بازگشت
جشن شکوهمند کرسمس( وای نختن) در برگ های از تاریخ
خامه ی از : داکتر حمیدالله مفید خامه ی از : داکتر حمیدالله مفید

پیش از همه  لازم است تا فرارسی عید کرسمس  به  همه مسحیان جهان شادبش گفته شود.

 

روز  بیست وچهارم  شب مقدس وشب های 25و 26 ماه دسمبر شب های کرسمس ویا (واینختن) در جهان مسیحیت بر پا می گردد .  

 باورمندان دین کهن وجهان گستر عیسایی این شب هار ا با دادن تحفه ها ، پخش شیرنی های گوناگون ، نوشیدن شراب و نشستن خانواده ها در کنار هم به جشن وپایکوبی میپردازند .

در جهان بی بند وبار کنونی غر، که انسان با کوله بار سرگردانی، تا نشست آفتاب زندگیش بوسه بر آستان کار میزند وگویا که انسان برای کار آفریده شده نه کار برای انسان. از کار دست کشیدن وچند روزی را در خدمت خانواده ها ودوستان سپری کردن رسم درست ودر خور ستایش است . در این شب ها هُلهُله ی  جشن وشادی از هر کران پیداست وچنین پنداشته میشود، که شور وهیجانی فنا ناپذیر در جهان به زایش نشسته است .

واما این جشن همگانی که از استرالیا تا آسیا واز آسیا تا افریقا واز افریقا در سراسر اروپا  و امریکاگشایش  میابد چگونه  وکی پدیدار گردید ه است .؟

زندگی حضرت عیسا (ع)در میان پیامبران یکتا پرستی از پیچیدگی ویژه ای برخوردار است . پیدایشش ، زندگیش، آموزش هایش ومرگش ویاعروجش همه پیچیده ونا پیدا اند ، از آثار دینی مسیحیت واسلامی چنین بر می آید که عیسا یک انسان استثنایی است اندیشه وافکارش درست در نقطه مقابل اندیشه وافکار خشن دین یهودیت قرار دارد ، رهگذری است در تاریخ که مدت کوتاهی شاید سه سال در میان شاگردانش زندگی میکند ، آنچه بنام مسیحیت در هاله ی یک مذهب مستقل جدا از یهودیت پی افگنده شد ،در سده ی نخست ترسایی است ، انجیل های چهار گانه( که میان آنها تفاوت های برجسته ی پدیدار است) نزدیک به هفتاد سال پس از مرگ او گردآوری گردیده اند.

همچنان است مراسم وجشن های دین مسیحیت که همه پسانها وکم از کم نزدیک به سه سده پس از مرگ حضرت عیسا (ع)پی افگنده شده اند. درست زمانی که کنستانتین امپراتور مسیحی روم در سال 312 ترسایی بر کارگاه سیاسی روم فرمان روا شد دین مسیحیت نیز باز ورونما گردید .

واما شبهای کرسمس:  برخی از دانشمندان بر این باور اند که شب های کرسمس باز مانده چشن یلدای میترایی است که در گذر زمان  به شب های کرسمس چهره گردانیده است .

یکی از جشن های مانده از ایرانویچ باستان جشن شب یلدا است ( یلدا  واژه سریانیست که در زبانهای آریک باستان رهگشوده است وبه معنی پیدایش یا میلاد است )این شب که درازترین شب سال (شب سی قوس فردای اول جدی) میباشد به باور پژوهشگران پایان پایز یا خزان و آغاز زمستان است . در چنین شبی میترا یا مهر کنار دریاچه ی از دل تخته سنگی زایش میآبد .او در وجود خدای شکست ناپذیر خورشید ، مهر ودوستی روشنایی ودادگستری پدیدار می گردد.  میترا گاوسپیدی مقدسی  دارد که همه جا مونس وهمراه اوست . روزی خدای خورشید به میترا فرمان میدهد که گاوش را قربانی کند ، او گاوش را با بی میلی میکُشد وخون او را با خشم میپراگند ، به دستور ایزد ، از خون گاو گیتی وپدیده های درونی آن آفرینش میابند . پس از این قربانی میترا بر کشتی خدای خورشید سوار می شود وبر فراز اقیانوس ها میرود  سپس به آسمانها کشانیده میشود واز همان زمان میانجی میان آفریدگار وآفریدگان میشود ( از نگاه واژه شناسی نیز میترا  میانجی  معنی میدهد .). دین میترایی  دین اریایی های باستان میشود وصد ها سال در این مرز وبوم ریشه میدواند پس از پیروزی اشکانیان بر دولت هخامنشی ها این دین به سرزمین هخامنشی ها ره میابد واز آنجا به سوی روم مرکز امپراطوری رومیان راه میگشاید وبزودی در سراسر اروپا پخش میشود امپراطورانی  نیرومند ی چون: کومودوس( 180-192) ترسایی ، سپتیمیوس سوروس( 193-217) ترسایی ، کاراکالا ( 211-217) ترسایی  وجولیان نامور شده به جولیان مرتد ومردم وسربازان روم از این دین پیروی واز جشن های آن پاسداری میکنند . در روم باستان جشن شب یلدا یا میلاد میترا یا خدای مهر همه ساله برگذار میگردید و مردم در شب های 21 تا 26 ماه سپتمبر  به نام جشن میلاد میترا با پخش شیرینی وآرایش در خت سرو یا سرو یلدا به سرور وشادی میپرداختند .

اگر از باور های ساختگی وپیدایش میترا از میان سنگ بگذریم ، به یک حقیقت پذیرفتنی که در آیین میترایسم پدیدار است بر میخوریم وآن پیروزی روز برشب های دراز است    در همین روز های سال خورشید از افق جنوب آهسته آهسته بسوی میانه های آسمان ره میگشاید وروز ها آهسته آهسته درازو شب ها کوتاه میگردند . وآخرین روز کوتاه بسر میرسد وروز جدیدی هستی میابد ودر این روز میلاد روز وخورشید جدید است شاید واژه یلدا نیز از همین دیدگاه پیریزی شده باشد .

به همی منوال دین میترایسم توسط  امپراطوران روم وسربازان شان در سده های سوم وچهارم ترسایی رقیب سرسخت دین نوپیدای عیسایی میشود . رومیان همه ساله در بزرگداشت میلاد خورشید شکست ناپذیر شادی وپایکوبی میکردند  وانرا بر پا میداشتند .

 در کناره های رود راین ، دانیوب وفرات  کنیسه ها ومعابد متعددی برای میترا بنا می گردد . دیو کلیتان امپراتور روم در پی باز آفرینی دین میترایی وآیین آن میگردد ودر سال 307 معبدی بزرگی  در کنار رود دانیوب نزدیکی های شهر

( وین) برای میترا ساخت ومیترا را حامی امپراطور روم نامید . 

پس از پیروزی کنستانتین امپراطور مسیحی در سال 312 ترسایی  وگسترش مسیحیت در سرزمین روم دین میترا آهسته آهسته ناتوان گشت ، در سده ی چهارم ترسایی مسیحیان بخوبی از فلسفه میترایی واندیشه ها وجشن های آن اگاه بودند وکوشیدند تا از قابلیت های سنت های مانند جشن یلدا وآیین پیدایش میترا به منظور گسترش مسیحیت استفاده کنند  وکم کم با جاگزین کردن عیسا به جای میترا ، تمام شکوه وبزرگی جشن پیدایش میترا به جشن پیدایش عیسا مبدل گردید .

به همین گونه جشن شب یلدا یا جشن پیدایش میترا که پیشاپیش به خوبی در فرهنگ وباور های دینی امپراطوری روم ریشه دوانیده بود وپیشنه ی دور ودرازی داشت تا سال 336 ترسایی به گونه ی رسمی به عنوان سالروز میلاد مسیح یا کرسمس تعیین شد ومیترا جای خود را به مسیح داد . افزون بر این ها :

1- عیسای مسیح که خودش خودش را پیغمبر خدا مینامید،  مانند میترا که پسر خدای خورشید است 3سده پس، پسر خد ا شد.

2- سالروز پیدایش میترا به سالروز پیدایش مسیح چهره بدل کرد .

3- جشن یلدا به جشن کرسمس تغیر پذیرفت .

4- عیسای که زندگی او پیش از این در هاله از غبارگمنامی پنهان بود یکباره صاحب سال پیدایش ، سال روز عروج ، سالروز زنده شدن مجدد ، صاحب کتاب انجیل وصاحب جایگاه پسر خدایی شد .

تعویض جشن میترا به جشن کرسمس در آغاز با مخالفت روبرو شد بخش شرقی امپراطوری روم 6 جنوری را روز تجلی خدا بر آدمیان( ایپی فاری)در قالب تولد وتعمید عیسا میدانست وکلیسای اورشیلم هم 6 جنوری را روز پیدایش عیسا میدانند وتا امروز نیز کلیسای اورتودوکس روس وارامنه به روز 6 جنوری باورمند هستند .

  تجلی جشن یلدا به میلاد مسیح را برخی سروده سرایان زبان دری نیز بدیده داشته اند .

سنایی گوید :

به صاحب دولتی پیوند اگر نامی همی جویی

که از یک چاکری عیسی چنان معروف شد یلدا

سیف اسفرنگی :

سخنم بلند نام از سخن تو گشت وشاید

که دراز نامی از نام مسیح یافت یلدا .

درخت کرسمس :

برخی ها بر این باور اند ، که نخستین کس که درخت سرو را به شمع های رنگارنگ آرایش کرد( مارتین لوتر) اصلاح طلب پروتستان بود ، او شبی تاریکی نزدیکی های کرسمس در راه بازگشت به خانه تحت تاثیر زیبایی ستارگانی که از میان شاخه های یک درخت صنوبر کوچک میدرخشیدند قرار گرفت وبرای پی ریزی این تاثیر بر روی درخت داخل منزل شمعهای را در شاخه های  آن درخت آویخت . از همین رو درخت کریسمس تا سده ی نزدهم در کشور برتانیا کار بردی نداشت ولی آلمانی ها از سال 1820 ترسایی این سنت را بکار میردند وپسان ها به تمام کشور های مسیحی کشانیده شد .

نیکو لاوس یا پاپا نویل :

سانتا کلاس یا پاپا نویل که ( سنت نیکو لاس ) نام داشت در سده چهارم میلادی در ترکیه به دنیا آمد ، از همان دوران کودکی بسیار دیندار  ووارسته بود وزندگی خود را در راه گسترش دین واصول مسیحیت وقف کرد . به خاطر گشاده دستی وبخشندگی به کودکان وغریبان  نامور گردیده بود .  رومیان او را دستگیر وزندانی ساختند . پس از آنکه کنسانتین امپراطور روم گردید، نیکولاوس را از زندان رها ساخت ودر سال 325 تر سایی ( انجمن نیکا) را پی ریزی کرد ونیکولاوس را به نمایندگی خود گماشت . سنت نیکولاوس به خاطر گرایش ودوستی وافری   به کودکان ودست بخشندگی که به غریبان  داشت بسیار نامور شده بود .

هلندیان افسانه نیکولاوس را زنده نگهداشتند وکودکان بوت های چوبی خود را به امید دریافت هدیه در بیرون از خانه میگذاشتند . واین رسم آهسته آهسته در سراسر جهان مسیحت راه یافت . وامروز بنام نیکولاوس از 12 ماه دسمبر براه میافتد .

در سال 1822 (کلمنت –سی موره ) شعر مشهور ( ملاقات با سنت نیکولاوس ) را منتشر ساخت که پسانها در شب قبل از کرسمس در خانه ها خوانده میشود .از آن به پس سنت نیکولاوس در هیات مرد چاق لباس  سرخ با ریش سفید در جهان مسیحت شهرت یافت وهمه ساله  در شهر ه وروستا ها به کودکان شیرنی وچاکلیت توزیع می گردد..   


December 26th, 2009


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
علمي و معلوماتي