
- محمد عالم افتخار دمی دیگر با پرسش یا درد «معشوق رحیم» گرامی
- دوکتور صلاح الدین سعیدی – سعید افغانی مکثی بر بحث روشنفکران
- حسن پیمانمکث موجز پیرامون برخی دیدگاه های مخالف وموافق نظام مردمسالاری فدرالی درافغانستان
- اسدالله جعفریبمناسبت تقدیم جایزه حقوق بشر به نجیبه وظیفه دوست دختر هزارستان
- اسدالله جعفری(یاد ی از عالِم عامل، حاج شیخ حسن فاضل یکه ولنگی (ره))
- نجم کاويانیواژهها مرز نمیشناسند
- تکثیراز جهانگیر محبیزیارت خدا باید از همین جا شروع کرد...
- بقلم نثار احمدکميسيون فرهنگی مجلس يا اتاقکی وابسته به آی. اس . آی ؟
- محمد عالم افتخاریک یاد داشت بسیار ضروری
- سید احمد ضیا نوری صدای رسای که در گلو خفه شد
- فخرزادعلت گسترش بیکاری خونریزی و بیماری در کشور چیست؟
- الحاج امــیــن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«ما مسؤل رفتن مردم به جنت نمی باشیم
- سلیمان کبیر نوری نقد «اثر عالم افتخار» یا تخطئه و نفی و اعدام انسانیت؟؟!
- نویسنده : مهرالدین مشیدبرای تفکیک مجاهدین از غارتگران جهاد به قرائت تازه نیاز است
- ترجمه و افزوده از: ا. م. شیریجوانان و جامعه مدنی
- سلام خاندنوبل د جایزی کاندیده هم په فساد کی ککړه ده
- امین الدین سعیدی - سعید افغانیعوض محمد درگی هم به حق رسید!
- نجیب الله جویا نهم سنبله 1391 مصادف است به بیست نهمین سالگرد شهادت فرزند اصیل نیکپـــــــی برخوردار بزرگ!
- امــیــن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«به پول زکات مسجد ساخته نمیشود!
- سلیمان کبیر نوریموج تازه ای از گنداب ارتجاع سیاه را باید شناخت و جدی گرفت!
- محمد عالم افتخار مدال طلای افغانستان در المپیاد لندن!
- محمد عالم افتخاردمی با «معشوق رحیم» گرامی در باب بود و نبود و چون و چرای گوهر اصیل آدمی
- نوشته کریم پوپل مرگ دارنده ونادار
- حزب کارایران(توفان)تاریخ جوامع تاریخ زندگی مردم و مبارزه طبقاتی است
- حزب کارایرانورزش و نقش آن در جامعهﻯ سوسیالیستی
- سلیمان کبیر نوریشکست سکوتی که دنیا و عرش را به لرزه در میآورد!
- اسدالله جعفرینیاز جامعه ی امروز افغانستان
- عنایت الله پویان از بت شکن تا بت فروش فاصله
- کرایگ هایبرچهل عادت انسانهای موفق
- سیامک بهاریسکوت علامت رضاست!
- سیامک بهاریبيانيه جبهه ملی درمورد افغانها ها و فاشيسم ايرانی
- شباهنگ رادجمهوری اسلامی و افغانهای مقیم ایران
- برگردان : دکتر اسد محسن زاده« اینجا زود تـر میتـوان مُـرد »
- دکتر خاکسترمن زاینده ام و او ...
- ویدا میرزایی24 نشانه خانواده های خوشبخت
- محمد عالم افتخارنام و تئوری علمی «بوزون» متعلق به دانشمند فیزیکدان هند و شرق است!
- سیدعارف گهریکاوزبیک خلق مثل لری
- مصلح سلجوقیمن ، منم ها
- محمد عالم افتخارکشف «ذرهء خدا»
- عنایت الله پویانتصوف
- اسدالله جعفریمیلاد گل نرگس
- کریم پوپلجنبش کوپراتیفی در افغانستان
- محمد عالم افتخارآیا موفقیت ها در شبیه سازی گیاهی و جانوری؛ میتواند به تولید انسان هایی چون اینشتاین بیانجامد؟
- نویسنده نجیب الله جویاجوانان ومشکلات کنونی شان درجامعه اتنیکی افغانستان
- الحاج امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«خیر وشر
- نجیب الله جویا اولین سالگرد درگذشت استاد عبدالله نیکپی
- ترجمه : کیوان شفیعی یکی ازراهکارهای این حمایت،مبارزه برای لغومجازات اعدام است
- محمد عالم افتخارگوهر اصیل آدمی؛ چگونه کشف شد و چه پیامد هایی به دنبال خواهد داشت؟ - گفتار چهارم
- تتبع ونگارش :الحاج امـیـن الـدیــن» سعـیـدی ــ سعید افـغــانی«در دیـن مقـدس اسلام هرروز، روز مادر است!
- قیوم بشیرمسئلهء اعدام و سیاست یک بام و دو هوا
- محمد عالم افتخارگوهر اصیل آدمی چگونه کشف شد و چه پیامد هایی به دنبال خواهد داشت؟ گفتار سوم
- محمداسحاق فیاضمهاجران افغان، تحمل فشارها و سختی های آوارگی
- حقــــــــ(شـــمس الحـــق)ـــــــانیحفـــظ محیــــط زیســـت در خــــرابه هــــای بهســــود
- نصرت شادباکرههای سرخ آنارشیسم
- فضل الرحیم رحیم خبرنگار آزادمسموم کردن شاگردان مکتب بخشی از پلانهای است برای تداوام زندگی مردم ما در سیاه روزی و بدبختی
- محمد عالم افتخارهمذاتی های سرسام آور بشر با سایر جانداران؛ و همه به زیان!
- الحاج امین الدین « سعـیـدی- سعید افغانی »زن مراسم تعزیه داري و جـنازه
- بقلم : ديده بانتهاجم يک « رسانه ء وابسته » به خانم های وکيل پارلمان !
- محمد عالم افتخار گوهر اصیل آدمی؛ چگونه کشف شد و چه پیامد هایی به دنبال خواهد داشت؟
- عبدالسلام (ضعيف)د يوه افغان په توګه
- دوکتور صلاح الدین سعیدی – سعیدافغانی مکثی کوتاه بربعضی جوانب دزدي ها درکابل بانک
- ولی محمد «نورزی»ژړااوخندا؛
- امــیـــن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«چشم چرانی
- نوشته کریم پوپلوضیعت معیشت در افغانستان
- شیرین نظیری نگرانی زنان افغانستان
- اشرف فروغاما من؟
- امــیــن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«لیلام وسایل کار شیطان
- نو شته نذ یر ظفرمادر : ملائکهء در زمین
- رجنی کمارپرانترس مادر
- نصرت شادزنان شورشگر ، - از پطروگراد تا شیکاگو
- حسن پیماننوروزمیراث نخستین امپراتوری دهقان برزمین است قسمت(7)
- سیامک ستودهروز جهانی کارگر و وظیفه واقعی ما
- نگارش : خسروصادقی بروجنیمفهوم واقعی طبقه کارگر
- عزیزه عنایت اول می, روز همبستگی کارگران جهان !
- عبدالو کیل کوچیجنبش جهانی کار گری وباز تاب آن در افغانستان
- حسن پیماننوروزمیراث نخستین امپراتوری دهقان برزمین است قسمت -6
- شباهنگ رادروز جهانی کارگر، اوّل ماه مه، مظهر پایداری و اتحاد!
- انجینرمحمود صا فیاول می جشن همبسته گی کارگران و زحمتکشان جهان
- ع . باغبانتسلسل جنایات دشمنان علم ومعارف با پیروی ازمکتب حسن امیری ادامه دارد
- حزب کارایران(توفان)فرخنده باد اول ماه مه بشارت دهنده بهاررهائی بشریت
- عزیزه عنایت بررسی وضیعیت حقوق زنان درافغانستان !
- حسن پیماننوروزمیراث نخستین امپراتوری دهقان برزمین است قسمت-(5)-ر
- نظرمحمد مطمئند کابل ښاري ځوانان د افغاني کلتور استازيتوب نه کوي
- اسدالله جعفریداغ هجران فاطمه (س) وشهیدان هزاره بررخسار خورشید است
- دګروال عنایت الله پویان ګریز
- حسن پیماننوروزمیراث نخستین امپراطوری دهقان برزمین است قسمت(4)
- ترجمه توسط حمید محویباز نمائی جنسیت و سادیسم فرهنگی
- اسدالله جعفریچراتاریخ هزاره با خون رقم می خورد؟
- نجیب الله جویاباید جاویدان ماند
- دوکتور علوم جلال بايانیتيکه دارن اسلام ســـــلفی و ديوبندی
- الهه افتخاراگر با مغز سر و مغز استخوان خود رنسانس نکنیم؟؟
- نوشته نذیزظفرساعتی با همه
- حسن پیماننوروز میراث عنعنوی نخستین امپراتوری دهقان برزمین است
- نگارش : شیده رخ فروزتداوم شکنجه ومرگ خاموش کودکان درایران
- حرفهای بر یک خبر تلخفضل الرحیم رحیم خبرنگارآزاد
- حسن پیماننوروزمیراث عنعنوی نخستین امپراتوری دهقانبرزمین است قسمت-2
- حسن پیماننوروزمیراث باستانی امپراتوری دهقان برزمین است
- عبد الرحمن ابراهيم خيلد ميرويس جان په ځواب کې د کرزي ليک
- عبدالو کیل کوچیسال نو تان مبارک باد
- سید احمد ضیا نورینوروز فرازمند مبارک باد
- الماس فرضی (صمد)نگاهی به وضعیت زنان افغانستان
- انجینر محمود صافید ۱۳۹۱ نوی کال ،نوی سپرلی ،او نوی هیلی
- اسدالله جعفریرسالت ناتمام پدرمزاری
- حسن پیمانخشم انقلابی زنان ومادران
- دوکتور صلاح الدین سعیدی – سعید افغاني مجبوریت های محترم ح. کرزی و تحفـﮥ ۸ مارچ وی
- نوال سعداویما هرگز امید را از دست نخواهیم داد!
- ب. الف. بزرگمهرزن در آیینه ی تاریخ
- زلیخا پوپلهشتم مارچ مبارکت باد
- حزب کار ایران سمت درست مبارزه زنان برای تحقق حقوق دموکراتیک آنها
- نویسنده: حمیرا ثاقبنقدی بر مصوبه شورای علمای افغانستان در مورد زنان
- فرامرز دادرس تاریخچه هشتم مارس،روز جهانی زن
- انجینر محمود صافید ما رچ اتمه ،افغانی ښځی، اواجتماعی عدالت
- جلال پیروزاگر میدانی که مادری !
- نگارش : خسرو صادقی بروجنیزن؛ درجستجویِ رهايي
- محمد عارف عرفان هشتم مارچ گذرگاهی بسوی آزادی زنان جهان
- صالحه رشیدیزن موجود بهشتی
- سهیلا اصغري وردک(نظیمي)ولې مو په لوی لاس خپل نیم وجود له کاره غورځولی؟
- نوشته کریم پوپلقصه ملنگ در لباس پلنگ
- عبدالو کیل کوچیچرا فقط هشتم مارچ
- سلیمان راوش درسرزمین ما پنجم ماه حوت (اسفند ماه) روز زن یا مادر بوده است
- علی رستمی زن درائینه تاریخ
- تتبع و نگارش: رستم پیمانمجموعه حقوق زن – قسمت چهاردهم
- نویسنده: دکتور شهیر نثارییک نهال ، یک نَفَس
- محمد همایون سرخابیدکتر محمد صادق برنا به جاودانه گی پیوست
- محمد حریف (حریف )جايگاه و نقش زن معاصر افغان !
- انجنیرعبدالقادرمسعوداستاد دوکتورمحمد سعید(سعید افغاني)د پوهې، علم او ادب د پیاوړي قلم خاوند
- لیکونکې : محمد رحیم « یوسفي »د ارواښاد مولانا ډاکتر محمد سعید « سعید افغاني » د کار او جدو جهد په باب زما دسترګو لیدلې حالات
- تتبع و نگارش از ع. بصیر دهزادحقوق طفل
- نبی حیدری معلم ازکلوخ آتش میپرد
- ولی محمد نورزی دکابل خلک دواوري او یخني د ستونځو په منځ کي
- تتبع و نگارش: رستم پیمانمجموعه حقوق زن – قسمت دهم
- نصیراحمد – مهمندکوتاه سخنانی بمناسبت بزرګداشت میلاد مسعود وسیرت پیغمبرجلیل القدر«ص»
- سلیمان کبیر نوریذلیل سازی مردم افغانستان با ریش و ریشخند
- الحاج امــیــن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«انـســـان بی ایـــــمان
- تتبع و نگارش: رستم پیمانمجموعه حقوق زن – قسمت دهم
- شیرین نظیریپیشینه چادری در افغانستان
- تتبع و نگارش: رستم پیمانمجموعه حقوق زن – قسمت هشتم
- محمد اسحاق فیاضحق ارث زن، قربانی باورهای سنتی جامعه
- تتبع و نگارش: رستم پیمانمجموعه حقوق زن – قسمت هفتم
- سیدجواد( سیغانی )سیمای حسن امیری سیغانی درآئینۀ تاریخ
- ب. الف. بزرگمهر تن فروشی، کارگری نیست!
- گزارشگر: فاروق ثوابشگوفه یی که پرپر شد
- محمد اسحاق فیاضزن، خشونت و رنجی بی پایان در جامعه افغانی
- تتبع و نگارش: رستم پیمانمجموعه حقوق زن – قسمت ششم
- البرز- پلخمریپا سخ به جعلیات ودروغ های سادات ستیزانه
- صالحه رشیدیسال نوعیسوی متصادف با مرگ مادر
- سید احمد ضیا نوریجنایت فجیع و هولناک
- ن . دروازیوطن فروشی ، برای برخی ها ، افتخار است !
- تتبع و نگارش: رستم پیمانمجموعه حقوق زن – قسمت پنجم
- اسدالله جعفريبابه علي يار، بايد بوداي ديگر باشد
- کاوه هامونیبیرون راندن نا جوانمردانه و غیر انسانی شهروندان افغانی
- تتبع و نگارش: رستم پیمانمجموعه حقوق زن – قسمت چهارم
- تتبع و نگارش: رستم پیمانمجموعه حقوق زن – قسمت سوم
- Najibullah Joyaوالدین چگونه به تفاوت ها و ویژگی های فرزندان خود پی ببرد!
- تتبع و نگارش: رستم پيمانمجموعه حقوق زن – قسمت اول
- اسدالله جعفريخون امام حسين درجان خلق هزاره افغانستان جاريست
- مولانا عبدالکبیر فرخاریخجسته روز ولادت زن نامدار کشور ، دوکتورس اناهیتا راتبزاد مبارک باد!
- سهیلا دهماسیباز هم درباره جنبش زنان !
- دیپلوم انجنیر نورضیاء فرینهشتاد سال زندگی افتخار آمیز
- نجیبه آرشزنان و کنفرانس « بن دوم»
- سلیمان کبیر نوریشاد باش هشتاد سالگی و سرشک تلخ
- صالحه رشیدیشیطان کی است ؟
- نویسنده : مهرالدین مشیدتبعیدیان تاریخ حماسه آفرینان و قهرمانان واقعی تاریخ هستند
- برگردان ناهيد جعفرپوربخاطر زن بودن بقتل رسيدند
- ناهيد جعفرپور خشونت عليه زنان در کشورهای خاورميانه
- نوشته : اسد محسن زادهبه جوانان بیندیشیم
- تهيه و تنظيم: آزاده ارفعاستثمار بی رحمانه زنان کارگر برای انحصارات معروف مد در دنيا!
- شباهنگ رادفقر فزاینده در امریکا
- عنایت الله پویانشاهد جرمی
- اکرم پدرامنیانمایش ناگوار فمنیسم نولیبرال ایران
- برگردان باخیش سببیاز پان ترکیسم تا نژادپرستی (2) (بخش آخر)
- نورمحمد غفوریشخصی ګټې، ګروپي ګټې او عامې ملی ګټې
- سید احمد ضیا نوریخجسته باد عید سعید قربان
- برگردان باخیش سببیاز پان ترکیسم تا نژادپرستی (1)
- داکترآرینسیاست اجتماعی بخش چهارم
- نوشته : اسد محسن زاده به جوانان بیندیشیم
- برگردان میم حجریجبهه متحد اعتراض بر ضد جنگ و اشغال
- سید احمد ضیا نوریخشونت
- ترجمه توسط حمید محویپایان مالکیت خویشتن
- نویسنده : مهرالدین مشید این گونه حادثه آفرینی ها بحران زدا نه؛ بلکه بحران آفرین هستند
- به قلم الهه افتخاربعضی های ما در عصر «جاهلیت» پیش از اسلام زندگی میکنیم !
- الف - محشور سونامیی که پس از ویرانگری نمایان میگردد
- محمد اسحاق فیاضو بازهم روایتی از کوکنار و مواد افیونی!
- عزیزه عنایت مادری در وادی مرگ و زندگی !
- ولی محمد نورزیسیمین بارکزی د مرګ او ژوند په منځ کي
- ترجمه رویا صحراییزنان و قوانین قدیم و جدید ترکیه
- برگردان میم حجریوضع کنونی زنان افغانستان (2) (بخش آخر)
- عدالتحرامزادههای «تیپارتی»
- بهرام رحمانیطرح حکومت اسلامی برای اخراج صدها هزار افغان از ایران!
- فریده ثابتیکار کودکان
- برگردان میم حجریوضع کنونی زنان افغانستان (1)
- کریم پوپلمعادن فروشان قرن بیست ویک
- نگارنده : زلمی رزمیاینجا کابل است
- لیکوال متفاعد ډګروال پویان سپینې خبرې او اترې
- اسدالله جعفریکشته شدن آقای برهان الدین ربانی وبار مکافات عمل
- د مولانا دوکتور محمد سعید « سعید افغاني » لیکنهزړګیه !
- رسول پويانانگيزه های جنبش و شورشگری در هرات
- حسیب شریفیتطبیق 24 پروژهی مختلف برای کمک به زنان تخار
- محمد اسحاق فیاضبنادرآبی، پاشنه آشیل فشارهای سیاسی برافغانستان
- کودکان کار طول عمر نرمالی ندارند
- ترجمه بهرام قدیمیچه آموختیم؟ دنیای جدید کار
- ترجمه آزاده ارفع لباس های کثيف!
- محمدالله نصرتویژگی های مراحل رشد درکودکان
- ترجمه توسط حمید محویطبقۀ کارگر در اروپا و ایالات متحده، راست، چپ و خنثی
- نوشته از ع . بصیر دهزادبحثی در مورد عوامل تمائلات رادیکالیزم و جرائم جنائی در میان جوانان افغان
- سید احمد ضیا نوری سالروز خاموشی شهید سید حامد نوری
- رستم پیماناختلاف در حلول ماه رمضان و شوال؛ و سرنوشت وحدت ملی و اسلامی ما!
- سید احمد ضیا نوریعیدانه
- سلیمان کبیر نوری زند گینامه ی دلچسپ و الهامبخش محمد عالم افتخار
- برگردان میم حجریکار زنان و سیاست کمونیستی زنان (7)
- عزیزه عنایت افطاریه یا سفرهء بینوایان !
- نصیراحمد «مهمند » زبان ملی پښتوونقش واهمیت آن درتفاهم ووحدت ملی
- امیــن الــدین « سعـیـدی- سعید افغانی »روزۀ مسافـر
- برگردان میم حجری کار زنان و سیاست کمونیستی زنان (6)
- برگردان میم حجریکار زنان و سیاست کمونیستی زنان (5)
- برگردان میم حجریکار زنان و سیاست کمونیستی زنان (4)
- برگردان میم حجریکار زنان و سیاست کمونیستی زنان (3)
- سلیمان راوشماه رمضان خلاف حقیقت ماه قرآن خوانده شده است
- امین الدین « سعـیـدی-سعید افغانی »قبول وصحت اعمال با نیت است
- الهه افتخارظالمان و منافقان ؛ « خدا داده گان» نیستند!
- برگردان شین میم شینراندمان کار
- برگردان شین میم شینروند کار
- برگردان میم حجریدولت، انحصارات، امپریالیسم (3)
- برگردان میم حجریکار زنان و سیاست کمونیستی زنان (2)
- محمدالله نصرتماه مبارک رمضان و فواید آن
- برگردان میم حجریکار زنان و سیاست کمونیستی زنان (1)
- عبدالو کیل کوچی استقلال وآزادی
- امین الدین « سعـیـدی-سعید افغانی »حکم آذان برای افطار دررمضان
- امین الدین « سعـیـدی-سعید افغانی »روزه بدو ن نماز
- پژوهشی کوتاه از دُکتر خلیل ودادحقایق تلخ و نگران کننده از زندگی مهاجران در هُلند
- سهیلا وحدتی سند بین المللی درباره کودکان سرباز و مسئولیت دولت ها
- شیرین نظیریمبارزه با خیابان آزاری
- برگردان میم حجریرهائی زنان در کنار کارگران (4) (بخش آخر)
- مترجم: بابک پاکزاد قانون زنان را به حاشیه می راند
- تتبع ونگارش: امین الدین « سعـیـدی – سعيد افغانی مــاه رمضــــان مـــاه تـقــوای
- ډاکتر سيد نصير احمدبي بي حاجي ډاکتره عاقله حکمت چې ما پېژندله
- محمد یوسف هیواددوست د یو غوره پښتو ټلویزیون د خپرونو اړتیا
- نصیراحمد -- مهمند ماه صیام
- دکتر بیژن بارانعشق اول و آخر فروغ فرخزاد
- حسینه روفی جهان شیفتۀ چشمانش شد که در آن راز های ویرانی یک سرزمین نهفته است
- برگردان میم حجریرهائی زنان در کنار کارگران (3)
- نگارش: فریده ثابتیجنگ و زنان
- برگردان میم حجریرهائی زنان در کنار کارگران (2)
- Alaha AhrarNurture your Love for your Country
- برگردان میم حجریرهائی زنان در کنار پرولتاریا (1)
- د. صلاح الدین سعیدی تعصب از نظر دین مبین اسلام
- بهمن شفیقاز عروسی خوبان و سهم عدالت برای محرومان
- امين الدين(سعيدى –سعید افغانی ) نـكاح در اسلام
- برگردان و توضیح: ا. م. شیرینیمی از پناهندگان جهان را فراریان جنگهای آمریکا تشکیل می دهند
- محمد جوادی احمدینيم نگاهي به زندگي عالم سپيده بر دوش آيت الله تقدسي (رحمت الله عليه)
- نوشته حفیظ الله حبیبیآسیب شناسی مطبوعات زرد
- میرعبدالواحد ساداتیاد و خاطرات زنده یاد فرید مرید را گرامی میداریم
- نصیراحمد ــ مهمنداعتیاد وانحراف جوانان وعوامل آن
- مترجم: بابک پاکزاد هفت گام برای حل مساله بحران غذا
- نگارش: غلام رضا بقاییزندان و تأثیر آن بر رشد کودکان!
- نوشته کریم پوپل تاریخ اتحادیههای صنفی افغانستان
- ولی محمد نورزی د آریا نا (بیات)د تلویزیون ځیني خپروني د افغانانو په ګټه نه دې
- سیامک بهارینشریه کودکان مقدمند
- امین الدین «سعیدی - سعید افغانی»بدعت بدعت است، حسنه ندارد
- نصیراحمد -- مهنمدمطبوعات یاآیینه تمام نمای جامعه
- محمد اسحاق فیاضمواد مخدر؛ درآمد تضمینی، اشتغال سه میلیونی و مبارزه دشوار
- جلال پیروزرسانه های لگام گسیخته - وآیندهء ملت !
- عبدالحسیب شریفیخشونت علیه زنان در تخار کاهش یافته است
- الف.آناهیتازنان وجنبش آنان درمقابل دوگزینه
- نصیراحمد ــ مهمند دموردستاینی او ویاړ په خاطر
- برگردان میم حجریزن در کشورهای سوسیالیستی (1)
- نصیراحمد-- مهمندافغانهاوفرهنګ وکلتور بیګانګان
- سوسن بهارهمبسته و پیوسته، همصدا و همگام، نه به کار کودک، آری به حق کودکی!
- برگردان میم حجریفرهنگ کوچک ایمانسیپاسیون زنان (7) (بخش پایانی)
- مهران فرجی۴۰۰ هزار کودک افغانی در تهران
- برگردان میم حجریفرهنگ کوچک ایمانسیپاسیون زنان (6)
- نگارش: م.آذرآیا مبارزه برای لغوِ کارکودک،بخشی ازمبارزه طبقاتی نیست؟
- برگردان میم حجریفرهنگ کوچک ایمانسیپاسیون زنان (5)
- عبدالحسیب شریفی وضعیت زندانیان تخار نگران کننده است
- برگردان میم حجریفرهنگ کوچک ایمانسیپاسیون زنان (4)
- نوشته : برهان الدین « سعیدی » ورزش رزمی تکواندو در افغانستان
- برگردان میم حجریفرهنگ کوچک ایمانسیپاسیون زنان (3)
- برگردان میم حجریفرهنگ کوچک ایمانسیپاسیون زنان (2)
- نگارش: سوسن بهارممنوعیت کارکودک
- مصاحبه کننده: نجیبه آرشزنی با اسطوره فداکاری
- امــیـن الـدیـــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«مـقــام – مــادر
- امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«زنان شما گشتزار شما انـــــد؟
- برگردان میم حجریفمینیسم مارکسیستی (4)
- برگردان میم حجریطبقه و جنسیت به مثابه ابعاد حاکمیت کاپیتالیستی (4) (بخش پایانی)
- داکترآریندرباره سیاست اجتماعی
- برگردان میم حجریفمینیسم مارکسیستی (3)
- محمدنبی عظیمی سازمان نظامی ومسأله انظباط و مورال رزمی
- برگردان میم حجریطبقه و جنسیت به مثابه ابعاد حاکمیت کاپیتالیستی (3)
- نوشتهء دکتور فرید طهماساسد میوند مُرد؟
- رستمیروزجهانی کارگران گرامی باد!
- برگردان میم حجریفمینیسم مارکسیستی (2)
- برگردان میم حجریطبقه و جنسیت به مثابه ابعاد حاکمیت کاپیتالیستی (2)
- برگردان میم حجریفمینیسم مارکسیستی (1)
- برگردان میم حجریطبقه و جنسیت به مثابه ابعاد حاکمیت کاپیتالیستی (1)
- محمد اسحاق فیاضافغانستان، بحران بیش از هفت میلیون انسان گرسنه
- ماریا دارو تاریخ شهادت میدهد
- برگردان میم حجریگرسنگی تقصیر گرسنگان ست!
- محمد اسحاق فیاضافغانستان در تحولات اجتماعی و اقتصادی سال گذشته
- محمد عالم افتخار معجزهء ریاضی ؛ یا جادو گریی پر فاجعه با قرآن !؟
- امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«قرآن کریم را نه ببوسید ونه بسوزانید بلکه مطابق حکـم آن عمل کنید!
- عبدالحسيب شريفيمعلولين را با القاب زشت آزرده نسازيد!
- نوشتهء آموتخنیک ، ملاء وتکرار تاریخ
- سلیمان راوشسیزده بدر
- سلطان علی کشتمندنوروز را گرامی بداریم وسال نوخوش برای همه آرزو نماییم
- آصفه صبا گویید به نوروز که امسال نیاید
- دکتر حمیدالله مفیدجشن نوروز راهش را از میان سده ها می یابد
- نجم کاويانی نوروز، جشن جهانی
- سلیمان راوشنوروز
- ل . کریمی استالفیدعا کنیم ، بهار بی غبار برگردد !.
- رحمت اله روان نوي ۱۳۹۰ کال دافغانانو ترمنځ دنفرت اوکینی ځخه لیری کال غواړم
- رستم پیمانآیا سُونامی جاپان ناشی از تقصیر رُبات ها است؟
- نجیبه آرشنوروز فراتر از تاریخ است
- نویسنده فرامرز دادرس نوروز جشن باستانی ،هیچ پیوندی با اسلام ندارد
- عبدالو کیل کوچی بهار انتظار
- محمــــدالله نصــرتمراسم جشن باستانی نوروز در افغانستان وبدخشان
- دکتور شهیر نثاریبیایید مقدم بهار را به فال نیک بگیریم
- ولی محمد نورزی نوی کال نوی ورځ او نوي پسر لي
- اسدالله جعفریتا خود زنان به مقام مرجعیت علمی و دینی نرسند، سخن گفتن از حق زن دروغ ترین سخن ها است
- نجیبه آرشبه استقبال ازمارش زنان رزمنده ی شهر کابل
- داکترآریندرباره سیاست اجتماعی
- سوسن دادرسآتش حلال و آتش حرام
- دکتر بیژن بارانعشق زن در قرن 20م خاور میانه
- عزیز آریانفرگلی برفت که ناید به صد بهار دگر
- محمد همایون سرخابی فرخنده باد هشتم مارچ روز همبستگی بین المللی زن
- عبدالوکیل کوچیهشتم مارچ تا ریخ همبستگی ومبارزه
- ارسالی ج.پآيا 8 مارچ جشن است يا ادامه ای مبارزه دادخواهانه؟
- ډاکتر سيد نصير احمدډاکتر همايون کامران چې ما پېژانده
- کریمه کشتمندهشتم مارچ، روز جهانی زنان خجسته باد!
- شیرین نظیریصدمین سالگرد هشت مارچ به همه خواهران عزیزمبارک باد
- شیرین نظیری تاریخچه جنبش زنان در افغانستان
- نجیبه آرشصدمین سال هشتم مارچ
- عزیزه عنایت به استقبال از روز بین المللی زن
- فرستنده – جلال پیروز غمشریکی بازن افغان
- سید زبیر واعظیصــــــــدیقه و خیـــــــــــام
- لیکونکي : مولانا دکتور محمد سعید « سعید افغاني »د بشر سعادت په څه کی دی ؟
- نویسنده : ماریا دارو سنگسار انسانیت
- سید ضیأالدین «قطبی»خـــــــــــــانه وخـــــــــانـــــــواده
- نوشـتهً : انجنیـر خلیـل الله روًوفـیفرهیخته مردی ازتبارفرهنگ دیگردرمیان ما نیست
- الهه افتخاردزد هم میگوید خدا و کاروان هم
- اسدالله جعفریسیدعبدالقیوم سجادی، سنی شدتارئیس مجلس شود!!
- ډاکتر لمرافغانستان نه د وېشنې بلکې د ورکېدنې په درشل کې
- نوشته سید ضیأالدین قطبیسخنان آموزنده
- تهیه و ترتیب توسط محمدالله نصرتمراحل عشق وعاشقی از دید دانشمندان
- نوشته از: الهه افتخارپسمانی ما از نادانی ماست
- دوکتور صلاح الدین سعیدی - سعید افغانی چرا علماء متفق رأی وهمنظر نیستـند؟
- سلام خان افغاني کډوال په داخل اوخارج کی د مصيبتونو سره مخامخ دي!
- تهیه و ترتیب توسط محمدالله نصرتازدواج های اجباری و عوامل آن
- نوشته : امین الدین ( سعیدی- سعيد افغانی )از فقر به الله پناه میبریم
- عبدالو کیل کوچی پناهندگی حق است یا تحفه
- سرلوڅ مرادزی پښتانه او په کور دننه دوه لويي ستونځې
- نوشته : دکتر اسد محسن زادهدژ و انسان
- ګزارش : خالدهادي حیدري د هندپه جیلونوکي دافغان بندیانوکرږي به څوک واوري؟
- انجنیر نسرین منصورافزایش خشونت های سیاسی و دولتی علیه زنان
- عزیزه عنایت نوعی از خشونت دربرابرزنان
- نگارش از ع بصیر دهزادتوضحی بر خشونت و خشونت فامیلی
- عبدالو کیل کوچیکودکان آسیب پذیر ترین قشر جامعه
- نــوشـتـه از:مصلح صــيــغــه ويــابــه اصطلاح ازدواج مـــؤقـــت
- بیژن بارانیادها- دکتر غلامحسین ساعدی
- عبدالو کیل کوچی عید قربان در ماتم قربانیان بیگناه میگذرد
- الف - میم انسانی که باید میبود
- اسدالله جعفریاسلام از “شرت» داشتن«خر»ها تا فوتبال بازی زنان
- ج- پ – س مرا ببخش
- ج – پ – س زمانه
- عزیزه عنا یت مـوثـریـت جـوانـان در اجتماع
- سید احمد ضیا نوریشهید سید حامد ( نوری) مردی بر فراز قله های دانش و فهم
- نوشته : شغنان « احــدزاده »توصیۀ یک دختر افغان به گردانندگان سازمان ملل بمناسبت شصت وپنجمین جلسۀ عمومی ملل متحد !
- نوشته : دکتر اسد محسن زادهزبان جنگ و دود آتــش *
- بچه بازی یا لوط در اسلامامین الدین سعـیـدی
- انجنیر محمد عبید شاغاسینقش جوانان در سیاست
- محمد امین بخشی کودکان میهنم از شیرخوارگی؛ معتاد به مواد مخدر میشوند + فلم
- داکتر محمد سعید « سعید افغاني » لیکنهراتلونکې دنیا
- نگارنده : زلمی رزمیدلم تنگ شده
- نوشته نذیر ظفرمسلمان بینی برید و کافر بینی ساخت
- انجیلا هاشم هدایتتقاضا و آرزوی کمک
- انجنیـر خلیـل الله روًوفـی مردیکه سرافراز زیست وسرافراز به ابدیت پیوست
- د داکتر محمد سعید « سعید افغاني » لیکنهد پردی؛ آخوا او دی خوا
- نویسنده : ل . کریمی استالفی رجم انسان و تاریخ ، از یهودیت تا افغانیت !
- عبدالو کیل کوچی ورزش مایه تندرستی ، دوستی و بهترین گزینه همبسته گیست
- نوشتۀ: شهاب الدین سرمندحزب واحد وجوانان
- نوشته: جیران پیله وریآسیب های جسمانی کاربه روی کودک
- عبدالاحد برين مهرقرآن نمي سوزد
- تهیه کننده : امین الدین سعیدی – سعید افغانیازدواج مرد آلمانی با پشک
- صور اسرافیلابتذال در برخی برنامه های تلویزیون تا چه وقت ادامه پیدا خواهد کرد؟
- قاضی دادگر کتابخانه ای در یک سطر!!
- نوشته : دوکتور محمد سعید « سعید افغانی »طبیب بگو مرض من چه و چاره ام چیست ؟« قسمت هشتم »
- نوشته نذیر ظفرجواب تائییدی
- سيد عليشاهسخن مختصردرباره ًقتل فجيع سيدحامدنوری
- سید احمد ضیا نوری شهادت جانگداز فرزند برومند و با رسالت، پارهء تنم سید حامد ( نوری)
- امین الدین « سعـیـدی- سعید افغانی »قــرآن ما از سوزانــدن نــیـــست
- م۔ا۔كرگرټولنپوهنيز - كلتوري بحث
- نوشته نذیر ظفرعید
- نوشته : دوکتور محمد سعید « سعید افغانی »طبیب بگو مرض من چه و چاره ام چیست ؟« قسمت هفتم »
- د دوکتور محمد سعید « سعید افغاني » لیکنهکاشکې !
- امیرخان جوینده صبروشکیباََیی
- م۔ا۔كرگر ملا دروحانيت اوجومات نه په جلا تله كې
- عبید الله شیوه کیرادیوی آتش
- سیامکفیلم مستند همجنس بازی در افغانستان
- اسدالله جعفری درس های امام حسن برای جامعه ی هزاره
- نوشته : دوکتور محمد سعید « سعید افغانی »طبیب بگو مرض من چه و چاره ام چیست ؟« قسمت ششم »
- نوشتهء خلیل ودادماما بهتر از کاکا بود
- نوشته : دوکتور محمد سعید « سعید افغانی »طبیب بگو مرض من چه و چاره ام چیست ؟« قسمت پنجم »
- نوشته : دوکتور محمد سعید « سعید افغانی »طبیب بگو مرض من چه و چاره ام چیست ؟« قسمت چهارم »
- کاکوجان نیازی تاسیس اتحادیه ی بین المللی مهاجرین در مسکو گامی به سوی اتحاد افغانهای بیرون از مرز افغانستان
- انجیلا هاشم هدایت حقوق زن و خانمان فراموش شده معیوب افغان
- فرانک مجیدیعایشه: چهرهی یک زن، قربانی طالبان بی فرهنگ
- نوشته : دوکتور محمد سعید « سعید افغانی » طبیب بگو مرض من چه و چاره ام چیست ؟« قسمت سوم »
- الف - محشور بیاد فرید مریدی که نامراد شد
- انجیلا هاشم هدایت معیوبین و معلولین فراموش شده افغان در کنفرانس کابل
- داکتر خاکسترحکم ثانی با رزاق مامون
- نوشته : دوکتور محمد سعید « سعید افغانی » طبیب بگو مرض من چه و چاره ام چیست ؟« قسمت دوم »
- فضل الحق( ملکزاده)چرا آب بحر شور است ؟
- تتبع و نگارش : برهان الدین « سعیدی »خانم رابعه « العدویه » اولیـن زن صوفی
- عزیزه عنایت زنـــان د ر بــرا بـــر بی عــدا لتــی هـــا !
- دکتور محمد سعید « سعید افغانی »طبیب بگو مرض من چه و چاره ام چیست ؟
- حمیدالله حمیدفقدان قوه درک و تفکر اجتماعی
- ویدا میرزایی نگاه اجمالی به روان شناسی کودک
- ویدا میرزایی سخن آموزی در کودکان
- ا.م.احمدیمیگویند مسوولین تعدادی ازرسانه ها سواد کافی ندارند!
- ارسالی انیسه وطنیارمولانا ,,, كیمیای مراقبه
- سارینا پیکرمبارزه براي رفع ستم و نابرابري از زنان، مبارزه براي تقويت صفوف كارگران است
- عبدالوکیل کوچی یک نظر خیر خواهانه ودلسوزانه
- محمد الله وطندوستدر اندوه نبود یک استاد،یک همسنگر و یک همکار
- د دکتور محمد سعید « سعید افغاني » لیکنهد واقعي ملي رهبر هڅې او هیلې !
- شهاب الدین سرمند مادر روزت مبارک
- نوشته ی:چریک فرهنگییکی بگو، چند تا بشنو!
- علی فرماندهلغو مجازات اعدام:مانیفست سیاسی یا مانیفست انسانی؟
- محمد همایون سرخابی مرور کوتاهی به زندگی سیاسی دوکتور برنا آصفی بنیان گذار صحت روان نوین افغانستان
- عبدالوکیل کوچیمروری بروضعیت کودکان درافغانستان
- نوشته نذیرظفر بارش درزندان
- عبدالرحیم احمد پروانیبی دقتی در تهیه گزارش ها نه تنها سوال برانگیز که فاجعه بار است
- داکتر و.خاکسترجواهر مکنون
- صالحه رشیدیدوستان عزیز! روز مادر است
- نوشته از: ع. بصیر دهزاد معضله پناهجویان افغان در هالند و تابوی 1-اف (1-F)
- سید احسان» واعظی«مادر مهربانم
- شهاب الدین سرمند مادریعنی فرشته آسمانی
- صباحروزخجسته مادرمبارکباد !
- انجینر محمود صافی د مور ورځ
- په ایران کې افغاني مهاجرین، اعدام او په افعانستان کې ایراني مهاجرینلیکوال : کوشان ساپی
- عبدالوکیل کوچی فرخنده باد روز مادر
- حکمیمور جا نی
- نگارنده : فضل الحق ملک زادهبهترین روز برای مردن !
- عبدالو کیل کوچی تامین حقوق کارگر، تجلیل از روز کارگر است
- الف – محشور اول می : دریچه ای بسوی روشنایی
- تا بــــــش ومـــــن بهــــــار را دوســـــت میدارم...
- نگارنده:زلمی رزمیعلیه اعدام هموطنان خویش درایران بپاخزیم
- هوشنگ معین زاده استاد شجاع الدین شفا، پدر حرکت روشنگری عصر کنونی ایران رخت از جهان بر کَِند و به جاودانگی پیوست
- اسدالله جعفریغروب خورشید بام جهان،بامیان
- محمد اسحاق فیاضفقر و بیکاری بزرگ ترین چالش اجتماعی مردم افغانستان
- اسدالله جعفریدرسوگ عالم آل رسول (آیت الله رضوانی یکاولنگی)
- نوشته : انجنیر صدیق قیام حوادث طبیعی ، کثرت نفوس و بلند منزل های کابل
- محمد امین بخشی نقش رسانه ها در ایجاد نفاق و شقا ق
- صالحه رشیدیعصر طلایی تاریکی
- سلیمان راوش سیزده بدر
- نوشته : انجنیرعبدالقادر مسعوداحمــد غــوث زلــمی :بهار نــو ، سال نـو و نوروز آزادی برایت نیک و مبارک بـاد
- میهن فدا - محشور گوش به آواز پای بهار
- صباحبهاردلنشين وخوشبختي همقرين باد
- زلمی رزمینوروز باستان این یادگار کهن را گرامی میداریم
- انجینر محمود صافیجشن نوروز سال 1389
- محمدالله نصرتنوروز
- محمدنبی عظیمیبه یاد آن رزم آور ازدست رفته
- امان معاشر نامۀ مـادر داغــدیـده
- سلیمان راوشچهارشنبه سوری یا پیشوازینه گل سوریی جشن نوروزی
- عزیزه عنایت نوروز با ستــــا ن
- اسدالله جعفریمزاری برای آرمان های بزرگ شهید شد
- اسدالله جعفریپرستو ای پیامبر بهار
- اسماعیل محشور وای ! اگر زن ، خود نجنبد ؟
- الف -- میهن فدا ښځه د ناوړو دودونو په لومو کی
- سيد احسان واعظیسیمای زن در اسطوره و تاریخ آریايی
- محمد ا صغر ( عبا دی ) بمنا سبت روززن !!!
- انجینر محمود صافیمبارزه به خاطر تساوی حقوق مدنی و اجتماعی زنان افغان در افغانستان
- ل . کریمی استالفی یک قطره عطر ، زن را بدوزخ میکشاند ؟! .
- عبدالوکیل کوچیبه استقبال هشتم مارچ
- امان معاشر خبر نگار آزاد آرزوی های زنان در هشتم مارچ یکی اند
- علی رستمیکلاراتستکین بنیان گذار هشت مارچ!
- سلیمان راوش به مناسبت 8 مارچ
- نوشته : برهان الدین « سعیدی »هــفـت وادی عــرفـان « هـفت شهــرعشـق »
- هدایت حبیب فرا رسی روز همبستگی وتجلیل از پیکار مادران و خواهران را تبریک و تهنیت میگوییم !
- اسدالله جعفریاومحمد است واحمد، گل باغ «احد»
- میر محمد شاه رفیعیواقعیت های زندگی زنان افغانستان و تجلیل هشت مارچ
- اشرف هاشمیعاقبت رحیم دوزنه
- نوشته شده توسط پاییز کهساری زندانیی بیگناه پلچرخی و شهید مظلوم حادثۀ سالنگ
- صالحه رشیدیای زن
- احمدمنصور احمدیچی کسی مسوول سرقت آثار تاریخیست ؟
- تهیه وکمپیوتراز توسط محمدالله " نصرت "مولود نامه حضرت محمد رسول الله
- اسدالله جعفریمولوی ها وآخوند های سکولار وحقوق بشر پرستان بخوانند
- داکتر ظا هرحکمینگا هی به نقد (انتقاد) و نقادان
- سرفراز مومندزه یو څوک پیژنم
- تهیه و ترتیب : برهان الدین « سعیدی »بـیـسـت و پنجمین سالگرد وفات علامه دوکتور محمد سعید « سعید افغانی»
- ماریا دارودر آستانه هشت مارچ
- صالحه رشیدی! ضعف استقلال زن
- عزیزه عنا یت پـس از وقــوع حــادثه ی یــازدهــم ســبتــا مـبـــر
- محمدنبی عظیمی فریادی که خاموش نخواهد شد
- میر محمد شاه رفیعی در انتظار برگشت با عافیت عزیزان در غربت
- لیکونکی : مولانا سعید افغانید بشر سعادت په څه کی دی ؟
- دکتر بیژن باران مقام زن در تاریخ
- صالحه رشیدیخبر درناک تراشیدن موی سر زنی را شنیدم
- اسدالله جعفریهمایش«زنان در افغانستان؛ فرصتها، چالشها و راهکارها»
- سید احمد ضیا (نوری) خانواده و نوجوان
- صالحه رشیدیتساوی در کسب کمالات و فضایل انسانی
- نگارنده : زلمی رزمی وجدان سفیدو زخم سیاه
- صالحه رشیدیتساوی از نظرخلقت
- اسدالله جعفریبی توجهی آقای رئیس کرزی و وزرایش در قبال مهاجرین
- صالحه رشیدیغم نامه من در سوگ مادرم
- محمدعوض نبی زاده برخی اندیشه ها درموردهویت وخاستگاه تاریخی جامعه هزاره
- تتبع ونګارش : امــیــن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«مناره مساجد در سویس در مخالفت با دموکراسی شد!?
- اسدالله جعفریحق چیست و در کجاست؟
- تهیه کننده : لامیه بکتاش « شیر افغان » در مسابقه قهرمانی اروپائی سال « 2010 » اشتراک مینماید
- الف - محشور نه باور نمیکنم !
- صالحه رشیدیعظمت عید قربان
- دکتر بیژن بارانزن و مدرنیزم در فلات
- صالحه رشیدیخشونت در کشور ما به یک فرهنگ مبدل شده
- تتبع ونګارش :امــیــن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«مــقــام زن در دیـــن مـقــدس اسـلام
- امان معاشر، خبر نگار آزادهموطن منور و نابینای ما، سند فراغت کمپیوتر را بدست آورد
- نگارنده : زلمی رزمیخشونت قابیلی درقرن بیست ویک
- برگردان از آلمانی: نیلاب موج سلام« به آنسو دیدن و گام برداشتن »
- صديق وفا ازنفی خشونت تا حقوق بشر
- عزیزه عنایت خشونت علیه زنان درجها ن
- عبدالوکیل کوچیعید قربان و عید ماتم زدگان
- صالحه رشیدیاد رفیق نبی جاودان باد
- داکتر خاکستر افراط در جبران
- عبدالصمد ازهرضایعۀ المناک
- خامه ی از سمونوال و حیدالله مفید دلیر مردی از تبار خرد چهره به نقاب خاک سپرد
- نگارنده : زلمی رزمی سگهاوآدمها
- اسماعیل محشور حبیب من ، حبیب تو ، حبیب همه
- تتبع ونگـارش :امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«اعتدال در دوستی و دشمنی
- لیزا سروشروابط ابزاری هند با افغانستان
- عبدالوکیل کوچیمبارزه بر ضد خشونت علیه زنان
- تتبع ونګارش :امــیــن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«آداب صـحـبـت
- محمد نادر ظهیر چه کسی مسئول گرایشات غیراسلامی بعضی از نوجوانان مهاجرما درغرب است
- محمد عوض نبی زا ده نگاهی برشرایط کاری و تحصیلی مهاجرین افغان در ایران
- دکتور فرید طهماسغوث زلمی ژورنالیست است و ژورنالیست ، نباید به زندان افکنده شود !
- محمدنبی عظیمی گزارشگر امروز
- انجنیر عبدالقادر مسعود فریاد همدردی برای رهائی غوث زلمی
- حقيقت جومساله دفاع حقوقی از پناهجويان افغان در يونان، ايتاليا، سويدن، هالند وفرانسه بايد جدی گرفته شود!
- عزیزه عنایت غوث زلمی شخصیت شناخته شدهء کشور
- مرکز کلتوری دحق لارههموطنان عید مبارک
- اسدالله جعفریعید به گل نشستن فطرت بربرزگران فطرت مبارک باد!
- رحمت اله رواندکوچنی اختر مو مبارک شه
- صديقه ابراهيم زاده روزه درمانی بيماري هاي روحی و جسمی
- تتبع ونګارش : امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«صـدقـه فطــرو عید فطر
- محمدنبی عظیمیصندوق های جادویی
- دوکـتــور صلاح الـدین سـعـیـدی (سعید افغانی)نــظر خـــیـر خـــواهــــانـــه
- محمد تقى جعفرىابعاد شخصيت على (ع)
- اسدالله جعفریعلی (ع)راز سربمهر هستی
- تتبع ونگارش:امـیـن الدین « سـعـیـدی- سعید افغانی »ســـعــادت چــیــــست ؟
- نوشتهء دکتور فرید طهماسمصاحبه با حزب دموکراتیک خلق افغانستان
- عزیزه عنایت ماه مبارک رمضان پرفضیلت ترین ماه سا ل
- لیزا سروشمبارزه برای حقوق برابر و آزادی زن نیاز پایدار جامعه معاصر است
- اسدالله جعفریبهار قرآن بر امت قرآنی مبارک باد!
- تتبع ونګارش :احمد « سعیدی »بوسه هم حرام شد !
- هژبرشینواریکارتون های انتخاباتی
- نگارنده : زلمی رزمی رهنمایی کی توانی _ ای که راه خود ندانی
- عزیزه عنایت زبان وسیله ی انتقال مفا هیم
- فرامرز دادرسسبز ایرانی یا سبز اسلامی
- اسدالله جعفریچرا ماهزاره هااختلاف داریم؟
- صالحه (رشیدی)زن افغان از حقوق شرعی و قانونی خود بر خوردارنیست
- صالحه رشیدیهستی ساز بشریت
- عزیزه عنایت زنان و اطفال بی بضاعت در روی جاده ها !
- محمدنبي عظيميروزگار دوزخی
- وکیل کوچیروز پدر به همه مبارک باد
- صالحه ( رشیدی )باز هم یادی از روز مادر !
- اشرف هاشمیهمصدا با هموطن
- نوشته : زلمی رزمی میراث فرهنگی
- کامراندر پی کشتن چراغ وانکوور (قیام) برآمده اند
- بقلم محمد نادر ظهیر منادیان هدایت
- نوریمهمانان نا خوانده !
- ا. م. شیریاوّل ماه ژوئن- روز جهانی حمایت از کودکان
- ظاهر افق کانديداکادميسن ستاره اڅکزۍ نه يوازي تروردوحشت قربانی شوه ، بلکه ددولتی ـــ ناټو يي ادارې دبې همتۍ اوتګمادۍ ثمره هم وګڼله شوه ،
- نگارنده : زلمی رزمی نیازبه یک بازنگری همه جانبه
- اشرف هاشمی ...میخواست مرامجاهد بسازد إماخود ملحد شده برگشت
- تهیه و ارسالی از: سیده طلوعبمناسبت روز مقد س ما در
- فرستنده : زلمی رزمی بمناسبت روزخجسته مادر
- غزال عثمانی مادر برخیز
- نوریافغانی مهاجر یا مهاجم
- دوکـتـورصلاح الـدیـن( سعـیـدی- سعـیـدافـغـانی)عـــــــــفــــــــــــت کلام و آزادی بــیـــان ؟
- اشرف هاشمیسرګذشت ّ واقعی
- یزدان ظفری قانون احوال شخصیه شیعیان افغانستان!
- اسدالله جعفریدیدار آیت الله هاشمی رفسنجانی باآیت الله العظمی فیاض ودرس های آن برای جامعه هزاره
- از دوکتور صلاح الدین سعیدی عـــــــــفــــــــــــت کلام ؟
- محمد عوض نبی زا ده دیدگا ه های برخی احزاب سیاسی در مورد موقف اجتماعی زن در کشور
- ازشفيعيکارتون جالب
- اسدالله جعفریفصل بهارو موسم می زدن وبوس وکنار آمدباز
- اسدالله جعفریدرحاشیه قتل معلم «رقیه رضایی» درحجله زفاف :
- م ی هادیسلیقهء انتخاب مردم سلیقهء مسلط به جامعه است
- ص. وفالغو رسمی آپارتايد درافريقای جنوبی به معنای پايان آپارتايد نيست!
- نوشته از ع. بصیر دهزادانجمن حقوقدانان افغان در اروپا بحیث یک تحرک انساندوستانه، منورانه وطنپرستانه، ترقی و تجدد طلبانه
- نو شته نذیر ظفرهشت مارچ و دشمنان زن
- دیپلوم انجنیر نورضیا فرینبه مناسبت روز همبسته گی بین المللی زن
- محمد یعقوب هادی تجدید پیمان سی وچهار ساله واقعیت زن امروز است
- پژوهشي ازصباحتقدس مادروعطوفت زن دوکلمه دريک مفهوم « قسمت دوم »
- صباححقوق بشرچيست؟ونقض کنندکان حقوق بشرکيست؟ بخش نخست
- ازشفيعيکارتون جالب
- نویسنده : ماریا دارو خجسته باد روز همبستگی زنان جهان
- عزیز نوری نوشته ای در باب حق مندی کارگران افغانی در ایران
- شورای اروپايي نهضت فراگير8 مارچ مبارک باد!
- ا. م. شیزلی روز جهانی زن گرامی باد!
- هدايت حبيب روز همبستگي جهاني زن ( هشتم مارچ ) به همه زنان شجاع وستمديده افغان مبارکباد !
- نوشته : زلمی رزمی یکصدویکمین سالگرد ٨ مارچ
- مشعل8 مارچ فرخنده باد
- اشرف هاشمیروز زن ٬ به زن ها مبارک
- پژوهشي ازصباحتقدس مادروعطوفت زن دوکلمه دريک مفهوم
- عزیزه عنایت به استقبـــــال از هشتم مارچ
- تتبع ونگارش :امین الدین « سعـیـدی » زن ونبـــــــــوت
- ازشفيعيکارتون جالب
- د افغان ستراتیژیک څړنی مرکز د سولی او تفاهم دلیاری مبلغ عـلامـه محمد سعید « سعید افغانی »
- اسدالله جعفریعلماءمنشاء صلاح و فساد امت هستند
- ازشفيعيکارتون جالب
- اسدالله جعفریدروغ های شاخدار یک وکیل خواب آلود پارلمان
- امان معاشر سخنی بامعلم، ادیب، شاعر ومهربان هموطن ما محمد اسحق (ثنا)
- تتبع ونگارش :امین الدین « سعـیـدی »خودکشی یا عمل انتحاری
- اسدالله جعفریحقوق والدین از دیدگاه اسلام
- تتبع ونګارش: امین الدین) سعیدی)فتوای شرعی مفتی جامع الازهر مصر در موردحکم بوسیدن بین دختر وپسر جوان
- ازشفيعيکارتون جالب
- کوهی بیک "گدا"انتخابی از کاروان رفته گان
- وحيدعزيزکارتون جالب
- ازشفيعيکارتون جالب
- اسدالله جعفری مبارک بادت این سال وهمه سال
- اسدالله جعفریبتول قرآن بخوان، تا فرشتگان گلویت ببوسند!
- نیلاب موج سلامدر ستیز با بی عدالتی
- ب. د . گذرگاهی" پوليس مخفی هالند محاکمه شد!؟"
- ازشفيعيکارتون جالب
- نویسنده: ماریا دارو انگیزه های اساسی خشونت زنان علیه زنان
- نوشتهّ اشرف هاشمی نامهّ زندانی بدخترش
- ازشفيعيدو کارتون جالب
- سيد احسان واعظیوطن فرزندان اصيلش را فراموش نميکند
- خوشه چينادارۀ مهاجر پذیر
- م ی هادیبازی با ریش بابا کار کودکان است
- اسدالله جعفری پاسخ به برادر گرامی احمدطارق
- اسدالله جعفریحزب وحدت را،نسل هزاره نخواهد بخشید
- عزیزه عنایتجوانان در بین دو کلتور
- ازشفيعيسه کارتون جالب
- صالحه رشیدی قصه های من
- بقلم : محمد نادر ظهیرحـــــسن ظـــن یا گمان نیکو
- نوشتهء دکتور خلیل ودادبرگهایی از تاریخ سازمان دموکراتیک جوانان افغانستان
- نو شته نذیر ظفر جشن خون
- محمد یعقوب هادیاین یادداشت را در اعتراض به برنامه دیدگاه تلویزیون آریانا به مناسبت ششم جدی وبرنامه سازآن آقای میرزائی ومهمان آن آقای مامون بخوانش میگذارم
- نو شته نذیر ظفر ایران همسا یه همد ین و همز بان
- محمد عوض نبی زا دهچشم انداز تاریخی تحمیل خشونت وستم برزنان کشور
- محمدنبي عظيمي" - باد رنج ناروای خلق را پایان " *
- نوشته : زلمی رزمی سپید چون برف
- ارسالي صميميهژدهم دسامبر روز جهانی مهاجرت
- ص.وفافصلنامه بانوارگان نشراتی انجمن همبسته گی با مهاجرين افغان
- داكتر زرمینه ز مان وطن یار گزارش سالانه انجمن خیریه اطفال به ما نیاز دارند
- اسدالله جعفريعيد غدير بر مشعل بدوشان آزادي مبارك باد!
- نو شته نذیر ظفراخلاق ژور نا لیستی ...
- محمد اسحاق فیاضسرمای زمستان و موج تازه اخراج مهاجرین از ایران
- صالحه رشیدی چرا زن به عنوان جنس دوم یاد شده ؟
- الف . سپید سنگ زن حق گپ زدن ندارد ؟!
- اسدالله جعفريبحثي در هجرت-هويت نسل مهاجر هزاره بخش سوم
- عزیزه عنا یت مها جریـن و مردم بی بضاعت در افغانستان
- خوشه چينمشت زن
- محمد یعقوب هادی به پیشگاه عزیزانی که درکشور شاهی هالند مارش عدالت خواهی وحق خواهی را بر گزار نموده اند
- زبیر شیرزادد اختر ټال
- صديق وفاسرَدرُگمی ها و تنگناههای جوانان بيگانه در محيط ميزبان
- اشرف هاشمیمصاحبه با خدا
- نوشته : زلمی رزمی شصتمین سالگرد اعلامیه جهانی حقوق بشر
- بصیر دهــزاد اشتراک در مظاهره دهم دسامبر بخاطر دفاع از حق مشروع پناهنده ګان افغان در هالند دین اخلاقی و افغانی ماست، در آن اشتراک نمايید
- صالحه ( رشیدی ) خدایا ! خشونت ، خشونت وباز هم خشونت
- اسدالله جعفریبحثي در هجرت – هويت نسل مهاجر هزاره )بخش دوم(
- اسدالله جعفريخفاشان، با سیاه چشمان قندهار چه کردند؟
- نوشته : ماریا دارو قطع خشونت علیه زنان
- صالحه (رشیدی ) باز از جسم لطیف زن بهره برداری سیاسی
- ظاهردقیق تاریخ معاصرهزارهها قسمت ششم
- صديق وفا ازنفی خشونت تا حقوق بشر
- زرغونه ژواکد کندهار پر نجونو د تيزاب شيندل
- اشرف هاشمیجنازه یی مادرم ګم شد
- صالحه رشيدیای زن !
- کلال سرپلی خانه علم و فرهنگ مرکز مواد مخدر
- نیلاب موج سلامدر مورد « شورای همبسته گی زنان افغانستان در آلمان » چه میدانیم؟
- اسد بوداسرزمینِ گل های بدی
- اسدالله جعفريبحثي در هجرت-هويت جامعه هزاره
- اسدالله جعفرياحوال شخصيه اهل تشيع افغانستان وبازي كثيف سياستمداراني با پوستين خدا بر تن
- نوشته از: ظاهردقیقتاریخ معاصرهزاره ها (قسمت پنجم)
- ظاهر دقیقتاریخ معاصر هزارهها
- نوشته اشرف هاشمیاسارت در بهاران
- صالحه ( رشیدی )ای زن ، ای خواهر ، ای دخت افغان !
- الف. سپیدسنگکامبخش،نوجوان پژوهشگر و دگرانديش
- نجیب الله عظیمیثمرهء همکاری های متقابل
- حضرت ظریفی 20 سال زندان برای هيچ!
- عبدالوکیل کوچینشانه های از تاریخ
- اسدالله جعفريبدرود، مادر، فضيلت ها
- غلام دستگير هدايتبايد به شفاخانه های دولتي و شخصي توجه بيشتر مبذول داشت
- محمد اسحاق فياضواگويه هاي تاثيرات رواني جنگ درافغانستان
- عزیزه عنایت خــــــــزان , پیــک زمستـــــان
- از قلم : ماریا دارو شهید خانم ملالی کاکر
- د مولوی داکتر محمد سعید « سعید افغانی » ليکنهپه لغمان کی اوسیدونکی قامونه او پرګنی
- اسدالله جعفريعيد عاشقان بر عاشقان مبارك
- نوشته : امین الدین «سعیدی »دين اسلام دين شمشير نيست لااکراه في دين
- نو شته نذ یر ظفرعيدمبارک
- م ی هادیصفرهء برنامه" مهمان یار" تلویزیون طلوع و چهره های درخشان؟
- انیسه دهزادانجمن زنان روشن
- اسدالله جعفريماه رمضان فصل عاشقي
- ترجمه توسط حمید محویجنگ اتمی آغاز شده است
- نوشـتهً انجنـیر خلیل الله روًوفیافسـرنازنین دیگری را ازدست دادیم
- لطیف کریمی استالفیحج تفریحی و حجاج کیسه بُر!؟ .
- نذ یر ظفرسلام بر روزه داران
- نسيم سحرامکان صدور اقامت براي پناهجويان افغان بعد از انتقاد کميسارياي عالي ملل متحد در امور پناهندگان
- اسدالله جعفريشيعه مذهب اميد به آينده برتر
- هوشنگ معین زاده نگاهی به مقاله«خدمت نا خواسته ولایت فقیه به سکولاریسم!»نوشتۀ دکتر اسماعیل نوری علا
- مر دم عزیز وگرا می افغانستا ن در 28 اسد سا ل 1387 هشتا دو نهمین سا لگرد استقلا ل خویش را تجلیل میکند
- محمد ا صغرعـبا د ي تا ریخ با زیها ی اُ لمـپیک
- باغبانمسلمان بایدمعنی ومفهوم اسلام وکلام الهی رابداند
- انجمن افغانها در سويدنحکم جدید دادگاۀ عالی ادارۀ مهاجرت برای یک پناهجوی افغان
- امان معاشر سفیر افغانستان در ازبکستان نیز عضوی شورای موسفیدان افغانی درشهر تاشکند است
- اسدالله جعفریدر سوگ مرد از تبار ابوذراستاد علي اكبر مهدوي
- محمد عوض نبی زاده هشتادومين سالروزوفات علامه فيض محمد کاتب هزاره مورخ سترگ و بی بدیل تاریخ معاصر کشورخجسته و پر بار باد
- موسسه غیر انتفاعی کوچهازخانه تاخیابان یک در فاصله است
- پیام نهضتآگاهي
- فدراسیون فرهنگی غرجستا ناعلامیهء
- هيأت رييسه مجلس موسسان نهضت فراگير پيام تسليت
- شلیزارسمینار مورخ 27 جون
- سکرتریت کمیسیون رسانش و فرهنگ شورای اروپايي نهضت فراگیرسمینار « وضع سیاسی و وظایف مبرم نهضت فراگیر » دایر گردید
- مشعلپيام تسليت
- ی هادییک پرداخت ادبی در باره ای گفتگوهای انترنت
- اسدالله جعفريسلام بر دختران ستاره بر دوش هزارستان
- اسدالله جعفريفاطمه(س)(س) ملتقاي سنت ومدرنيسم
- میوند ایالات متحده امریکا ، ناتووجامعه جهانی تعهدات خودرا علیه تروریزم باید عملي کرد!
- محمد عوض نبی زادهطالبان کوچی نما با تهاجم درهزاره جا ت امنیت کشوررا تهدید میکند
- عبدالشکور خوشه چينگفت که....؟
- محمدالله وطندوستدر باره وحدت و اتحاد نیروهای چپ،دموکرات،ملی و مترقی کشور
- صباحافغانستان درگردابي ازتنشها وتشنجها
- م ی هادی گذشتۀ مشترک یا انديشۀ مشترک
- لیکنه او تولوونه : امین الدین « سعیدی »مصلح او مجاهد ملانجم الدين اخند زاده
- اسدالله جعفريدر حاشيه ملاقات محمد محقق باحضرت آيت الله فاضل ورسي
- اکبر سید آبادیفساد در دولت یا دولت فاسد ؟
- نوشته: و حيد احمد جلال زادهمعلم
- اسدالله جعفريصدشاخه گل تقديمتان باد اي دختر هزاره
- اسدالله جعفریمعلم :دعاءملت ورحمت خدا بر توباد
- عارف جهشمادران من روزتان فرخنده و شاد باد !
- تتبع ونګارش : امين الدين ( سعيدي )دين اسلام دين تروريست نيست
- اسدالله جعفريزينب (س)الگوي زنان در ايجاد جامعه مدني
- ایرس معاشر اخلاص دختران سنمگان به فال حافظ شیرازی
- تتبع ونګارش : امين الدين ( سعيدي )ازدواج پدر با دختر
- زلمی رزمیروزمادر، بمادران میهنم خجسته باد
- عزیزه عنایت اعدام ها در افغانستان روبه افزا یش است
- محمد ا محمد اسحاق فياضمهاجرين افغاني، استرس هاي بازگشت و وعده هاي سرخرمن
- امان معاشرافتادن حجاب از سر زن مسلم سبب مرگش شد
- امان معاشرخانم افغانی در کانادا بعد از نابینا شدنش مجله تاسیس نمود
- امین باوري د غوایې ورځ
- نويسنده: حسين زاهدیدین که در نیم متر تکه خلاصه شود...!؟
- اشرف هاشمی راستی رضائی ؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟
- عظیم لمرتقدیم به زنان آزاده
- عبدالله رسولي نوروز مبارک باد
- عبدل نصرتزن افغان درأَئینه روزجهانی زن
- ارسالی : ولایت بی بی نوروز یا نگارينه نگاری از هویت ملی ، آيينی وفرهنگی عجمیان
- نوشته : زلمی رزمی نوروزباستان این یادگارکهن را گرامی میداریم
- محمد عوض نبی زاده ضرورت احیا وانکشاف شهری وشهرک سازی عصری درهزاره جات
- محمد اسحاق فياضزنان، تقابل سنت و تجدد درافغانستان
- شها ب الدین سرمند گرامی داشت از ۸ مارچ روز همبستگی زنان جهان
- بابه قوی مستا نتبصره بر جشن بزرگ بخاطر حلول سـال 1387
- نویسنده :- محمد عوض نبی زادهشهید مزاری منادی برابری حقوق زنان د رافغانستان!
- راحله اکرم جلال زادههشتم ماه مارچ مبارک باد
- عزیزه عنایت از دواج های اجباری دختران جوان و زنان بیوه ء افغانستان
- نسيم سحرمبارزه متقاضيان پناهندگي افغان وارد مرحله جديد گرديده است
- آصفه یامان هشت مارچ ، افغانستان ، مرد سالاری ، زن ستیزی و دیگر هیچ
- سخی ارزگانیتحفه های خونین به پیشواز روز جهانی زن در افغانستان
- دو کتو ر؛ م؛ پکتیا و ا لد ښځو د حقوقو؛ خپلواکۍ د سلمې کا لیزې د د رناوې د نما نځلو په ویاړ
- نسرین مفید فرخنده باد هشتم مارچ
- اتحاد زنان آزاديخواهیک قرن مبارزه در راه رهایی !
- سیده«طلوع» صد سالگی هشتم مارچ را گرامی داریم
- نفس جهیدهشت مارچ را گرامی ميداريم
- تهيه وپژوهش ( نبرد – همگا م )جستجوي نقش زن درصفحات تاريخ وادبيات( بخش دوم)
- تهيه وپژوهش ( نبرد – همگا م ) جستجوي نقش زن درصفحات تاريخ وادبيات
- زلمی رزمی صدمین سالگرد ٨ مارچ نوشته
- اشرف هاشمی خاله بد بخت
- سخی ارزگانیگنجینه های از فرهنگ عامیانه مردم افغانستان
- سید احمد ضیا نوری به مناسبت هشت مارچ روز بین المللی همبستگی زنان
- م ي هاديدرباره برنامه های سیاسی تلویزیون های بیرون مرزی
- اسدالله جعفرينقش زنان در نهضت هاي آزادي بخش
- نو شته نذ یر ظفر نشرات مبتذل
- خوشه چينصدامیکشم
- ظاهر دقیقسیاستها وتاریخ معاصر هزاره ها
- اشرف هاشمیمولوی کافر و کمونيست حاجی شده
- سلیمان کبیر نوریروز گار آيینه را محتاج خاکستر کند
- ظاهر دقیقسیاستها وتاریخ معاصر هزاره ها
- سخی ارزگانیانگیزه های افزایش خود سوزی زنان در افغانستان
- سلیمان راوشبه یاد داشت
- راه نهضتپرویز کامبخش نباید نابود شود !
- ترجمه از دکتور اسدزيرکبگذار پناهجویان افغان اقامت بگیرند!
- قادر یاماندر حاشیه ای " دنیا به بلای روشنفکران " نوشته عصر دولتشاهی
- اداره سایت: «کاتب هزاره»آقای سید پرویز کامبخش باید طبق قانون اساسی و مدنی آزاد گردد!
- سلیمان راوشعدم پیگیریی تلاش، برای رهایی کامبخش،تسلیم شدن به دیو جهالت خواهد بود
- ماریا دارو رهایی ژورنالست جوان آقای سید پرویز کامبخش را خواهانم
- نيلاب سلامداغ دیگر بر سینۀ لالۀ آزاد؟
- قادر یامان آزادی بیان در گرو جلادان
- انجنیر سخی ارزگانی دلالان مذهبی باید حکم اعدام سید پرویز کامبخش را لغو و اورا از زندان آزاد نمایند
- سلیمان راوش آیا باید پرویزکامبخش اعدام شود؟
- سخی ارزگانیتجلیل از روز عاشورای حسینی فصل جدید در جهــت همبستــگی مذهبـی در افغانستـان
- صديق، وفا درسها وآموزه هايیاز تظاهر اعتراضی 18 جنوری 2008 افغانها در هالند
- ع. بصیر دهزاد مظاهره ۱۸ جنوری مظهر خواست و اراده واحد
- محموددر عاشوراء چه باید کرد؟
- نو شته نذ یر ظفرسیدالشهدا
- نبی قانع زاده فرهنگ عزاداری درعاشورا چگونه است ؟
- داکترغلا م حيد ر « يقين »آئین عیّاری وجوانمردی
- دستگېر خروټیدا اپارتايد دی
- صديق وفاراهکار های دفاع از منافع حقوقی و قانونی پناهنده گان سياسی افغان
- ارسالي صميمي توانخواهی و توانبخشی در اروپا
- نسرین مفیدروز جهانی خشونت علیه زنان
- جـميله پلوشـهبه ياد نسيمه عزيز که به جاودانگی پيوست
- مينا يوسفی (رحيمی) در عزای دوست عزيزم نسيمه غياثی
- داکترغلا م حيد ر « يقين »آئین عیّاری وجوانمردی
- صوفياخانواده درچين وآمريکا
- زيميرواسکاريآيا زند گي درغربت مرگ تدريجي نيست؟
- رضاضیایی ستیغ عزت هزاره، وتندرهای وحشی تبعیض و تنفر !
- صوفيا برزنان چه ميگذرد ؟
- نیلاب سلاممنی، که گرد را از دامنم، می زدایم!
- اسدالله جعفریزن ‘در اسلام خلیفه خدا است نه ماشین تخلیه شهوت وحیوان زاینده
- ساحل عشق ، محبت ودوست داشتن
- داکترغلا م حيد ر « يقين »آئین عیّاری وجوانمردی
- راد مرد احسان الله بيات کيست ؟
- اسد بوداسيزيفِ كوچك کابل
- عارف جهشدوست من
- محمد عوض نبی زاده رمان کاغذ پران باز- مروج هزاره ستیزی وبدبینی قومی
- تلخيص و نگارش از عارف جهشافسانهً پروانه
- دکتر کامران امین آوهبازتاب روانی فیلم، موزیک و بازیهای خشن ویدیویی در اندیشه و رفتارکودکان و نوجوانان
- فضل الر حیم رحیم ادریس برمک رزمنده ، در جستجوی ارزویش
- عارف جهشکارنده درختي باشيم که ديگران ثمر آن را خواهند خورد!
- انجنیر سخی ارزگانینمای غم انگیز از دختران پشتاره بدوش افغانستان
- نذ یر ظفر شهید نطق مهدی ظفر
- انجنیر غلام سخی ارزگانیمسؤلیت زنان در شرایط کنونی
- داکتر غلا م حيد ر « يقين »آئین عیّاری و جوانمردی
- ماریا دارو یاد نثار علی فریاد گرامی باد
- محمد عوض نبی زا ده جوانان جامعه ءهزاره قربانیان اصلی بحرانها و تبعیض قومی در کشور
- محمد عوض نبی زا دهمردم هزاره قربانی تفا سیرعوامانه ونا همگون وحدت ملی در کشور
- داوی روشان زنان قربانی ادیان ابراهیمی
- نذيراحمدظفرشبکه های تلو یز یو نی ا جیر
- داکتر غلا م حيد ر « يقين »آئین عیّا ری و جوانمردی
- صوفيا راد مردخشونت وزنان
- محمد اسحاق فياضبه احترام قانون، در اماكن عمومي سگرت نكشيم
- داکتر غلا م حيد ر « يقين »آئین عیّا ری و جوانمردی
- تهيه وپژوهش زيميرواسکاريازدرد بي پناه ترين انسانهاي روي زمين
- تهيه وپژوهش زيميرواسکاريازدرد بي پناه ترين انسانهاي روي زمين
- تهيه وپژوهش زيميرواسکاريازدرد بي پناه ترين انسانهاي روي زمين
- داکتر غلا م حيد ر « يقين »آیین عیا ری و جوانمردی
- انجنیر سخی ارزگانیاخراج اجباری مهاجرین کشور ما از ایران
- سید احمد ضیا نوریمها جرت پر ملال
- محمد اسحاق فياضايران در برابر اخراج مهاجرين موضع دوپهلودارد
- پروانه بیناایران خودی و غیر؟؟
- ارسالي صميميتاریخچه روز مادر
- انجنیر سخی ارزگانیبه مناسبت ارج گذاری و گرامی داشت روز مادر
- محمد اسحاق فياضبني آدم اعضاي يك ديگراند
- محمداسحاق فياضاخراج مهاجران از ايران و ضروت يك طرح جامع
- نويسنده: حامد شفايينگاه به اخراج مهاجرين افغاني از ايران
- عزیزه عنا یــــتمها جرین افغان زیر چماق وشلاق پولیس ایران
- محمد اسحاق فياضچرا افغان ها دوباره مهاجر مي شوند؟
- محمد اسحاق فياضافغانستان، چالش مرگ مادران وافزايش جمعيت
- عزیزه عنایت شـــلاق عبـــــــــرت
- اسدالله جعفریاخلاق جهاني يا جهان اخلاقي ؟
- اسحاق فياضاول ثورآغاز گسترده و اجباري مهاجرين افغان از ايران
- سید احمد ضیا نوری تراژیدی جانگداز
- نیلاب سلام سرو بلندی تخته ای گور شد
- محمداسحاق فياضبيست ميليارد تومان بودجه اخراج افغانها ا زايران
- داکتر غلا م حيد ر « يقين »آیین عیا ری و جوانمردی
- ارسالي صميميدولت بايد در اقدام استفاده از آبهاى کشور تعلل نکند
- بصير دهزادوجود يك نهاد اجتماعي اقليت افغان در اروپا٬ يك ضرورت مبرم
- کارگر سیاســت و خوشـبختی
- انجنیر غ . سخی ارزگانی جوانان، رهبران آینده جامعه شان هستند
- فضل الر حیم به بهانهء فرا رسیدن نوروز
- داکتر غلا م حيد ر « يقين »آیین عیا ری و جوانمردی
- غفار عريف "سلام به بهار ، سلام به نوروز ! "
- محمد اسحاق فیاضچگونه روز کرامت و آزادی زن را جشن بگیریم؟
- فضل الر حیم رحیمروز جهانی زن به همه زنان افغان مبارک با د
- مشعلفرخنده باد هشتم مارچ روز جهانی زن
- مختصر زندگینامه خانم نفس جهد
- رمضانعلی شفیعیوای ازغم بی کسی
- انجنیر سخی ارزگانی روزجهاني زن مبارک باد
- محمدنبي عظيمي یک د امن گل نسرین برای ناهید
- دستگېر خروټید پوهنې خپلواکي
- محمد عوض نبی زاده کوچ اجباری و اثرات فرهنگی واجتماعی آن بر جامعه هزاره
- عزیزه عنایتگرامی داشت از هشت مارچ
- داکتر غلا م حيد ر « يقين »آیین عیا ری و جوانمردی
- محمدعوض نبی زا ده ساختار قومی و نهادهای سیاسی- اجتماعی مردم هزاره
- انجنیر سخی ارزگانیدختر فروشی از اثر گرسنگی و جبر روزگار
- بقلم حامد شفايياوضاع مهاجرين افغانستان
- عزيزه عنايتقربانیان آرمان و اراده
- داکتر غلا م حيد ر « يقين »آیین عیا ری و جوانمردی
- محمداسحاق فياضمشاركت سياسي زنان در قانون اساسي افغانستان
- محمد اسحاق فياضريشه هاي تروريسم در منطقه نخشكيده است
- محمد امين ميرزادسير نزولي فرهنگي به كجا خواهد انجاميد؟
- نوشتهء امام عبادیمستثني !
- را د مردزند گي درغروب غربت
- محمد اسحاق فياضمهاجرين افغاني به كجا پناه ببرند؟
- انجنیر سخی ارزگانی مهاجرت غم انگیز خانواده های هزاره از مناطق شان
- انجنیر سخی ارزگانیماجرای وحشت انگیز فروش و اسارت دختر یازده ساله
- داکتر غلا م حيد ر « يقين »آیین عیا ری و جوانمردی
- محمد اسحاق فياضبرف، سرما، سيل؛ آيا مردم را پناهي است؟
- عزيزه عنايتمردم استبدادزدهء افغانستان درپنجهء گرسنگی
- نویسنده: ماریا دارو حقیقت پنهان نمی ماند
- داکتر غلا م حيد ر « يقين »آیین عیا ری و جوانمردی
- شورای سراسری زنان افغان در آلمان بر پایی روز جهانی برعلیه خشونت برزنان
- حقيقتآزادي بيان، حقوق انسان ورسالت بي پايان
- انجنیر غ . سخی ارزگانیروز بین المللی رفع خشونت علیه زنان
- عزيزه عنايتانگيزه های خودکشی وآتش سوزی زنان
- محمد اسحاق فياضجامعه افغانی، سنت حقیر انگاری کودکان و نوجوانان
- محمد امين ميرزادكميسارياي عالي! مهاجرين فاقد مدرك هم انسانند
- داکتر غلا م حيد ر « يقين »آیین عیا ری و جوانمردی
- صديق وفا نگاهی؛ بر دشواری هايی ناشی از مهاجرت وپناهنده گی در ميان خانواده های افغان
- حسين زاهدیاخراج اجباری مهاجرین افغان حق مسلم رژیم اسلامی ایران
- ماریا دارو خدمات فراموش نا شدنی
- داکتر غلا م حيد ر « يقين »آیین عیا ری و جوانمردی
- محمد اسحاق فياضآیا نظام تعلیم و تربیه متحول خواهد شد؟
- د وکتور ؛م؛ پکتیاوال ازادي حق تاریخي انسان است ؟
- محمدعوض نبی زاده هزاره جات منطقه کا ملآ فرا موش شده برای انکشاف در نیم قرن اخیر
- عزيزه عنايت عيد سعيد فطر
- داکتر غلا م حيد ر « يقين »آیین عیا ری و جوانمردی
- داکتر غلا م حيد ر « يقين »آیین عیا ری و جوانمردی
- ماريا داروروان شهید صفیه (عمه جان) شاد باد
- دپلوم انجنیر خلیل الله معـروفیشش سال جهاد و یک عـمر شکست
- لطیف کریمی استالفیغنچه مغموم
- داکتر غلا م حيد ر « يقين »آیین عیا ری و جوانمردی
- عزيزه عنايتمادران رنج ديده ء جنگ درافغانستان و جهان
- لطیف کریمی استا لفیتلخترین شام غریبان
- نوشته لطیف کریمی استا لفیناقص العقل به معنی «هیچ » شمردن !
- صديق وفا تقبيح بازگردانيدن جبری پناهجويان افغان از آستراليا
- فريد نظری پيشينه ء بُرقه- چادری در افغانستان
- اسکاريدرد جانگدازتبعید شد گان
- عارف سیامکعشق خاکی و عشق افلاکی خداوند
- ا- صمشعل پنجره ي گشوده اي رو به مردم
- داکترظاهر حکميیو اجتماعی او سو لیز ژ وند به جاری وی
- صديق وفا تهاجم به حقوق پناهنده گی دراوج ناامنی ها در افغانستان
- بابك خرم نمد سياه نگردد سفيد
- خوشه چين چپ را ستی
- محمد عوض نبی زادههزاره ها و میراث فرهنگی با میان, قر بانی قرنها افراطیت دینی, تبعیض, تعصبات قومی و نژادی شده است.
- محمد عوض نبی زادهمظلوم و مغضوب وا قع شدن مردم و سر زمین هزاره جات در ادوار گو ناگون تاریخ
- خا نم شهر ستا نی شهید مزا ری، جا یگا ه ز ن ا فغا نستا ن و شکستن مرزها ی تبعیض
- استا د (صباح) روزمعلم تبريک وتهنيت با د
- جليل پرشورمردم ما می گويند: آش از روی کاسه خورده می شود
- جليل پرشور خراسان تاریخ وافتخار ماست ولی افغانستان زادگاه ووطن فعلی ما
- حضرت ظريفي ناقضین حقوق بشریا : (فدراسیون ساز مانهای پنا هندگان افغان در اروپا)
- فضل الرحيم رحيمزن گلي از جمال و معصوميت
- سلیمان راوش نوروز یا نگارينه نگاری از هویت ملی ، ايينی وفرهنگی عجمیان
- جلیل پرشورنوروز تاریخی وسال نو تان مبارک
- ارسالي فرشته ميتراپيا م عيد
- خوشه چين بها ر نو می آ ید
- جلیل پرشور جابران ،سلاطین ظالم ،بنیاد گراها و مقام زن
- سخی ارزگانی هشتم مارچ ؛ مسؤلیت مردان و زنان
- دیپلوم انجینرنورضیا فرینبه پیشوازروزهمبستگی بین المللی زن
- انجنیر سخی ارزگانی وضعیت رقتبار زنان و ضرورت مبارزات ملی ، سیاسی و فرهنگی در افغانستان
- صديق وفادفاع از منافع حقوقی وقانونی پناهنده گان افغان را بايد ادامه داد!!!
- زرقا فروغزن، فحشا، و تجارت سکس
- ارسالي اميد دوستچهاردهم فبروري روز والنتاين يا روز عشاق
- دكتور همت فاريابيسخني چند پيرامون مهاجرين و كنفرانس مهاجرين افغان درهالند
- انجنیر سخی ارزگانی زن در پرتو تاریخ قسمت چهارم
- زرقاحجاب و حجاب کودکان
- هارون نجفی زاده"همجنس بازی" در افغانستان
- زرقامهریه و جهیزیه!
- نجلا باخترآب و بی آبی
- داکترمحمدشعیب مجددیاعتصاب معلمین هرات بازگشای یک بحث جدید
- نوشته دوكتور كاروان بهبود معارف و بررسي وضع معلولين جنگي
- انجنير سخي ارزگانيزن در پرتو تاریخ
- انجنير سخي ارزگانيزن در پرتو تاریخ
- شمشادانسا نها وحقوق بشر
- ارسالي خسرو ميوندامنيت ملي تابع امنيت انساني
- ارسالي افسانههوتل پنج ستاره در کابل
- ارسالي جواد نصريانروز جهانى حقوق بشر: سالگرد تصويب اعلاميه جهانى حقوق بشر سازمان ملل متحد
- ارسالي بهمن بهمنييونيسف و روز جهانى كودك
- شهرام عدیلی پورهر چه هست از قامت نا ساز بی اندام ماست
- ارسالي جواد نصريانامنيت انساني؛ آنگاه امنيت دولت
- ارسالي بنفشه ميترااول دسامبر ، روز جهانی ايدز
- انجنير سخي ارزگانيزن در پرتو تاریخ
- ارسالي خسرو ميوندهمبستگي و امنيت ناپايدار
- جانباز نبردفراگيرترين مصداق نقض حقوق بشر
- ارسالي منصور معجوب نقش دولت و ساختار دمکراتيک آن برای تثبيت و تقويت رواداری از اهميت درجه اول برخوردار است.
- حامد شهابجامعه مدنى در جهان سوم شعار است
- ارسالي بنفشه ميتراآنچه اززندگي آموختم !
- بصير شررفلسفه ، نااميدي و بدبيني روشنفكري
- انجنير سخي ارزگانيفروش اجباری زنان شوهردار در افغانستان( و یا کشف نوینی دیگری از جنایت در حق زنان )قسمت سوم :
- ارسالي ساجدهضرب المثل هاي مشهورجهان درموردازدواج
- پوهنيار بشير مومنسپاهي گمنام
- انجنير سخي ارزگانيفروش اجباری زنان شوهردار در افغانستان( و یا کشف نوینی دیگری از جنایت در حق زنان )
- عبدالروف نيک منشتأمل و نگرشي بر گدايان و گدايي گری
- انجنير سخي ارزگانيفروش اجباری زنان شوهردار در افغانستان( و یا کشف نوینی دیگری از جنایت در حق زنان )
- انجنير سخي ارزگانيچگونگی موانع مشارکت سیاسی زنان در حاکمیت دولت
- خجستهزنان وخشونت هاي فاجعه آميز
- نواب شاه حاکميت ، نظام مردم سالاري وحقوق انسان
- ارسالي نعيم وليدچند قانون آداب معاشرت
- شمشادانتخابات چگونه برگذارشود؟
- ارسالی انجینیر جمشیدی حکم بين المللي شطرنجبیائید شطرنج بيا موزیم
- شمشادانسا نها وحقوق بشر
- شيوانگاهي به سير تاريخي قاچاق زنان
- داکترصيقلسفرد رتاريکي يا زند گي د رغربت
- تهيه و تدوين ازجواد نصريانحقوق بشر، دموکراسي وانتخابات
- ارسالي خديجه سالارمروری برزند ه گی ا نسان های بزرگ دنیا