بازگشت
آیا افغانستان بعد از 2014 دچار بحران اقتصادی می شود؟
محمد اسحاق فیاض محمد اسحاق فیاض

 در جهان امروز هرکشوری برای ایجاد یک چشم انداز و یا استراتژی برای آینده خود در زمینه های مختلف سیاسی، اقتصادی، تجاری، فرهنگی، نظامی، هنری و... نهادی دارند. این موضوع به اندازه ای اهمیت پیدا کرده است که بررسی و تبین برای استراتژی و چشم انداز آینده به یکی از رشته های علمی تبدیل گردیده است که در دانشگاه های معروف جهان به عنوان یک رشته تدریس می گردد و یکی از مهمترین رشته ها علوم انسانی در سطح جهان به شمار می رود.

حال سئوال این است که آیا کشورما کدام اداره و یا موسسه ای و یا افراد متخصصی برای تبیین و بررسی چشم انداز آینده افغانستان در زمینه های مختلف دارد؟. این قلم نمیداند که در دولت افغانستان کسی یا کسانی در این زمینه کارمی کند یانه، ولی اگر کسانی در این زمینه ماموریت دارند، قطعا تاکنون هیچ کارعلمی در این زمینه انجام داده نتوانستند و هیچ چشم اندازی از آینده افغانستان ارایه داده نتوانسته اند. زیرا اگر آنان برای آینده افغانستان استراتژی ارایه می دادند و چشم اندازتعیین می کردند، تاکنون راه حل ها و استراتژی های تبیین شده آنان در مطبوعات ارایه می گردید. تاکنون آنچه این قلم به خاطر دارد، در طول ده سال گذشته بیشتر از سوی نهادها و سازمان های مختلف خارجی در مورد افغانستان آمار ارایه گردیده و تحقیقات علمی انجام داده اند.

یکی از موضوعاتی که خارجی ها روی آن کار کرده اند، تاثیر خروج نیروهای خارجی از افغانستان، روی اقتصاد کشور است، موضوعی که شاید هیچ اقتصاد دان افغانی به دان توجه نکرده بود و هیچ سیاست مدار افغانستان نمی دانست که خروج نیروهای خارجی از افغانستان در سال 2014  در اقتصاد و حمایت های ملی در کشور ما، تاثیر زیادی خواهد گذاشت. تعدادی از سناتوران امریکایی قبل از شروع خروج نیروهای خارجی از افغانستان روی این موضوع تحقیقاتی انجام داده اند و این تحقیقات نشان می دهد که چشم آینده اقتصادی افغانستان بعد از خروج نیروهای خارجی از افغانستان در سال 2014 نگران کننده و حتی دور از تصور است. در گزارشی که از سوی مجلس سنای امریکا منتشر گردیده آمده است که دولت افغانستان به زودی یعنی پس از خروج نیروهای ناتو از کشور در سال 2014 با بحران شدید اقتصادی رو به رو خواهد شد که برای آینده این کشور بسیار خطرناک است. برخی از سناتوران می گویند زمانی به این نتیجه رسیدیم که تحقیقات دو ساله خود را روی این موضوع تمام کردیم و روی این مسئله اطمینان 80 درصدی داریم. در این گزارش همچنین گفته شده است که افغانستان تنها به کمک نیروهای بین المللی روی پا ایستاده و درصورتی که این کشورها نباشند، افغانستان توانایی اداره کشور خود را از لحاظ اقتصادی ندارد.

به گفته آنان، اگر امروز افغانستان دارای کمی ثبات هست آن هم به خاطر همکاری دیگر کشورهاست، در این ده سال نیز بیش از 19 میلیارد دالر در افغانستان توسط خارجیها به مصرف رسیده است.

سئوال اساسی این است که این سناتوران تا چه اندازه در این زمینه تحقیقات علمی انجام داده اند؟ و نیز چرا به عوامل بحران اقتصادی آینده افغانستان اشاره نکرده اند؟. آیا ثبات اقتصادی ده ساله کشور فقط در سایه حضور نیروهای خارجی در افغانستان بود؟.

البته در این موضوع نباید تردید کرد که حضور نیروهای خارجی  در افغانستان و کمکهای اقتصادی  داده شده سبب ثبات اقتصادی در کشور گردید، طوری که پول افغانی در طول ده سال گذشته بجای آن که ارزش خود را از دست بدهد، روز به روز ارزش بیشتری پیدا کرد. اما طبیعی است که این حمایتها کوتاه مدت است و دولت افغانستان باید برای ایجاد ثبات اقتصادی باید سیستم اقتصادی فعالی را در کشور ایجاد می کرد، تا خود در داخل کشور بدون حمایت های خارجی به ثبات اقتصادی می رسید. حال سئوال این است که دولت افغانستان در این راستا کدام تلاشی را انجام داده است؟.

هرچند سناتوران امریکایی به دلیل حساسیت های سیاسی علل بحران اقتصادی آینده کشور را به طول کامل ارایه نکرده است و فقط گفته است که تا پیش از این اقتصاد افغانستان وابسته به حمایت های خارجی بود و اکنون با خروج آنان ممکن است در آینده نزدیک دچار بحران شود. با توجه به عملکرد اقتصادی دولت افغانستان، کسی که با مسایل اقتصادی اندک آشنایی داشته باشند، در خواهند یافت که تحقیقات و نظرات سناتوران امریکایی کاملا درست است و در صورت خروج نیروهای خارجی از افغانستان بحران اقتصادی و گسترش فقر بیش اندازه و پایین آمدن ارزش پول افغانی امر طبیعی است، زیرا به دو دلیل در طول ده سال گذشته ثبات اقتصادی  براساس منابع داخلی مستقل در کشور تحقق نیافته و در طول دو سال آینده هم تحقق نخواهد یافت.

اول: مبارزه با فساد: افغانستانستان یکی از کشور هایی است که مقام دوم  نظام های فاسد اقتصادی را در جهان دارد، طبیعی است که نظام اقتصادی و ساختارهای موجود در دولت غرق در فساد باشد، طوری که رشوه گرفتن نه تنها به یک موضوع زشت و غیر قانونی، بلکه به یک روال عادی تبدیل گردد، چنین نظام اقتصادی آلوده به فساد نمی تواند از ثبات پایدار برخور دار باشد.

متاسفانه امروز موضوع فساد در دولت، یکی از موضوعات داغ سیاسی تبدیل گردیده است، طوری که وقتی نهادهای خارجی براساس آمار و ارقام، روی آن انگشت می گذارند، دولت افغانستان می شود و واکنش تند نشان می دهد و خود خارجیها را متهم به فساد می کند. اکنون مقامات خارجی به همین دلیل در موضع گیری ها خود هیچ اشاره ای به فساد رو به گسترش در کشور ندارند وحتی سناتوران امریکایی در این گزارش به موضوع فساد در کشور اشاره نکرده و مسکوت گذاشته اند.

یکی از ساده ترین آثار فساد در کشور، عقب افتادگی تولیدات داخلی و افزایش واردات خارجی و ضعف شدید سیستم مالیات در کشور است، واقعا اگر دولت افغانستان روی موجودیت فساد در کشور واکنش نشان می دهد، آیا می تواند بگوید که از طریق فعال سازی سیستم مالیات در کشور چقدر در آمد دارد و چرا تولیدات داخلی رشد نکرده و از سوی دولت حمایت نمی شود؟. روشن است در کشوری که فساد رو به گسترش باشد، نه سیستم مالیاتی می تواند کار درست انجام دهد و نه تولیدات داخلی رشد می کند و قتی این دو رکن در هرکشوری ضعیف باشد، بحران اقتصادی به وجود می آید.

دوم: افغانستان عظیم ترین سرمایه زیر زمینی را داراست، در طول ده سال دولت افغانستان فرصت های طلایی داشت، تا سرمایه ملی خود را از این طریق بدست آورد و وابسته به کمک های خارجی نباشد وجامعه جهانی بارها به دولت افغانستان هشدار دادند که این کمک ها تا ابد به افغانستان ادامه نخواهد یافت و افغانستان از نظر اقتصادی باید روی پای خود بایستد، اما به این هشدارها هرگز توجه نشد و در طول ده سال گذشته هیچ معدنی که در امد اقتصادی قابل توجه داشته باشد، به بهره برداری نرسید و قطعا در طول دو سال آینده نیز ممکن نیست که از منابع زیر زمینی استفاده کلان اقتصادی گردد و افغانستان را از بحران اقتصادی نجات بدهد.

به هرحال دولت افغانستان در طول ده سال وقت داشت تا منابع اقتصادی خود را از طریق بهره داری از منابع زیر زمینی و سیستم مالیاتی فعال و مبارزه جدی با فساد، مستقل می ساخت و وابسته به خارج نمی گردید، اما اکنون این فرصت ها از دست رفته است و دولت افغانستان حتی پیامدهای خروج ناتو را از افغانستان از نگاه اقتصادی مورد ارزیابی و تحقیق قرار نداده است و بازهم این خارجی ها بودند که برای ما چشم انداز تعیین کردند و برای آینده اقتصادی کشور هشدار داده اند.


June 13th, 2011


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
علمي و معلوماتي