تهيه وپژوهش ( صباح )

اوضاع متشنج جهان وبخصوص افغانستان وکشتن وويرانيهاي روزافزون ازيک جانب وازطرف ديگربه اساس تقاضا وشرايطي نامساعد کنوني وعدم آگاهي ازپيامد هاي ناگواري نبردهاي گذشته وتشنجها ي کشنده ،وادارم ساخت تاباتمام مشکلات ازقبيل دسترسي به منابع مستند وتاريخي ، مصروفيتهاي زندگي وخانوادگي و رهگيري ها وعقده مندي هاي اشخاص وافراد بيمار، به اين خدمتي تاريخي وفرهنگي اقدام نمايم ، آرزومندم که مورد قبول مقبولي پژوهشگران ،انديشمندان وجامعه درد ديده کشور واقع گردد. تلاش نمودم تابادرنظرداشت مستند سازي ، هربخش رابا تصويرهاي - رويداد ها وحوادث تاريخي مزين بسازم که تهيه اين همه تصويرخود مشکلي بزرگي بود که هرلحظه درمسير تصميمم قرارميگرفت ، ولي تاجايکه برايم مقدوربود توانستم به اين مشکل فايق آيم .

جنگ چيست وچراصورت ميگيرد؟   

قرن بيستم بيشترين آمار قربانيان جنگ طي قرون گذشته را داشته است تلفات انساني در هر قرن نسبت به قرون گذشته بيشتربوده است.

قرن هجدهم ----------------- 5/5 مليون نفر

قرن نوزدهم ----------------  16 ميليون نفر

جنگ جهاني اول -----------  38 ميليون نفر

جنگ جهاني دوم -----------  درحدود60 ميليون نفر

علت اين افزايش اين است كه كه از سال ۱۹۴۵ به بعد تعداد مخاصمات مسلحانه رو به افزايش است زيرا جنگهاي آزادي بخش و پارتيزاني نيز به وقوع پيوسته و پيشرفت تكنولوژي نيز منتج به توليد و ساخت سلاحهاي مخرب تري گرديده است.

جنگ و ستیز یکی از عناصر متشکل زندگی اجتماعی است، زیرا که کشمکش ، همواره مستلزم کنش اجتماعی است، همانطور که وجود کنش متقابل اجتماعی نیز لازمه همکاری و معاضدت اجتماعی است و بنابراین منازعه و همکاری همزاد و همپای هم در زندگی بشر حضور داشته‌اند.  در هر زمان که صلح در روابط انسانها به مخاطره افتاده سعی گردیده است از طریق سیاسی یعنی مذاکره و بحث و گفتگو موارد اختلاف ورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد و به راه حلی دسترسی پیدا شود که ضمن تأمین منافع طرفین از ادامه خشونت و درگیری جلوگیری گردد. با اینکه جنگ و صلح دو جهان متفاوت را برای انسان بوجود می‌آورند، تصور اینکه این دو از یکدیگر جدا هستند نیز ممکن نیست، پس جنگ و صلح همواره در پی یکدیگر مطرح می‌شوند. اگر بنا به قول دیوید هیوم (David Hume) علیت را همانند رابطه توالی ضروری فرض کنیم، می‌توانیم صلح را علت جنگ و برعکس جنگ را علت صلح بدانیم.

جنگ از دیدگاه هگل :

جنگ عاملی است که می‌تواند آگاهی اجتماعی هر ملت را ، با حراست از وحدت معنوی آن ، در برابر هرگونه فردگرایی استحکام بخشد. در صورتی که اگر فردگرایی به خودگرایی کشانده شود، حیات جامعه و دولت را به خطر خواهد افکند. جنگ می‌تواند تجلی یک وحدت جمعی یا روح عام در فرمان یا چهره رهبر جامعه باشد. هگل تا زمانی که ناپلئون شکست نخورده بود، او را تجلی روح عام و در سیمای فردی سلحشور می‌دانست.

جنگ می‌تواند سازنده تمدن بشری باشد. به همین دلیل هگل از خصیصه متمدن کننده خشونت دفاع می‌کند.

جنگ موجب تحقق و تعالی فعالیت سیاسی می‌گردد. هگل جنگ را به مثاب صورت برتر فعالیت سیاسی می‌شمارد. و معتقد است وقوع جنگ سبب از میان رفتن شکاف میان قلمر و حیات خصوصی شهروندان و قلمرو حیات عمومی دولت می‌گردد. در زمان جنگ شهروندان با حمایت از دولت ، از ماهیت شهروند بودن خویش آگاهی می‌یابند.

جنگ موجب تعالی انسان – شهروند نیز می‌گردد، زیرا شهروند با پذیرفتن و استقبال خطر و مرگ خود را بر فراز قله بلند آزادی می‌رساند. جنگ سبب سلامت دولتها می‌گردد، در آرامش و صلح ، هدفی جز لذت بردن و فعالیتهای انفرادی وجود ندارد، در حالی که در جنگ نیروهایی که هر فرد را به جامعه پیوند می‌دهند ظاهر می‌شوند و این نیروها ارزش فوق‌العاده‌ای دارند. شاید هیچ یک از آثار هگل ، به میزانی که به تجلیل از جنبه‌های مثبت جنگ پرداخته باشد، به جنبه منفی جنگ اشاره‌ای نبینیم و دلیل آن هم روشن است، زیرا او را از جمله ستایشگران بزرگ جنگ شمرده‌اند.

بسيارى از مردم جنگ را امرى عبث و قابل اجتناب مى دانند و كمتر كسى آن را دوست دارد. شايد نظاميان، بويژه نظاميان كاركشته و جنگديده بيش از ديگران ازجنگ دورى كنند.

كسانى كه سابقه مبارزه در ميادين جنگى را دارند، بخوبى به خاطر مى آورند در ميدان نبرد، مرگ انسانها بسيار ساده اتفاق مى افتد و سربازان خيلى زود به مرگ همقطاران، دوستان و حتى برادران خود عادت مى كنند اما همين افراد به محض تغيير شرايط و پايان جنگ پى مى برند كه در جنگ چه برآنها گذشته و چه بر سر دشمنان خود آورده اند. اما از يك نكته هيچ وقت نمى توان فرار كرد جنگ اجتناب ناپذير است. شايد ضرورى نباشد اما اگر زمان رخ دادن آن برسد، هيچكس نمى تواند مانع اجماع آن شود. نظاميان نقطه آغاز جنگ را سياستمداران مى دانند و سياستمداران برعكس آنان جنگ را در نتيجه علامتهاى غلط نظاميان ذكر مى كنند اما امروز ۵ عامل ديگر نيز به اين دو عامل اضافه شده است. افكار عمومى، گاهى افكار عمومى جنگ را مى طلبد.
بررسى تاريخ جنگ نشان مى دهد پس از مدتى تخاصم لفظى و يا دست اندازى هاى محدود، شعله جنگ ناگهان بين دو يا چند ملت شعله ور و كشور، قاره و يا دنيايى به آتش كشيده مى شود. دليل بروز نبردها ساده و گاهى كم اهميت جلوه مى كند اما واقعيت چيز ديگرى است. دليل بروز نبرد مربوط به يك يا چند عامل ساده نيست. ده ها و يا شايد صدها سال باعث انباشت كينه ملتها عليه يكديگر مى شود و آن زمان كه وقت فورانى خشم فرا مى رسد، كسى نمى تواند مانع وقوع نبرد شود. همه چيز مانند بازى «دومينو» برهم مى ريزد و حوادث زنجير وار رخ مى دهد.گم شدن يك زن، حركت يك واحد جنگى به داخل خاك كشور مقابل، فير يك گلوله، ترور يك شخص مهم، بروز قحطى، بى احترامى به يك ملت، نحوه استفاده از يك رودخانه مشترك، بندر مشترك، منبع انرژى مشترك، استناد به يك ادعاى كهنه ارضى، استمرار يك نژاد تحت ستم، علايق نژادى، شوونيستى، راسيستى، ايدئولوژيكى و دهها دليل ديگر!اما ملتهاى خسته از جنگ پس از آنكه جنگى را به پايان رساندند تا سالها و دهه ها تمايلى به جنگ ندارند. آنها به دنبال صلح مى روند و در صلح پيشرفت مى كنند و قدرتمند مى شوند تا آنكه مجدداً با خسته شدن از زندگى در صلح، جنگ را آغاز مى كنند معمولاً يك نسل تا زمانى كه خاطرات ناراحت كننده جنگ را در حافظه دارد، علاقه اى به نبرد نشان نمى دهد.

اما جنگها ويژگى ديگرى نيز دارند و آن مرگ قهرمانان است. معمولاً در جنگها «بهترين ها» دليرانه مى جنگنند و كشته مى شوند. آنها ناگزير از جنگيدن هستند و همين قهرمانان بعدها تبديل به اسطوره هاى ملتها مى شوند. البته جنگ يكسره پديده اى منفى نيست. جنگ سبب رشد خلاقيتها، افزايش دلاوريها و بروز اخلاق مردانه مى شود. جنگ ادبيات مى سازد. «گذشت» مى آموزد و از خود گذشتن! . اما بى ترديد مردان جنگ ديده اولين مخالفان جنگ هستند چرا كه ديگر طاقت به خاك سپردن همقطاران خود را ندارند. جنگهايى كه در اين مجموعه جمع آورى شده، همگى بر تاريخ سياسى كشورها، ملتها و حتى جغرافياى سياسى دنيا تأثير گذارده اند .  رخداد برخى از اين جنگ ها سبب مرگ تمدنها، دولتها و ملتها شده و برعكس ملل ديگرى را به سرورى رسانده است.

كلاوزويتز جنگ را اين گونه تعريف ميكند: )اقدامي خشونت آميز براي وادار كردن دشمن به انجام خواسته هاي ما(.  بنابراين، طبق تعريف كلاوزويتز، جنگ يعني جنگ بين حكومت ها براي رسيدن به يك هدف سياسي قابل تعريف، كه همانا منافع شخصي است. در اواخر قرن هجدهم، جنگ به مثابه اقدامي حكومتي كاملاً در اذهان جاي گرفته بود. تنها نمونه بارز اين نوع جنگ در روزگاران گذشته در روم باستان به وقوع پيوسته كه آن هم جنگي يكجانبه بوده، يعني روم به منزله يك حكومت با بربرهايي درگير جنگ بود كه هيچ دركي از قاعده جدايي حكومت از جامعه نداشتند.  -وان كره ولد  -اعتقاد دارد كه جنگ بين دولت - شهرهاي يونان باستان را نميتوان جنگي حكومتي به حساب آورد؛ زيرا در آن زمان، بين حكومت و مردم تفاوت آشكاري وجود نداشت.

افراد شركت كننده در جنگ مردم نيمه نظامي بودند و در توصيفاتي كه امروز درباره جنگها بيان ميشود بيشتر، جنگ بين آتن و اسپارت را جنگ اهالي آتن و اهالي اسپارت عنوان ميكنند. از زمان سقوط امپراطوري روم تا اواخر قرون وسطي، عوامل گوناگوني در جنگها دخيل بودند؛ عواملي چون كليسا، زمينداران فئودال، قبيله هاي بربر و دولت - شهرها، كه هر يك آرايش نظامي خاص خود را داشتند. از اين رو، شيوه جنگيدن بربرها عموماً بر آيين هايي استوار بود كه در آن، فرد جنگجو واحد نظامي محسوب ميشد. زمينداران فئودال به شواليه هايي متكي بودند كه مردم از آنها به علت رسوم جوانمردي و سلحشوري خاصشان حمايت ميكردند. نمونه آن دولت - شهرهاي شمال ايتاليا بود كه همچون دولت - شهرهاي يونان باستان به قدرت مردم نيمه نظامي متكي بودند.

در مراحل نخستين تشكيل حكومتهاي اروپايي، پادشاهان، اردوهايي را از دل حكومتهاي ائتلافي زمينداران فئودال پديد آوردند؛ همان گونه كه امروز سازمان ملل وظيفه دارد براي ايجاد نيروي حافظ صلح از تمامي كشورهاي عضو، داوطلب بگيرد. كم كم، اين اردوها توانستند مرزهاي كشور را تقويت كنند و با توسل به قدرت اقتصادي رو به رشد خود كه از عوارض گمركي، روشهاي گوناگون اخذ ماليات و وامگيري از سرمايه داران نوظهور ناشي بود، قدرت خود را متمركز و اردوهاي مزدوري را ايجاد كنند كه تا حدي آنان را از وابستگي به زمينداران رهايي بخشد. با اين همه، معلوم شد كه اردوهاي مزدور چندان قابل اعتماد نيستند و نميتوان از آنها انتظار وفاداري داشت.

گذشته از اين، اردوهاي مزبور در زمان صلح يا در فصل زمستان نيز خود به خود منحل ميشدند. همچنين، هزينه انحلال و استخدام مجدد سربازان نيز غالباً كمرشكن بود و در فصل هاي بيكاري، سربازان مزدور همواره راه هاي ديگري را براي تأمين معاش خود پيدا ميكردند، هرچند كه درآمدشان از اين راه از درآمد خدمت در اردو كمتر بود. از اين رو، اردوهاي مزبور به تدريج جاي خود را به اردوهاي ثابت دادند و اين اردوها امكان ايجاد نيروهاي نظامي متخصص و حرفهاي را براي پادشاهان فراهم كردند.

ابداع مشق نظامي از سوي گوستاو آدولفوس سويدني، و شاهزاده ويليام اورانژي ، باعث شد تا در زمان صلح نيز، اردو به كار مشغول باشد. طبق نظر كيگان، تشكيل سربازان پياده نظام ثابت، يا جزوتامهاي نظامي براي سپردن كنترول نيروي مسلح كشور به حكومت شد. اين سربازان را در پايگاهايي كه بعدها به دانشكدههاي ملي بدل شدند مستقر كردند و براي متمايز كردن سربازان از غيرنظاميان بدانها لباس يونفورم پوشانيدند. به گفته مايكل رابرتس، سرباز با پوشيدن لباس شاهي به كسوت يكي از افراد پادشاه درميآمد. در حقيقت نيز، وضع به همين صورت درآمد، چرا كه پادشاهان روز به روز به پوشيدن لباسهاي نظامي بيشتر تمايل نشان دادند؛ زيرا، اين لباس نقش آنان را در مقام فرماندهان نظامي به خوبي نمايان ميكرد.  اين نوع تشكيلات جديد نظامي به تدريج در مقام نظامهاي حكومتي نوظهوري كه به نوعي با مدرنيته در ارتباط بودند، پا گرفتند و به تدريج، متداول و مرسوم شدند. در اين تشكيلات، سرباز عامل قدرت منطقي - مشروع به شمار ميآمد؛ عنواني كه ماكس وبر، آن را به كار برد. به گفته وي،  -افسر نظامي مدرن مقام منصوبي است كه با ويژگيهاي خاص طبقه خود به وضوح از ديگر انواع متمايز ميشود...

چنين افسراني از اين نظر با افرادي چون فرماندهان منتخب نظامي، سردسته پرجذبه سربازان مزدور، افسراني كه اردوهاي مزدور را به مثابه يك شركت سرمايه داري به خدمت گرفته و رهبري ميكنند و در نهايت، با مسئولان حقوق بگيري كه به مزدوري گرفته شده اند، تفاوتهاي عميق و ريشه داري دارند. شايد اين افراد به تدريج به كسوت هم درآيند و جاي يكديگر را بگيرند. خدمتكار موروثي كه ابزار كارش را از او گرفته اند و فرمانده اردو مزدور كه منافع سرمايه داري خود را مد نظر دارد، به همراه تجار سرمايه دار خصوصي، پيشگام تأسيس نوع جديدي از تشكيلات هستند .

تأسيس اردوهاي ثابت تحت كنترول حكومت، كه از ويژگيهاي حكومت مدرن به شمار ميرفت، بخش مهمي از روند انحصاري كردن خشونت مشروع بود. در اين زمان، منافع ملي جانشين مفاهيم عدالت قيد شده در حقوق جنگ كه از الهيات ملهم شده بودند به جنگ مشروعيتي موجه بخشيد. اصرار كلاوزويتز بر اين موضوع كه جنگ براي تأمين منافع ملي - يا تداوم سياست از راههاي ديگر ابزاري منطقي است، به دنيوي شدن مشروعيت انجاميد كه همگام با پيشرفت در ساير حوزهها حركت ميكرد. هنگامي كه منافع ملي به عامل عمده مشروعيت جنگ مبدل گرديد، ديگر نميشد ادعاهايي را كه عوامل بيرون از دايره حكومت درباره دليل منطقي مطرح كرده بودند، از راه ابزارهاي خشونتآميز دنبال كرد.

به اين ترتيب، مقرراتي در زمينه شرايط و اجزاي تشكيل دهنده جنگ مشروع وضع و بعدها، به صورت قوانين جنگ، تدوين و گردآوري شد. اين مسئله كه جنگ يك فعاليت مجاز اجتماعي است و به سازماندهي و توجيه نياز دارد، مستلزم وضع قوانين خاصي است. همان طور كه ميدانيم بين كشتاري كه جامعه آن را ميپذيرد و كشتاري كه جامعه آن را طرد و نفي ميكند تفاوت ظريفي وجود دارد كه در طول تاريخ، به گونه هاي متفاوتي تعريف شده است. در قرون وسطي، مقررات جنگ را مقامات كليسا وضع ميكردند، ولي در حكومت مدرن، لازم است كه مقررات دنيوي جديدي وضع شود. وان كره ولد در اين باره ميگويد:  (براي تشخيص جنگ از جنايت ، جنگ بايد به دقت ثبت نام، مشخص و كنترول شوند تا از افراد مزدور متمايز گردند. آنها بايد در هنگام جنگ، لباس خاص بپوشند، اسلحه خود را از ديگران پنهان نكنند و تابع فرماندهي باشند كه مسئول اقدامات و اعمال آنهاست. همچنين، نبايد به شيوه هاي رذيلانهاي چون نقض آتش بس، مسلح شدن بعد از اسارت و از اين قبيل متوسل شوند و تا آنجا كه ضرورتهاي نظامي ايجاب كند نيز نبايد به غيرنظاميان تعرض نمايند(. تأمين بودجه اردوهاي ثابت مستلزم قانوني شدن روندهاي اجرايي، نظام مالياتي و وامگيري بود. در قرن هجدهم، هزينه هايي كه در غالب كشورهاي اروپايي براي امور نظامي صرف ميشد حدود سه چهارم بودجه كشور را در بر ميگرفت.براي بهبود و افزايش ظرفيتهاي مالياتي، نظام اجرايي بايد اصلاح و براي جلوگيري از به هدر رفتن منابع مالي، فساد اداري ريشه كن يا دستكم محدود ميشد. براي سازماندهي، افزايش كارآيي و بهره برداري بهينه از هزينه ها نيز بايد سازمانهايي براي رسيدگي به امور مربوط به جنگ تشكيل و وزيراني در اين زمينه منصوب ميشدند. همچنين، براي توسعه ابعاد وامگيري و اخذ اعتبار، بايد بودجه پادشاه از بودجه حكومت جدا و در نهايت بانكهاي مركزي تأسيس ميشدند. افزون بر اين، راههاي ديگري نيز بايد براي برقراري قانون و نظم و عدالت در حوزه حكومت پديد ميآمد تا مبناي مطمئني براي اخذ ماليات و وامگيري پيدا و در ضمن، مشروعيت حكومت نيز تأمين ميشد.

در اين ميان، نوعي قرارداد نانوشته پديد آمد كه بر اساس آن، پادشاهان در ازاي دريافت بودجه به دفاع و محافظت از كشور و مردم متعهد ميشدند. حذف يا غيرقانوني اعلام كردن فعاليت ياغيان، مزدوران و راهزنان گونه هاي شخصي محافظت را حذف كرد و ظرفيت كسب درآمد پادشاه را افزايش داد. در نتيجه، شالودهاي براي فعاليت اقتصادي مشروع و قانوني پديد آمد.  بدين ترتيب، فرآيندي به موازات ارائه تعريف مجددي از جنگ به منزله جنگ بين كشورها و حكومتها و فعاليتي خارجي، رواج يافت كه آنتوني گيدنز، آن را برقراري آرامش داخلي مينامد. اين فرآيند مواردي چون برقراري روابط پولي (مثل دستمزد و كرايه) به جاي اعمال فشار به صورت مستقيم، الغاي اشكال خشونت آ ميز مجازات از قبيل شلاق و اعدام با طناب دار و تأسيس سازمانهايي غيرنظامي براي جمعآوري ماليات و اجراي قوانين داخلي را شامل ميشد. مهمتر از همه اين كه بين پوليس نظامي و پوليس شخصي كه مسئول اجراي قوانين داخلي و برقراري نظم در داخل كشور بود تمايز ايجاد ميكرد.  روند انحصاري كردن خشونت به هيچ رو فرآيند آسان و بيوقفهاي نبود كه همزمان در كشورهاي مختلف اروپايي به شيوه واحدي انجام شود. نمونه آن كشور پروس بود كه بعد از انعقاد قرارداد وستفاليا، از ادغام سرزمينهاي تحت حكومت خاندان هوهنزولرن پديد آمد.

اين كشور كه پديدهاي كاملاً ساختگي بود در قرن هجدهم، با برخورداري از تنها يك پنجم جمعيت فرانسه توانست با قدرت نظامي اين كشور برابري كند. علت اين امر تركيب قوي اصلاحات نظامي و زمامداران منطقي بود كه از دستاوردهاي فردريك ويليام، گزينگر بزرگ و جانشينان وي به شمار ميرفت. برعكس، پادشاهان فرانسه با شورشهاي مداوم نجيب زادگان روبه رو بودند و براي قانونمند كردن امور زمامداري و جمعآوري ماليات دشواريهاي فراواني پيش رو داشتند. اسكاكپول ميگويد يكي از دلايل اصلي وقوع انقلاب فرانسه ناتواني نظام پيشين در ايجاد قابليت اجرايي و مالي لازم براي تحقق اهداف نظامي بوده است.

البته، جريان مزبور به آن اندازه كه در اين تعريف سنتي آمده است منطقي يا عملي نبود. مايكل رابرتس تأكيد ميكند اين منطق نظامي بود كه به تشكيل اردوهاي ثابت انجاميد، اما مشكل بتوان ضرورتهاي جنگ را از مقتضيات تقويت و تحكيم مواضع داخلي تفكيك كرد. كاردينال ريشه ليو از تشكيل يك اردو ثابت حمايت مينمود؛ زيرا به نظر وي، اين اقدام، نجيب زادگان را كنترول ميكرد. روسو همواره ميگفت، جنگ همان اندازه كه عليه ديگر كشورهاست بر ضد اتباع خودي نيز هست: )هر كسي ميتواند درك كند كه جنگ و پيروزي در خارج و زورگويي و استبداد در داخل پشتيبان يكديگرند و معمولاً پول و نفرات از رعايا و خلق تحت سلطه به ميل حاكمان گرفته ميشود تا كشورهاي ديگر را نيز تحت يوغ خود بياورند. در يك كلام، هر كس ميتواند ببيند كه شاهزادگان متجاوز دستكم به همان ميزان كه آتش جنگ را بر ضد دشمنان خود ميافروزند، عليه رعاياي خود نيز اعلام جنگ ميكنند. در نتيجه، سرنوشت كشور غالب از كشور مغلوب چندان بهتر نيست(. هرچند ادعا ميشد كه هدف از جنگ تأمين منافع ملي، منطقي و معقول است، در تمامي دوره ها، به انگيزه هاي بيشتري براي القاي حسن وفاداري افراد و ترغيب آنان به جانفشاني و به خطر انداختن زندگيشان نياز بوده است. براي نمونه، تمايلات و منافع مذهبي، اردو نوين كرامول، يعني قديم يترين نمونه از نيروي حرفهاي مدرن را پديد آورد. همچنين، اين كليساي لوتران بود كه باعث موفقيت هاي پروس شد.

جنگ از قالب يك فعاليت خشونت آميز كم و بيش مستمر و پيوسته به صورت رويداد منفصل و گسست هاي درآمد و در حكم نوعي انحراف از سير تكاملي به سمت ايجاد جامعه مدني البته، نه در مفهوم شهروندان شركت كننده و نهادهاي غيردولتي سازمان يافته، بلكه به معناي امنيت هر روز، آرامش داخلي، احترام به قانون و عدالت در نظر گرفته شد. همچنين، مردم نيز توانستند مفهوم صلح پايدار را درك كنند. هرچند بسياري از انديشمندان بزرگ ليبرال به رابطه بين تحكيم و تقويت حكومت و جنگ پي برده بودند، در عين حال، اين مسئله را نيز پيشبيني ميكردند كه افزايش تبادلات بين كشورها و اعتماد هر چه بيشتر حكومتها به مردم آگاه به ايجاد اروپايي منسجمتر و دنيايي آكنده از صلح بيشتر خواهد انجاميد كه همانا گسترش جامعه مدني به آن سوي مرزهاي مملكت است. گذشته از آن، كانت در سال ۱۷۹۵ بدين مسئله اشاره كرد كه جامعه جهاني به قدري كوچك شده است كه )اگر، حقي در نقطهاي از جهان پايمال شود در نقاط ديگر احساس خواهد شد(.

كلاوزويتز نگارش كتاب در باب جنگ را در سال ۱۸۱۶، يعني يك سال بعد از پايان جنگهاي ناپلئون شروع كرد. كتاب وي عميقاً تحت تأثير تجربياتش درباره شركت در جنگ و سپس اسارت است. جنگهاي ناپلئون نخستين جنگهاي مردمي به شمار ميآيند. وي طرح خدمت وظيفه يا سربازگيري را در سال ۱۷۹۳ پايه ريزي كرد. در سال ۱۷۹۴، نيروي نظامي تحت امر وي با بيش از ۱۱۶۹۰۰۰ نفر بزرگترين نيروي نظامي به شمار ميرفت كه تا آن زمان در اروپا تشكيل شده بود.  موضوع و درونمايه اصلي كتاب، به ويژه فصل نخست كه به عقيده كلاوزويتز تنها فصل كامل كتاب است، ارباب جنگ و گرايش جنگ به افراط و تفريط ميباشد. مطابق نظر او جنگ سه سطح دارد: سطح حكومتي يا مقامات سياسي؛ سطح اردو يا جنرالها؛ سطح مردم. به طور عموم، ميتوان گفت كه هر يك از اين سه سطح به ترتيب بر اساس منطق و استدلال، شانس، استراتژي و احساسات عمل ميكنند. طبق اين دسته بندي سه گانه بود كه كلاوزويتز مفهوم جنگ خود را مطرح كرد. در بهترين تعبير اين نوع جنگ را مفهومي هگلي، انتزاعي يا آرماني ميدانند؛ اين گرايش ذاتي و دروني جنگ است كه ميتوان آن را از منطق سه سطح مختلف اجتماع به دست آورد.

جنگ براي خود ماهيت ويژهاي دارد كه با واقعيات تجربي مغاير است.  اين منطق برحسب سه دسته اقدام متقابل بيان ميشود. در سطح سياسي، حكومت همواره در راه رسيدن به اهدافش با مقاومت روبه روست و به همين دليل ناچار است كه فشار بيشتري را وارد آورد. در سطح نظامي، هدف بايد خلع سلاح رقيب در راه رسيدن به هدف سياسي باشد، در غير اين صورت، همواره خطر ضدحمله وجود دارد. سرانجام اينكه، قدرت اراده به احساسات عمومي متكي است؛ زيرا، جنگ هيجان و خصومتي را برميانگيزد كه شايد مهار نشدني باشد. از نظر كلاوزويتز، جنگ فعاليتي عقلاني و منطقي است؛ حتي اگر احساسات و عواطف نيز در آن دخيل باشند و در مسير آن به خدمت گرفته شوند.

از اين نظر، جنگ فعاليت مدرني است كه مبناي آن ملاحظات دنيوي ميباشد و به تحريمها و ممنوعيتهاي ناشي از تصورات غيرعقلاني درباره جهان محدود نميشود. جنگ واقعي و جنگ انتزاعي از دو نظر با يكديگر متفاوتاند: سياسي و نظامي. نخست اين كه ممكن است اهداف سياسي جنگ محدود يا پشتوانه مردمي آن كافي نباشد: )هر اندازه هيجان پيش از جنگ، خشونتبارتر باشد، جنگ به قالب انتزاعي خود نزديكتر، پيشروي آن در راستاي نابودي دشمن سريعتر، سازگاري اهداف نظامي و سياسي با يكديگر بيشتر، جنگ نظامي تر و غيرسياسي تر (ولي انگيزهها و تنشها كمرنگتر) و همسويي طبيعي عنصر نظامي (زور) با عنصر سياسي كمتر و در نتيجه، انحراف جنگ از مسير طبيعي خود كمتر خواهد بود(.  دوم اين كه، يكي از ويژگيهاي هميشگي جنگ آن چيزي است كه كلاوزويتز بدان اصطكاك ميگويد. اين ويژگيها عبارت اند از: مشكلات پشتيباني، اطلاع رساني ضعيف، وضعيت نامناسب هوا، بي نظمي، زمين ناهموار، سازماندهي ناقص و ... همه اين موارد روند جنگ را كُند ميكنند. در نتيجه، جنگ طبق نقشه هاي روي كاغذ پيش نميرود. به گفته كلاوزويتز، جنگ ابزاري است كه عناصري چون عدم قطعيت، انعطاف ناپذيري و شرايط پيشبيني نشده جايگاه خاص خود را در آن دارند. جنگ واقعي حاصل كشمكش محدوديتهاي سياسي، عملي و گرايش دروني نسبت به جنگ است. طبق نظريات گذشته، با افزايش نيروها، سازماندهي و فرماندهي آنها توسط يك نفر مشكل و مشكل تر ميشد. به همين علت، نياز فزايندهاي به يك نظريه استراتژيك كه هم بتوان آن را مبناي گفتمان مشتركي درباره جنگ قرار داد و هم بتوان با آن جنگ را سازماندهي كرد احساس ميشد.

 به گفته سيمكين، به زباني تخصصي نياز بود تا بتوان دكترينهاي نظامي مشترك و آنچه را بعدها به روندهاي عملياتي معيار مشهور شد هدايت و رهبري كرد.  كلاوزويتز پايه گذار تفكر استراتژيك است؛ تفكري كه در قرنهاي نوزدهم و بيستم توسعه يافت. دو نظريه فرسايش و رزمايش جنگ نخستين بار در كتاب در باب جنگ وي در كنار مباحثي در زمينه تهاجم و دفاع و همچنين تجمع و تفرق مطرح شدند. نظريه فرسايش بدان معناست كه پيروزي با فرسودن و خسته كردن قواي دشمن و وارد آوردن ميزان بالايي از تلفات يا ميزان بالايي از فرسايش حاصل ميشود. اين نظريه معمولاً با استراتژيهاي دفاعي و تجمع زياد نيرو در ارتباط است. نظريه رزمايش به غافلگيري و پيشدستي بستگي دارد. از اين نظر، تحرك و تفرق براي ايجاد ابهام و افزايش سرعت مهم هستند. به گفته كلاوزويتز، اين دو نظريه لزوماً مكمل يكديگرند. بدين ترتيب، مشكل بتوان از راه فرسايش به يك پيروزي قاطع دست يافت. در عين حال، استراتژيي كه مبناي آن رزمايش است در نهايت، براي كسب موفقيت مستلزم برتري نيروهاست.

مهمترين نتيجه هاي كه ميتوان از اين كتاب در باب جنگ گرفت اهميت برخورداري از نيروي قاطع و آمادگي به كارگيري نيروست. همين نكته به ظاهر ساده در زمان نگارش كتاب مزبور، يعني قرن هجدهم، اصلاً بديهي نبود. در قرن هجدهم، براي آن كه نيروهاي حرفوي حفظ شوند با قضيه جنگ با احتياط برخورد ميشد. گرايش، بيشتر به سمت اجتناب از درگيري بود، محاصره هاي دفاعي به حملات تهاجمي ترجيح داده ميشد، كشمكشها در طول فصل زمستان متوقف و عقب نشيني هاي استراتژيك نيز امر متداولي بود.  از نظر كلاوزويتز، نبرد عبارت بود از يك اقدام جنگي واحد و لحظه تعيين كنندهاي كه وي آن را با پرداخت پول در بازار مقايسه ميكرد. بسيج نيروها و اعمال زور از مهمترين عوامل تعيين كننده نتيجه جنگ به حساب ميآمدند. به اعتقاد ويِ، از آنجا كه استفاده از قدرت فيزيكي تا حد نهايت به هيچ وجه با استفاده از عقل و منطق منافاتي ندارد، پس آن كه بدون هيچ ترسي، از زور استفاده ميكند و به خونهاي ريخته شده در اين راه نيز بياعتناست بايد بر حريف غلبه كند، البته، در صورتي كه حريف از اين نظر اقتدار كمتري داشته باشد. بدين ترتيب، طرف نخست، قانون را به دومي تحميل ميكند و هر دو به افراطكاري كشيده ميشوند. در اين بين، تنها محدوديتي كه وجود دارد ميزان نيروي خنثي كنندهاي است كه هر دو طرف از آن برخوردارند.

جنگ به سبك ناپلئوني يعني جنگي كه در آن كليه مردم يک کشور بسيج ميشوند، تا زمان جنگ جهاني اول تكرار نشد. با وجود اين، تحولات چندي در طول قرن نوزدهم موجب شد طرح كلاوزويتز درباره جنگ مدرن يك قدم به واقعيت نزديكتر شود. پيشرفت شگرف فناوري صنعتي يكي از تحولات مزبور بود كه به تدريج، در حوزه نظامي هم به كار گرفته شد. از جمله مهمترين آنها ميتوان به توسعه راه آهن و تلگراف كه بسيج گسترده تر و سريع تر اردورا امكان پذير كرد اشاره نمود. همين تكنيك ها در جنگ فرانسه و پروس نيز كه به يكپارچگي آلمان در سال ۱۸۷۱ انجاميد، در ابعاد وسيعي، به كار گرفته شد. انبوه اسلحه، به ويژه سلاحهاي كوچك، براي نخستين بار در ايالات متحده توليد شد. از اين رو، جنگهاي داخلي امريكا غالباً نخستين جنگهاي صنعتي تاريخ به شمار ميآيند.

توسعه تکنالوژي نظامي يكي از عوامل گسترش فعاليتهاي حكومتي تا قلمروي صنعت بود. مسابقه تسليحاتي در زمينه جنگ افزارهاي دريايي در اواخر قرن نوزدهم ظهور كرد و پيدايش آن چيزي را نشان داد كه بعدها، به مجتمع صنعتي - نظامي آلمان و انگليس معروف شد. افزايش اهميت مسئله اتحاد و پيمان بين كشورها بود. اگر بپذيريم كه در جنگ، برخورداري از نيروي قاطع و كوبنده از مهمترين عوامل است، پس اين امكان وجود دارد كه آن را از راه پيمان و اتحاد تقويت كرد. با پايان قرن نوزدهم، انعقاد پيمان رواج يافت. همين موضوع يكي از دلايل مهم مشاركت كليه قدرتهاي بزرگ آن زمان در جنگ جهاني اول بود.

تدوين مقررات و قوانين مربوط به جنگ بود كه در اواسط قرن نوزدهم، با بيانيه پاريس (۱۸۵۶) مشتمل بر قوانين مربوط به تجارت دريايي در زمان جنگ پاي گرفت. در جريان جنگهاي داخلي آمريكا، يك حقوقدان برجسته آلماني به خدمت گرفته شد تا مجموعه قوانين معروف به قوانين ليبر، را تهيه و تنظيم كند. اين قوانين عبارت بود از مقررات و اصول اساسي جنگ در خشكي كه شورشيان را حريفاني بين المللي عنوان ميكرد. كنوانسيون ژنو مصوب ۱۸۶۴ كه هنري دونان، بنيانگذار صليب سرخ جهاني، آن را ارائه داد، بيانيه سن پترزبورگ در سال ۱۸۶۸، كنفرانسهاي لاهه در سال ۱۸۹۹ و ۱۹۰۷ و كنفرانس لندن در سال ۱۹۰۸، همگي سهم عمدهاي را در رشد ساختار حقوق بين المللي در رابطه با اداره جنگ و نحوه برخورد با اسيران، بيماران، مجروحان، غيرنظاميان و همچنين مفهوم ضرورت نظامي و تعريف سلاحها و تاكتيك هايي كه اين مفهوم را شامل نميشدند ايفا كردند.

هرچند مقررات مزبور هميشه رعايت نميشدند، توانستند در تعريف عناصر و اجزاي تشكيل دهنده جنگ مشروع و قانوني و مرز اعمال زور مؤثر واقع شوند. از جهاتي، اين قوانين و مقررات كوششي در راستاي حفظ مفهوم جنگ به منزله ابزاري منطقي در خدمت سياستهاي حكومت بود. اين تلاش در مقطعي انجام شد كه چيزي نمانده بود منطق جنگ و گرايشهاي افراطي آن همراه با توسعه روزافزون تکنالوژي به ويرانگريهاي هرچه بيشتر منجر شود. به طور خلاصه، جنگ مدرن كه در قرن نوزدهم شكل گرفت براي آن كه بتواند مجموعه عظيمي از نيرو را اداره كند جنگ بين حكومتها را با تأكيد فزاينده بر دامنه جنگ و تحركات انجام شده و نياز روزافزون به سازماندهي منطقي و دكترين علمي شامل ميشد. در كتاب كلاوزويتز، بين اصرار وي بر منطق و تأكيد بر اراده و احساس، همواره كشمكش وجود دارد. نوابغ و قهرمانان نظامي، شخصيتهاي اصلي كتاب در باب جنگ هستند. احساساتي چون وطنپرستي، شرافت و شجاعت، بخشي از ساختار كتاب مزبور را تشكيل ميدهند. در عين حال، نتيجه گيريهاي نويسنده درباره ماهيت ابزاري جنگ، اهميت مسئله دامنه جنگ و نياز به تصور تحليلي از جنگ اهميت مشابهي دارند. در واقع، تضاد بين عقل و احساس، هنر و علم، فرسايش و رزمايش، دفاع و تهاجم، ابزارگرايي و افراطگرايي مؤلفه هاي اصلي تفكر كلاوزويتز را تشكيل ميدهند. ميتوان گفت در قرن بيستم، اين كشمكش و تضاد به مرز فروپاشي رسيد.  جنگهاي نيمه اول قرن بيستم جنگهاي كاملي مشتمل بر بسيج وسيع و گسترده نيروهاي ملي، هم براي جنگيدن و هم براي حمايت از روند جنگ از راه توليد اسلحه و ضروريات جنگ بودند. احتمالاً كلاوزويتز نميتوانست از تركيب هولناك توليد انبوه سلاح، سياستهاي جمعي و ارتباطات گروهي هنگاميكه جنگ به كشتارهاي جمعي منتهي ميشد تصوري داشته باشد.

 با اين همه جنگهاي قرن بيستم، تعبير كلاوزويتز از جنگ كامل را تا نهايت تصور تحقق بخشيده و به كشف تسليحات هسته اي انجاميد؛ تسليحاتي كه ميتوانند از لحاظ نظري تخريب كاملي را بدون ايجاد درگيري پديد آورند. در عين حال، برخي از ويژگيهاي جنگهاي جديد پيش از اين در جنگهاي كامل قرن بيستم نيز سابقه داشته است. در جنگ كامل، حوزه دولتي سعي ميكند كل جامعه را در جنگ شركت دهد.  به همين علت است كه مرز بين حوزه دولتي و خصوصي از بين ميرود و به همان نسبت نيز مرز بين حوزه نظامي و غيرنظامي و نظاميان و غيرنظاميان نيز به تدريج از ميان برداشته ميشود. در جنگ جهاني اول، اهداف اقتصادي، اهداف نظامي و مشروعي بود و در جنگ جهاني دوم نيز، اصطلاح نسل كشي در نتيجه كشتار يهوديان به فرهنگ حقوقي وارد شد.  در جناح متفقين، بمباران بي هدف غيرنظاميان كه دامنه ويرانگري را تا ابعاد نسل كشي گسترش ميداد (حتي اگر اين ميزان با دامنه قتل عام هاييكه توسط نازيها انجام ميگرفت همخواني نداشت) بر اساس قاعده خورد كردن روحيه دشمن - يا به اصطلاح موجود در قوانين جنگ ضرورت نظامي - توجيه ميشد. هر اندازه جنگ تعداد بيشتري از مردم را در بر ميگرفت، توجيه آن در قالب منافع ملي - البته اگر اصلاً توجيهي داشت - پوشاليتر ميشد. جنگ، همان طور كه وان كره ولد ميگويد، دليلي بر اين ادعاست كه انسان، موجود خودخواهي نيست. هيچ نوع محاسبهاي كه به منافع فردي و كسب سود معطوف باشد نميتواند استقبال از خطر مرگ را توجيه كند. عامل اصلي رضايت بخش نبودن عملكرد اردوهاي مزدور كافي نبودن انگيزه هاي اقتصادي براي جنگيدن بود. همين موضوع درباره منافع مالي نيز صدق ميكند؛ مفهومي كه زاييده همان مكتب فكري پوزيتيويستي است كه اقتصاد مدرن را پايه گذاري كرد. انسانها به دلايل شخصي گوناگوني مانند ماجراجويي، كسب افتخار، ترس، رفاقت، محافظت از خانه و خانواده ميجنگند، ولي خشونت اجتماعي مشروع و سازمان يافته به هدف مشتركي نياز دارد كه تمامي سربازان بدان اعتقاد داشته و در آن با ديگران شريك باشند. اگر قرار است كه سرباز، قهرمان و نه جنايتكار باشد بايد براي تمركز انرژي و ترغيب وي به كشتن و كشته شدن توجيهاتي قهرمانانه ارائه شود.

در جنگ جهاني اول، حس وطنپرستي به ظاهر آن قدر قوي بود كه مردم را به فداكاري وادارد و ميليونها جوان را داوطلب جنگ به نام پادشاه و مملكت كند. تجربه وحشتناك جنگ مزبور به دلسردي و نااميدي و توجه به دلايل انتزاعي قويتر منجر شد، يعني آنچه گلنر، از آن به منزله اديان دنيوي ياد ميكند. جنگ جهاني دوم براي متفقين واقعاً جنگي عليه شر و بدي بود؛ همه كشورها براي شركت در اين جنگ بسيج شده بودند. اين بار، متفقين با نام دموكراسي بر ضد فاشيسم و نازيسم براي محافظت از كشور خود ميجنگيدند.  در جريان جنگ سرد نيز، ايدئولوژي هايي از همين نوع براي توجيه تداوم مسابقه تسليحاتي به كار گرفته شد و جنگ مزبور را براي توجيه خطر كشتار دسته جمعي، به منزله جدال خوب و بد در چارچوب تجربه زمان جنگ تصوير كرد. شايد مهمترين دليل شكست دخالتهاي نظامي پس از جنگ جهاني، به ويژه مداخله آمريكا در ويتنام و مداخله شوروي در افغانستان، اين بود كه چنين توجيهي نه قانع كننده و نه كافي است. هرچند موانعي كه از موفقيت اقدامات ضد شورش جلوگيري ميكردند به تفصيل بررسي شده اند،مسئله اصلي اين است كه در اين زمينه، سرباز احساس قهرماني نميكرد. كشورهاي مزبور ممالكي دورافتاده بودند كه در آن جا، حق يا ناحق بودن مواضع آنچنان واضح و آشكار نبود و حداكثر قضيه اين بود كه سربازان خود را آلت دست سياستمداران در بازي سياسي سطح بالايي احساس ميكردند كه از آن سردرنميآورند و حداقل اينكه خود را جنايتكار ميدانستند. در ايالات متحده، مقامات سياسي نسبت به افكار عمومي بسيار حساس اند. به همين دليل، اين تجربه باعث شد كه ديگر هيچ كس حاضر نشود جان مردم را در اين راه به خطر بيندازد. اين موضوع به تدوين استراتژي هايي منجر شد كه بيشتر به قدرت هوايي متكي بودند، چرا كه از اين راه ميتوان بدون به خطر انداختن جان مردم اعمال فشار كرد، يعني همان جنگي كه ادوارد لاتواك. آن را جنگ دوران فراقهرماني ميخواند.  گابريل كالكو در اثر ماندگار خود درباره جنگهاي قرن بيستم مينويسد كه همواره افراد انگشت شماري كه به يك نوع جهل پذيرفته شده از جانب اجتماع مبتلا هستند آتش جنگ را ميافروزند. عملكرد رهبران سياسي در چارچوب آرا و عقايد اجماع نخبگان است و مخالفان را به آن راهي نيست. در نتيجه، همين امر انتقال اطلاعات كذب و اوهام گمراه كنندهاي را درباره ملزومات جنگ موجب ميشود. استدلال وي براي اين مدعا كه احتمال درگيري حكومت هاي دموكراسي با يكديگر خيلي كم است پشتوانه محكمي به حساب ميآيد. بيترديد، هرچه رهبران بيشتر احساس مسئوليت كنند وارد شدنشان به ماجراهاي خطرناك بعيدتر به نظر ميرسد، اما در قضيه جنگ جهاني اول، احتمالاً بيخردي و جهل رهبران سياسي به مردم معمولي نيز سرايت كرده بود.

 در جريان جنگ جهاني دوم، دستكم در كشور انگليس، افكار عمومي شايد بيش از رهبران سياسي آرام، طالب جنگ بود، ولي شركت در جنگ، تازه اول كار است.  آنچه در ادامه و پيگيري جنگ اهميت دارد ميزان درك هدف آن سوي كساني است كه جنگ را قانوني ميدانند و در آن شركت ميكنند. جنگ فعاليت متناقضي است كه از سويي نهايت انسجام، نظم اجتماعي سازمان يافته، انضباط، سلسله مراتب و اطاعت را داراست است و از سوي ديگر مستلزم وفاداري، ايثار و اعتقاد تمامي افراد است. در دوران پس از جنگ، روشن شد كه عوامل اندكي براي مشروعيت بخشيدن به جنگ و تشويق مردم به فداكردن جانشان وجود دارد. در واقع، اين مسئله كه جنگ پديده غيرمشروعي است بعد از ضايعه جنگ جهاني اول پذيرفته شد كه توافقنامه بريان كلوگ، استفاده از جنگ را به منزله، ابزار سياست، بجز در مقام دفاع از خود ممنوع اعلام كرد. اين ممنوعيت در جريان محاکم نورنبرگ: و توكيو كه در آنها رهبران آلمان و جاپان به جرم برنامه ريزي براي جنگ تجاوزكارانه محاكمه شدند تقويت گرديد و در فهرست منشور سازمان ملل، قرار گرفت. امروز به نظر نميرسد كه كسي با اين مسئله مخالف باشد كه استفاده از زور تنها زماني توجيه پذير است كه يا در مقام دفاع از خود باشد يا آن كه از سوي جامعه بين المللي، به ويژه شوراي امنيت سازمان ملل تأييد شده باشد. در جنگ اول جهاني ميزان بهره برداري از فنون و شيوه هاي جنگ مدرن به شدت كاهش يافته بود. کشتي هاي جنگي عظيمي كه در قرن نوزدهم به كار گرفته ميشدند ديگر در جنگ جهاني اول، كاربرد نداشتند.آنچه اهميت داشت برخورداري از قدرت آتش در ابعادي وسيع و گسترده بود. جنگ جهاني اول جنگي تدافعي و فرسايشي بود كه در جريان آن، جوانان رزمندهاي كه تحت فرماندهي جنرالهاي تحصيل كرده در مكتب تفكر استراتژيك قرن نوزدهمي ميجنگيدند (يعني تفكري مبني بر اعمال بيمهاباي زور)، با تفنگ هاي  دشمن قتل عام ميشدند. در اواخر جنگ، به كارگيري تانك و طياره ، نفوذ تهاجمي را امكان پذير كرد و زمينه هاي نوعي جنگ رزمايشي را كه ويژه جنگ جهاني دوم بود فراهم آورد.

در دوران پس از جنگ، افزايش قابليت كشندگي و دقت كليه مهمات كه تا اندازهاي از انقلاب در صنعت الكترونيك ناشي شده، به شدت سطح آسيب پذيري كليه سيستمهاي تسليحاتي را بالا برده است. در حال حاضر، به كارگيري سكوهاي تسليحاتي جنگ جهاني دوم فوق العاده گران تمام ميشود. در نتيجه، از كاربرد آنها به دليل هزينه و مقتضيات پشتيباني و همچنين نبود پيشرفت در قابليت هاي اجرايي اين نوع تسليحات كاسته شده است.

 مشكلات مربوط به بسيج و انعطاف پذيري نيروها و همچنين خطرات ناشي از فرسايش آنها در دوران پس از جنگ چند برابر شده و انجام عملياتي عمدهاي را مگر بر ضد دشمني كاملاً ضعيفتر عملاً ناممكن كرده است. از آن جمله ميتوان به جنگ مجمع الجزاير فالكلند، در سال ۱۹۸۲ يا جنگ خليج فارس در سال ۱۹۹۱ اشاره كرد. بديهي است كه نقطه پايان خط سير جنگ مدرن در زمينه تکنالوژي سلاحهاي كشتار جمعي، به ويژه سلاحهاي هسته اي است. جنگ هسته اي مشتمل بر اعمال زور در حد نهايت در ظرف يك دقيقه است، اما آيا هيچ هدف منطقي ميتواند به كارگيري چنين سلاحهايي را توجيه كند؟ در دوران پس از جنگ، بسياري از انديشمندان استراتژيك با اين مسئله دست و پنجه نرم كرده اند كه آيا به كارگيري سلاحهاي هسته اي فرض حاكم بر جنگ مدرن (منافع ملي) را از اعتبار ساقط نميكند؟  سرانجام اينكه در دوران پس از جنگ پيمانها به اندازهاي محكم شده بودند كه ديگر مرز بين امور داخلي و خارجي هم از بين رفته بود. پيش از آن و در زمان جنگ جهاني دوم معلوم شد كه دولتهاي ملي نميتوانند به تنهايي و به صورت يكجانبه بجنگند. در نتيجه، اين درس عبرت را در انعقاد پيمانهاي پس از جنگ مورد توجه قرار دادند. سيستم هاي فرماندهي هماهنگ در حوزه نظامي كارها را تقسيم كردند. بر اين اساس، تنها ابرقدرتها حق داشتند به صورت مستقل جنگهاي همه جانبه برافروزند. اصولاً در دوران پس از جنگ، كشورهاي اروپايي يكي از شاخصه هاي اصلي استقلال را كه همانا انحصار خشونت سازمان يافته و مشروع بود كنار نهادند و دستكم در اروپاي غربي، آنچه در واقع يك جامعه مدني در حال گذار را تشكيل ميداد به گروهي از كشورها سرايت پيدا كرد. اين يافته علوم اجتماعي كه حكومتهاي دموكراتيك هرگز با يكديگر به جنگ نمي پردازند مسئلهاي است كه به شدت درباره آن بحث ميشود.

جالب آنكه از موضوعي كه بحث نميشود اتحاد نيروهاي نظامي در ابعاد فراملي است ؛ اتحادي كه عملاً ميتواند از وقوع جنگها جلوگيري كند. كلاوزوف، در زمينه انقلاب هايي كه در سال ۱۹۸۹ در اروپاي شرقي به وقوع پيوستند به نكته مشابهي اشاره ميكند و دليل مسالمت آميز بودن آنها را اتحاد نيروهاي نظامي عضو پيمان ورشو ميداند. البته، همين امر علت مستثني بودن كشور رومانيا را نيز نشان ميدهد.  در خارج از محدوده پيمانها، شبكه هاي از ارتباطات نظامي از راه انعقاد پيمانهاي ضعيف تر، تجارت اسلحه، تدارك پشتيباني و تعليمات نظامي و يك سلسله روابط تجاري پديد آمد كه از وقوع جنگ به طور يكجانبه جلوگيري ميكرد. از سال ۱۹۴۵ به بعد، ديگر كمتر بين كشورها جنگي رخ داده (از جمله جنگ هند و پاكستان، يونان و تركيه، اسرائيل و كشورهاي عرب) كه آن هم معمولاً با مداخله ابرقدرتها حل و فصل شده است. اما استثنايي كه اين قاعده را ثابت ميكند مورد ايران و عراق است. جنگ اين دو كشور هشت سال به طول انجاميد و امكان شروع يكجانبه آن هم به دليل وجود درآمدهاي نفتي دور از ذهن نبود.

كمرنگ شدن مرز بين امور دولتي و خصوصي، نظامي و غيرنظامي، داخلي و خارجي حتي مرز خود جنگ و صلح را نيز ترديد آميز كرده است. جنگ جهاني دوم جنگي كامل و آميزهاي از جنگ، حكومت و جامعه بود؛ آميزهاي كه وجه مشخصه جوامع استبدادي به شمار ميرفت. جنگ سرد، به نوعي جنون جنگ دائمي را كه مبناي آن نظريه بازدارندگي بود استمرار بخشيد؛ نظريه مزبور به بهترين وجهي تحت عنوان جنگ صلح است در كتاب ۱۹۸۴ جورج اورول، متجلي شده است. هرچند جنگ سرد از واقعيت جنگ پرهيز ميكرد ولي توانست فكر آن را زنده نگه دارد. حفظ اردوهاي ثابت بزرگ كه از راه پيمانهاي نظامي به يكديگر ميپيوندند، تداوم مسابقه تسليحاتي در زمينه جنگافزارهاي پيشرفته و همچنين سطح هزينه هاي نظامي كه تا آن هنگام در زمان صلح تجربه نشده بود بايد ضمانتي براي برقراري صلح باشند؛ زيرا، هيچ جنگ سنتي در خاك اروپا به وقوع نپيوست.

در عين حال، جنگهاي بسياري در سرتاسر دنيا و از جمله اروپا به وقوع پيوسته كه نسبت به جنگ جهاني دوم قربانيان بيشتري داشته است، اما چون با تصور ما از جنگ مطابق نيست از آنها صرف نظر شده است. جنگهاي نامنظم و غيررسمي نيمه دوم قرن بيستم، كه با جنبشهاي مقاومت زمان جنگ و جنگهاي چريكي مايو تسه تونگ، و جانشينان وي آغاز شد منادي انواع جديدي از جنگ بودند. عوامل، تكنيكهاي متقابلي كه از خلال جنگهاي مدرن پديد آمدند به مبنايي براي شيوههاي جديد اعمال خشونت اجتماعي سازمان يافته تبديل شدند. در جريان جنگ سرد، هويت اين قبيل جنگها به علت وجه غالب منازعه شرق و غرب پوشيده ماند و در حكم بخش جنبي منازعه مركزي در نظر گرفته شد.

حتي پيش از پايان جنگ سرد، (جنگي كه باعث شد خطر وقوع جنگ مدرن ديگري واقعاً از بين برود)، به تدريج از موضوعي آگاه شديم كه لاتواك آن را ستيزه جويي از نوع جديد مي نامد.انقلاب کبیر فرانسه طلیعه دار دوران جدیدی در تاریخ بشریت بود. از آن زمان تا کمون پاریس، ۱۷۸۹ تا ۱۸۷۱، یکی از انواع جنگ، جنگ دارای ماهیت بورژوازی – مترقی و آزادی ملی بود. به بیان دیگر، محتوای اصلی و مفهوم تاریخی اینگونه جنگها براندازی حکومت مطلقه و فئودالیسم، واژگون کردن ساختارهای چنین نظامی، سرنگون کردن بیداد بیگانگان بود. بر این اساس، چنین جنگهائی مترقی محسوب شده و در طول جنگهای اینچنینی، همه افراد صادق، دمکراتهای انقلابی، و همچنین سوسیالیستها خواهان پیروزی آن کشوری (آن بورژوازی) بودند که کمکی جهت سرنگونی و تضعیف خطرناکترین بنیانهای فئودالیسم، حکومت مطلقه و بیدادگری علیه سایر ملل محسوب می شد.

برای مثال جنگ انقلابی برپا شده توسط فرانسه دارای ماهیت غارت و تسخیر مناطق بیگانه توسط فرانسویان بود اما این مسئله هیچ تغییری در اساس ویژگی تاریخی چنین جنگهائی نمیدهد که باعث نابودی و خرد کردن فئودالیسم و نظام مطلقه، در پهنهء اروپای قدیم و سوار بر گردهء رعایا شدند. در جنگ فرانسه – پروس ، آلمان فرانسه را مورد غارت قرار داد، اما این مسئله اساس ويژگی تاریخی این جنگ را دگرگون نمی کند،  جنگی که دهها میلیون آلمانی را از انقیاد فئودالیستی و بیدادگری دو مستبد، تزار روسیه و ناپلئون سوم، آزاد نمود.

تفاوت جنگ تجاوزگرانه و جنگ دفاعی: دوران ۱۷۸۹-۱۸۷۱ شیارهای عمیق و خاطرات انقلابی به جا گذاشت. پیش از سرنگونی فئودالیسم، حکومت مطلقه و سلطهء بیگانگان، پیشرفت مبارزات کارگران صنعتی جهت سوسیالیسم ممکن نبود. زمانیکه از مشروعیت «جنگ دفاعی» در رابطه با جنگهای چنین دورانی سخن می رود، همواره سوسیالیستها بطور دقیق چنین موضوعاتی  که به بلوغ انقلاب علیه شرایط قرون وسطائي و نظام ارباب رعیتی منجر گردید را در نظر دارند. منظور سوسیالیستها از مقولهء «دفاعی» همواره جنگ «عادلانه» به این مفهوم است (و. لیبکنشت یکبار دقیقا این اصطلاح را بکار برد). صرفا بر مبنای چنین مفهومی است که سوسیالیستها جنگهای «جهت دفاع از میهن»، و یا جنگ «دفاعی» را مشروع، مترقی و عادلانه قلمداد کرده و می کنند.  برای مثال اگر فردا، مراکش به فرانسه اعلان جنگ دهد، هندوستان به انگلستان، ایران یا چین به روسیه، و سایر نمونه های اینچنینی، چنین جنگهائی صرف نظر از اینکه کدام کشور مبادرت به آغاز جنگ کرد، «عادلانه» و «دفاعی» محسوب میشوند و هر سوسیالیستی خواهان پیروزی طرف مورد انقیاد، وابسته، و در شرایط نا برابر با سلطه گر، صاحب برده و قدرت «بزرگ» یغماگر خواهد بود. اما تصور کنید برده داری که ۱۰۰ برده دارد به جنگ با برده داری که ۲۰۰ برده دارد پرداخته و خواهان تقسیم «عادلانه» تر  بردگان شود. بطور واضح، بکارگیری مقوله جنگ «دفاعی»، یا جنگ «جهت دفاع از میهن» در چنین موردی به لحاظ تاریخی غلط، و در عمل اغفال محض عوام، افراد جاهل و کم خرد توسط برده دار زیرک است.

در ایام کنونی دقیقا از چنین راهی است که بورژوازی امپریالیست با استفاده از ابزاری مانند «ایدئولوژی ملی» و مقولهء «دفاع از میهن» مردم فریبی کرده و در جنگ کنونی به استحکام و تقویت برده داری می پردازد.

چيزهايي مانند آزادي، دموكراسي، فرديت، كه ارزش‌هاي غربي ناميده مي‌شوند، از ديد مردم حرف‌هاي  ميانخالي تلقي مي‌شوند زيرا برگزيدگان خود آنها تمايل چنداني به رسانه‌هاي آزاد و دموكراسي ندارند. در غرب، ناموفق ماندن اقتصاد و نبود وحدت اجتماعي كه به اين مطلب اشاره كنند كه نخبگان حاكم، اغلب به كمك غرب به مواضع خود دست يافته‌اند و سركوب مخالفان در بسياري موارد، دست كم با موافقت كشورهاي غربي صورت مي‌پذيرد. در عين حال، درباره‌ي تلاش‌هاي مستقل براي يافتن راه حل مسايل در اين مناطق، براساس معيارهاي غربي ـ كه معيارهاي جهاني قلمداد شده‌اند ـ داوري مي‌كنند. از جمله‌ي اين معيارها، فردگرايي به منزله‌ي نحوه‌ي زندگي است. فردگرايي، در يك بافت خانوادگي كه همه‌ي اعضا براي حفظ موجوديت خود بايد سهمي در آن ادا كنند، نه واقع‌بينانه است و نه درست.

جيمز زوگبي، پژوهشگر آمريكايي در يك تحقيق گسترده در هشت كشور كه اكثريت جمعيت آنها را مسلمانان تشكيل مي‌دهند، پرسش‌هايي درباره‌ ارزش‌ها، برداشت‌هاي سياسي و اهداف انسان‌ها طرح كرد. او به اين نتيجه رسيد كه آنها «غرب» را دشمن خود نمي‌دانند. پرسش شنوندگان به روشني بين ارزش‌هايي مانند آزادي و دموكراسي ـ كه اكثريت مردم به آنها ارج مي‌نهند ـ با اقدامات سياسي مشخص از جمله عملكرد دولت ايالات متحده آمريكا، كه از نظر مردم مردود است تفاوت مي‌گذارند. الگوي پيشرفت و توسعه‌ي غرب نتايج ويرانگر اجتماعي و اقتصادي در بردارد. بسياري از كشورها به شدت در معرض تأثير روند جهاني شدن بوده‌اند. ميليون‌ها انسان زير فقر زندگي مي‌كنند. خانواده‌هاي بزرگ كه تأمين اجتماعي به اعضاي خانواده اعطا مي‌كردند، در اثر مهاجرت از دهات از هم گسيخته‌اند. بسياري از كشورها توانايي فراهم آوردن تأمين اجتماعي را از طريق تأسيسات عمومي ندارند.

برداشت ناقص از مبحث رابطه‌ي بين فرهنگ‌ها در اروپا و آمريكا داراي سابقه‌اي طولاني است. دانيل فراي، كه در پژوهش در حوزه‌ي كشمكش‌ها تخصص دارد، در دوران جنگ سرد الگوي ادراكي ناقص و نمونه‌واري را تشريح كرده است كه به تصوير مجسم دشمن تبديل و سپس سناريوي تهديدي براساس آن تدارك مي‌شود و مورد بهره‌برداري قرار مي‌گيرد. اين الگوها، پس از پايان گرفتن كشمكش‌ بلوك‌ها، در اساس بي‌تغيير باقي مانده و به «اسلام» منتقل شده‌اند. فيلم‌هاي مستند تلويزيوني، خبرهاي روزنامه‌ها و تفسيرهاي سياسي درباره‌ي اسلام در جريان اولين جنگ آمريكا عليه عراق، همان الگوي نمونه‌وار را نشان دادند. كشمكش‌ها با استفاده از تصاويري كه از طريق رسانه‌ها پخش مي‌شوند (مانند فاجعه‌هاي طبيعي از جمله آتش سوزي‌ها، طوفان‌ها و غيره يا از حيات وحش به مثابه‌ي زادگاه خشونت) محتوايي غيرعقلايي پيدا كرده‌اند و جبري جلوه داده مي‌شوند. اما نكته‌ي جالب توجه در اين بين، تعويض عبارت «هجوم سرخ» با «هجوم اسلام» است. از ديد غربيان، جوامع غربي «آزاد»، «دموكرات» و «قانونمند»اند و «كثرت‌گرايي»، «فرديت» و «خودسازي» (حتي براي زنان) در اين جوامع ميسر است. ادعاي واقعيت در اين زمينه به ندرت از يكديگر تفكيك مي‌شوند. به اين برداشت، تصوير واژگونه‌اي از بيگانگان اضافه مي‌شود. جوامع اسلامي «عقب‌مانده»، «ما قبل مدرن»، «قرون وسطايي» و «متعصب‌»اند و «زنانشان تحت ستم قرار دارند». اين برداشت‌هاي نادرست به احكام نادرست‌تري منجر مي‌شوند: «آنها از ما نفرت دارند، زيرا ما آزاديم!» آنها از نحوه‌ي زندگي ما متنفرند»، «مي‌خواهند ما را نابود كنند».يكي ديگر از برداشت‌هاي نادرست، در زمينه تناسب قدرت‌هاي واقعي است. تلقي اسلام‌گرايي همچون خطري براي دنياي آزاد، امكان چشم فرو بستن بر تناسب قدرت در جهان را فراهم مي‌آورد، به اين ترتيب، فراموش مي‌شود كه غرب، غير از تسلط اقتصادي و نظامي، از لحاظ فرهنگي نيز بر جهان تسلط دارد.

در واقع، كشورهاي غيرغربي دلايل قوي‌تري در دست دارند براي اين كه خود را مورد تهديد احساس كنند. كمتر از بيست وچهارساعت پس از حملات يازده سپتامبر به آمريكا، متحدان اين كشور در ناتو گرد هم آمدند تا براساس ماده پنج اساسنامه، از متحد خود دفاع كنند (طبق اين ماده، حمله به يك عضو، به مثابه حمله به همه تلقي مي‌شود). هنگامي كه زمان اجراي اين ضمانت دفاعي، البته به شكل مبارزه نظامي در افغانستان به رهبري آمريكا فرارسيد، ناتو به خواسته‌ي آمريكا در حاشيه ماند. واشنگتن تصميم گرفت كه آنها به دلايل نظامي و سياسي اقدامي انجام ندهند. تنها آمريكا حق اعمال قدرت نظامي در آن سوي دنيا را داشت و واشنگتن خواهان مداخله‌ي سياسي هجده عضو ديگر ناتو در اين مبارزه نبود.  در پرتو اين تصميمات، برخي از ناظران تشكيك كرده‌اند كه آيا اصلاً ناتو در اين ماجرا نقشي ايفا كرد؟ در واقع، دلايل فراواني وجود دارد مبني بر اينكه اگر رهبران ناتو اقدامات ضروري را براي انطباق آن با شرايط متغير انجام ندهند، آينده‌ي اين اتحاديه مبهم خواهد بود. مبارزه در افغانستان نشان داد كه شكاف بزرگي ميان تواناهايي جنگي آمريكا و متحدانش وجود دارد و برخي در واشنگتن به اين اعتقاد رسيده‌اند كه انجام عمليات‌ها به تنهايي براي آمريكا آسان‌تر است، زيرا متحدان آن، براي كمك به آمريكا توان نظامي كمتري دارند و اگر در عمليات‌ها شركت كنند، تصميم‌گيري را نيز دشوارتر خواهند كرد. همچنين، آمريكا براي افزايش بودجه‌ي دفاعي سال ۲۰۰۳ به ميزان چهل وهشت ميليارد دالر (افزايش بيش از بودجه دفاعي هر كشور اروپايي)، اين شكاف توانايي‌ها را شديدتر نيز كرده است، بنابراين اگر جنگ عليه تروريسم به عمليات‌هاي نظامي آمريكا درمناطق دوردست منجر شود و اروپائيان مايل يا قادر به همراهي آمريكا نباشند، قدرت ناتو هرچه بيشتر كاهش خواهد يافت. با اين وصف، ناتو ديگر نقش مهمي نخواهد داشت، زيرا از كارآيي آن براي مأموريتي كه طراحي شده است، استفاده نخواهد شد، بلكه اين اتحاديه به منزله‌ي ابزارهاي اصلي مشاركت آمريكا در امور امنيتي اروپا باقي خواهد ماند. ناتو با گسترش خود نقش مهمي را در اتحاد قاره‌اي ايفا مي‌كند كه حدود پنجاه سال تقسيم شده بود. همچنين صلح را براي بالكان به ارمغان آورد كه بدون استقرار هزاران تن نيروهاي آن در منطقه، منازعات دهه‌ي نود همچنان ادامه مي‌يافت. اين اتحاديه با برنامه مشاركت براي صلح، قوي‌تر شده است.

ناتو همكاري نظامي خود را با كشورهاي آسياي مركزي كه برخي از آنها در جنگ افغانستان كمك‌هاي مهمي را به آمريكا ارائه دادند تقويت كرد. اين سازمان توانايي‌هاي عملياتي اعضايش را افزايش داده است تا آنها حتي بدون مشاركت سازمان مزبور نيز به همكاري نظامي با يكديگر بپردازند.

مانند جنگ متحدان عليه عراق در سال ۱۹۹۱ و بخشي از عمليات درداخل و اطراف افغانستان. همچنان كه جامعه‌ي بين‌الملل پس از پايان جنگ در افغانستان، راه‌هاي ثبات در افغانستان را بررسي مي‌كند، توانايي‌هاي طراحي و فرماندهي كنترول ناتو به منزله‌ي بهترين ابزار حفظ يك نيروي امنيتي غربي در درازمدت است. به طور خلاصه، در حالي كه جنگ عليه تروريسم مي‌گويد ديگر ناتو يك نهاد ژئوپوليتيكي اصلي مانند زمان جنگ سرد نيست، هنوز زود و كوته‌بينانه است كه بگوييم مأموريت آن به پايان رسيده و در آينده نقشي نخواهد داشت.ناتو چگونه بايد خود را با شرايط جديد وفق دهد؟ در پاسخ بدين پرسش بايد گفت، نخست رهبران اتحاديه بايد روشن كنند كه تهديدات جديد مانند تروريسم بين‌الملل براي اعضاي ناتو و مردمان آنها يك تهديد اساسي است. پيش از اين، رهبران ناتو در قالب يك مفهوم استراتژيك اعلام كرده بودند كه امنيت اتحاديه‌ بايد در شرايط جهاني نيز تحقق يابد. در نتيجه، لازم است با ديگر خطراتي كه مانند اشاعه سلاح‌هاي كشتارجمعي، تخريب منابع اساسي، تروريسم و خرابكاري ماهيت گسترده دارند، مقابله شود. ناتو در مفهوم استراتژيك ۱۹۹۹، تروريسم را در صدر تمامي خطرات عنوان كرده بود. البته نه بدين معني كه هر گونه عمل تروريستي با تهديد منابع انرژي مي‌تواند و بايد براساس ماده‌ي پنج اساسنامه (حمله به يك عضو مساوي با حمله به تمام اعضا و لزوم ارائه نيروها توسط همه براي مبارزه با آن) پاسخ داده شود، بلكه به معني شناسايي اين نكته است كه تحولات جهاني مي‌تواند منافع و ارزش‌هاي مشترك همه را به خطر بيندازد، درست مانند تأثير حمله به نيويارك و واشنگتن كه براي همه روشن است. حتي اگر طبق ماده‌ي پنج، در مقابل حمله به يك عضو، همه اعضاي ديگر تحت فرماندهي ناتو عمل‌ كنند، لازم است اين مفهوم كه حمله نظامي از خارج بايد تقويت و همبستگي در ميان اعضا موجب شود مورد تأكيد قرار بگيرد.

اعضاي ناتو، به ويژه اروپائيان بايد توانايي‌هاي نظامي خود را براي مأموريت‌هاي جديد آماده كنند. در اجلاس سران ناتو در اپريل ۱۹۹۹، متحدان ابتكار توانايي‌هاي دفاعي را براي بهبود توانايي نيروها از نظر استقرار، تحرك، پايداري و تأثيرگذاري مدنظر قرار دادند. آنها پنجاه وهشت زمينه را براي پر كردن شكاف‌هاي موجود شناسايي كردند، اما اين ابتكار بر هدف‌هاي سياسي مبتني نبود و تنها چند هدف به منصه ظهور رسيد. احتمالاً اروپائيان اين فهرست را به سه تا پنج گروه مهمات هدايت‌شونده، حمل‌ونقل هوايي، ارتباطات امن و سوخت‌گيري مجدد در هوا تقسيم و سپس خود را براي دستيابي بدين اهداف متعهد خواهند كرد. نه تنها متحدان اروپايي بايد توانايي‌هاي خود را براي پيوستن به آمريكا در نبرد عليه تروريسم افزايش دهند، بلكه فرايند توسعه تسليحاتي اروپا نيز بايد با فرايند ناتو هماهنگ شود، در غير اين صورت، دردسرهاي عملياتي كنوني شديدتر خواهند شد. اروپائيان حق دارند از عدم مشاركت درمراحل اوليه عمليات نظامي در افغانستان گله‌مند باشند، اما اگر توانايي‌هاي آمريكا و اروپا سير همگرايي پيدا نكنند، مشكل مزبور همچنان بيشتر خواهد شد.ناتو بايد به گسترش خود براي ايجاد متحدان قدرتمند قادر به كمك براي نيل به هدف‌هاي مشترك و تثبيت همگرايي اروپاي مركزي و شرقي ادامه دهد. اين كه چند عضو جديد پذيرفته شوند تا حدودي به تداوم اصلاحات نظامي، اقتصادي و سياسي ميان اعضا نياز دارد، ولي ناتو حداقل بايد دولت‌هاي باثبات و متعهد به ارزش‌هاي ناتو را بپذيرد.حدود شش سال از استقرار ناتودر افغانستان مي گذرد. ناتو فرماندهي نيروهايي را برعهده دارد كه اصطلاحاً نيروهاي بين المللي كمك به امنيت (ايساف) خوانده مي شود؛ هر چند كه از حدود سي كشوري كه در قالب ايساف نيرو به افغانستان اعزام كرده اند. تعدادقابل توجهي عضو ناتو هستند. در هر حال درينجا دو سؤال است: چرا ناتو فرماندهي ايساف را برعهده گرفت و در افغانستان مستقر شد؟ آيا ناتو توانسته است از عهده وظايف خود برآيد؟ در پاسخ به سؤال اول بايد گفت ناتو به دو دليل فرماندهي ايساف را برعهده گرفت.

دليل اول جنبه تاكتيكي داشت و مواردي از جمله ضرورت گسترش نيروهاي ايساف به خارج از كابل، تزلزل در فرماندهي ايساف و ضرورت تسريع در روند بازسازي افغانستان را شامل مي شد. در حقيقت هر سه مقوله به مسأله امنيت در افغانستان برمي گردد. بدين شكل كه قلمرو فعاليت نيروهاي ايساف محدود به ولايت كابل بود وساير ولايات از امنيت كافي برخوردار نبودند. وضعيت افغانستان به گونه اي است كه ناامني در يك ولايت بر ناامني در ساير ولايات تأثير مي گذارد. بنابراين امنيت در كابل بدون امنيت در مناطق همجوار آن بسيار دشوار است. از اين جهت ضرورت داشت نيروهاي ايساف به قلمروي فراتر از كابل گسترش اند. اما گسترش ايساف به حوزه هايي فراتر از كابل يك اشكال فني داشت و آن اينكه اين مهم نيازمند فرماندهي منظم و قوي بود كه ايساف از آن برخوردار نبود. به عبارت ديگر در فرماندهي ايساف، قبل از آنكه ناتو مسئوليت آنرا به عهده گيرد. نوعي تزلزل و بي ثباتي وجود داشت. مشكل اصلي آن بود كه فرماندهي ايساف به صورت دوره اي شش ماهه بود و همين عدم ثبات در فرماندهي به شدت از كارايي ايساف كاسته بود. از اين جهت، استقرار يك فرماندهي متمركز و ثابت برايساف ضرورت داشت. به موازات اين مسائل، يك نكته نگران كننده ديگر نيز وجود داشت و آن اين بود كه روند بازسازي افغانستان به دليل سطح پائين امنيت در اين كشور بسيار كند بود. بديهي است بين بازسازي و ثبات در افغانستان ارتباط تنگاتنگي وجود دارد.

بازسازي بدون وجود ثبات و امنيت امكان پذير نيست. اينها دلايل تاكتيكي بودند كه ناتو را به استقرار در افغانستان يعني منطقه اي خارج از قلمرو سنتي ناتو وادار مي كرد. اما دلايل مهم ديگري نيز براي حضور ناتو در افغانستان وجود داشت كه آن را «دلايل استراتژيك» نام نهاده  ايم. دلايل استراتژيك حضور ناتو در افغانستان در سه مقوله قابل ذكر است: جهاني شدن، بازوي اجرايي سازمان ملل، تقسيم بار مسئوليت جهاني شدن به يك تعبير به معني غلبه نظام ليبرال دموكراسي غرب است. ليبرال دموكراسي غرب سه نمود بيروني دارد. نمود سياسي آن را دموكراسي مي گويند. نمود اقتصادي آن را تجارت آزاد مي گويند و نمود نظامي آن را ناتو مي خوانند. بنابراين به موازات گسترش دموكراسي در سطح جهان و به موازات گسترش تجارت آزاد و اقتصاد بازار در سطح جهان، ناتو نيز به عنوان وجه نظامي ليبرال دموكراسي بايد گسترش يابد. اين طرز تلقي، محصول غلبه ديدگاه آن دسته از افرادي است كه پس از فروپاشي اتحاد شوروي بر حفظ و بقاي ناتو تأكيد داشتند و معتقد بودند به جاي حذف ناتو، تعريف جديدي از نظر ساختار، كاركرد و قلمرو فعاليت از آن به عمل آيد. در چارچوب تعريف جديد، مواردي همچون مقابله با مهاجرت غيرقانوني، تروريسم، راديكاليسم، مواد مخدر، نسل كشي، نقض حقوق بشر و... بر وظائف ناتو افزوده شد.

ضمن آنكه ناتو مي تواند به لحاظ جغرافيايي تا هر جايي كه مقدور باشد، گسترش يابد . يك دليل استراتژيك ديگر نيز وجود دارد. در افغانستان ايساف زيرنظر سازمان ملل فعاليت مي كند. يعني درست است كه نيروهاي ايساف كلاه آبي بر سر ندارند اما طبق توافق نامه بن و براساس قيموميت سازمان ملل بر افغانستان، اين نيروها زيرنظر سازمان ملل عمل خواهند كرد. اين شكل از كار نتيجه كاستي هايي است كه اساساً از نظر ضمانت اجرايي در منشور ملل متحد وجود دارد. به عبارت ديگر اگر قرار باشد فصل هفتم منشور ملل عملي گردد، با مشكل بسيج نيرو مواجه است. از اين منظر سازمان ملل، همان گونه كه بر بوسني شاهد بوديم.

چاره اي جز اين ندارد كه ناتو را به عنوان قوه قهريه خود در برخورد با شرايطي قرار دهد كه صلح و امنيت بين المللي را به خطر انداخته است. اكنون سازمان ملل اميدوار است با استقرار ناتو در افغانستان «فرايند صلح سازي پس از ترك مخاصمه» با جديت بيشتري پيش رود . آمريكا با ترغيب ناتو براي ورود به افغانستان در عين حال قصد داشته است. بار مسئوليت امنيت در افغانستان را ميان كشورهاي مختلف تقسيم كند. اين درست شايد همان كاري است كه اكنون در تلاش بود در عراق انجام دهد. تداوم بحران در افغانستان و احتمال ناكامي آمريكا در اين كشور و بويژه كاهش تدريجي حمايت ساير كشورها از ائتلاف آمريكا- انگليس در افغانستان به شدت واشنگتن را نگران ساخت و آمريكا را بر آن داشت تا ناتو را به عنوان يك نيروي مهم وارد عرصه كند . طي اين مدت که ناتو فرماندهي نيروهاي بين المللي كمك به امنيت افغانستان را برعهده گرفته است، چرا هم آهنگي درست، مسووليت مشترک و هدف واحد وجود ندارد؟ اول اينكه نيروهاي ايساف از حدود ۳۰ كشور تشكيل شده اند و لذا تجانس لازم براي هماهنگي ندارند.

اين نيروها به رغم ظاهر، به شدت از تجهيزات ضروري براي كار در عرصه افغانستان بي بهره است. سوم اينكه هيچ يك از اعضاي ايساف تمايل ندارند نقشي فراتر از وضع موجود در عرصه نظامي و جنگي برعهده گيرند. به عبارت ديگر اعضاي ايساف نمي خواهند نيروهايشان مسئوليت جنگي برعهده گيرند. آنها معتقدند وظيفه ايساف فقط تأمين امنيت در مناطق پاكسازي شده است. اكثر اعضاي ايساف معتقدند جنگ در افغانستان بايستي توسط ائتلاف تحت رهبري آمريكا و اردوي ملي افغانستان اداره شود. به نظر مي رسد ناتو از معضل بزرگي به نام «توليد يا زايش نيرو» رنج مي برد. منظور از توليد نيرو آن است كه ناتو بايستي داراي يك نيروي واقعي، به همراه تجهيزات واقعي، براي آمادگي واقعي براي انجام مأموريت واقعي باشد. از اين منظر، ناتو فاقد شرايط لازم براي افزايش گستره عملكرد خود در افغانستان است. در همين حال مشكلات ديگري نيز وجود دارد. آمريكا، برجسته ترين عضو ناتو، با استقرار نزديک به دوصد هزار نيرو در عراق، توان همزماني اکمال ، تجهيزوسوق واداره هردوجبهه را ندارد که سبب فروريزي امنيت وثبات درافغانستان گرديد. انگليس يكي ديگر از اعضاي مهم ناتو نيز با چنين وسعتي مواجه است.  آلمان كه ۲۵۰۰ نيرو در ايساف دارد، براي افزايش سطح نيروهايش محدوديت پارلماني دارد و دولت نيز رغبت چنداني به پذيرش مسئوليت بيشتر در افغانستان ندارد. در همين حال بعضي از اعضاي ناتو در عراق هم نيرو دارند و تمايل ندارند. بيش از اين خود را درگير بحران هاي منطقه اي سازند.  در مجموع همانگونه كه «يان كمپ» تحليل گر نظامي «امنيت و اطلاعات جينز» مي گويد؛ افغانستان نخستين عرصه حضور ناتو در خارج از قلمرو سنتي اش است. موفقيت در افغانستان براي گسترش فعاليت ناتو به مناطقي خارج از اروپا بسيار مهم است .مقامات نظامي و سياسي اروپا و آمريكا بر اين باورند با گذشت چند سال از آغاز عمليات گسترده نيروهاي سازمان پيمان آتلانتيك شمالي (NATO)   در افغانستان، بيست وشش كشور عضو اين پيمان اكنون درخصوص سياست‌هاي بازسازي، مبارزه با مواد مخدر و كاهش ميزان تلفات غيرنظاميان در اين كشور با اختلاف‌نظرهايي جدي مواجهند .بسياري از اين كشورها از شركت در عمليات‌هاي خطرناك و درواقع «تقسيم خطر» در افغانستان (كه در حال حاضر بيشتر توسط نيروهاي امريكايي، انگليسي، كانادايي و هالندي صورت مي‌گيرد) سربازمي‌زنند . مشكلات داخلي ناتو در افزايش فزاينده موج خشونت و ناامني در افغانستان و بروز جدي‌تر مشكلاتي همچون سازمان يافتن آشوب‌طلبي طالبان، افزايش عمليات‌هاي انتحاري در معابر عمومي و خيابان‌ها و افزايش بي‌سابقه توليد مواد مخدر در اين كشور آشوب‌زده، تأثير بسياري داشته است.

بري‌مك كارفي جنرال متقاعدآمريكايي در گفت‌وگو با لاس‌آنجلس‌تايمز گفت باوركردني نيست قدرت عظيم نظامي و اقتصادي اروپا قادر نباشد به‌اندازه كافي هلي‌كوپتر و منابع اطلاعاتي، پشتيباني و دوايي با هدف پشتيباني كامل از بزرگترين عمليات برون‌قاره‌اي ناتو در افغانستان فراهم آورد .وي افزود: همچنين اراده سياسي كافي براي جلوگيري از قاچاق مواد مخدر كه منابع مالي مناسبي را در اختيار القاعده و طالبان قرار مي‌دهد، به چشم نمي‌خورد.برخي از مقامات ناتو گفته‌اند اين سازمان آزموني دشوار را در زمينه توانايي نيروهاي خود براي نبرد در هزاران كيلومتر آن سوي مرزهاي اروپا پشت‌سر مي‌گذارد .اين رهبران معتقدند برخي از كشورهاي هم‌پيمان كه در چند نسل پيش از خود نه  نبردي را شاهد بوده‌اند  و در آن مشاركت داشته‌اند براي حل اين بحران بايد بكوشند تا مخالفان داخلي را متقاعد ساخته و همچنين شكاف‌هاي فلسفي در اين عرصه را مرتفع سازند .وي با اشاره به پيچيدگي‌هاي سياست‌هاي داخلي سازمان و محدوديت‌هاي بسياري از كشورهاي عضو در فرستادن سرباز به افغانستان تصريح كرد: اگر سربازي از ناتو ازقرارگاه هاي خود در افغانستان خارج شود جاي تعجب دارد !پيشرفت عمليات افغانستان در ناتو بي‌سابقه است. براي نخستين‌بار در تاريخ ناتو  به جاي اينكه به  منافع كلي انديشيده شود، هر كشور براي خود عمل مي‌كند .وجود نداشتن طرح واحد درخصوص عمليات نظامي در افغانستان در بين كشورهاي عضو واقعا تأسف‌برانگيز است. 

در بين كشورهايي كه عمليات‌هاي‌  عمده در افغانستان را برعهده دارند و آنهايي كه از مشاركت در عمليات‌هاي پرخطر سرباز مي‌زنند، تنش‌هايي جدي وجود دارد .انتقاد اين كشورها به‌ويژه ايالات متحده به ديگر اعضاي ناتو كاملا منطقي است .يكي از مشكلات امروز ناتو وعده‌هاي بسياري است كه آنها در ابتداي عمليات خود در ناتو ارائه دادند، وعده‌هايي بسيار زياد كه قرار بود سريع و با صرف هزينه‌هاي بسيار اندك محقق شود.تحقق نيافتن اين وعده‌ها در كنار وخامت روزافزون اوضاع و شيوع بي‌سابقه جرم و جنايت در افغانستان موجب شده است، عمليات نيروهاي ناتو و ايساف در اين كشور با انتقادهاي روزافزوني مواجه شود .براي مثال چندي پيش اتحاديه اروپا متعهد شد آموزش نيروهاي امنيتي افغانستان را برعهده گيرد، اما اين طرح نيز در همان مراحل ابتدايي با مشكلات اعتباري و اساسي مواجه شد .مقامات آمريكايي به‌ويژه رابرت گيتس وزير دفاع اين كشور نيز اخيرا فارغ از هرگونه تعارفي پايتخت‌هاي اروپايي را به‌دليل عمل نكردن به تعهدات خود به باد انتقاد گرفته‌اند تا ناكارآمدي سياست‌هايي اين‌گونه بار ديگر بر همگان آشكار شود .

اگر هم‌پيمانان آمريكا در ناتو نيروها و تجهيزات بيشتري به افغانستان نفرستند، جنگ عليه طالبان و القاعده ممكن است با شكست روبه‌رو شود .روزنامه واشنگتن پست در سر مقاله خود اين موضوع را عنوان كرد كه آمريكا وهم پيمانانش پيشتر از اين نيز يكديگر را به وخيم كردن اوضاع امنيتي در افغانستان متهم كرده‌اند. رابرت گيتس، وزير دفاع آمريكا نيز اخيرا هم‌پيمانان آمريكا در ناتو را به ناكامي در تأمين نيروها و تجهيزات بيشتر در افغانستان متهم كرده است.  وي حتي تهديد كرده اگر هم‌پيمانان آمريكا در ناتو از اجراي تعهدات خود در افغانستان فاصله بگيرند، آمريكا نيروهاي خود را از كوزوو خارج خواهد كرد . مشكلات واقعي هم در زمينه امور جنگي و هم در زمينه تأمين و توزيع نيروها در افغانستان وجود دارد.  گروه‌هاي ناظر مستقر در افغانستان بر اين باور هستندكه براي دومين سال پياپي خشونت‌ها در افغانستان به‌طور چشمگيري افزايش يافته است و اين خشونت‌ها از مناطق جنوب شرقي تا نزديكي كابل گسترش يافته است .آمريكا حدود پانزده هزار و صد نيرو به چهل ويک هزار نيروهاي تحت امر ناتو در افغانستان اختصاص داده است و حدود سيزده هزار نيروي ديگر را براي انجام عمليات‌هاي ضد تروريستي در اين كشور مستقر كرده است .انگليس نيز حدود هفت هزاروهفتصد نيرو در افغانستان مستقر كرده، اين در حالي است كه با اين حساب نيروهاي آمريكا و انگليس نيمي از نيروهاي ايساف را تشكيل مي‌دهند .فرانسه و آلمان نيز حدود چهارهزاروسه صد  نيرو ده درصد نيروهاي ايساف را در افغانستان مستقر كرده‌اند اما هيچ كدام از اين نيروها در اكثر نيروهاي جنگي انجام وظيفه نمي‌كنند .در ميان كشورهاي عضو ناتو، فقط كانادا و هالند  به‌طور چشمگير در عمليات‌هاي ضد نيروهاي طالبان حضور دارند.  در نشست اخير وزراي دفاع ناتو، بعضي از اعضاي اين سازمان قول دادند كه نيروهاي خود را اندكي افزايش بدهند.

فرانسه، آلمان، ايتاليا و اسپانيا، از جمله كشورهايي هستند كه مي‌توانند فعاليت بيشتري داشته باشند.  يكي از بزرگترين مشكلات، اين است كه زماني كه ناتو كنترول امور افغانستان را در دست گرفت، اكثر كشورها انتظار داشتند جنگ تا حد زيادي متوقف شده و نيروهايشان تمركز بيشتري بر توسعه و تثبيت شرايط داشته باشند ، اما در عوض، روز به روز بر تعداد مجروحانشان افزوده مي‌شود و رهبران اروپايي هنوز نتوانسته‌اند در مورد مساله افغانستان و اينكه چرا براي از بين بردن طالبان و القاعده تلاش زيادي لازم است، به مردم خود پاسخ قانع‌كننده اي بدهند.

نااميدي و خستگي گيتس قابل درك است. وي در صورت اقرار به اين حقيقت كه قبل از وارد شدن ناتو، واشنگتن در افغانستان از نيروي كافي و نيز استراتژي مستحكم براي تثبيت و توسعه كشور در دست نداشت، مي‌توانست رابطه بهتري با كشورهاي اروپايي داشته باشد. تصميم آمريكا به حمله به عراق، باعث كم كاري بيشتر در افغانستان شد. در اين بين، كمبود نيروهاي زميني باعث تكيه بيش از حد به حملات هوايي شد، كه نتيجه آن مجروح شدن تعداد بيشماري از مردم و تشديد خشم و مقاومت آنان شد. گيتس و مسئولان اروپايي تصميم گرفتند بجاي مقصر دانستن هم، استراتژي خود را بار ديگر بطور كامل مورد بررسي قرار دهند. دير رسيدن بهتر از هرگز نرسيدن است. تمام موارد از جمله سياست اتخاذ شده توسعه كشور، ريشه كني مواد مخدر و امنيت افغانستان بايد مورد تجديد نظر قرار گيرد. بايد راهي براي بهبود همكاريها ميان ناتو، واشنگتن و كابل پيدا شود و بايستي اعلام شود كه ممكن است لازم باشد نيروهاي آمريكايي و اروپايي سالهاي بيشتري در افغانستان بمانند و همه اين كارها بايد بسرعت و قبل از اينكه افغانستان بيشتر از اين از هم پاشيده شود، صورت گيرد.

جنگ ، دروغ‌ ورسانه ها  : دروغ، بخشی از تاکتیکهای جنگ روانی محسوب می‌شود. در فریب با استراتژی دروغ بزرگ، کوشش می‌شود تا مخاطب مورد نظر، به سمت یک فضای روانی متفاوت با واقعیت سوق داده شود. این فضای درونی باید به گونه‌ای باید ساخته و پرداخته شود که گروه هدف بدون ابزار مقاومت، در آن فضا قرار گیرد و مفاهیم و علائم انتقالی، مورد قبول و پذیرش او باشد. از دیدگاه روان‌شاسی، فردی که در حال منازعه با دشمن است، همواره می‌کوشد تا خود را در موضع هوشیارانه و غالب نسبت به او قرار دهد؛ زیرا، احساس می‌کند که هر لحظه از ناحیه دشمن در معرض خطر قرار دارد و طبیعی است که در برابر هر حرکت و رفتار او نیز حساس باشد و در نتیجه، در مقابل آنها مقاومت کند؛ بنابراین، هنر تاکتیک فریب، شکستن این مقاومت در حریف یا دشمن است و البته، تردیدی نیست که این عمل با ظرافت و با دقت خاصی انجام می‌شود و بیشتر به تجربه و شناخت اجراکننده طرح از گروه هدف بستگی دارد، به منظور روشن شدن بحث و برای نمونه، چند دروغ بزرگ، که در راستای منحرف کردن ذهن گروه‌های هدف و دیگر دولتها آمده است، ارایه می‌شود.
در تاریخ ۱۰ اگست سال ۱۹۳۹، وزارت تبلیغات رایش سوم، برای فراهم آوردن مقدمات حمله آلمان نازی به پولند ، در مورد تهیه گزارش درباره کشور یاد شده، این‌گونه توصیه کرد:

«از امروز، باید اخبار وحشت‌انگیز موثق با عنوان درشت در صفحه اول روزنامه‌ها چاپ شود». در همین ارتباط، به تمامی جراید دستور داده شد که خود را به منظور انتشار اخبار ویژه برای روز اول سپتامبر، یعنی روز حمله به پولند و پیرو آن، آغاز جنگ جهانی دوم، آماده کنند. روزنامه‌های آلمان نیز بلافاصله پس از این دستور خبری را منتشر کردند مبنی بر اینکه پولند شب گذشته برای نخستین بار، با نیروهای سازمان یافته خود به تمامیت ارضی ما (آلمان) تجاوز کرده است و به همین دلیل نیز اردوي آلمان از ساعت ۵:۲۵ فير متقابل را آغاز کرده است. در واقع، آلفرد نایوکس فرمانده واحد ضربت سازمان اس.اس دستور داشت تا با ملبس شدن به اونیفورمهای دشمن، به فرستنده گلیویتس حمله کند. وی گفته بود: «مطابق دستور، ما ایستگاه رادیویی را گرفتیم، نطقی به مدت سه تا چهار دقیقه از طریق یک فرستنده اضطراری ایراد کردیم و پس از فيرچند مرمي با سلاح کمری، محل را
 در تاریخ ۲۵ جنوري سال ۱۹۵۰، یعنی روز آغاز جنگ دو کوريا یک عضو مهم اردوي آمریکا اعلام کرد: «ماجرای جالبی اتفاق افتاده است. کورياي شمالی به کورياي جنوبی حمله کرده است.» بلافاصله پس از انتشار این خبر و در همان روز، بمب‌افکنهای آمریکا، شهر پیونگ‌یانگ، پایتخت کورياي شمالی را با فرو ریختن سیصد بمب، بمباران کردند. به دنبال این اقدام، که بدون فرمان مستقیم و رسمی و تنها به دلیل جایگاه تک قطبی رسانه‌های آمریکا صورت گرفت، عملیات روانی بی‌سابقه ایالات متحده علیه دولت کورياي شمالی آغاز شد. سینمای هالیود نیز دو روز پس از آغاز جنگ، فیلم نبرد کوريا را در سه هزار نسخه تکثیر و به بازار عرضه کرد. تا مدتها به خطا ادعا می‌شد که کورياي جنوبی حمله کرده است، در حالی که واقعیت این چنین نبود و آمریکا از غیبت روسیه و چین استفاده کرد تا در شورای امنیت سازمان ملل متحد، قطعنامه‌ای را علیه حمله ظاهراً مسلحانه کورياي شمالی به کورياي جنوبی تصویب کند.
در سال ۱۹۹۰، دولت آمریکا کوشید تا با بی‌اعتبار کردن صدام حسین، دیکتاتور عراق، جو منفی‌ای را که در میان مردم خود و افکار عمومی جهان (جامعه بین‌الملل) علیه سیاستهای یک جانبه‌گرایانه آمریکا در خلیج فارس ایجاد شده بود، تغییر دهد. در این راستا، در روز ۱۰ اکتبر سال ۱۹۹۰، یعنی سه ماه پیش از آغاز جنگ، گزارشی به نقل از دختر پانزده ساله‌ای به نام نیره، منتشر شد؛ بنابراین گزارش، سربازان عراقی در یک شفاخانه  ، اطفال نوتوليد شده را از دستگاههای نگهداری آنها خارج کرده، روی زمین سرد انداخته و باعث مرگ آنها شده بودند.

 این ماجرا خشم و انزجار جهانی را باعث شد. جورج بوش پدر، که درآن زمان، رئیس جمهور آمریکا بود، تقریباً در هیچ یک از سخنرانی‌های خود، از ذکر حادثه احتمالی کشته شدن این ۳۱۲ نوزاد خودداری نکرد، این عملیات روانی در حالی انجام شد که گزارش مزبور کاملاً دروغ بود. نیره در اصل، دختر سفیر کویت در ایالات متحده بود و ماجرای کشتار نوزادان کاملاً ساختگی بود. نکته در خور توجه این که هم‌اکنون، دولت ایالات متحده همان شرکت تبلیغاتی‌ای را که این خبر را منتشر کرد برای جنگ روانی به خدمت گرفته است. با آغاز جنگ یوگسلاوی در ۲۴ مارج سال ۱۹۹۹، دولت ائتلافی آلمان متشکل از حزب اس.پ.د (سوسیال دموکراتها) و سبزها، گرفتار وضعیت وخیمی شد. بیشتر مردم آلمان در برابر جنگ موضع بدبینانه و مخالفی را اتخاذ کردند. در این شرایط، ناگهان شارپینگ طرح نعل اسب را ابداع کرد تا سیاست تبعید دولت میلوشویچ را تأیید کند. وی به بهانه پیشگیری از کشتار دسته جمعی قریب‌الوقوع آلبانیایی‌های کوزوو، و حفظ حقوق بشر، با اصرار فراوان و مظلومانه خواستار اعزام نیروهای آلمان به منطقه شد. این درحالی بود که طرح نعل اسب هیچ‌گاه به طور واقعی وجود نداشته است و جعلی بودن این خبر، یکسال پس از پایان جنگ در مارچ ۲۰۰۰، در روزنامه اعلام شد.
آمریکاییان پس از تصرف افغانستان، دخالت خود در این کشور را با استدلال دستگیری هر چه سریع‌تر بن لادن توجیه کردند.  پس از این دوران بود که ناگهان در آمریکا، بحث درباره جنگهای نوین اهمیت یافت و چنین عنوان شد که این استراتژی‌ای علیه بنیادگرایی است که از پایان دهه ۹۰، علیه گسترش زمینه‌های انقلاب بین‌المللی اجرا می‌شود.
برای نخستین بار، در سخنرانی بوش در سال ۲۰۰۳ اعلام شد، ضمن آنکه که عراق مقادیر زیادی اورانیوم را برای ساخت بمبهای اتمی از نیجریه خریداری کرده است. سازمان امنیت انگلیس را نیز، منبع اطلاعات خواند، در حالی که اکنون، روشن شده است، سیا یکسال پیش، شایعه این خرید را رد کرده و در ۷ ماه مارچ سال ۲۰۰۳، البرادعی، رئیس اداره بین‌المللی انرژی اتمی، اعلام کرد که اوراق تقلبی در این مورد کشف شده و حتی سرلوحه کاغذ نیز جعلی و به راحتی قابل تشخیص بوده است. در سپتامبر سال ۲۰۰۲، بلر طی یک سخنرانی، رژیم عراق را به ساختن نوعی از سلاحهای کشتار جمعی متهم کرد که در عرض ۴۵ دقیقه قابل استفاده هستند.

در حالی که اکنون گفته می‌شود این ادعا به کلی دروغ بوده و یک کارمند سازمان امنیت انگلیس فاش کرده که چنین اطلاعاتی اصلاً پایه و اساس نداشته است. دروغ بوش در سال ۲۰۰۱، بوش توضیح داد که عراق به سلاحهای کشتار جمعی دست یافته است؛ موضوعی که آن را دلیل اصلی آغاز جنگ علیه عراق مطرح کرد، در حالی که تا به امروز، با وجود جستجوی گسترده اردوي آمریکا و انگلیس در عراق، هیچ‌گونه نشانه‌ای دال بر درستی این ادعا یافت نشده است. همچنان ریچارد پل، مشاور پنتاگون، مدعی بود که احمدالعانی یکی از اعضای برجسته القاعده در ماه اپریل سال ۲۰۰۱، در پراگ با محمد عطا از هواپیماربایان انتحاری عملیات ۱۱ سپتامبر ملاقات کرده است. در حالی که اکنون ثابت شده که بین صدام و القاعده هیچ‌گونه همکاری وجود نداشته است. در پاییز ۲۰۰۲ دولت آمریکا مطلع شد که چنین ملاقاتی بین محمدعطا و العانی نیز وجود خارجی نداشته است. العانی در دوم ماه جولای سال ۲۰۰۳ در عراق دستگیر و منکر چنین ملاقاتی شده است. دولت‌های بزرگ برای تهییج افکار عمومی و همراه کردن دیگر کشورها برای حمله به کشور موردنظر، رسماً دروغ می‌گویند. تاریخ معاصر جهان موارد فراوانی از این گونه دروغ‌پردازی‌ها را به یاد دارد. به نظر می‌رسد توسل به این شیوه برای آغاز یا مدیریت جنگ به سنت دیپلماسی قدرت‌های بزرگ تبدیل شده است.

امروز انسان‌ها شاهد فراگیری بی‌سابقه رسانه‌‌ها و وسایل ارتباطات جمعی مدرن و نوین هستند.

 بالطبع آن‌ها در معرض شدیدترین امواج رسانه‌‌ها قرار دارند. رسانه‌ها کارکرد دو سویه دارند، اما بیشترین حجم بهره‌گیری از آن در دست نظام سلطه قرار دارد، چنانچه می‌توان با جرأت گفت حفظ و گسترش قدرت استکباری نظام سلطه به حضور و ظهور رسانه‌ها وابسته است.  رسانه‌ها پل ارتباطی و بلکه وسیله تسلط بر افکار، اراده و احساسات بشریت دوران معاصر به شمار می‌آیند. مراکز رسانه‌ها ي قدرت هاي بزرگ وشرير که به مدرن‌ترین تکنالوژي جهانی مجهزند. از یک سو ابزاری در جهت اجرای عملیات روانی قدرت‌ها علیه ملت‌ها و دولت‌های مستقل هستند و از سوی دیگر وسیله‌ای برای کنترول، تضعیف، جهت‌دهی و هدایت جوانان در سراسر جهان محسوب می‌شوند. دوسویه یا دو لبه‌بودن رسانه‌ها این فرصت را به وجود آورده که دولت‌ها و ملت‌های هدف بتوانند به آن دسترسی یافته و از آن در جهت نیل به اهداف و خنثی‌سازی توطئه‌ها و مقابله با امواج رسانه‌ای نظام سلطه بهره گیرند.

بروز و ظهور برخی رسانه‌های منطقه‌ای پس از جنگ اول امریکا در یک دهه اخیر در خلیج فارس (۱۹۹۱) (شبکه الجزیره، العربیه، المنار، العالم و... بعد از سال ۱۹۹۶) در این راستا قابل بررسی است. افزون بر بهره‌گیری که نظام سلطه از رسانه‌های دیداری، شنیداری و نوشتاری پیشین، اکنون نیز با توجه به تحولی عظیم در بهره‌گیری از ماهواره‌ها، اینترنت، فرستنده‌های پرتابل، میناتوری، ریزپردازه‌ها، فیبر نوری، هواپیما‌های EC130E کوماندو سولوی هواپیما‌های‌هاوک و ده‌ها تکنالوژي برتر رسانه‌ای با تجهیزات و ابزار‌ها که در دست سردمداران نظام سلطه است، در جهت تحمیل اراده خود بر ملت‌ها مورد استفاده قرار می‌دهد. قدرت‌ها بیشترین استفاده از رسانه‌ها را در جنگ می‌برند.  با نگاهی به عملکرد امریکا در جنگ ویتنام، بالکان، کارائیب، افغانستان و دو جنگ خلیج فارس و همچنین اقدامات روانی و رسانه‌ای‌اش ، می‌توان به اهداف آن پی برد.
 استفاده از رسانه‌ها برای تضعیف کشور هدف و بهره‌گیری از توان و ظرفیت رسانه‌ها اعم از رسانه‌های نوشتاری، دیداری شنیداری و به کارگیری اصول تبلیغات و عملیات روانی، به منظور کسب منافع را جنگ رسانه‌ای گویند. آنچه مسلم است جنگ رسانه‌ای از برجسته‌ترین مولفه‌های جنگ نرم و جنگ‌های مدرن در جهان کنونی محسوب می‌شود. جنگ نرم به مثابه طرح و استراتژی انتخابی نظام قدرت طلب برای تسلط بر افکار و اراده ملت‌ها تدوین و طراحی شده است.اما بیشترین کاربرد جنگ رسانه‌ها در هنگامه نبرد‌های نظامی‌شدت یافته و می‌یابد، البته‌این به آن معنا نیست که‌این کاربرد از اهمیت رسانه‌ها در دیگر زمان‌ها می‌کاهد، بلکه می‌توان گفت آن جنگی است که در شرایط صلح و نه صلح و جنگ نیز بین قدرت‌ها و دولت‌ها به صورت غیررسمی ‌مورد استفاده قرار می‌گیرد. آنجا که قدرت‌ها توان به میدان آوردن نیروی نظامی ‌را ندارند و یا جامعه آنان قادر به تحمل تلفات انسانی نیست. به جنگ رسانه‌ای روی می‌آوردند و از این ابزار به بهره‌برداری می‌کنند. جنگ رسانه‌ای از جمله جنگ‌های بدون خون‌ریزی و جنگ آرام، شیک و صحي محسوب می‌شود. با درنظرداشت تمیز و شیک بودن جنگ رسانه‌ای، میزان تخریب آن آنقدر زیاد است که حتی مردم کشور‌های هدف، متوجه حجم سنگین این جنگ بر فضای روحی و روانی خود و اطرفیان‌شان نمی‌شوند.
قدرت نفوذ سردمداران این جنگ و قدرت تاثیرگذاری و نفوذ آن به گونه‌ای است که در تمامی‌خانه‌ها، موتر‌ها، محفل‌ها و مکان‌ها، شهر و دهات گسترش می‌یابد. در این جنگ، ملت‌ها و مردم با خواست و اراده خود و قبول هزینه در معرض هدف قرار می‌گیرند.  هدف این جنگ تغییر کارکرد و عملکرد دولت‌ها و ملت‌ها در پشتیبانی از دیگر دولت‌ها، و به ویژه کنترول افکار و اذ‌هان عمومی مردم است، زیرا این ملت‌ها هستند که در اولین خط مقدم حمله دشمن قرار می‌گیرند. به گونه‌ای که‌این عقیده وجود دارد که اگر افکار و اراده عمومی‌را نسبت به موضوع یا جریان و پدیده‌ای بتوان اقناع کرد یا به سمت خواسته‌های خود جهت‌دهی نمود مسلماً دولت‌ها تحت فشار افکار عمومی‌ملت‌ها به سوی اهداف دشمن سوق یافته و در آن جهت قرار خواهند گرفت. مخاطب این جنگ مردم کشور‌های هدف، مردم خودی و نیرو‌های عمل‌کننده دشمن هستند.در عصر کنونی به دلیل پیچیدگی اجتماعی و اهمیت یافتن نقش رسانه‌های جمعی در ایجاد روابط افقی و عمودی در جوامع، کاربرد این وسایل در زمینه‌های فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و نظامی‌بیش از پیش مشهود است. کارکرد رسانه‌ها در تصمیم‌گیری‌های روزمره زندگی برای مردم هم سودمند و هم زیان‌آور است زیرا «رسانه‌های گروهی همچون تیغ دو دم هستند که می‌توانند پیوستگی و همگنی پدید آورند، قادر به وسعت بخشیدن و ژرف‌تر ساختن شکاف‌های اجتماعی هستند و هم می‌توانند بشارت‌دهنده توسعه باشند و هم بذر ایدئولوژی ضدتوسعه را در فضای جامعه بپراکنند. آنها حس امنیت کاذبی را القاء می‌نمایند، ذهن‌ها را از مسائل عینی دور می‌سازد ضمن اینکه می‌توانند به‌ایجاد شور و شوق، حیات و بالندگی در یکایک اعضای جامعه که یکی از کارکرد‌های مثبت رسانه‌های جمعی است با انتقال و بیان واقعیت‌های جامعه و روشنگری در عرصه تهدیدات منافع ملی و نه گروهی و شخصی تحقق بخشند».
 در مقابل، دیدگاه‌های منفی انهدام فرهنگ و تمدن بشری و محو دمکراسی و مخدوش بودن حریم آزادی‌های فردی و اجتماعی را ناشی از گسترش رسانه‌های ارتباطی می‌دانند. حجم وسیع کارکرد رسانه‌ها در جنگ رسانه‌ای در نبرد‌های نظامی‌و بحران‌ها متمرکز است به گونه‌ای که در بیشتر در موقعیت‌های جنگی مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد. رسانه‌ها در تمامی‌جنگ‌های قرن بیستم به مثابه ابزاری برای جنگ روانی و تبلیغات جنگی از سوی بسیاری از کشور‌ها مورد استفاده قرار گرفتند در به جنگ جهانی دوم در حالی که نیروهای آلمان نازی در فبروري ۱۹۴۳ شکست سختی خورده بودند، رادیو‌ آلمان به دروغ‌ پردازی مبنی بر مقاومت سربازان آلمانی در برابر سربازان اردوي سرخ مشغول بود. اما واقعیت این بود که نیرو‌های آلمانی در برابر رزم نیرو‌های روسی تسلیم شده بودند.
بهره‌ گیری آمریکا در جنگ ویتنام از رسانه‌ها و ابزار‌های تبلیغی و رسانه‌ای و بهره‌برداری کرد، اما رسانه‌های آزاد از جنایات امریکا در ویتنام افکار عمومی‌ را به شدت تحت تاثیر قرار داد. سرانجام تصاویر تکان‌دهنده در سال ۱۹۷۲ منجر به عقب‌نشینی نیرو‌های آمریکایی در سال بعد شد.
در سال ۱۹۸۳، امریکا در اشغال گرانادا با درسی که از جنگ ویتنام و عملکرد رسانه‌ها گرفته بود سیاست‌های رسانه‌ای خود را بازبینی و هدایت کرد و از ورود خبرنگاران به مناطق جنگی جلوگیری نمود. در سال ۱۹۹۱، در جنگ اول خلیج فارس نیز رسانه‌های غربی اجازه ورود به خطوط جنگی را پیدا نکردند. در جنگ کوزوو، ناتو هر روزه کنفرانس مطبوعاتی برگزار می‌کرد و در آن تصاویر از قبل تهیه شده را با چارچوب مشخص و معین در اختیار رسانه‌ها قرار می‌داد. در جنگ افغانستان نیرو‌های شرکت‌کننده در جنگ در قبال افکار عمومی‌دنیا شیوه سکوت و ضد اطلاعات را در پيش گرفتند. در سال ۲۰۰۳، در جنگ دوم خلیج فارس رسانه‌های تصویری از انحصار بی.بی.سی و سی.ان.ان بیرون آمدند و شبکه‌های نوظهور در صحنه‌های جنگ حضور یافتند. در این جنگ، به حوزه‌اینترنت به عنوان رقیب رسانه‌های مکتوب و الکترونیک توجه ویژه‌ای شد، به گونه‌ای که در آمریکا و اروپا میزان استفاده مردم از اینترنت به بالای ۷۰ درصد پس از آغاز جنگ رسید. از جمله دلایل رویکرد افکار عمومی به اینترنت افزون بر تردد در یک سویه بودن اخبار شبکه‌های غربی، پدیده وبلاگ‌نویسی جنگی توسط سربازانی بود که از خط مقدم و مناطق درگیر به انتشار اخبار، دیدگاه‌ها و خاطرات خود می‌پرداختند. این مسئله در فضای تبلیغاتی و روزنامه‌ای به آلترناتیف مدیامعروف شد. نکته جالب توجه در این جنگ، بهره‌گیری چشمگیر از رسانه اینترنتی و استفاده از پست الکترونیکی (ایمیل) بود. در نخستین ساعت شروع جنگ بیش از ۱۱۶ میلیون ایمیل توسط شرکت امریکن آنلاین ارسال و دریافت شد.
در مجموع می‌توان گفت در جنگ ۲۰۰۳ امریکا و انگلیس در اشغال عراق، این رسانه‌ها بودند که ابزار جایگزین نیرو‌ها و سلاح‌های جنگی در اختیار عملیات روانی نظام سلطه قرار گرفتند و بدین سبب معروف شد که در جنگ ۲۰۰۳ نبرد نظامی‌پیوست جنگ روانی بود.
از دیگر کارکرد‌های رسانه‌ها و سربازان آن در جنگ رسانه‌ای ظهور نوع جدیدی از خبرنگاران بود که از ماه‌ها قبل توسط پنتاگون آموزش دیده بودند و با اعزام به منطقه خلیج فارس و عراق همراه واحد‌های نظامی‌در صحنه‌های نبرد حضور یافته و برابر دستورالعمل پنتاگون (دستورالعمل ۱۲ صفحه‌ای پنتاگون برای خبرنگاران از صحنه‌های جنگ خبر و تصویر تهیه و افکار عمومی‌را مستقیماً در جریان جنگ جنگ رسانه‌ای) خود قرار دادند. این گروه از خبرنگاران که تعدادشان بیش از پنجصد تن بودند به خبرنگاران همراه معروف شدند. بیشترین خبرنگاران همراه متعلق به شبکه‌های بی.بی.سی، سی.ان.ان، و فاکس نیوز و … بودند البته علاوه بر آنها ، هزار خبرنگار نیز در عربستان، کویت و عراق مستقر شدند. با در نظر گرفتن خبرنگاران فعال در شمال عراق و مرز ایران و عراق این رقم به دو هزار خبرنگار در منطقه رسید.با توجه به کارکرد دو سویه رسانه‌ها و توان بهره‌برداری طرف‌های دیگر، مخالفان جنگ نیز از طریق تهیه و تولید پیام‌های اینترنتی، پایگاه‌های اینترنتی و انتقال پیام‌های الکترونیکی، به سازماندهی و اجرای تظاهرات ضدجنگ در اقصی‌‌نقاط جهان اقدام نمودند به‌‌گونه‌ای در یک روز بیش از ششصد شهر جهان شاهد بر پایی تظاهرات همزمان ضد جنگ بودند. فعالیت‌های ویژه رسانه‌ای، مخالفان جنگ، نفوذ در سایت‌های کشور‌های حامی‌جنگ، سایت‌های نظامی‌و خبری، قرار دادن پیام‌های ضدجنگ و حتی حمایت از جنگ، بمباران الکترونیک صندوق‌های پستی اینترنتی ایجاد پارازیت و اختلال و … بود.تلاش خبرنگاران همراه جهت‌دهی افکار عمومی‌ که با ارسال گزارش‌ها و تصاویر مستقیم از صحنه‌های جنگ انجام می‌شد پس از مدتی مورد بی‌مهری مخاطبان قرار گرفت زیرا اخبار آنان یا نیمه‌کاره بود و یا کاملاً غلط بود. این امر، که بی طرفی آنان را مورد سؤال و تردید قرار داد و و اخبارشان را بی‌تاثیر کرد.
بهره‌گیری از مدرن‌ترین تجهیزات پوشش‌ رسانه‌ای به منظور پخش زنده جنگ و حتی نمایش صحنه‌های حملات شبانه برای بینندگان از کارکرد‌های جدید رسانه‌ها در آغاز قرن بیست و یک بود.استفاده تروریست‌ها از رسانه‌ها در جهت اجرای مقاصد خود با تهیه و پخش فیلم، تصویر و صدای گروگان‌ها و لحظات گروگان‌گیری، انفجارها و پخش پیام‌ها؛ هدف تاثیرگذاری بر افکار عمومی‌و تصمیم‌سازی، جزء اقدامات رسانه‌ها در آغاز این قرن به شمار می‌رود.
فرماند‌هان جنگ رسانه‌ای، استراتژیست‌های عملیات روانی و متخصصان تبلیغاتی و کارگزاران رسانه‌ای بین‌المللی می‌باشند. اما سربازان این جنگ در ظاهر، نویسندگان، خبرنگاران، مفسران، تصویربرداران، تولیدکنندگان خبری و مطبوعاتی، کارگردانان، تهیه‌کنندگان و عکاسان رسانه‌ها هستند. سلاح و تجهیزات این سربازان نیز رادیو، تلویزیون، اینترنت، ماهواره، خبرگزاری‌ها، دوربین‌ها، کاغذ و قلم و دستگاه‌های چاپ و نشر و... می‌باشد. لیکن واقعیت آنست که در پشت صحنه عملیات رسانه‌ای، سیاست رسانه‌ای قدرت‌ها و نظام سلطه به مثابه هدايت دهنده  این حرکت قرار گرفته است که به صورت رسمی‌و سازمان‌یافته اما پنهان با اختصاص بودجه‌ای سری توسط سازمان‌های اطلاعاتی و امنیتی و سرویس‌های جاسوسی و تشکیلات ویژه نظامی‌ هدایت می‌شود. بخش دیگری از متولیان و رهبران رسانه‌ها صاحبان پول و سرمایه‌ها هستند، آنان به منظور افزایش سرمایه‌های بی حد و حصر خود جنگ رسانه‌ای به راه می‌اندازند و ملت‌ها را برای مصرف کالای خود و یا گرایش به سوی خود راهبری می‌نمایند.
بنابراین جنگ رسانه‌ای را در جهت تضعیف کشور هدف و بهره‌گیری از توان و ظرفیت رسانه‌ها برای به دست آوردن منافع تعریف می‌کنند. جنگ‌ رسانه‌ای از برجسته‌ترین مولفه‌های جنگ نرم به شمار می‌رود. با وجود اینکه که جنگ رسانه‌ای بیشتر در میادین نبرد نظامی‌کاربرد دارد اما از اهمیت آن در دیگر زمان‌ها کاسته نمی‌شود، زیرا هدف جنگ رسانه‌ای کنترول و تغییر اذ‌هان و افکار عمومی‌مردم و تحت تاثیر قرار دادن مخاطبین است.جنگ رسانه‌ای کارکرد‌های مختلف منفی و مثبت دارد که از آن در جهت تحقق جامعه مدنی بعنوان رکن چهارم دمکراسی نام می‌برند. بهره‌گیری سلطه خواهان و در رأس آن امریکا از رسانه‌ها در جهت تسلط بر ملت‌ها نمونه‌های فراوانی دارد که می‌توان بر راه‌اندازی جنگ رسانه‌ای در ویتنام، گرانادا، بالکان، کارائیب، افغانستان، جنگ اول و دوم خلیج فارس و... اشاره نمود و از حجم وسیع اقدامات رسانه‌ای در جنگ اخیر به عنوان استراتژی قدرت طلب در به کارگیری روش‌ها، تکنیک‌ها و ابزار‌های نوین یاد نمود، در این خصوص می‌توان به که استفاده از خبرنگاران همراه که بیش از پنجصد تن از آنان درجزوتامهاي نظامي همراه نیرو‌ها وارد جنگ ميشوند، اشاره کرد. واقعیت آنست که در پشت صحنه عملیات رسانه‌ای، اهدافي به عنوان سیاست رسانه‌ای قدرت‌ها قرار گرفته است که به صورت رسمی ‌و سازمان یافته اما پنهان با بودجه‌های سری توسط سازمان‌های اطلاعاتی و امنیتی و سرویس‌های جاسوسی رهبری می‌شود.

فرماند‌هان جنگ رسانه‌ای استراتژیست‌های عملیات روانی و متخصصان تبلیغاتی و عملیات روانی و کارگزاران رسانه‌ای بین المللی می‌باشند. جنگ رسانه‌ای از ویژگی‌هایی همچون توجیه و اجرای عملیات روانی از طریق بحران‌سازی، سیاه ‌نمایی و تحریک افکارعمومی‌ مخاطبین و جامعه در جهت رسیدن به اهداف برخوردار است. صاحبان قدرت برای اجرای سیاست‌های خود روش‌هایی را در جهت انحصاری نمودن رسانه‌ها به اجرا می‌گذارند و در این رابطه از روش‌های پنهان‌کاری، حمله و انهدام هدف، برچسب‌زدن، فرض و تصور پیش‌گیرانه، ظاهرسازی، کوچک‌نمایی، توازن نادرست و عدم پیگیری استفاده می‌کنند. رسانه‌ها ویژگی‌های خاصی نیز دارند، از جمله اینکه گفتمان را حیاتی‌ترین حوزه و سلاح می‌دانند و متقاعدساختن یک نفر برای پیوستن به خودی، را بسیار ارزان‌تر از کشتن او می‌دانند و کلمات را کم‌هزینه‌تر از مرمي می‌پندارند. در این راستا، از ابزار‌های متنوع و مدرن رسانه‌ای در گروه‌های مختلف دیداری، شنیداری و نوشتاری بهره می‌برند. مسئولان و دست اندرکاران رسانه‌ها ی جهان سوم مسئولیت دارند در مقابل سیل عظیم هجوم رسانه‌ای و عملیات روانی قدرت پرستان  تمهیدات و تدابیر مناسبی اتخاذ کنند و ضمن مقابله و خنثی‌سازی اقدامات رسانه‌ای دشمن نسبت به مقابله و هجوم به ارکان و اراده رسانه‌ای آنان اقدامات شایسته‌ای را به اجرا گذارند. تبلیغات شامل استفاده ماهرانه از تصاویر شعارها و سمبول‌هایی است که با پیش داوری‌ها و احساسات ها بازی می‌کند. لذا در آن، پیام‌های مربوط به یک دیدگاه، با هدف نهایی پذیرش داوطلبانه آن از سوی مخاطب، به وی ارائه می‌گردد.
 استفاده از روش‌هایی نظیر اتهام بستن هراس طرح ادعاهای دروغ ، پرداخت رشوت به روزنامه‌ها و مجلات و شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی برای ارائه اخبار و مطالب جهت دار، به همراه بهره گیری از کارشناسان و تبلیغاتچی‌های متخصص در فروش کالاهای مصرفی، تاریخچه‌ای پر فراز و نشیب در دهه‌های اخیر داشته است. در آستانه حمله آمریکا به خاک عراق، دولت این کشور که از پیروزی‌های خود در افغانستان به وجد آمده بود، با بهره گیری از انواع تبلیغات روانی، تلاش نمود تا زمینه این تجاوز را در جهان عرب به وجود آورد. البته نظر سنجی‌های مختلف نشان داده‌اند که آمریکا هرگز نتوانسته در میان جامعه عرب به ویژه جوانان، به محبوبیت قابل توجهی دست یابد.  همان طور که آفیکیونادوز بازیگر فیلم «کازابلانکا» موذیانه به بازپرس فاسد پولیس «لوییس رینولت» می گوید: «من شوکه شدم»، کاخ سفید هم اعلام نمود، به دلیل اینکه یکی از موسسات طرف قرارداد پنتاگون با اعطای رشوت به روزنامه نگاران عراقی، به انتشار تبلیغات جهت دار در روزنامه‌های عراق پرداخته، شوکه شده است.

اما سخنگوی کاخ سفید حاضر به افشای نام این موسسه آمریکایی نشد. البته شهروندان آمریکایی نیز باید شوکه شوند، هنگامی که بفهمند، همین افراد، حداقل به دو روزنامه نگار آمریکایی مبالغی پرداخته‌اند تا در نشریات خود مقالات و مطالبی در حمایت از دولت حاکم منتشر کنند و به علاوه، با حضور در برنامه‌های تلویزیونی چند شبکه محلی، به کاری که تبلیغات جهت دار خوانده می‌شود، بپردازند. البته کنگره و یا رسانه‌های ملی نباید در قبال استفاده از تکنیک‌های تبلیغاتی که سابقه آن به دوره جنگ جهانی اول باز می‌گردد و از سوی دولت آمریکا و سایر دولت های دنیا از آغاز پیدایش رسانه‌های جمعی مدرن به کار گرفته شده است، شوکه شوند. این حمایت‌ها در مقابل شکنجه زندانیان و یا استراق سمع‌های غیرقانونی، بسیار کم اهمیت خواهد بود، به ویژه اینکه سوء استفاده از قدرت در این ملت (آمریکا)، حقیقتی است که باید واقعا از آن ترسید. مشکل اصلی در مورد اقدامات تبلیغاتی ناشیانه دولت ایالات متحده در عراق این است که آنان در منطقه‌ای از دنیا به فعالیت‌ مشغولند که تهدید و یا خرید روزنامه‌نگاران از سوی صاحبان قدرت، چندان سابقه‌ای ندارد. در این وضعیت، به سختی می‌توان ادعا کرد که فرماندهان اردوي آمریکا در عراق نیز از همان قواعد استفاده شده در داخل ایالات متحده بهره می‌برند.  اما روش‌های تبلیغاتی موفق گذشته اینک در عراق فاقد کارایی لازم هستند. نکته قابل تامل این است که دولت بوش در تبلیغات خود برای مردم آمریکا، در برابر تبلیغات انجام گرفته برای اعراب، موفقیت بیشتری داشته است. سابقه تبلیغات گسترده و جهت دار به سال‌های جنگ جهانی اول باز می‌گردد. درس‌های آموخته شده از تبلیغات خام و ناپخته آن دوره، از سوی کارشناسان بخش‌های فنی الکترونیک در دنیای رسانه‌ها مطرح شده بود. با سوابق این امر، تبلیغات بیش از هر چیز بر احساسات تاثیر می‌گذارد و اغلب با نادیده گیری دلایل و واقعیت‌ها، به روان و اندیشه مخاطب می‌رسد. تبلیغات یک بازی فکری است و تبلیغاتچی‌های ماهر با احساسات عمیق شما بازی و از ترس‌ها و پیش داوری‌هایتان سوء استفاده می‌کنند.
دو پژوهشگر عرصه تبلیغات آنتونی پراتکانیس و الیوت آرونسون تبلیغات مدرن را «ارائه پیشنهادی‌های گسترده» و یا «تاثیرگذاری با استفاده از دست‌کاری سمبول‌ها و روان شناسی فرد» می‌خوانند.آنان می‌گویند:« تبلیغات شامل استفاده ماهرانه از تصاویر شعارها و سمبول‌هایی است که با پیش داوری‌ها و احساسات ما بازی می‌کند. لذا در آن، پیام‌های مربوط به یک دیدگاه، با هدف نهایی پذیرش داوطلبانه آن از سوی مخاطب، به وی ارائه می‌گردد.» ترس بهترین اسلحه تبلیغاتچی‌هاست.  ترس از وقوع یک حادثه دیگر از نوع آنچه در ۱۱ سپتامبر به وقوع پیوست، تقریبا در تمام پیام‌های ارائه شده از سوی کاخ سفید وجود دارد. اتهام بستن ، سلاح منتخب دیگری است که از سوی تبلیغاتچی‌های دولت آمريکااستفاده می‌شود. آنها در سالهای جنگ جهانی اول، آلمانی‌ها را مردمان قبائل هون می‌خواندند. در دوره‌ جنگ جهانی دوم و جنگ ویتنام، اتهام بستن ‌هایی مثل انسان‌ هار و زردهای کثیف به رسانه‌ها راه یافت و بر چسب‌ امروز «تروریست» است که به ندرت در سخنان سردمداران کاخ سفید، استفاده نمی‌شود. در سال‌‌های جنگ جهانی اول، امریکایی‌‌های آلمانی تبار، شیطان خوانده می‌شدند و در جنگ دوم، آمریکایی‌های جاپانی تبار، در اردوگاه‌هایی متمرکز اسکان داده شده بودند. مردمان آمریکایی مسلمان نیز اغلب احساس می کنند که در کانون حمله رسانه‌های جمعی این کشور قرار گرفته‌اند.تبلیغات در هنگام جنگ، به صورتی غیرقابل اجتناب بر سمبول‌ها و تصاویر متمرکز است. پرچم کشور به اهتراز می‌آید، شجاعت در میدان‌های نبرد ستایش می‌شود و منتقدان جنگ به صورت افرادی که از وطن خویش و نیروهای نظامی میهن‌شان متنفرند، نشان داده می‌شوند. بر دین تاکیدی ویژه می‌شود و رسانه‌ها به گونه‌ای جذاب، بر حمایت پروردگار از کشورشان تاکید می‌کنند.
تبلیغات موفق از ابزارهایی مقدماتی نظیر اتهام بستن ، ایجاد هراس، تکرار یک پیام ساده برای دفعات متعدد، تا هنگامی که در اذهان مخاطبان پیام رسوخ کند، بهره می‌گیرند؛ حتی هنگامی که درگیری‌ها فروکش می‌کند، آثار و نتایج این تبلیغات همچنان بر روی مخاطبان باقی می‌ماند. همان طور که هنوز هم میلیون‌ها نفر از مردم آمریکا معتقدند که عراق دارای سلاح‌های کشتار جمعی بوده، صدام حسین و گروه القاعده با هم همکاری داشته‌اند و بالاخره یک عراقی در میان تروریست‌های حادثه ۱۱ سپتامبر بوده است.  درگیری‌های امروز دیگر نظیر جنگ دموکراسی غربی با نسل کشان آلمان نازی و یا جاپانی‌های جنگ طلب، هویت مشخص و روشنی ندارد. جنگ ما علیه تروریسم (که بی‌تردید یک اتهام بستن  تبلیغاتی است) علیه دشمنی نامریی با عناصری در سایه صورت می‌گیرد که هیچ یک از آنان ملت و یا اردوی ندارد. این جنگ هیچ گاه پایان نمی‌یابد. (همان طور که هر گاه رئیس جمهور سخن از پیروزی به میان می‌آورد، روز بعد بمبی منفجر می‌شود.) کشوری که دائما خود را در خط مقدم جنگ قرار داده است، به صورت مداوم، بیشتر آنچه را که به او گفته می‌شود،می‌پذیرد؛تا اینکه دروغگو زمانی رسوا شود و مخاطبان هم دریابند که آنچه به آنان گفته می‌شده است، دروغ و یا نیمه درست بوده‌اند؛ حقیقتی که در اکثر تبلیغات روی می‌دهد. این دروغ ‌ها، دولت بوش را در خلال انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۰۴ میلادی یاری داد؛ اما اعتبار رئیس جمهور با ورود بحران اشغال عراق به چهارمین سال متوالی خود، وضعیتی نزولی یافت. مدت کوتاهی پس از بحران ۱۱ سپتامبر، پیش از تصرف عراق، دولت بوش تلاش نمود تا در یک برنامه گسترده، «مارک آمریکا» را در خاورمیانه مطرح کند.

منابع مورد استفاده  : ماه نامه نگاه نو شماره بيست چهارمقاله ماري  كالدور و هانس  ديريكله - مترجم حبيبي ، جنگ و صلح ، جنگ و رسانه ها، باشگاه ، مشعل ،اصالت ، پندار، اخبارافغانستان وصداي افغان.

(تذکردوستانه : تهيه تمام نبردهاي تاريخي به عقيده من کارمشکلي وطاقت فر سايي است روي همين مشکل نواقص وکمبودهاي فراواني دارد آرزومندم که دوستان پژوهشگرم به بزرگي مورد بخشش وعنايت قراربدهند وباوجوديکه درهربخش  تلاش نموده ام منابع هاراتذکربدهم ودرپايان نيزتمام ماخد، منابع ورويکردهاراخواهم نوشت. کمي ما وکرم شما - يارزنده وصحبت باقي )

January 25th, 2009

• برگردان: ا. م. شیرینظریه استالینی انقلاب جهانی
• ناصر اصغرینكاتی درباره افزایش حداقل دستمزد
• داکترسخی اشرف زی سیدکاغذفرقه وهابی در کشور های عقب مانده,دستنگروبی سواد
• سید احمد ضیا نوریحضرت عیسی مسیح علیه السلام
• نویسنده : مهرالدین مشیدچگونه می توان ملت شد و هویت مقتدر ملی پیدا کرد
• امان ریاضتآدم مرده است بگذار بنی آدمان همین باشند
• جاویدفرهادسه مقوله دریک گفتمان
• امیر هوشنگ اطیابیدر بزرگداشت نلسون ماندلا چه حقایق تاریخی‌ای پنهان می‌شود؟
• محمد عوض نبی زادهمرحوم فرقه مشرفتح محمد خان میرزاد یکی ازمنادیان آزادی وعدالت
• نویسنده : مهرالدین مشیدهیچ تهاجمی مقدس نیست و هر اشغالی توجیه ناپذیر است
• نویسنده : دکتور طاوس وردک از خود بګویید و راجع به خود بنویسید
• نگارنده : زلمی رزمیاعلامیه جهانی حقوق بشر
• گزارنده به دری: عزیز آریانفر(کوشانی ها، کانگیویی ها، ، سابری ها، کروات ها و...)
• برونو دروسکیمارکس، لنین، بلشویک ها و اسلام
• نویسنده : دکتور طاوس وردک فساد اداري ، مسموم کننده مردم افغانستان
• زمان ( مراد )«قرار و فرار شاهِ ما»(1)
• سیامک ستوده آیا ماندلا در مبارزه بر علیه آپارتاید به توده ها تکیه کرد؟
• علی صدارت ابهام در لائیسیته و مذهب شیعه
• دهم دسامبر روز جهانی حقوق بشر نوشته از ع. بصیر دهزاد
• تُخارهاگزارنده: عزیز آریانفر
• محمد عوض نبی زادهنجف بیگ شیرویکی ازقربانیان عهد شکنی کوچیهای مهاجم
• سلیمان کبیر نورینماد جاویدان و پیروزمندانه ی آزادی و برابری انسانی
• محمد ضیا ضیاجمهوری دموکراتیک سخن
• نظر برهاندر جاودانگی تاریخ ومردی از افریقای جنوبی نلسون ماندیلا
• نویسنده : مهرالدین مشیدمبارزۀ عدم تشدد از گاندی هند تا گاندی سرحد و سرنوشت پشتون ها
• زمان هوتکدهم دسمبرروز جهانی حقوق بشر
• علی رستمینلسون رولیهلاها ماندلا پدرمعنوی مردم افریقای جنوبی درگذشت
• عزیز آریانفرکشاکش در آسیای میانه
• ناصر اصغریدرباره آنارشیسم پرودون و باكونین
• نویسنده : مهرالدین مشیدمبارزۀ عدم تشدد از گاندی هند تا گاندی سرحد و سرنوشت پشتون های آنسوی خط
• حسن پیمانپهبادهای بدون سرنشین امریکائی
• وصیت امام احمد ابن حنبل برای پسر خود در روزی عروسی اش !الحاج امــیـن الـدیــن » سعـیـدی – سعید افـغــانی«
• گزارنده به پارسی دری: عزیز آریانفرمیهن نخستین و ریشه های هندواروپایی ها، فینی ها و اگورها 1و تورک ها
• داکتر سخی اشرف زی سید کاغذ خط مش سیاسی ,اقتصادی واداری حکومت کرزی به ناکامی گراید
• حسن پیمانپهبادهای بدون سرنشین امریکائی
• نویسنده : مهرالدین مشیدحماسۀ استثنایی تاریخ
• فرامرز دادورجایگاه جنبش چپ در اپوزیسیون دمکراتیک
• لیکونکي : دکتور طاوس وردک دافغانستان د سرتاسري بحران دنجات لاره
• بګرامیوال ـ از المانتبلیغات ریاکاران خود فروخته ماویست
• حسن پیمانپهبادهای بدون سرنشین امریکائی
• نویسنده : مهرالدین مشیدمبارزۀ عدم تشدد از گاندی هند تا گاندی سرحد و سرنوشت باشنده گان آن
• ترجمه توسط حمید محویاسلام ترسائی : مذهب از دیدگاه واقعی مارکسیسم
• جلال بايانی کاوشگرتروريســــــــــــت شــــــناخته شــــده حسن اميری
• دکتور طاوس وردک د اقتصادی اوسیاسي ونډې دوام
• داکتر سخی اشر ف زی سیدکاغذچراعیسویت درتضاد با جهان اسلام قرارگرفت؟
• افاده حقوقی از جلال بايانیدفاع از حق مشروع حقوقی خود هم قطاران خود
• لیکونکۍ : دکتور طاوس وردکولې امریکا د افغاني طالبانو یو لیډر مړ نه کړو
• محمد عوض نبی زادهابراهیم خان گاوسوارنمادی ازمبارزات داد خواهانه برضد استبداد
• مهرالدین مشیدمبارزۀ عدم تشدد از گاندی هند تا گاندی سرحد و سرنوشت باشنده گان آن
• دکتور طاوس وردک د اقتصاد او سیاست ونډه په جنګ کې
• لیکونکۍ : دکتورطاوس وردک کرکه ( نفرت )
• ناصر اصغرینگاهی به كنگره فدراسیون كار آمریكا
• دکتور طاوس وردک په اطلاعاتی مواردو کې د سوق او اداری اصول
• ترجمه: محمد پورهرمزاندربارهٔ کئوپراسیون
• دکتور طاوس وردک د محوري سازمان ستراتیژي
• الحاج امــیـن الـدیــن سعـیـدی – سعید افـغــانیمصافحه زن با مرد نامحرم !
• دکتور طاوس وردک د ستراتیژۍ بل ډول درهبر او مدیر کړه وړه دي
• الحاج امــیـن الـدیــن » سعـیـدی – سعید افـغــانی«جنتری عبادتی سال
• نظرمحمد مطمئنامريکايې پوهنتون او برتانوي پوځي اکاډمي
• خلیل ودادمصئو نیت قضایی نظامیان شوروی و ضمانتهایی که افغانستان میخواست
• نوشته کریم پوپل صحت و سلامتی درافغانستان
• دکتور طاوس وردک بیړنۍ ، د ډار او مجبوریت ستراتیژي
• محمد عوض نبی زاده ملا خداداد لورانی یکی ازرهبران جنبش دهقانی درکشور
• مهرالدین مشیدمبارزۀ عدم تشدد از گاندی هند تا گاندی سرحد و سرنوشت باشنده گان آن
• نوشته از ع. بصیر دهزادپاسخ و توضیح بر سوالات محترم داکتر سید عبد الله کاظم
• نوشته کریم پوپلادیان ابراهیمی یا یکتا پرستی
• دکتور طاوس وردک د جنګو علتونه کوم شیان دی
• دکتور طاوس وردک جنګ څه ته وايي
• نیش ِ بی بی سی ، نه از ره کین است !
• سید احمد ضیا نوریعید سعید قربان بر مسلمین جهان مبارک باد
• نویسنده : مهرالدین مشیدحج تجسم عینی توحید و قربانی نماد ایثار و توجه به اصل اقتصاد است
• ستراتیژی څه ته وایی او ولې سیاسیون دغه اصطلاح ډیره استعمالويلیکونکۍ : پوهندوی جنرال ارکانحرب دکتور طاوس وردک
• شباهنگ راددر چهل وششمین سالگرد جانباختن چه گوارا
• اسماعیل هوشیارنوبل و شیخ حسن روحانی !
• نویسنده : مهرالدین مشیدرابطۀ طالبان و القاعده ناشکستنی است
• صبا راهیگوسفند های مشنگ
• الحاج امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«حج نیابتی
• ارسالی صمیمیاز تقسیم به دست متفقین تا آلمان متحد
• الحاج امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«حج بعد از مرگ
• الماس فرضیپیرامون اقلیت مذهبی یارسان (اهل حق)
• الحاج امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«حــج رفـــتـن تکراری!
• نویسنده : مهرالدین مشیدنیایش کانون عبادت و عصیانی خودجوش و آگاهانه
• فرزاد رمضانی بونشنگاه ترکمنستان به افغانستان، از تلاش برای اجرای تاپی تا میانجیگری در مذاکرات صلح
• خلیل ودادفراز و فرود مناسبات هالند افغانستان
• الحاج امـیـن الـدیــن» سعـیـدی ــ سعید افـغــانی«در جنت عبادتی وجود ندارد!
• شباهنگ رادانساندوستی سرمایه ریاکارانه است
• نصرت شادلیبرال ها و بن بست کاپیتالیسم – دمکراسی
• علی رستمیخردستیزان قرن بیست ویکم
• سلیمان راوشجشن مهرگان
• ارسالی صمیمیمقبره 2600 ساله در ايتاليا كشف شد
• نظرمحمد مطمئنزموږ له پاره وياړ! د ټوپکوالو له پاره کباړ!؟؟؟
• رسول پويانجايگاه حقوق تعاملی در نظام حقوقي و قضايي افغانستان
• فرزاد رمضاني بونشدستاوردها وچالش هاي شورای کشورهای ترک‌زبان و نقش برادر بزرگتر تركيه
• نویسنده : مهرالدین مشیدسنت گرایی طالبان به مثابۀ انحطاط فرهنگی ضربه یی بر پیکر اسلام
• الحاج امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«اهل تسویف
• تتبع ونگارش : الحاج امین الدین « سعـیـدی »آیا جایز است بگوئیم فلان شخص شهید است؟
• خلیل الله عالم پیش نویس تولید نیروی برق در افغانستان است
• پروفیسر عبدالصبور فروزان نگاهی به کنفرانس مس عینک
• دوکتور صلاح الدین سعیدي – سعید افغانينمونه های ازمنابع آزادی، حاکمیت قانون ودیموکراسی واقعی!
• نویسنده : مهرالدین مشیدروشنفکران راستین نسل سوگوار در هر برهه یی از تاریخ
• عتیق الله مولوی‌زادهجمعیت اسلامی و فقدان رهبری
• مترجم: ا. م. شیریمبادله وامهای معوقه، یا تسلیحات مالی کشتار جمعی
• دکتر بیژن بارانشکنجه و استبداد
• نصرت شادفلسفه انقلابی ، حرافی ، سفسطه و شارلاتانیسم روشنفکری نیست
• الحاج امـیـن الدین « سـعـیـدی- سعید افغانی »ادرار بصورت ایستاده
• ادیب معصومی آزادي عقيده ، اندیشه وبیان حق طبیعی هر انسان است
• مترجم: ا. م. شیریبازیهای پشت صحنه با طلا: در انتظار شکست بزرگ(۲)
• مترجم: ا. م. شیریبازیهای پشت صحنه با طلا: در انتظار تحول بزرگ(۱)
• نویسنده : مهرالدین مشیددرد های استخوان سوز بیگانگی با سنت و ناآشنایی با تجدد
• نصرت شاداقتصاد سیاسی چپ ؛- محتوا ، شعار و امید
• نویسنده : مهرالدین مشیدمدرسه های دینی خاستگاۀ اصلی طالبان، ابزاری در دست آی اسی آی
• شباهنگ رادمفهوم انقلاب از نگاهِ اپوزیسیون چپ
• الحاج امین الدین « سعـیـدی- سعید افغانی »صـدقـه فطر روزه
• نویسنده : مهرالدین مشیدفرهنگ سنتی و قبیله یی ( درسرحد) سکویی برای پرش استعماردرمنطقه
• عبدالواسع غفاریسیرانکشاف فوندامیتالیزم اسلامی دربسترآرام اروپا وامریکا
• تهیه و پژوهش از ظاهر دقیقشکل گیری فرهنگ قسمت 5
• مترجم: ا. م. شیریجهاد گزینشی
• نویسنده: مهرالدین مشیدنماز نماد یگانگی، عدالت و آزادی تفکر و بیکرانگی اندیشه در اسلام
• الحاج امــیـن الـدیــن سعـیـدی – سعید افـغــانیفدیه غرباء در رمضان
• تهیه و پژوهش از ظاهر دقیق شکل گیری فرهنگ قسمت 4
• فرامرز دادورجنبش کارگری و چشم انداز سوسیالیسم در ایران
• نصرت شادزنان و کالا در فلسفه ساختارگرا یی
• شیرین نظیری فعال حقوق زنانماری کوری مخترع عناصر شیمائی رادیوم و پلوتونیوم
• یونس شاملیآقای علیرضا اصغرزاده در نقد سیدجواد طباطبایی پای لنگی دارد
• سرلوڅ مرادزی د جولای ۱۲ مه، د ملالې یوسفزۍ نړیواله ورځ
• تهیه و پژوهش از ظاهر دقیقشکل گیری فرهنگ قسمت ۳
• الحاج امین الدین « سعـیـدی- سعید افغانی »حکم روزه در کشور های اسکندنوی
• الحاجامین الدین « سعـیـدی- سعید افغانی »دندان کشی در رمضان
• رسول پویاننقش هرات در اقتصاد افغانستان
• نصیراحمد -- مهمندماه صیام یا ماه تصفیه وتزکیه
• ارسالی صمیمیگذري بر شهرموزه سن پترزبورگ – از شليك توپ لنين تا شب هاي نقره اي
• نویسنده :مهرالدین مشیدفرهنگ سنتی و قبیله یی در دو طرف دیورند سکویی برای پرش های استعماری
• تهیه و پژوهش از ظاهر دقیقشکل گیری فرهنگ قسمت ۲
• تهیه و پژوهش از ظاهر دقیق شکل گیری فرهنگ
• شیرین نظیری فعال حقوق زنسیمون دوبووار
• ترجمۀ امیر کشفی«آزاد اندیشی و تبلیغات رسمی
• حمید محوی«ایران، تخریب ضروری» یا جنگ تحمیلی
• اسماعیل هوشیاردو روایت متفاوت با یک نتیجه مشابه !
• فرزاد رمضاني بونشبنيان سازمان فرهنگی هنری فارسي زبانان و همگرايي بيشتر ايران افغانستان و تاجيكستان
• فرزاد رمضاني بونشچالش هاي ساخت طرح كاسا 1000 و آينده همكاري انرژي آسياي مركزي با جنوبي
• نصرت شاد چپ ها و روشنفکران نیچه گرا
• ارسالی صمیمی50 سالگي چايكاي روسي در فضا - پرونده محرمانه اي كه پس از نيم قرن جهاني شد
• ارسالی صمیمیطلاق پوتین تابوی سیاستمداران روس را شکست
• ارسالی صمیمینلسون ماندلا از مبارزه با آپارتاید تا دست و پنجه نرم کردن با بیماری
• عبدالو کیل کوچی روشنگران
• بهروز عارفیاستفان هسل، اندیشمند مقاومت
• طیار یزدان پناه لموکیوضع کنونی و نقش احزاب و اتحادیه های طبقه گارگر و متوسط در جنبش های اجتماعی
• دوکتور بشير افضليبخش دوم مقاله نجات انسان-نمايشنامه
• امین الدین سعیدیخواندن نمازدر محل که تصاویر باشد!
• الحاج امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«داستان عبرت انگیز
• علی صدارتابهام در لائیسیته و سربازان گمنام امام زمان
• مصلح سلجوقیدیموکراسیی کم بند (!)
• اسدالله جعفريامام علي در چشم ودل يار غار رسول الله ابوبكر
• میرعنایت الله ساداتاعتراف یک نویسندۀ ایرانی
• شيرين روشارمیشل فوکو، دولت و فقرای نیک‌سیرت
• شهباز نخعينابرابري، دموکراسي، حاکميت
• برگردان و تبصره از دکتر خلیل وداد با اینهمه منابع غنی آب کشوری کم آب و با آنهمه وقار و آبروهنوز هم سرزمین «بی آب» هستیم
• دوکتور بشير افضلي راه نجات انسان
• صبا راهیجنبش عدم خشونت و خشونت تولید انبوه سلاح های مرگزا !
• عزیز آریانفرآریا، آریانا و آریایی
• نظرمحمد مطمئند اسامه بن لادن ړنګ کور دخالص بابا فامیلۍ
• شیرین نظیریپیدایش نظام مادر تباری در جامعه بدوی
• نوشته الهه افتخاربشر؛ چرا مرتجع و پسگرا و تاریک فکر میشود؟
• عبدالو کیل کوچیغزنی مرکز فرهنگی جهان اسلام
• الحاج امین الدین « سعـیـدی- سعید افغانی » یادداشتی : به خطاطي قــرآن کریم به خـــون صدام حسیـن
• سید احمد ضیا نوریعفو یا بخشش
• نوشته کریم پوپلزلمی خلیل زاد
• علی رستمی پرولتاریاومبارزه طبقاتی درجامعه مدرن
• گزارنده: عزیز آریانفراز «پهنه های اریایی» تا افسانه های آذربایجانی
• عبدالو کیل کوچیگناه بیکاری به گردن کیست ؟
• برگردان: شهباز نخعيخط‌ سير يک انقلابی
• برگردان: باقر جهانبانيشکست جنگ برای نفت
• شباهنگ رادکارگران و کودکان کار در اوّل ماه مه!
• شیرین نظیریزن نخستین نگهبان کودک ووسیله تولید نسل بشر:
• نصرت شادفلسفه مارکسیسم و مکاتب بورژوایی
• برگردان و تبصره از دکتر خلیل ودادنگاهی به گذشتهء ترانسپورت در افغانستان
• نویسنده : مهرالدین مشیدگسست های بیرون فرهنگی و درون فرهنگی جاده صافکن مداخله و تجاوزقسمت سوم
• به قلم الهه افتخار روشنفکری : روشنفکری دینی است و یا دینی و غیر دینی ندارد!
• ترجمه: ا. م. شیریُردار طلائی سیاست چینی (۲)
• داکترسخی اشرف زی سیدکاغذنشر ارقام واهی توسط دایرهً المعارف افغانستان
• لیکوال : ننګیالی بڅرکیغزنی په اسني وخت کي داسلامي تمدن دپایتخت په توګه
• نویسنده : مهرالدین مشیدگسست های بیرون فرهنگی و درون فرهنگی جاده صافکن مداخله و تجاوزقسمت دوم
• ترجمه: ا. م. شیریبُردار طلائی سیاست چینی (۱)
• نصرت شاد قرن بیست ؛ از فروید تا لوکاچ
• ترجمه: ا. م. شیریطلا: بازگشت به دنیای پول(۲)
• میر عنایت الله ساداتتحقق مشی ملی
• سید احمد ضیا نوریفشرده ی از زندگینامه خداوندگار عشق و عرفان حضرت مولانا (رح) وگذری بر آیین رقص سماع
• نویسنده : مهرالدین مشیدگسست های فرهنگی در سطح ملی زمینه ساز عمیق تر ساختن فرهنگ های محلی
• لیکونکۍ : دکتور طاوس وردک دعسکری مکلفیت دوه کلنه دوره
• ترجمه: ا. م. شیریطلا: بازگشت به دنیای پول(۱)
• مترجم: ا. م. شیریجنگ اقتصادی: بهترین دفاع، حمله است(۲)
• اسماعیل هوشیاردروغ سیزده به انتخاب خودتان !
• نصرت شاد ما و جامعه شناسان لیبرال غرب
• مترجم: ا. م. شیریجنگ اقتصادی: بهترین دفاع، حمله است(۱)
• شیرین نظیرینقش زن درپروسه تولید دردوره پیش از تاریخ:
• ترجمه توسط حمید محویبازگشت مبارزۀ طبقاتی
• نویسنده : مهرالدین مشیداز قبض و بسط تیوریک شریعت تا قبض و بسط اسلام گرایی
• نویسنده : مهرالدین مشیدزبان، ادبیات و فرهنگ را نباید بیشتر سیاسی کرد
• مترجم: پيام پرتوى تاريخ تجارت برده از آفريقا به اروپااز دهه هاى ۱٤٤۱ تا ۱٩٥۰
• اسماعیل هوشیارزوایای حسی و لمسی نوروز !
• دوکتورصلاح الدین سعیدي - سعید افغانی بحث بوزینه بودن آدمی!
• نصرت شاددو جامعه شناس
• ارسالی صمیمیمیزبان امسال جشن جهانی نوروز کجاست؟
• عنایت الله پویان ژور خپګان
• علی رستمی جشنهای باستانی نمایانکر همبستگی اقوام وملیتهای تمدن اریایی
• نویسنده: مهرالدین مشیداز قبض و بسط تیوریک شریعت تا قبض و بسط اسلام گرایی
• نوشته از : ع. بصیر دهزادحقوق بشر و جرائم حذف فزیکی ( قتل های سیاسی) بدون پروسه عدلی و قضائی
• مترجم: پيام پرتوى تاريخ تجارت برده از آفريقا به اروپا
• آصف بره کیبوداها فرو ریختند، نه آسمان تکان خورد نه زمین
• پيام پرتوىبرده‌داری در عصر مدرن؛ ارزش یک انسان چقدر است؟
• پیشگفتار و ترجمه: ا. م. شیرینمایشی تحت عنوان «بازرسی ذخیره طلای آمریکا»
• شباهنگ رادراه‏اندازی جنگ و تنش، سیاست کنونی امپریالیست‏ها
• سید احمد ضیا نوری روز سیاه و فراموش ناشدنی در تاریخ افغانستان فروپاشی تندیس های بودا
• اسماعیل هوشیارمشکلات چپ ازدرون و دربیرون !
• ترجمه توسط حمید محویامپریالیسم : مبارزه علیه آن و یا در تبانی با آن
• ‏نوشته کریم پوپل تعداد تلفات جنگهای سال 2001-2013 در افغانستان
• فرامرز دادور جایگاه جنبش زنان در ایران
• مترجم: پيام پرتوى تاريخ تجارت برده از آفريقا به اروپا
• نویسنده : مهرالدین مشیدحکومت دینی از تجربۀ اسلام گرایی تا آزمون های تازۀ پسا اسلام گرایی
• مترجم: ا. م. شیریچاله های سیاه اقتصاد جهانی (بخش دوم)
• نویسنده : مهرالدین مشیدحکومت دینی از تجربۀ اسلام گرایی تا آزمون های تازۀ پسا اسلام گرایی قسمت دوم
• ارسالی صمیمیهشت تن از منحوس‌ترین روسای جمهوری آمریکا!
• الحاج امــیــن الـدیــن» سعـیـدي – سعید افـغــانـي «مــــدیــنـــﮥ مــنــوره وفــضـایــل آن
• ترجمه توسط حمید محویعلم و فرهنگ در ایران : چالشی برای غرب
• شباهنگ راددر یادمان کمونیست‏های یازده اسفند پنجاه!
• فرزاد رمضانی بونش؛ کارشناس مسائل بین‌المللچرا سازمان همکاری اسلامی منفعلانه عمل می‌کند؟
• برگردان: منوچهر مرزبانيانقرائتی دنیوی از سرشت ستیزه ها
• نوشته از : ع. بصیر دهزاد لایحه (اصولنامه) طالبان آئینه از تحجر و هویت خشن
• نویسنده : مهرالدین مشیدحکومت دینی از تجربۀ اسلام گرایی تا آزمون های تازۀ پسا اسلام گرایی
• تتبع ونگارش؛ترجمه وتلخیص:ازحسن پیمانامیرتیمورموئسس سبک اصیل هنرمعماری وحامی فرهنگ ومدنیت آسیای وسطی
• تهیه و ترتیب کننده : انجینر سرور « صالح » مبارز صلح و تفاهم نیک ؛ مولانا استاد « سعید افغانی»
• نصرت شادبورژوازی و روانشناسی شورش توده ها
• غلامعلی بیگدلیاستعفای پاپ و بحران فساد جنسی در واتیکان
• مترجم: ا. م. شیریچاله های سیاه اقتصاد جهانی (بخش نخست)
• اسماعیل هوشیاررابطه هنر؛ سیاست و ایدئولوژی !
• پيام پرتوى چرا بحران رخ ميدهد؟
• الحاج امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی« عقدنــکاح درانــتـریـنـت
• ترجمه توسط حمید محویناسیونالیسم : بیماری روانی ؟
• سفر زن به حج وعمره بدون محرمالحاج امـیـن الدین « سـعـیـدی- سعید افغانی »
• نصرت شادمارکس جمعبندی فلسفه و تاریخ بود
• مترجم: ا. م. شیریجهان مالی موازی (۲)
• ارسالی صمیمیحمله فضایی - وحشت بارش شهاب سنگ روسیه را فرا گرفت
• مترجم: ا. م. شیریجهان مالی موازی (۱)
• مترجم: ا. م. شیرینشت اطلاعات از صندوق بین المللی پول
• نوشته کریم پوپل افغانستان باید قبل از خروج قوای ائتلاف استفاده از آب دریای آمورا آغاز نماید
• حريف حريفمصئونيت قضائی يا مجوز تداوم جنايات جنگی؟!
• مترجم: ا. م. شیریاطلاعات تکاندهنده در باره سوداگری بانکی بین المللی
• سرلوڅ مرادزید نوبل د سولې جایزه د پښتنې ملالې حق دی
• نویسنده : مهرالدین مشیداز مدرنیسم و اسلام گرایی تا پسامدرنیسم و پسااسلام گرایی
• گزارش‌گران بدون مرزرده‌بندی جهانی آزادی مطبوعات ٢٠١٣: پس از بهار، امیدهای ناامید شده
• کریم پوپلاستخبارات وفعالیتهای آن در افغانستان
• نویسنده : مهرالدین مشیداز مدرنیسم و اسلام گرایی تا پسامدرنیسم و پسااسلام گرایی
• تهیه . ن . شادزبان دینی عربی فلسفه اسلامی
• شباهنگ رادتقابل و رویارویی دو فرهنگ
• داکتر سخی اشرف زی سیدکاغذموافقه نامه نافرجام ترانزیتی واقتصادی اپتا بین افغانستان وپاکستان
• نصیراحمد – مهمند دحضرت محمد (ص) دنیکمرغی زیږدنی اوسیرت په ویاړیادونه
• نویسنده: مهرالدین مشیداز اسلام گرایی تا پسا اسلام گرایی قسمت دوم
• نوشته از ع. بصیر دهزادتاٌملی بر گزارش پروژه عدالت انتقالی سازمان فارو
• مهرالدین مشیداز اسلام گرایی تا پسا اسلام گرایی
• نوشته : ماریا دارو غزنه مرکز فرهنگ وادبیات
• داکترسخی اشرف زی سیدکاغذبازکشائی خط آهن درشمال وانکشاف جدید شهراه ترانزیتی
• نوشته کریم پوپلنامها وقصه های فلکلوریک کابل
• نصرت شاددین سیاسی و سیاست دینی ، ماکیاولی را زائید
• ترجمه: اکبر تک دهقاندوُیچه بانک آلمان و رفع اتهام از خود
• رسول پوياننگاهی به نقش موسسات خارجی در افغانستان(NGOs)
• الحاج امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«دین اسلام آخرین دین آسمانِی برای بشریت!
• نصرت شاد رمان های میلان کوندرا - و ما
• علی رستمی جهان هستی درآیینه تاریخ
• الحاج امــیــن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«استعمال وخوردن قطره چکان
• امین الدین « سعیدی- سعيد افغانی »جشن تولد در اسلام
• برگردان – دوکتور سید احمد جهشپایان جهان :غیبگوئی 2012 مستقیما از زبان راهبان مایا
• کریم پوپلکانون تمدنهای باستان
• ترجمه از: ا. م. شیریبمناسب در گذشت اسکار نیمایر
• نصرت شاد هزار سال نبرد فلسفه غرب با الهیات مسیحی
• شباهنگ رادجامعه (مردم)، حاکمیت و موقعیت چپ
• پوهانددوکتورم.ا. زيارد نوې پښتوژبپوهنې په مورچل کې
• پوهاند دوکتورم.ا. زيارپښتو غړپوهنه
• پوهاند دوکتورم.ا. زيار پښتو وييپوهنه
• نوشته کریم پوپل هنر صنایع باستان افغانستان
• نوشته کریم پوپل هنرصنایع اسلامی در افغانستانقسمت دوم
• نوشته کریم پوپل هنر صنایع باستان افغانستان
• نوشته کریم پوپل صنایع معاصر افغانستان
• سید احمد ضیا نوری نقدی بر گفتار کامبیز رفیع زیر عنوان ( دانشگاه سعودی در کابل)
• اسدالله جعفریرسالت پیغمبری زینب(س)
• ترجمه: اکبر تک دهقانخطرات بانکهای سایه برای اقتصاد جهانی
• نجم کاويانینگاهی به چالش‌های فراروی فارسی‌دری در افغانستان
• میرویس جوادله شیعي هلال تر شیعي ښاماره
• اسدالله جعفریشهادت حسین ویاران حسین(ع) بر کمال جویان قرار گرفته در جاذبه حق، تسلیت باد!
• جوانان بیداررښتيا هم په ۲۰۱۲کې دنيا ختميدونکي ده؟
• آزيتا نيکنامدو چهره دولت
• ترجمه توسط حمید محویبخش دوّم «تصویر : از بهت زدگی تا آموزش و پرورش»
• ترجمه توسط حمید محوی«تصویر : از بهت زدگی تا آموزش و پرورش»
• ترجمه: اکبر تک دهقانتبعات اقتصادی طوفان دریایی اخیر در آمریکا
• نصرت شادشناخت نیچه ، محاکمه یا نقد او ؟
• تایب و ارسال کننده: امان معاشرپیامد های نامیمون استخراج معدن مس عینک از دید گاه جیولوجی
• فرزاد رمضاني بونشفرصت طلايي چابهار در آينده اقتصاد آسياي مركزي و نگاه بازيگران
• نصرت شاد از انقلاب فرهنگی تا قدرت جهانی
• نوشته و تحلیل از سکندر تخاری چرا علیه قصرنشینان وثروت اندوزان که عاملان اصلی انتحار اند فتوی نه میــدهید ؟
• الحاج امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«اکثریت اهل جنت را زنان تشکیل میدهد!
• داکتر سخی اشرف زی سیدکاغذبزرگترین مرکز فرقه وهابیزم در تپه مرنجان تعمیر میشود
• ترجمه توسط حمید محویراسل مینز (1939-2012) سرخپوست مبارز دیگر در میان ما نیست
• علی رستمی مبارزهء سیاسی و رعایت موازین اخلاقی
• محمد عالم افتخارازعید قربان و جش دیوالی تا شیطان سوزی و شیطان یابی!
• عبدالقدیر میرزاییبه ششمین برج مخابراتی جهان آشنا شوید :
• نوشته کریم پوپلوضیعت حیات وحش در افغانستان
• نوشته کریم پوپلفهرست پستانداران افغانستان
• نوشته کریم پوپل لست پرندگان افغانستان
• نوشته کریم پوپلچگونگی زیست خزندگان افغانستان
• نصرت شاد مائو و مائوئیسم در چین و ماچین
• علی رستمی تمدن شوراها زاده ء انقلاب اکتوبر
• انجنېر ظهورالدين اندېشسو سیا لیزم برۍ پر امپر یا لیزم حتمي دی
• شباهنگ رادکدام چپ و کدام سازمان؟
• نور مُحمَّـــد غـفـوريسیاسی گـــــونـد
• محمد عالم افتخاربار دیگر در بارهء «ساده»، «ساده نویسی» و از «ساده» یا از «پیچیده» گفتن!
• دکتر بیژن باران اصلاحات دینی در خاور میانه
• الحاج امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«آنانیکه جسد پیامبرصلی الله علیه وسلم رابسرقت برده نتوانستد شخصیت اورا هم لکه دار ساخته نمیتوانند!
• نظر برهان مجبوریم آحترام تجویزی را به جا نمایم
• نصرت شاد انقلاب وجدان ؛ جمعبندی یک شاهد
• ترجمه توسط حمید محویاستعمار در آسیا
• نیما فرمین، دکتر در حقوق از دانشگاه مون پلیه فرانسهنوری علا از حقوق اساسی چه می داند؟
• الحاج امــیـــن الـدیــن« سعـیـدی – سعید افـغــانی«وفای به عهد
• نصرت شاد ادعای غیرطبقاتی بودن آنارشیسم
• سرلوڅ مرادزی هرهیواد خپله ملي ترمینالوژي لري
• شباهنگ رادمنفعت سرمایه و سرکوب جهانی‏ست
• الحاج امــیـــن الدین « سعیـــدی – سعــید افغانی »بوسیدن دست از دیدگاه اسلام
• نصرت شادگنجشک نقد استالین یا کبوتر روی بام تروتسکی ؟
• نصرت شاد آنارشیست ها در کمون پاریس
• عبدالقدیر میرزاییتاج محل ؛ نمادی از عشق ، محبت و دوستی
• ویدا میرزاییفراموشی در بزرگ سالان
• نویسنده : مهرالدین مشیدفراز و فرود های مبارزاتی اخوان المسلمین و بهار عرب قسمت چهارم
• نوشته کریم پوپلمقروضیت جدید و سابقه دولت افغانستان
• نصرت شاد آنارشیسم و انقلاب ناتمام آلمان
• منتشره تازه ترین شماره لوموند دیپلوماتیکنئوليبراليسم در دالان هبا
• الماس فرضیمسابقات المپیک لندن و سازماندهی سود محور آن
• نصرت شاد خاطرات آنارشیست ها و تاریخ نویسی بلشویک ها
• مهرالدین مشید فراز و فرود جنبش اخوان المسلمین قسمت سوم
• اسدالله جعفریفلسفه حیات، در کلام امام حسن مجتبی(ع)(بخش اول)
• نصرت شادفراز و فرود آنارشیست های اسپانیا
• رازميک کوچيان گرامشي، تفکري که جهاني‌ شد
• نویسنده : مهرالدین مشیدنهضت اصلاح دینی و جنبش اخوان المسلمین قسمت دوم
• برگردان: ا. م. شیریاسلام افراطی، بمثابه ابزار جهانی سازی
• محمداسحاق فیاضمرثیه ای برای میراث فرهنگی و تاریخی ما
• ډاکټر لمرد پلار مسلک او د ماشوم معيوبه زېږېدنه
• شباهنگ راداتحاد از کدام منظر و در کدام بستر
• ترجمه: نسترن احمدیچرا مارکس بازخوانی می شود؟
• نویسنده : مهرالدین مشیدنهضت اصلاح دینی و جنبش اخوان المسلمین
• ارسالی صمیمیروزنامه اتفاق اسلام پس از یک قرن فعالیت متوقف شد
• حسینه رووفیسیاه دانه درمان برای هر بیماری بجز از مرگ
• نصرت شادیادی از کروچه ، ادیب و فیلسوف ایتالیایی
• ارسالی صمیمی مهمترین دستاورد علمی قرن
• محمداسحاق فیاضدهلی، تلاش های جدید برای رونق اقتصادی افغانستان
• نوشته کریم پوپلامکانات راه بحری افغانستان از ایران
• دکتر بیژن بارانیادها- تختی
• تتبع و نگارش : برهان الدین « سعیدی »كوروش« كبير» شاهی؛ خردمند و عادل !
• الحاج امــیــن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«آیا سگ نجس است؟
• زائران ايراني
• نصرت شاد فمنیسم ، - آزادی زنان یا نجات زحمتکشان ؟
• اسدالله جعفریمبعث پیغمبر عشق ورحمت برحق جویان مبارک
• نوشته کریم پوپلوضیعت مالداری در افغانستان
• ولی محمد«نورزی»دتورو اوشنو چایو څښل څه ګټه لری؟
• تحليل : دوکتور علوم جلال بايانی طرح امضا سند رهبردی امريکا و افغانستان در سال ۱۹۷۲ ريخته شده بود
• نویسنده : مهرالدین مشید حیرت زده گی های فرصت سوزانۀ نخبگان و روشنفکران افغانستان
• داکتر سخی اشرف زی سیدکاغذبررسی دشواری های راه ترانزیتی افغانستان باکشورهای همسایه
• کریم پوپل کشمیره
• تتبع و نگارش:داکتر فیض الله نهال ایماقخط اورخون و آثار مکتوبه ٔ دیگردر زبان ترکی
• عبدالصبور فروزاننقش معادن افغانستان در تحولات سیاسی کشور
• نصرت شاد ما انقلاب می خواهیم نه جنگ !
• برگردان: ا. م. شیریمالکیت خصوصی و عدالت اجتماعی
• ترجمه توسط حمید محویسوسیالیسم و فرهنگ
• نورمحمد غفوریافلاطون او دټولنیز عدالت
• کریم پوپلخاکشناسی خاکهای افغانستان
• نصرت شاد فلسفه ایده آلیستی شرق در تاریخ فلسفه غرب
• شباهنگ رادچپ و چالش‏های آن!
• صدیق رهپو طرزیدانش تبار شناسی یا ژنی و جنی
• الحاج امــیـــن الـدیــن« سعـیـدی – سعید افـغــانی«وضعیت چشم در نماز
• ( سيد احسان واعظی )فاشيسم و نازيسم منفور ترين پديده های ضد بشری اند( بخش دوم )
• نویسنده : مهرالدین مشید حیرت زده گی های فرصت سوزانۀ نخبگان و روشنفکران افغانستان
• نوشته توسط الهه افتخار تمدن علمی - صنعتی یا تمدن خود کشی؟
• محمد عالم افتخار از کارل مارکس تا کارل پوپر؟!
• کریم پوپل یاد بود از سوم می رور جهانی آزادی مطبوعات
• الحاج امــیـــن الـدیــن« سعـیـدی – سعید افـغــانی«چهل نماز در مدینه منوره
• صدیق رهپو طرزیکشور های چند قومی: درد سر ها و راه حل ها
• تهیه و ترتیب توسط محمدالله نصرتاسهالات
• سید احسان واعظی فاشیزم و نازیزم منفورترین پدیده های ضد بشری اند
• اقتباس و برگرد از : دوکتور علوم جلال بايانی [ تعريف والستريت ، جنبش والســتريت و آئنده پر خروش والســـتريت ]
• نویسنده :مهرالدین مشیدارایه وغنای الگوهای نظری برای گشودن بن بستهای فکری درحوزه های گوناگون
• نصرت شادمردان شورشی و زنان ناراضی
• الحاج امین الدین « سعیدی- سعید افغانی »آیاپیروی وتقـلیداز مذهب ( مذاهب)چهارگانه اهل سنت واجب است؟
• محمدالله نصرتسوءتغذیه چیست؟
• ع . باغبانقانون وقانونیت دردوره طالبان !
• نویسنده : مهرالدین مشیدجنگ بر سر ارزش ها جدا از جنگ تمدن ها و فرهنگ ها است
• نورمحمد غفوری افلاطون او د سیاسی - ټولنیز نظام سمون
• الحاج امــیـــن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«طــــلا ق 

• نصرت شاد اخلاق و فلسفه اخلاق ،– ما و بورژوازی
• نورمحمد غفوریټولنیز خوځښت (اجتماعی جنبش)
• سلام خاناز ۱۱۰ مشاورین تنها ده تن در مشوره ها نقش دارد
• رسول پویانابعاد مثبت و منفی تکنولوژی ارتباطی و اطلاعاتی و نقش آن در افغانستان
• سید احمد ضیا نوری علم و عالم
• ترجمه : بابک پاکزادتأثیر کوبا بر وضعیت بهداشتی و آموزشی
• نویسنده : مهرالدین مشیدجای مردان سیاسی بنشانید درخت که هوا تازه شود
• نصرت شادهایدگر ، فیلسوفی مهم ، سیاستمداری گمراه
• الحاج امین الدین « سعـیـدی- سعيد افغاني »حکم خریدن خانه به سود بانکی
• د مولانا ډاکـټـر محمد سعید « سعید افغاني » لیکنهزورور
• محمد امان ریاضتتبعیض قومی ونژادی
• نوشته کریم پوپل جشن نوروز میراث قوم آریائیها بخصوص بلخ وبخدی است
• ډاکټر حرکتفلسفي بحث
• نوشته کریم پوپل ظرفیت و پوتانشیل تولید انرژی در فغانستان
• تهیه وتدوین توسط محمدالله نصرتنگاهی مختصر به پیدایش نوروز در طول تاریخ
• خسرو صادقی بروجنی، در دفاع از «منطق استثمار»
• نویسنده : مهرالدین مشیدظهور انسان بزرگترین سناریوی نظام تکاملی آفرینش
• اقتصاد سياسي سرمايه داري ايران
• سید احسان واعظیبرخی از مفاهیم و مقولات اقتصادی در ادبیات کلاسیک فارسی – دری
• فرامرز دادرس«جنگ هدف‌مند چیست؟»
• نصرت شادبورژوازی و فلسفه اجتماعی اش
• مهسا بهاریروز جهانی زبان مادری حقیقتی تلخ
• نگارنده : زلمی رزمیورزش باستانی
• محمد یوسفبزکشی
• نوشته صوفی کریم فیضانی احزاب التحریر
• نوشته کریم پوپلشهر کابل جدید
• نصیراحمد – مهمند میلادالنبی یادبشریت نجات بخښوونکی سټرلارښود
• سیاسی سیستمونه او د هغو ډولونهنورمحمد غفوری
• نوشته کریم پوپل بانکداری در افغانستان
• نوشته کریم پوپل اقتصاد افغانستان
• الحاج امـین الدین سعیـدی- سـعـیـد افـغـانی تقویت نیروی معنوی در صحبت
• میرعبدالواحد ساداتاعمار وبازسازی قصرهای تاریخی
• نجیب الله جویا پیشینه و پیامد کیش شخصیت در جامعه نیکپی
• جهانگیر محبیچگونه خشم و عصبانیت مان را کنترول کنیم
• محمد عالم افتخارشناخت و دانش؛ وثیقهء نجات درعصر امروز است!
• تتبع و نگارش: رستم پیمانمجموعه حقوق زن – قسمت نهم
• نویسنده : مهرالدین مشید انحراف « مذهبیون مادی گرا » در انقلاب ها کشنده تر از هر انحرافی است
• نیما فرمیندموکراسی (مردم سالاری ) چیست ؟
• تهیه و ترتیب توسط : محمدالله نصرتسردرد چیست؟ چرا انسان مبتلا به سردرد می شود؟
• کریم پوپل فرسایش خاک و بیابانی شدن در افغانستان
• سید احمد ضیا نوریآنچه در سال گذشته 2011 م بوقوع پیوست
• نورمحمد غفوریسیاسی سیستمونه او د هغو ډولونه(دوهمه برخه)
• محمد عالم افتخاردستنوشته های معرفتی :
• سیرژه حلیمیجاي چپ در اين توفان اقتصادي کجا ست؟
• نویسنده : مهرالدین مشیدافق روشنگری در گسترهٔ حقیقت سوژه پذیر نیست قسمت اول
• نوشته کریم پوپل ارزش معادن افغانستان تثبیت شد
• اسدالله جعفريميلاد حضرت مسيح بر آزادگان جهان مبارك باد
• نوشته کریم پوپلمعادن افغانستان
• خامه ی از : داکتر حمیدالله مفید جشن شکوهمند کرسمس( وای نختن) در برگ های از تاریخ
• رسول پویاننقش فلسفه و عرفان در مدنيت خراسان(افغانستان)
• انجنیر عبدالقادرمسعودارواښاد محمد علم بڅرکی
• سید احمد ضیا نوریانتحار........
• نصیراحمد ـ مهمنددهم محرم الحرام یا روز عاشورا
• نصرت شادعرفان شرقی ، بازیگوشی غربی
• نوشته کریم پوپلاشتراک کشورهای هند و چین در سرمایه گذاری معادن افغانستان تعادل منطقه را بار می آورد
• اسدالله جعفريپشمينه پوش پارسا(نگاهي به زندگي آقا بزرگ كرماني)
• بقلم بهروز دانشعاشورای سياسی و معرکه گيری !
• جمعه خان صوفيخټک: دتفکر دپاره خوراک
• فاروق ثواب خودشناسی، اهمیت و ضرورت آن
• لیکنه : ډاکټر سید شیر اقا حرکتحقیقت تل مادي او قانونمند دې !
• برگردان میم حجریاستالینیسم چیست؟ (11)
• عدالتسوسيال دمکراسی، سوسياليسم شوروی و ۹۹ درصد پايينی
• تحلیل واره ای از گاف سنگزادسیری در تفکرات فرهاد عرفانی (مزدک) (3)
• کریم پوپل تنظیم منابع آب درافغانستان
• برگردان شین میم شینپست مدرنیسم و امپریالیسم (9)
• علی رستمیرستا خیز انقلاب اکتوبر
• تحلیل واره ای از گاف سنگزادسیری در تفکرات فرهاد عرفانی (مزدک) (2)
• نصرت شادجدایی دین از فلسفه در عصر جدید
• برگردان شین میم شیناراده (خواست)
• تحلیل واره ای از گاف سنگزادسیری در تفکرات فرهاد عرفانی (مزدک) (1)
• يونس پارسا بنابدو نمونه از پديده های جهانی شده در مسير حرکت جهانی سرمايه
• مترجم: ا. م. شیریمفهوم لنینی «طبقه» و زمان حاضر
• عدالتده جزء روند انديشۀ انقلابی لنين
• نورمحمد غفوریسیاسی سیستمونه او د هغو ډولونه
• در انتظار پایان تاریخ فلسفه
• برگردان شین میم شینزوال تمدنی ـ فرهنگی
• مهرالدین مشید جهان وطنی دینی تا فرا دینی
• برگردان ـ ر. ح . بازیارتضادهای سوسیالیسم
• برگردان شین میم شینپست مدرنیسم و امپریالیسم (4)
• سوسن دادرسمیلیونر ها کجا پنهان می شوند ؟
• ترجمه احمد سیفچاله ها و چالش ها (85)
• برگردان یدالله سلطان پورحزب و جهان بینی آن (4)
• رضا خسرویایدولوژی کولاک زاده های وطنی
• نصرت شادآغاز فلسفه ، سکولار یا دینی ؟
• برگردان یدالله سلطان پورحزب و جهان بینی آن (3)
• برگردان شین میم شیناگزیستانسیالیسم کاتولیکی (مسیحی) )
• برگردان میم حجریاستالینیسم چیست؟ (9)
• برگردان شین میم شیناگزیستانسیالیسم (2) (بخش آخر)
• ایدئولوژی کولاک زاده های وطنی (2)
• برگردان میم حجریاستالینیسم چیست؟ (8)
• رضا خسرویایدئولوژی کولاک زاده های وطنی (1)
• برگردان شین میم شیناگزیستانسیالیسم (1)
• برگردان یدالله سلطان پورحزب و جهان بینی آن (2)
• برگردان میم حجریاستالینیسم چیست؟ (7)
• برگردان شین میم شینایدئالیزاسیون
• میم حجریمشت نمونه خروار (1)
• برگردان میم حجریاستالینیسم چیست؟ (6)
• برگردان شین میم شیندیالک تیک تمدن زدائی (3)
• برگردان شین میم شینمفهوم
• برگردان شین میم شیندیالک تیک تمدن زدائی (2)
• برگردان یدالله سلطان پورحزب و جهان بینی آن (1)
• برگردان شین میم شیندیالک تیک رئال و ایدئال
• برگردان میم حجریاستالینیسم چیست؟ (5)
• برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (34) (بخش آخر)
• برگردان میم حجریاستالینیسم چیست؟ (4)
• برگردان شین میم شینتضادهای تمدن ستیز سرمایه داری
• برگردان شین میم شیندیالک تیک تمدن زدائی (1)
• نصرت شادانترناسیونالیسم فقر مخالف امپریالیسم گلوبال
• برگردان شین میم شینحقیقت پرستی (صداقت)
• برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (33)
• برگردان میم حجریمارکسیسم بدون لنین؟
• برگردان میم حجریاستالینیسم چیست؟ (3)
• مترجم: ا. م. شیریتوفان سرمایه داری
• سلګې !!!د مولانا ډاکټر محمد سعید « سعید افغاني » لیکنه
• واسع عظیمی آنچه تعریف و تعهد کردیم تحقق نیابید
• برگردان شین میم شینحقیقت
• گاف سنگزادچاله ها و چالش ها (77)
• برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (32)
• برگردان شین میم شینواقعیت و واقعیت عینی
• برگردان میم حجریاستالینیسم چیست؟ (2)
• برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (31)
• سلیمان کبیر نوریعشق چگوارا؛ حماسه ی جاویدان و تابناک
• استالینیسم چیست؟ (1)
• شباهنگ رادجایگاه و اهمیت سلاح در جهان سرمایه‏داری
• تحلیل واره ای از شین میم شینسیری در جهان بینی امیر حسین آریان پور (4)
• برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (30)
• تحلیل واره ای از شین میم شینسیری در جهان بینی امیر حسین آریان پور (3)
• تحلیل واره ای از شین میم شینسیری در جهان بینی امیر حسین آریان پور (2)
• برگردان میم حجریجنبه ایدئولوژیکی نئولیبرالیسم
• برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (29)
• نصرت شادما و مردان ریشوی غرب
• نویسنده : مهرالدین مشیدروح مشترک در ادیان پیام آور آشتی میان ادیان و فرهنگ ها است
• علی رستمیسرمایداری از مدرنیته تا پسامدرنیسم همراه با خشونت درلابلای تاریخ !
• برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (28)
• محمد عالم افتخارحقایق کودتا علیه حضرت محمد ؛و تبعات آن بر 14 قرن «اسلام» و مدعیات اسلامی
• تحلیل واره ای از شین میم شینسیری در جهان بینی امیر حسین آریان پور (1)
• ع باغبانقانون وقانونیت در دوران مجاهدین
• نصرت شادمارکسیست های تعارفی غرب
• برگردان یدالله سلطان پوردس انتگراسیون فرهنگی
• برگردان شین میم شیندیالک تیک انتگراسیون و دس انتگراسیون
• برگردان شین میم شینافسانه روزا لوکزمبورگ و اسطوره آنتونیو گرامشی (3)
• برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (27)
• برگردان شین میم شینانقلاب علمی ـ فنی
• برگردان شین میم شینافسانه روزا لوکزمبورگ و اسطوره آنتونیو گرامشی (2)
• برگردان شین میم شینانقلاب صنعتی (قرن هجدهم)
• برگردان شین میم شینافسانه روزا لوکزمبورگ و اسطوره آنتونیو گرامشی
• انقلابدکتر بیژن باران
• نصیراحمد« مهمند »رادیو
• برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (26)
• نویسنده : مهرالدین مشید کفتار ها را به زنجیر ببندید و اگر شیری یافتید به نوازشش بکشید
• نوشتۀ : مولانا داکتر محمد سعید « سعید افغانی »انـتـظار تا به چه وقت ؟
• برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (25)
• برگردان شین میم شین سایه دراز اوبژکتیویسم (1)
• نویسنده : مهرالدین مشیدآگاهی ، آزادی و عدالت در جامعۀ بشری عصارۀ قرائت دینی است قسمت دوم
• سلیمان راوشجشن مهرگان
• نصرت شادهومانیسم سوسیالیستی ، آزادی اگزیستانسیالیستی
• کریم پوپل مخابرات در افغانستان
• پارسا بهنابپاسخ به پرسشهای حائز اهمیت پیرامون نظام جهانی سرمایه و مضامین مربوط به آن
• برگردان میم حجریمارکسیسم بدون لنین؟ (2)
• رضا فانی یزدییاد بعضی نفرات
• تحلیلی از شین میم شینسیری در جهان بینی دکتر فیروز نجومی (3)
• برگردان شین میم شین همزیستی مسالمت آمیز
• برگردان میم حجریمارکسیسم بدون لنین؟ (1)
• تهيه و تنظيم از سهيلا دهماسیبه ياد کمونيست فراموش نشدني، دکتر هنری نورمن بثيون!
• نورمحمد غفورید بازار اقتصادی نظام او د هغه بڼې
• نصرت شاداگزیستنسیالیسم و ادعای تکمیل مارکسیسم
• برگردان شین میم شین دیالک تیک علت و معلول (6)
• شین میم شینسیری در جهان بینی دکتر فیروز نجومی (2)
• برگردان شین میم شینسرگذشت ناجیان و انحلال طلبان (6) (بخش آخر)
• برگردان شین میم شین سوسیالیسم به جای بربریت (23)
• برگردان میم حجریدولت، انحصارات، امپریالیسم (5) (بخش آخر)
• برگردان شین میم شینسرگذشت ناجیان و انحلال طلبان (5)
• برگردان شین میم شین سوسیالیسم به جای بربریت (22 )
• احمد بخردطبع چاله ها و چالش ها (47)
• شین میم شینسیری در جهان بینی دکتر فیروز نجومی (1)
• نور محمد غفورید کار په بازار کې د ګړندیو بدلونو اړتیا
• رضا خسرویزنده باد دیکتاتوری پرولتاریا
• محمد اسحاق فیاضآفت های دموکراسی درکشورهای جهان سومی
• برگردان میم حجریامپریالیسم در دوره رقابت دو سیستم (4)
• نگارشی : از دکتر حمیداله مفیدشناسایی شهر کابل قلب تپنده وپایتخت زیبنده افغانستان
• برگردان شین میم شینسرگذشت ناجیان و انحلال طلبان (3)
• برگردان میم حجریدولت، انحصارات، امپریالیسم (4)
• برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (20 )
• نصرت شاددوره باستان ، حقایق و خیال ها
• جهان سرمایه و ثروت به لرزه در‌آمده استجهان سرمایه و ثروت به لرزه در‌آمده است
• برگردان شین میم شینسرگذشت ناجیان و انحلال طلبان (1)
• مترجم: محمدتقی برومند (ب. کیوان) مسئله انسان پس از مارکس (۲)
• نوشته: محمد عوضدموکراسی خلقی و دیکتاتوری پرولتاریا
• برگردان میم حجریدولت، انحصارات، امپریالیسم (2)
• برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (18 )
• تتبع ونگارش :امین الدین « سعـیـدی –سعيد افغانی دفـــع ظلــم ظالــم
• ترجمه و چند توضیح مختصر: ا. م. شیریده روش برای اغوای مردم بواسطه رسانه های جمعی
• برگردان میم حجریدولت، انحصارات، امپریالیسم (1)
• برگردان شین میم شینعدالت
• میرعنایت الله سادات ارج گذاری به تمدن غزنه
• منبع: پرنسا لاتينادربارۀ آگوستو ساندينو مظهر انقلاب رهايی‌بخش نيکاراگوئه
• نصرت شادسقراط اعدام شد ، افلاتون نویسنده
• برگردان شین میم شینفرماسیون های اجتماعی ـ اقتصادی (9)
• برگردان میم حجریلنینیسم بمثابه فاز دوم سوسیالیسم علمی (2)
• نوشته محمد عوضمبارزه وضرورت آن
• برگردان شین میم شینفرماسیون های اجتماعی ـ اقتصادی (8)
• برگردان میم حجریلنینیسم بمثابه فاز دوم سوسیالیسم علمی (1)
• برگردان میم حجریامپریالیسم در دوره رقابت دو سیستم (3)
• نورمحمد غفوریاقتصادی سیستمونه او د هغو ډولونه
• حجریچاله ها و چالش ها (3)
• برگردان شین میم شینچیز
• برگردان شین میم شینفرماسیون های اجتماعی ـ اقتصادی (7)
• نصرت شاد عصای پای نیچه برای دست فلج هیتلر
• برگردان میم حجریامپریالیسم در دوره رقابت دو سیستم (2)
• پارسا بهنابپاسخ به پرسشهای حائز اهمیت پیرامون نظام جهانی سرمایه و مضامین مربوط به آن (قسمت دوم)
• برگردان شین میم شینفرماسیون های اجتماعی ـ اقتصادی (6) (بخش آخر)
• برگردان شین میم شینفتیشیسم (بت پرستی)
• برگردان شین میم شینفرماسیون های اجتماعی ـ اقتصادی (5)
• برگردان میم حجریامپریالیسم در دوره رقابت دو سیستم (1)
• برگردان شین میم شینفرماسیون های اجتماعی ـ اقتصادی (4)
• حسینه رووفیاختلالات در شخصیت ها
• برگردان شین میم شینجنگ های دهقانی
• برگردان شین میم شینفرماسیون های اجتماعی ـ اقتصادی (3)
• واکنشی بر نوشته ای از رشید اسماعیلیدوباره «ما»! (2) (بخش آخر)
• ح. مهدی پورنظری بر نظرات دکتر قراگوزلو (1)
• واکنشی بر نوشته ای از رشید اسماعیلیدوباره «ما»! (1)
• برگردان شین میم شینفرماسیون های اجتماعی ـ اقتصادی (2)
• محمد عوضشخصیت ، رهبر و کیش شخصیت
• برگردان شین میم شینپرولتاریای مدرن (4) (بخش آخر)
• برگردان شین میم شینپرولتاریای مدرن (3)
• پارسا بهنابپاسخ به پرسشهای حائز اهمیت پیرامون نظام جهانی سرمایه و مضامین مربوط به آن(قسمت اول)
• برگردان شین میم شینپرولتاریای مدرن (2)
• برگردان شین میم شینفرماسیون های اجتماعی ـ اقتصادی (1)
• برگردان میم حجریپرولتاریای متشعشع (3) (بخش آخر)
• برگردان میم حجریامپریالیسم نوین (7)
• نصرت شادانسان موجودی است معلق ، در فلسفه
• نوشته کریم پوپلکیها جهان را در کنترول دارند
• برگردان شین میم شینپرولتاریای مدرن (1)
• برگردان میم حجریامپریالیسم نوین (6)
• مترجم: بابک پاکزاد اعتقاد کورکورانه سردمداران پرهیاهوی بازار آزاد
• برگردان میم حجریپرولتاریای متشعشع (2)
• محمد اسحاق فیاضآیا افغانستان بعد از 2014 دچار بحران اقتصادی می شود؟
• برگردان میم حجریامپریالیسم نوین (5)
• محمدنبی عظیمی جامعه شناسی نظامی
• میم حا نجارفرمایشات اسکار لافونتن در کنگره مارکس «21»
• برگردان شین میم شیندولتی کردن، کاپیتالیسم و سوسیالیسم
• برگردان میم حجریپرولتاریای متشعشع (1)
• برگردان میم حجریسوسیال ـ دموکراتیسم و کمونیسم (4) (بخش آخر)
• محمد اسحاق فیاضغزنی، عجوزه ای که می خواهد پایتخت فرهنگی شود
• برگردان میم حجریامپریالیسم نوین (4)
• برگردان میم حجریسوسیال ـ دموکراتیسم و کمونیسم (3)
• برگردان میم حجریسوسیال ـ دموکراتیسم و کمونیسم (2)
• برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (10)
• برگردان میم حجریامپریالیسم نوین (3)
• برگردان شین میم شینایدئولوژی (2) (بخش پایانی)
• برگردان میم حجریسوسیال ـ دموکراتیسم و کمونیسم (1)
• خدامراد فولادیدر شناختِ حزب کِمونیست – بخش اول
• نصرت شاد لیبرالها و خاطرات فلسفی شان
• برگردان شین میم شینایدئولوژی (1)
• برگردان میم حجریامپریالیسم نوین (2)
• برگردان یدالله سلطان پوردر پناه ناتو، سر سفره بی صاحب افغانستان (6)
• برگردان میم حجریامپریالیسم نوین (1)
• سید احمد ضیا نوری فلسطين شصت و سه سال زير چكمه اشغالگران
• برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (12) (بخش پایانی)
• داکترآریندرباره سیاست اجتماعی
• برگردان یدالله سلطان پوردر پناه ناتو، سر سفره بی صاحب افغانستان (5)
• برگردان میم حجریسیر و سرگذشت احزاب کمونیست اروپای شرقی (بخش پایانی و 6)
• نورمحمد غفوری ولسواکی (دموکراسی)
• برگردان میم حجریسیر و سرگذشت احزاب کمونیست اروپای شرقی (5)
• نصرت شادسه سخنرانی یک مبارز آنارشیست
• برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (11)
• نبی عظیمی زور گویی از نظر جامعه شناسی نظامی
• برگردان میم حجریسیر و سرگذشت احزاب کمونیست اروپای شرقی (4)
• برگردان یدالله سلطان پوردر پناه ناتو، سر سفره بی صاحب افغانستان (4)
• برگردان میم حجریسیر و سرگذشت احزاب کمونیست اروپای شرقی (3)
• برگردان یدالله سلطان پوررفرم و انقلاب
• برگردان میم حجریکارخانه گی پیرامون ایمانسیپاسیون زنان(1)
• برگردان یدالله سلطان پوردر پناه ناتو سر سفره بی صاحب افغانستان (3)
• برگردان میم حجریسیر و سرگذشت احزاب کمونیست اروپای شرقی (2)
• برگردان میم حجریکاپیتالیسم و دموکراسی (4) (پایان)
• برگردان یدالله سلطان پورجنگ فراموش شده ای در افغانستان (2)
• ارسالی یما فریدونسرنوشت غم انگیزروشنفکری در افغانستان
• برگردان میم حجری بناپارتیسم (نئوناپلئونیسم)
• برگردان یدالله سلطان پورجنگ فراموش شده ای در افغانستان (1)
• توضیح مختصری از راویپریکاریته به چه معنی است؟
• برگردان میم حجریتجزیه و تلاشی احزاب کمونیست اروپای شرقی (1)
• برگردان میم حجریکاپیتالیسم و دموکراسی (3)
• برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (11)
• برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (9)
• برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (10)
• برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (9)
• برگردان میم حجریکاپیتالیسم و دموکراسی (2)
• برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (8)
• برگردان میم حجریدموکراسی به جای دیکتاتوری و یا اینکه هم دموکراسی ـ هم دیکتاتوری؟
• برگردان میم حجریکاپیتالیسم و دموکراسی (1)
• برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (8)
• برگردان: ا. م. شیریانقلابی نابغه
• برگردان شین میم شینفرار بزدلانه از تاریخ (17)
• برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (7)
• نصرت شادغرب و فلسفه فرهنگ های دیگر
• برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (6)
• برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (7)
• امان معاشراندک نگاهی به فرهنگ تیموریان
• برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (5)
• جاویدفرهادنیچه از زبان نیچه
• روز رزم جنبش کارگریسیر و سرگذشت «اول ماه مه»
• برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (4)
• برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (6)
• برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (3)
• برگردان میم حجریآلفارو سیکوه ئیروز ـ نقاشی اندیشنده و رزمنده از مکزیک (1)
• برگردان شین میم شینفرار بزدلانه از تاریخ (16)
• برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (2)
• برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (1)
• برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (5)
• برگردان میم حجرینظری گذرا به گذشته ای نه چندان دور
• برگردان میم حجریتزهائی در باره وضع کنونی طبقه کارگر
• تتبع ونگارش : امین الدین « سعیدی- سعيد افغانی »تسبیح در شرعیت اسلامی
• برگردان شین میم شین پایان انتقاد از سرمایه داری؟ (4)
• برگردان شین میم شینپایان انتقاد از سرمایه داری؟ (3)
• برگردان شین میم شیننیهلیسم
• نوشته کریم پوپلزراعت و مالداری در افغانستان
• لطيف بهاندولادیمیر میخایلوویچ فلیپوف
• برگردان میم حجریدموکراسی پایه ای به چه معنی است؟
• برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (4)
• برگردان شین میم شینیا سوسیالیسم ـ یا بربریت (3)
• محمد رضا راثی پوراز علوم قضائی تا فنون فضائی
• برگردان شین میم شینپایان انتقاد از سرمایه داری؟ (2)
• برگردان شین میم شینفرار بزدلانه از تاریخ (15)
• برگردان شین میم شیناوتوپی
• برگردان شین میم شیناستعمال تسلیحات اتمی در خاور میانه (4) (بخش پایانی)
• دوکتور لطیف بهاندکانستانتین الکساندرویچ لیبیدیف
• ترجمه از فرانسه به فارسی توسط حمید محویاصول و قواعد تبلیغات جنگ
• نصرت شاد باختین- ، فیلسوف فرهنگ ، تئوریسین رمان
• تهیه ترتیب توسط محمدالله نصرتامراض زهروی
• ویرایش متن توسط شین میم شین گفت و گوی کسروی با مدعی (1)
• سید احمد ضیا نوریدموکراسی تفهیم ناشده
• برگردان شین میم شینیا سوسیالیسم ـ یا بربریت (2)
• برگردان شین میم شیناستعمال تسلیحات اتمی در خاور میانه (3)
• برگردان شین میم شینآشنائی با مفهوم «دوران گذار از سرمایه داری به سوسیالیسم»
• برگردان شین میم شینیا سوسیالیسم ـ یا بربریت (1)
• برگردان شین میم شیناصل « قابل شناسائی بودن جهان»
• برگردان شین میم شینآشنائی با مفهوم «دوران»
• برگردان شین میم شیناستعمال تسلیحات اتمی در خاور میانه (2)
• برگردان میم حجریبرای پیروزی آلترناتیو، مبارزه باید کرد! (4) (بخش پایانی)
• برگردان شین میم شین پایان انتقاد از سرمایه داری؟ (1)
• برگردان میم حجریبرای پیروزی آلترناتیو، مبارزه باید کرد! (3)
• برگردان میم حجریپرسش و پاسخ
• برگردان شین میم شینآنتی کمونیسم (کمونیسم ستیزی) (4) (بخش پایانی)
• برگردان شین میم شیناستعمال تسلیحات اتمی در خاور میانه (1)
• برگردان میم حجریبرای پیروزی آلترناتیو مبارزه باید کرد! (2)
• نوشته کریم پوپلکانال و تونل سازی
• برگردان میم حجریبرای پیروزی آلترناتیو، مبارزه باید کرد! (1)
• نویسنده : مهرالدین مشید روشنفکر افریینده وعصیانگر را نباید با «رشن فکر» مصرفی به عوضی گرفت قسمت دوم
• عزیز آریانفرپست گلوبالیسم (پساجهانشمولی) یا پست لیبرالیسم
• برگردان شین میم شینآنتی کمونیسم (کمونیسم ستیزی) (3)
• سلیمان راوشچرا دین ستیزی؟
• برگردان یدالله سلطان پورفوندامنتالیسم چیست؟ بخش 15
• کریم پوپلشاهراه حلقوی افغانستان
• نویسنده : مهرالدین مشید روشنفکر افریینده وعصیانگر را نباید با «"رشن" فکر» مصرفی به عوضی گرفت
• برگردان میم حجریعوارض روانی ناشی از شرکت در جنگ های نئواستعماری
• برگردان شین میم شینسرمایه داری انحصاری ـ دولتی
• برگردان شین میم شینآنتی کمونیسم (کمونیسم ستیزی) (2)
• نصرت شادما و فیلسوفان بورژوایی
• صدیق رهپو طرزیسرزمین ما:ارژنگ زیبای قومی
• برگردان یدالله سلطان پورفوندامنتالیسم چیست؟ بخش 14
• برگردان شین میم شینفرماسیون اجتماعی ـ اقتصادی سرمایه داری (کاپیتالیسم)
• برگردان شین میم شینتوده های خلق
• برگردان شین میم شینامپریالیسم
• برگردان شین میم شینتئوری نخبگان
• برگردان شین میم شینآنتی کمونیسم (1)
• برگردان شین میم شین سوسیال ـ داروینیسم
• محمد رفیع حمیدیجدیدترین راز های طب
• برگردان میم حجریفمینیسم بورژوائی، یا اینکه همبستگی زنان؟ (4) (بخش پایانی)
• نصرت شاد اگر مارکس را تبعید نمی کردند
• شباهنگ رادمارکس متعلق به همه‏ی زمانه‏هاست
• برگردان میم حجریفمینیسم بورژوائی، یا اینکه همبستگی زنان؟ (3)
• برگردان شین میم شینآنتروپولوژی و آنتروپولوژیسم
• برگردان شین میم شینفرازهائی از «تخریب خرد» اثر گئورگ لوکاچ
• محمد رضا راثی پورکسروی و عالم ترین «علما»
• برگردان میم حجریفمینیسم بورژوائی، یا اینکه همبستگی زنان؟ (2)
• برگردان شین میم شینتدارک تئوریکی توضیح مقوله «درک ماتریالیستی تاریخ»
• فرازهائی از نوشتاری از خدامراد فولادیدرس هائی از کمون پاریس
• برگردان شین میم شینرهائی (ایمانسیپاسیون)
• برگردان میم حجریفمینیسم بورژوائی، یا اینکه همبستگی زنان؟ (1)
• برگردان شین میم شیناکونومیسم
• نویسنده : احمد ارشاد خطیبیچیستی رسانه
• برگردان شین میم شینارزیابی مختصری از دوره لنین و استالین (4)
• برگردان شین میم شین مسئله اساسی فلسفه
• برگردان شین میم شین رویزیونیسم
• برگردان شین میم شین سیر و سرگذشت جنبش روشنگری (5)
• برگردان یدالله سلطان پورفوندامنتالیسم چیست؟ بخش 13
• برگردان شین میم شینارزیابی مختصری از دوره لنین و استالین (3)
• لیکونکي : محمد رحیم « یو سفي » سوله او تفاهم د سعید افغاني له نظره !
• لیکونکي : مـولوی غلام سرور « منظور »ارواښاد مولانا سعید افغاني ، او د هغه ټولنیز شخصیت !
• شین میم شینبحثی در باره مقوله امپریالیسم
• برگردان شین میم شین خردستیزی مدرن و دفاع از خرد
• برگردان شین میم شینسیر و سرگذشت جنبش روشنگری (4)
• برگردان شین میم شیناوپورتونیسم
• متین رضابخشنقد و بررسی ، برائت خود و محکومیت دیگران
• برگردان شین میم شینارزیابی مختصری از دوره لنین و استالین (2)
• برگردان یدالله سلطان پورفوندامنتالیسم چیست؟ بخش 12
• لیکونکې : پروفیسور عبدالله بختانې « خدمتگار » سولې او تفاهــم د لیارې مبلغ دوکتور محمد سعید « سعید افغاني »
• انجینر سرور « صالح » دیدگاه استاد بزرگوار مـولانا سعید افغانی !
• برگردان شین میم شینرفرمیسم
• داکتر سالم اسپارتکیادآوری چند نکتۀ تیوریک
• برگردان شین میم شین سیر و سرگذشت جنبش روشنگری (3)
• تحلیل واره ای ازشین میم شینسیری در گلشن راز (1)
• برگردان یدالله سلطان پورفوندامنتالیسم چیست؟ بخش 11
• برگردان شین میم شینارزیابی مختصری از دوره لنین و استالین (1)
• تهیه وترتیب توسط محمدالله نصرتکم خونی ناشی از فقر آهن
• برگردان شین میم شینعرفان ـ فرمی از خرد ستیزی
• نصرت شاد فمنیست ها در انقلاب روسیه تزاری
• برگردان شین میم شینسیر و سرگذشت جنبش روشنگری (2)
• برگردان یدالله سلطان پور فوندامنتالیسم چیست؟ بخش 10
• برگردان شین میم شینیک بام و دو هوا (2)
• برگردان شین میم شینمبارزه طبقاتی
• برگردان شین میم شینسیر و سرگذشت جنبش روشنگری (1)
• نصرت شادمبارزات زنان و اتوپی های جدید
• برگردان یدالله سلطان پورفوندامنتالیسم چیست؟ بخش 9
• برگردان شین میم شینیک بام و دو هوا (1)
• برگردان شین میم شینمذهب به مثابه اوتوپی
• محمد رفیع حمیدیپوکی استخوان و عوارض ناشی از آن
• برگردان شین میم شینآشنائی با مفهوم انسان
• نویسنده : خوشحال اصفیاسلام و دموکراسی !
• جاوید فرهاد عوامل سانسور وخودسانسوری
• سید ضیأالدین « قطبی»صفحات انترنیتی مکتبیست علمی وتربیتی
• برگردان شین میم شین«پرکتیسیسم»
• شین میم شینخود آموز خود اندیشی (10)
• مترجم و گردآورنده : حسینه روفیارتباطِ قلب با مغز
• برگردان یدالله سلطان پورغرب از مانیگری تا فوندامنتالیسم
• برگردان شین میم شینفرار بزدلانه از تاریخ
• شین میم شینخود آموز خود اندیشی بخش نهم
• نوشته : برهان الدین « سعیدی ـ سعید افغانی » مـــولانا نورالدین عبدالرحمن « جـامی » و طـریقت نقشبندیه
• نصرت شادمن ، مارکس ، و یک نفر دیگر !
• برگردان شین میم شینبازیابی توان تفکر و عمل سیاسی
• ليکوال : ننګيالی ـ بڅر کیپښتو ژبه يوه سوچه اريايي ژبه ده! نوپښتانه څوک دي؟
• برگردان شین میم شینمذهب عقل
• نوشته : مولانا داکتر محمد سعید « سعید افغانی »قضا و قـدر جبر و اختیار
• برگردان شین میم شینمذهب پایگاه اجتماعی نیز دارد!
• عبدالحی نزهتسخن دان وسخنورواستاد سخن
• تهیه وترتیب توسط محمدالله " نصرت "خود کشی
• شین میم شینما و شناخت افزار ما
• برگردان یدالله سلطان پورفوندامنتالیسم و ناتیویسم
• برگردان شین میم شین دیالک تیک خودهمرنگسازی
• برگردان شین میم شینبرگشت به مارکس و شهادت طلبی مذهبی
• نصرت شاد آنارشیسم ، انتقاد و نگاهی به گذشته
• عبدالو کیل کوچی نو اندیشی ، روشنفکری و دیگر اندیشی
• برگردان شین میم شینسیر و سرگذشت مذهب (دین)
• برگردان شین میم شینجمهوری خلق چین در تحول مدام
• شین میم شیندیداری یکسویه
• میم حا نجارتحلیلواره ای بر شعری از میرزا علی معجز ـ شاعر بزرگ روشنگری
• برگردان شین میم شینجنبش کارگری
• نصرت شاد آنارشیسم ، انتقاد و نگاهی به گذشته
• برگردان شین میم شینزندگی در پسامدرنیته
• برگردان یدالله سلطان پورفوندامنتالیسم و تضاد میان قدرت های بزرگ
• برگردان میم حجری مانیفست جنگ از کمیته نوبل در اسلو
• برگردان شین میم شین تاریخ طبقات تحت ستم و تاریخ جنبش های مذهبی
• شین میم شینخود آموز خود اندیشی بخش ششم
• شباهنگ رادتعرض جهانی سرمایه‏ به معیشت کارگران و زحمت‏کشان
• برگردان شین میم شینطبقه کارگر
• حمید محویروانکاوی و ماتریالیسم تاریخی
• به روایت ح. مهدی پورگفت و گوی چپول با همیشه سبز
• نصرت شاد از بازگشت تا خاکسپاری یک تبعیدی
• برگردان شین میم شینزندگی در پسامدرنیته
• نجم کاويانیپژوهشی بر کارنامه‌ی سراج حکيم بخارايی
• برگردان یدالله سلطان پورفوندامنتالیسم و جنبش های رهائی بخش ملی در غرب
• مصلح سلجوقی دست آورد روشنفکران نام نهاد
• برگردان شین میم شینبر سر دو راهی مذهب و یا سیاست؟
• شین میم شینخود آموز خود اندیشی
• برگردان شین میم شینجمهوری خلق چین در تحول مدام بخش اول
• مترجم و گردآورنده : حسینه روفی اثراتِ منفی تیلیفونهای موبایل بالای صحت
• ترجمهء خلیل وداد آزمایش دی. ان.ای. هِتلر نشان داد که وی در واقعیت کی بوده.3
• برگردان شین میم شینآشنائی با مفهوم « سرمایه داری دولتی»
• برگردان شین میم شینبیولوژیسم
• اسدالله جعفریپاسخ کوتاه به آقای سخیدادهاتف راجع به امام حسین(ع)
• جاویدفرهادخط ارتباطی میان سه نسل
• برگردان یدالله سلطان پورانتگراسیون و تجزیه طلبی
• برگردان شین میم شین«تنفر از خود» و «انتقاد از خود»
• - برگردان: نويد شادي تغيرات آب وهوا، محدوديت هاي توسعه و ضرورت سوسياليسم
• برگردان شین میم شینپایان انتقاد اجتماعی؟
• برگردان یدالله سلطانپورآزاد سازی دموکراسی از دست گروگانگیران
• برگردان شین میم شین آشنائی با مفهوم آموزش جمعیت
• نویسنده : مهرالدین مشید روشنفکر پیامبر آگاهی و شهسوار اندیشه آفرینی و فکر گستری قسمت سوم
• نویسنده : مهرالدین مشید روشنفکر پیامبر آگاهی و شهسوار اندیشه آفرینی و فکر گستری قسمت دوم
• فرشید یاسائیخلاقیت و نوآوری در جامعه (بخش دوم و پایانی )
• دایرة المعارف روشنگریفوندامنتالیسم، مدرنیته، رویاروئی و برخورد فرهنگ ها[1]
• نصرت شادپدرآنارشیسم ، مخالف فمنیسم!
• برگردان یدالله سلطانپوربازار بر ضد دموکراسی
• نویسنده : مهرالدین مشیدروشنفکر پیامبر آگاهی و شهسوار اندیشه آفرینی و فکر گستری قسمت اول
• دایرة المعارف روشنگریسیر و سرگذشت فوندامنتالیسم (بنیادگرائی)
• سلیمان راوشدرمکعب تزویر و تظاهر
• صباحعید قربان درسرزمين ما وکشورهاي ديگراسلامي
• د. صلاح الدین و امین الدین سعیدی - سعیدافغانی عـیـد قربان –احـــکام – الهام و درسهای آن
• نصرت شادباکونین و رمانتیسم انقلاب
• فرشید یاسائیخلاقیت و نوآوری در جامعه
• ترجمه از فرانسه توسط حمید محویرشد آزاد فردی و حقوق بشر از دیدگاه مارکس
• برگردان یدالله سلطانپورسخن از کدامین دموکراسی است؟
• تتبع و نگارش: بـرهان الدین « سعیدی ـ سعید افغانی »اولیـن پیغمبر تـوحیدی؛ حضرت ابراهیـم (ع)!
• گونتر هوپهمیلیتاریسم (نظامیگری)
• نصرت شاد فیلسوف ، فمنیسم و سوسیالیسم تخیلی
• برگردان یدالله سلطانپورگروگانگیری واژه ها
• شین میم شینسیری در جهان بینی حکیم طوس
• برگردان شین میم شینجنگ
• دکتر بیژن بارانایده الوژی
• علی دیانتیمحکم ومتشابه،ناسخ ومنسوخ، درقرآن
• الف - سپید سنگ آیا پنجشیری ها و البانیایی ها همتبارند ؟
• دکتر نورالحق نسیمی آیا زبان فارسی در حال گسترش است و از انزوایی که قرن ها در آن قرار داشت در حال خروج است؟
• نویسنده : مهرالدین مشید توسعۀ منابع انسانی و رشد اقتصادی در محور ارزش های اخلاقی
• تتبع ونگـارش :امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«نقش اعـتـقاد به خدا در دفع اضطرابات وانحرفات
• داکتر و.خاکستردر پس پرده
• دکتر بیژن بارانزیبایی شناسی
• بقلم عبقریمارشال داکتر بینی یا داکتر مارشال بینی
• نویسنده : مهرالرلدین مشیدبرای آشتی دهی شناخت علمی و شناخت باطنی الگوی زبانی نیاز است قسمت سوم
• نویسنده : مهرالرلدین مشیدبرای آشتی دهی شناخت علمی و شناخت باطنی الگوی زبانی نیاز است) قسمت دوم(
• امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«روزه عبادتی است که موجب تـذکیه جسم وروح میګـردد!
• دکتر بیژن بارانمیانه
• نویسنده : مهرالدین مشیدبرای آشتی دهی شناخت علمی و شناخت باطنی “الگوی زبانی نیاز” است
• محمد رفیع حمیدیپوکی استخوان و عوارض ناشی از آن
• حقيقت جوافغانستان کشوری که با شکم گرسنه بالای گنج خوابيده است
• دکتر بیژن باران راست
• ارسالی بزرگمهر دانشمندقدرت شورایی چیست؟
• سلیمان راوش روزه از سوی الله تعالی فرض نگردیده است
• نوشته نذیر ظفرماه رمضان یا ضیافت الهی
• تتبع ونگارش :امین الدین « سعـیـدی »ماه مبارک رمضان
• نوشته : برهان الدین « سعیدی »ماه مبارک رمضان
• دکتر بیژن بارانچپ
• نصرت شاد فیلسوف و یادداشت های متافیزیکی
• نورمحمد غفورید ګلوبالیسم دوه متضاد مخونه او اړوند سیاستونه
• دکتر بیژن باران روشنفکر سیاسی
• صدیق رهپو طرزی اُسطوره در خدمت هویت و اقتدار سازی
• دکتر بیژن بارانطیف سیاسی
• آشیل بخاراییریشه‌های تاریخی القاعده و طالبان
• محمد یعقوب هادیسوال معنویت انسان در مدنیت سرمایه سالاری
• محمد الله وطندوستبه بهانه ایجاد کتاب خانه امیر علی شیر نوایی در سرپل
• نصرت شاد آغاز فلسفه دیالکتیک غرب
• نصرت شاد ما و زنان روشنفکر غرب
• سلیمان راوشحسین بن منصور حلاج
• عبدالقدیر میرزاییگام های سبز، نشانه های قرمز
• سید احسان واعظینگاهی بر سیر تاریخ جنبش اسمعیلی
• برگردان از بهروز عارفيسلفيست ها برضد اخوان المسلمين
• نصرت شادارنست بلوخ- شاگرد وبر و مارکس
• دکتر بیژن بارانخط
• م ی هادیبایدعمیق اندیشید
• رستمیدرحاشیه سخنانِ درمورد طرح اقتصادی حزب واحد در اتاق کنگره !
• ترجمه و تنظیم: اکبر تک دهقانتأیید برنامه ریاضت اقتصادی دولت یونان توسط بانک مرکزی اروپا
• عبدالوکیل کوچی سکتورمختلط اقتصادسمتگیری اجتماعی ورفاه همگانی
• نصرت شادتئوری شناخت در نظر بورژوازی
• دوکـتــور صلاح الـدین « ســعـیـدی » سعید افغانی دموکراسی و حفظ مالکیت خصوصی
• نصرت شاد فلسفه ساختارگرایی و یک عضو اش
• نوشته : انجنیرصدیق قیام آیا بلندمنزل ها ی کابل خلاف نورم ساختمان وزمین لرزه هستند ؟یا ادعا ست
• نصرت شاد یادی از فیلسوف رمانتیک
• محمد یعقوب هادیملاحظهء به ایده لوژی ستیزی
• سیاوش نگرشی بر وضعیت بانک های خصوصی در افغانستان
• نصرت شاد انقلابیونی که 60 ساله شدند
• دوکتور صلاح الدین سعیدی – سعید افغانی مـــــا ودمــــوکــــراســــی
• نصرت شاد کانت ، دومین فیلسوف مهم غرب
• نوشتـه : بـرهان الدیـن « سعیدی »اتحادیه استادان پوهنتونهای افغانستان
• وارث محمد « وزیر» نګاهی به نقش تاریخی قبایل مرزی در سرنوشت افغانستان!
• نویسنده : مهرالدین مشیدبه بهانۀ گفتمان رهایی ازخود بیگانگی و بحران وجودی قسمت دوم و پایانی
• شباهنگ راددر سالروز تولد لنین
• نگارنده : عبدالواحدحکیمزاده ‌ صلحجوعجایب خانه موزیم ملی ازتجاوزتا بازارهای بین المللی
• نصرت شادفلسفه شوپنهاور و نظر مارکسیست ها
• نویسنده : مهرالدین مشیدبه بهانۀ گفتمان رهایی ازخود بیگانگی و بحران وجودی(قسمت اول)
• نصرت شاد تئوری روسو ، دولت روبسپیر
• عبدالوکیل کوچینساجی گلبهاردستگاه بینظیر وتاریخی
• صديق وفا لويَه جَرگه ها ونقش ارزشمند آن در ساختار اجتماعی- سياسی وقانون گذاری افغانستان بخش دوّم
• صديق وفا لويَه جَرگه ها ونقش ارزشمند آن در ساختار اجتماعی- سياسی وقانون گذاری افغانستان
• نوشته : برهان الدین « سعیدی »صوفی حقیقی کیست ؟
• نویسنده : مهرالدین مشید نقد و شناخت آرایی ها و منتقد و آذین بندی اندیشه ها قسمت چهارم
• نظر -برهانکمتر غذا بگیرید و زیاد فعالیت جسمی داشته باشید
• هوشنگ معین زادهرازی ستارۀ درخشان آسمان فرهنگ و تمدن بشری
• نصرت شاد جایزه نوبل برای فیلسوف ادیب
• شباهنگ رادبیاد اندیشمند همۀ زمانه، کارل مارکس
• نویسنده : مهرالدین مشید تلاقی فرهنگ کنفوسیوسی و اسلامی سرنوشت جهان را عوض مینماید
• تحقيق و گرد آوری از سيد احسان واعظیسيرتکامل اجتماعی و فرهنگی بشر دردرازنای تاريخ( بخش دوم )
• رضا محمدی تاملی در باب محاربه
• ليکنه او ټوولونه:عزیز الدین « سعیدی-سعید افغانی »دمولوی داکتر سعید افغانی غوری ویناوی
• احسان واعظیسيرتکامل اجتماعی و فرهنگی بشردردرازنای تاريخ
• رضا محمدی تاملی بر جنبش دانشجویی
• نویسنده : مهرالدین مشید نقد و شناخت آرایی ها و منتقد و آذین بندی اندیشه ها قسمت دوم
• داکتر دستگیر رضاییضرورت حمایت از صنایع ملی در افغانستان(بویژه نساجی افغان پلخمری)
• محمد رفیع حمیدینقش خواب در فزبولوژی انسان
• داکتر دستگیر رضایی نقش ترانسپورت در اقتصاد افغانستان!
• نصرت شاد اروپای افلاتونی ، - آمریکای ارسطویی
• صالحه رشیدینقش ارزنده ولی حضور کم رنگ در مناسبات اجتماعی
• تهیه و ویرایش توسط محمدالله " نصرت "آشنايی باواژه‏هاي «بشر»؛ «آدم» و «انسان»
• دکتر دستگیر رضاییتاثیر سوبسیدی(SUBSIDY ) دولت بر فعالیتهای اقتصادی بخش خصوصی ودر زندگی شهروندان!
• نویسنده : مهرالدین مشید نقد و شناخت آرایی ها ؛ منتقد و آذین بندی اندیشه ها
• سید احمد ضیا نوریولایت سمنگان
• نصرت شادگاندی ،- مبارزات و آموزگارانش
• سلیمان راوش نه آریانای وجود داشته ونه آریایی بوده است
• اسدالله جعفریمکتب فقهی قم و چالش های قرائت از ولایت فقیه
• نصرت شادنیکوکاری ، - میان مسیح و استالین
• دکتر بیژن بارانریتم طبیعی
• محمدعوض نبی زادهبامیان یکی ازسرزمینهای کهن وتاریخی افغانستان
• اسدالله جعفریمیلاد حضرت مسیح، پیغمبر رحمت وعشق بر رحمت گستران عالم مبارک باد!
• خامه ی از : داکتر حمیدالله مفید جشن شکوهمند کرسمس( وای نختن) در برگ های از تاریخ
• سلیمان راوشتا ستمکش نباشد، ستمگر وجود ندارد
• نگارنده : زلمی رزمی شصت ویکمین سالگرداعلامیه جهانی حقوق بشر
• نصرت شادجشن سه قرن روشنگری سکولار
• ارسالی صمیمیسخنراني استيون هاوكينگ (Stephen Hawking) با زيرنويس فارسي
• نصرت شادفلسفه بورژوایی ، پایان یا آغازی نو؟
• جهانگیرفرایندها و ابزار سرمایه داری جهانی
• نصرت شادفلسفه و دین ، آتن و اورشلیم
• نوشته :دوکتور فریدون نورزادفعالیت موثر بانک های خصوصی، سبب رشد سرمایه گذاری در کشور می شود
• اسدالله جعفریامام جعفر صادق(ع) مرکز دایره وحدت امت اسلامی
• داکتر دستگیر رضاییضرورت ایجاد بازار سرمایه در افغانستان( بورس اوراق بهادار)
• احسان تبرىلیبرالیسم، دمکراتیسم و پیوند آن با موضع‌گیرى ضدامپریالیستى
• نصرت شادما و مشاهیر اصلاح گرایی غرب
• داکتر حمیدالله مفید درکارگاه «خشونت» و«دین»
• تتبع ونگارش: امــیــن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«دموکراسی غـــربــی واســـلام
• محمد نادر ظهـــیر موقعیت تاریخی دهـــــستان در منطقه
• نصرت شاد از فلسفه زبان تا فلسفه تاریخ
• ب. الف. بزرگمهرچگونه "جهان افلاتون"۱ به واقعیت می پیوندد!
• نصرت شاد نخستین منقد دینی فلسفه غرب
• محمدالله " نصرت " روش های پرورش خلاقیت
• جمع آوری و کمپوتراز توسط محمد الله " نصرت " چگونگی تشکل و رشد شخصیت انسان
• ع. سهندطبقه کارگر تخيلی «چپ حقوق بشری»*
• تهیه وترتیب توسط : محمدالله " نصرت "اندازه گیری هوش
• نصرت لیلة القدر
• تهیه وترتیب توسط : محمدالله " نصرت "حافظه کوتا ه مد ت
• نصرت شادازسوسیالیسم اخلاقی- تا صهیونیسم غیرسیاسی
• نظر - برهانتاثیرمثبت سرسبزی و پارک های تفریحی بر مریضی دیپرس
• نصرت شاداز زنان ناسازگار،- تا زنان آشتی ناپذیر
• تتبع ونگارش :امین الدین « سعـیـدی- سعید افغانی »احکام مریض در ماه رمضان
• نصرت شادفیلسوف - ،میان الهیات و رنسانس
• تتبع ونگـارش :امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«ابـلـــیــس
• بابک صحرانورد نگاه اسطوره ای سهراب سپهری به انسان
• امین الدین « سعـیـدی- سعید افغانی »روزه در ادیان ابراهیمی
• نصرت شادانسانشناسی فلسفی بورژوازی
• نوشته: دکتورفریدون نورزادچگونه اقتصاد بانوان توسعه می یابد ؟
• تتبع ونګارش: امین الدین» سعیدی«مدیر مطالعات سـتراتیژیک افغانرمضـان الـمبـارك
• تهیه کننده : محمد الله " نصرت "معلومات راجع به ولسوالی اشکاشم
• نصرت شاد ما و مارکس -، بقیه ناگفته ها
• اسدالله جعفری سلام
• تتبع ونگارش : امین الدین « سعیدی –سعید افغانی»مرض انفلونزای خوک
• نظر - برهان عوامل ونشانه های دیپرس در شرق) قسمت ششم(
• تهیه کننده : محمد الله " نصرت "سخنی چند پیرامون ولایت بدخشان
• نویسنده : مهرالدین مشیدسیاست های آگاهانه و مستقل خارجی بستری برای سیاست های بین المللی
• نصرت شاددوفیلسوف - ، هایدگر و انگلس
• احـــمــــد « فرهاد مصلح » خــــــر در قـــــــرآن
• نظر -برهاندیپرس و عوامل آن( بخش پنجم)
• نصرت شاد فیلسوف - ،دمکراسی یا انقلاب
• نویسنده : مهرالدین مشید "آگاهی" گم شدۀ انسان تا رسیدن به آنسوی کرانۀ "آگاهی برتر"
• نیما فرمیناز شبنامه تا نامه سرگشاده
• امین الدین» سعیدی«آد اب سلام در اسلام
• نصرت شاد انگلس درفلسفه سوسیالیستی چپ
• نصرت شاد فلسفه اخلاق
• نظر –برهانچگونه مریضی دیپرس را باید تدا وی کرد؟) قسمت چهارم(
• بابك صحرانوردهنر و ادبيات اکسپرسیونیستي
• نصرت شاد اگزیستنسیالیسم ؛- از الهیات تاهنرگرایی
• نظر –برهان نشانه ویا علایم دیپرس چیست؟ قسمت سوم
• نصرت شادوقتی فیلسوف روحانی شود
• نظربرهان عوامل پیدایش دیپرس( قسمت دوم)
• دوکـتــور صلاح الـدین سـعـیـدی غــلـــطــنــــامـــــه
• نظر برهان دیپرس یا خستگی دماغی
• نصرت شاد هگل میان ایده آلیسم و دیالکتیک
• بابک صحرانوردفلسفه ي چين باستان
• نوریسرنوشت اسلام در ایران
• محمد اسحاق فياضافغانستان، ثروتي نهفته در دل زمين
• نصرت شادمانیفست روشنگری فلسفه کانت
• نوشته:داکترفریدون نورزادروش های موثر بانکداری در افغانستان
• زکريا يوسفيضرورت(استخبارات) ادارۀ امنيت دولتی برای يک کشور!
• نصرت شاد شوپنهاور، شاگرد کانت ، استاد نیچه
• محمد اسحاق فیاضآنفلانزای خوکی، ضربه دیگر برپیکر بیمار اقتصاد جهانی
• محمدهشام مصئونالقاب علمی باد اورده
• نصرت شادزندگی غم انگیز،فلسفه تراژدیک
• نصرت شادفلسفه و هنر عشق ورزیدن
• بهرام رحمانیبحران سرمایه داری با تزریق پول بیش تر به بازار حل نمی شود!
• دکتر بیژن باراناسطوره ها و باورها
• علیشاد لربچه ازانفجارخلاقیت تا حرافی فلسفی
• اميدکامجوتعریف امنیت
• علیشاد لربچه پرواز و فرار کبوتران فلسفی عاشق
• عزیزه عنایت جشن نوروز
• ظاهر دقیقجشن نوروزبمثابه آئین باستانی درفرهنگ شرق
• داکتر حبیب منګل زندګی نامه نامزد نهضت فراګیر دموکراسی وترقی افغانستان بر ای کرسی ریاست جمهوری افغانستان
• سلیمان راوش نوروز یا نگارينه نگاری از هویت ملی ، آيينی وفرهنگی عجمیان
• ا. م. شیزلی میلیاردرها، دموکراسی و حقوق بشر
• ا. م. شیزلی اولین سفیر زمینیان در کیهان، ۷۵ ساله شد
• ترجمه آزاد از:اسد الله جعفريزندگی نامه ی حضرت آيت الله العظمي فياض
• ترجمه زلمی رزمی قصارگونه ها
• ترجمه: ا. م. شیزلی سرمایه داری برای سلامتی زیان آور است
• آرام بختیاری کارگران جهان با طبقه متوسط متحد شوید !
• ا. م. شیزلی «اتـانـازیـا»
• ع.باغبانبخش چارم قانون وقانونیت دردوره نادرشاه !
• تهيه وپژوهش صباح مروري بربزرگترين نبردهاوکشمکشهاي نظامي درتاريخ بخش سوم
• لــــیـــکــنــه او ټـــولــوونـــــه : امــیــن الــــــدیـــــن « ســعـــیـدی »مصلح اومجاهد ملا نجم الدین آخونزاده د« ســـعــیــد افغانی » په لـــیکونـوکی
• آرام بختیاریریشه اخلاق ادیان درفلسفه یونان
• تهيه وپژوهش ) صباح )مروري بربزرگترين نبردهاوکشمکشهاي نظامي درتاريخ بخش - دوم
• ع.باغبانقانون وقانونیت طی صد سال اخیردرافغانستان بخش سوم
• فرستنده: علی ديانتیخودکشی، استيصال ويأس، يا اعتراض دردناک وتلخ
• تهيه وپژوهش ( صباح )مروري بربزرگترين نبردهاوکشمکشهاي نظامي درتاريخ بخش - اول
• آرام بختیاریمارک آورل؛ فیلسوف،سیاستمدار، درویش
• ع.باغبانبخش دوم قانون وقانونیت دردورهء امانیه
• ع.باغبانقانون وقانونیت طی صد سال اخیردرافغانستان
• سهراب آوارزنان سیاسی ؛ از الله آباد تا بیت المقدس
• تنظيم ، پژوهش ، تهيه وويرايش ازصباح دومرد خردمند ودومبارزارجمند
• داوی روشانمصر- کنعان- غزه
• اسد الله جعفریکلامی از شما وسلامی از ما
• ترجمه توسط حمید محویقطع نسل اتمی
• پوهنوال دکتر محمد داوود راوشبرخی بنیاد های آموزش مبارزه !
• اسدالله جعفرینقد ديدگاه بزرگان، و انديشمندان غير مسلمان در باره امام حسين (ع)
• آذرسلطانینظریه های سیاسی دریونان و روم باستان
• بقلم دکتر محمود خوشنامظهور، حکایت من و امام زمان
• سارا ارمنیمائو ؛ زندگی وفلسفه
• محمد یعقوب هادیسخنی با برنامه سازان تلویزیون های بیرون مرزی ، شنونده گان وبیننده گان
• ا. م. شیزلی اقتصاد قمارخانه ای
• لیکنه اوټولوونه :امين الدين «سعیدی »دلغمان مهتر لا م صاحب واقعآ پیغمبر وو ؟
• تهيه ، پژوهش وويرايش (صباح)راه ابريشم درفرازونشيبهاي تاريخ { قسمت دوم واخيري}
• اسدالله جعفريچرا در (حج) اجتهاد نوين صورت نمي گيرد؟
• تهيه ، پژوهش وويرايش (صباح)راه ابريشم درفرازونشيبهاي تاريخ { قسمت اول }
• روشنازدواج یا انحصاری نمودن مالکیت بر زن ؟
• ارایه کننده وبرگردان : داکتر حمیدالله مفید بحران در صنعت موترسازی
• ع باغبانقانون وقانونیت از جدی 1358 الی ثور 1371 هجری
• امان معاشر انتخابات چیست؟
• و.باغبان چرااسلام به مذاهب متعدد پارچه پارچه شد ؟
• گردآورنده وپژوهش (خجسته زيميرواسکاري) سرمايه هاي زنده گي
• پژوهشي از(خجسته زيميرواسکاري )درسال دوهزاروپنجاه درجهان چه واقع خواهد شد؟
• اسکاريدررشد وجهاني شدن بنیادگرایی وتروریسم چه کساني نقش کليدي داشتند؟؟؟
• کاندید اکادمیسین ظاهرافق دښاغلی مجاوراحمدزیار دبې ځایه غټبازیو اوپرځای غلطیو څخه، محترمانه ، پرده پورته کیږی
• ترجمه از فرانسه توسط حمید محویکمپانی هند شرقی تاریخ و نتایج فعالیتهای آن
• دوکتو؛م؛پکتیاوالاقتصاد څه شۍ دۍ او اقتصاد څه ته وا یی ؟
• م ی هادیگر شیطان در دنیا حضور فزیکی میداشت در عصر ما او را شیطان معاصر مینامیدند
• ترجمه از فرانسه توسط حمید محویبرگزیده ای از مقالۀ«افغانستان»
• ترجمه از فرانسه توسط حمید محویعهد نامۀ ایران
• ظاهر دقیق فرهنگ وعلم فرهنگ شناسی(کلتورولوژی)(قسمت سوم)
• ترجمه از فرانسه : حمید محویایران و چین
• نوشته:از ظاهر دقیق فرهنگ و علم فرهنگ شناسی(کلتورولوژی)(قسمت دوم)
• پژوهش (نبرد - همگام )حکومت مردم کدام ؟، مردم سالاري چي ؟ وپارلمان چگونه بايد باشد ؟ قسمت دوم
• پژوهش نبرد – همگا م حکومت مردم کدام؟،مردم سالاري چي؟وپارلمان چگونه بايدباشد ؟ قسمت اول
• ترجمه از فرانسه : حمید محویجنگ علیه ایران
• گردآورد وگزینش از: دکترنجیب الله مسیرایدیالوژی
• نوشته از: ظاهر دقیقکلتور وعلم کلتورشناسی (کولتورو لوژی)
• حمید محویجنگ انگلیس و فارس
• حمید محویمقالات کارل مارکس و فردریش انگلس در بارۀ استعمار
• اسدالله جعفريسخني با دكترسروش
• نگارنده: شیراحمد نهضت یارروزا پارکس نماد مقاومت سیاه پوستان ایا لات متحده امریکا
• ترجه از فرانسه بفارسی توسط حمید محویاستیلای بریتانیا در هند
• نوشته از:ظا هر دقیقکلتوروعلم کلتورشناسی(کولتورو لوژی)
• ترجمه از فرانسه بفارسی توسط حمید محوی مقالات کارل مارکس و فردریش انگلس در بارۀ استعمار
• لطیف کریمی استالفی بابا ! طالبان نوروز را چرا کُشتند؟.
• ترجمه از فرانسه بفارسی توسط حمید محویروانکاوی ایده ئولوژی واپسگرا
• همراه - همگام دررسانه هاي درون وبيرون مرزي افغانستان چه ميگذرد؟(بخش دوم)
• همراه - همگام دررسانه هاي درون وبيرون مرزي افغانستان چه ميگذرد؟(بخش نخست)
• یوسف آرینتاهمسانگرائی اقتصادی و کثرتگرائی فرهنگی
• ترجمه از فرانسه بفارسی توسط حمید محویمقالات کارل مارکس و فردریش انگلس در بارۀ استعمار
• داوی روشان ملائکه و ذهن بشر
• تهیه وپژوهش : عارف جهشهنرو هنرمند
• سمیر امین امپریالیسم جمعی
• بقلم : نور محمــــــد ( خـــر می )آیا نژاد به تنهایی ، میتواند معرف هویت قومی ( اتنیکی) باشد ؟
• اسدالله جعفریامام حسين(ع) و وحدت جهاني
• ارسالی احمد طارق فیضسخنان برگزیده از زبان حکیم مشرق زمین سید جمال الدین افغانی
• داکتر حمید الله مفید در باغستان زبان
• عارف جهشفاشیرم روی شانه" گرسنگان وبیکاران
• بشير دژم تلويزيون ستاره های آريانا در مرحلهء استعانت!
• عارف جهشخلص بیوگرافی زندگی نیچه
• اسدالله جعفریبرهان صدیقین ونقد هایش
• عارف جهشاندیشه های نیچه
• پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
• بقلم: ابو حنیفهبرخورد سلیقوی مسئولین در مقابل اسناد تحصیلی خارجی
• محمد اسحاق فياضتلفون و انترنت آفتابي، نياز اساسي كشوري بدون برق
• دستگېر خروټیروزنه، زده کړه او فرهنگ
• پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
• فرستنده: عارف جهشدر باره وظيفه انسان و ملاك رفتار اجتماعى او
• پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
• بخش اول- پژوهش وتنظيم از)راد مرد(چرا اعدام؟
• پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
• دستگېر خروټیسياست، دين او فرهنگ
• پژوهش -زيميرواسکارينقش ادبيات درجامعه انساني
• شیخ محمدی دایکندی نقد و بررسي ادله و نظرات فقهاء در رويت هلال
• پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
• اسدالله جعفريبوسه بررخسار نگار
• انجنیر سخی ارزگانیگنجینه های از فرهنگ عامیانه مردم افغانستان
• پژوهش -زيميرواسکارينقش ادبيات درجامعه انساني
• انجنیر سخی ارزگانیگنجینه های از فرهنگ عامیانه مردم افغانستان
• پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
• داوی روشان سکولاریزم و جوامع اسلامی
• انجنیر سخی ارزگانیگنجینه های از فرهنگ عامیانه مردم افغانستان
• اسکارييک ديد کوتاه برسازمان همكاري اقتصادي (اكو)
• پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
• پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
• خلیل الرحمن سلحشور پادكست، صدايي خاموش در فضاي مجازي
• پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
• عارف جهشدو ملاك در ارزيابى شخصيت انسانى
• پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
• داوی روشان آزادی چيست؟
• پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
• آرام بختیاریهگل میان شور جوانی و احتیاط پیری
• خلیل الرحمن سلحشور حیتینسل سوم رسانه ها
• پژوهش -زيميرواسکارينقش ادبيات درجامعه انساني
• پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
• پژوهش «دوشي چي »وسايل اطلاعات جمعي درقرن بيستم
• خلیل سلحشور حیتینویسندگی برای رسانه
• پژوهش »دوشي چي »وسايل اطلاعات جمعي درقرن بيستم
• پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
• پژوهش -زيميرواسکارينقش ادبيات درجامعه انساني
• آرام بختياريوضعيت فلسفه در دوره گلوبال
• پژوهش »دوشي چي »وسايل اطلاعات جمعي درقرن بيستم
• جانبازنبردچالشهاوتنشهاي دموکراسي
• پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
• پژوهش »دوشي چي »وسايل اطلاعات جمعي درقرن بيستم
• جانبازنبردچالشهاوتنشهاي دموکراسي
• خلیل الرحمن سلحشورروزنامه نگار چه کسی است؟
• جانبازنبردچالشهاوتنشهاي دموکراسي
• پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
• زيميروآيا ملل متحد وسيله‌اي درد ست قدرت‌هاي بزرگ نيست؟
• زيميروآيا ملل متحد وسيله‌اي درد ست قدرت‌هاي بزرگ نيست؟
• داوی روشان مرگ عروسی ایست برای زنده گی ابدیت
• پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
• پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
• پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
• پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
• پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
• پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
• محمد اسحاق فياض دانشگاه خصوصي روزنه اي به سوي توسعه علمي
• محمد اسحاق فياضآزادي بيان، كودك نوپاي عصراماني
• دستگېر خروټی روشنفکران او ايديولوژي
• علي علویرادیکالیسم مذهبی ، تئوری حکومتهای عدالت گریز
• اسدالله جعفری گفت و گوي ديني
• دستگېر خروټیروشنفکران او ايديولوژي
• ترجمه‌ی : کاوانفلسفه چیست؟
• انجنيرسيدعبدالقادردکابل پوهنتون ته دبيګانوولومه
• دستگېر خروټیروشنفکران او د خپلواکې اندیښنې خوارې
• دستگېر خروټی روشنفکران او د ټولنې سياسي بې وزلې
• دپلوم انجنیر خلیل الله معروفی شگافـتن رباعی بوعلی سینا در ارتباط ذره و آفـتاب
• عبدالله احمدی هیچ کس کلام الله را بهتر از او نمیخواند
• تنظيم و ترجمه ماندانا طهمورئيچه عملياتي گامهاي توليد انرژي هسته‌اي مي‌باشد؟
• دوکتور .م. پکتیاوال بلغا ر یا کو چک را بشنا سید ؟
• رستاخيزمروري برپيشنه ي روزنامه نگاري
• ارسالي بنفشه ميتراعلل شكست رژيم هاى غذايى
• تورج پوپلسخني چند با جوانان
• ارسالي بنفشه ميتراهمه چيز در مورد چاقي (بخش سوم )
• ارسالي بنفشه ميتراهمه چيز در مورد چاقي
• تورج پوپلسخني چند با جوانان
• تورج پوپلسخني چند با جوانان
• سراج الدین ادیبسک حاکم بر سال 1385 خورشیدی
• ارسالي فرشته ميتراچه رژيمى نيازهاى روزانه بدن را تأمين مى‌كند؟
• عبدالهادی مهمند نگاهي به تاريخچهء نوروز
• سراج.ادیبکرسمس چگونه تدویر میابد
• ارسالي جواد نصريانآرمان پويندگي
• ارسالي بهمن بهمنيامشب يلدا
• ارسالي بهمن بهمنيفلسفه‌ی روشنگری و انديشه‌ی حقوق بشر
• ارسالي خديجه سالارجالبترين مطالب خواندني از سراسر گيتي
• ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان (بخش 12)
• تهيه و تدوين از ب.بيانمهمترين مطالب علمي ، تاريخي وهنري افغانستان وجها ن
• ارسالي نديم احمد جمالي ميان بيمارى ديابت و عادات غذايى مردم يك منطقه پيوند مستقيم وجود دارد.
• ارسالي خديجه سالارجالبترين مطالب خواندني ا زسراسرگيتي
• ارسالي خديجه سالارجالبترين مطالب خواندني از سراسر گيتي
• سالاراسلحه اي برترازتروريزم
• تهيه و تدوين از بصيرشررنكته هاي جالب وعلمي ازچهارگوشه جها ن
• ساحلمروري برواژه روشنفكري
• ارسالي خجستهجالب ترين مطالب ازچهارگوشه دنيا
• ارسالي بنفشه ميتراعلمي ومعلوماتي ا زچهارگوشه جهان
• ارسالي صميميسرمایه داری به کجا می‌رود؟ بخش ٢ و پایانی
• سراج الدين اديباهداف، اصول و پیدایش فمينيسم ( 2 )
• ارسالي صميميسرمایه داری به کجا می‌رود؟ (بخش١)
• سراج الدين اديبپیدایش و تنوع مکاتب فمينيسم (1)
• ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان (بخش 11)
• نوشته ی مهدی سلطانی مشخصه های فیزیکی،شیمیایی و زیست شناسی فاضلاب
• نصرت آزاد نگرگفتني ها پيرامون گفتگويا نقد وانتقا د
• جانبازنبرد دموكراسى درکجا وچگونه ؟
• ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان (بخش 10)
• آمونمعرفي مختصراوپک
• ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان (بخش 9)
• س.اديبپرنس دایانا، وسرنوشت نشیب و فرازش
• ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان (بخش 8)
• تهيه وتدوين شامل سالارثروتمند ترين افراد جهان
• ارسالي بنفشه ميترانگاهي به شبكه تلویزیونی الجزیره
• ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان (بخش 7)
• ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان (بخش 6)
• ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان (بخش 5)
• ارسالي بصيرشررجالبترين مطالب خواندني ا زسراسردنيا
• ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان (بخش 4)
• داکتروفامروري برکلتوروفرهنگ ترکمن ها
• ارسالي بنفشه ميتراگفتار بزرگان
• ص،وفا نگاهي بر تاريخچه خوشنويسي در افغانستان
• ارسالي بصيرشررجالب ترين مطالب خواند ني ا زسراسردنيا
• ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان (بخش سوم)
• ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان (بخش دوم)
• ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان
• داکترصيقلمشهورترين زنا ن د نياي سيا ست
• تهيه وتلخيص شکوهمندنگا هي کوتاه به کشور پهناورهند
• ارسالي خديجه سالارمعرفي بعضي ولايا ت کشور
• ارسالي بصيرشررجالبترين مطالب خواندني ا زسراسردنيا
• ارسالي خديجه سالارمروری برزند ه گی ا نسان های بزرگ دنیا
• ارسالي شامل سالاراصطلاحات و واژه های مهم فلسفی- سیاسی- اجتماعی
• ارسالي داکتر حليم علمفضا، جديدترين قلمرو باستان‌شناسي
• ارسالي جميلهدروغ مردان به زنان
• ارسالي خديجه سالارجالب ترين خوا ند ني هاي د نيا
• ارسالي سالار مهرآئيندرمورد چاپ و نشرو کتاب وکتابخا نه چه ميدانيم؟
• ارسالي داکترنصير مهرورزعلم د رآيند ه چه خواهد شد؟
• پوهنیار بشیرمومنهنر و رسالت هنرمند
• ارسالي خديجه ساهللاپلاس اند يشمند زما نه ها
• داکتربصيرسلاحهاي کشتار جمعي اسرائيل و سياست دوگانه امریکا
• ارسالي شامل سالاراسرائيل و سازمان موساد
• سراج الدين اديبمعلومات ها و اندوخته ها
• ارسالي صدف درياييدرنگي برخد ما ت وزند گي ابومعشر بلخی
• ارسالي فريد حباباویلر فقط به انسا ن احترا م داشت
• ارسالي احمدعزيزياراسحاق نیوتن واند يشه عا لي
• ارسالي سير احمد گشنتصور يک دنيای بدون خشونت برای کدام زن؟
• ارسالي سپهر سعيدمرد م شنا سي د ريک ديد تند وگذرا
• ارسالي احمد منصور رادمنشعوامل نابرابریهای اجتماعي
• ارسالي ضيا عزيزیجا معه ازچه تشکيل شده؟
• داکتربصيرنابرابریهای اجتماعی چيست؟
• ارسالي سيامک بهمناشتراوس وانديشه هاي انساني
• داکتربصيرتأملي كوتاه در باب اسطوره
• ارسالي هورشيد ساهردگماتيسم يا جزم انديشي
• ارسالي حميد بهروزهنرمند کیست؟
• ارسالي ميلاد فرزادنوستالژی
• ارسالي شبنم نورزیفيلسوف کيست ؟
• ارسالي احمدعزيزيارمردم شناسی چيست ؟
• ارسالي رامين آرشخوارزمی کيست؟
• ارسالي صنم عصيانموسيقی ناب و ستيز اجتماعی
• داکتربصيرچرا حقو ق بشر وجود دارد؟
• داکتربصيرارسطو درانديشه وفلسفه
• ارسالي بهزاد نويدچطور یک کتاب را معرفی و مطالعه می کنیم؟
• ارسالي ميتراهمدردخشونت وبربريت درهاليوود! آيا سياست دولت است؟
• ا ستاد صباحزنا ن د ريک تحليل فرهنگي و فلکولر
• استادصباحنوروزازبابل تا کابل
• ارسالي مشعل پرنيانجنبش هاي اجتماعی زنان
• ارسالي بهروز بهزاددموکراسي
• ارسالي کيومرث برمکبازار عظيم معماري
• ارسالي مسعود نصريانفرهنگ مصر باستان وسياست فرهنگي مصر
• ارسالي سحر حقدسزمین شناسي
• ارسالي سير آرشیادی از پابلو پیکاسو
• ارسالي سرور هوشمندفلسفه
• ارسالي شيوا کيومرثمعنويت چيست؟‌
• از داکتر بصيرمکثي بر نظريات ماکياولي
• ارسالي احمدمنصوردرويشثروت ۳۰۰ ميليارددالرى
• وليد فرزادجامعه جهاني وجنگ رواني
• ارسالي خديجه سپهرهنر مصر باستان
• ارسالي عزيزيکدشروشنفکر
• ارسالي کیکاوستاریخچه مركز تجارت جهاني در نيويارک
• ارسالي احسانپاسخ به ۱۰سئوال بزرگ هستى
• ارسالي احمد پرويز سپهرموا د مخد ره
• ارسالي ميترا همدردآینشتاين 1955 – 1879 ميلادي
• شامل سالارافغانستان امروزوديروز
• ارسالي ساحلآ يا مي دا نستيد
• ارسالي فريبا صدفسير موسيقی در افغانستان