بازگشت
مرثیه ای برای میراث فرهنگی و تاریخی ما
محمداسحاق فیاض محمداسحاق فیاض

 

آثارباستانی و تاریخی برای هرملتی و کشوری روایت واقعی گذشته آن است که در سایه آن می توان پسمنظر تاریخی قومی و مردمی را شناخت. آثار باستانی میان هرمردمی بسیار محترم و گرابنها است. حکومت ها در دنیای امروز هزینه های سنگینی برای حفظ و نگهداری اثار تاریخی و یا به عبارت دری آبدات تاریخی خود می کنند. دانشمندان آثار تاریخی برای شناخت گذشته جامعه بشری کاوشها می کنند و سختی ها و دشواری ها را تحمل می کنند تا تکته سنگی و قطعه چوبی را که روایت گذشته جامعه بشری در آن است، آن ار پیدا کرده و حفظ می کنند.

 اما آیا افغانستان نیز گام به گام تلاش های جامعه بشری برای حفظ میراث فرهنگی و تاریخی خود کوشیده است؟. متاسفانه افغانستان نه تنها برای شناخت گذشته تاریخی در سایه روایت آثار و کاروشهای باستانی تلاش کرده است، بلکه در تخریب و نابودی این میراث گرانبها مقام اول را دارد. هرچند کشورما روایت های متعدد و مختلفی از رنج و درد را در سینه دارد، اما تخریب و غارت میراث فرهنگی کشور روایت رنج بی پایان به درازای تاریخ این کشور است که دستهای بی رحم و پرکینه یا تخریبش کرده اند و یا به غارتش برده اند. در تداوم غارتگری هایی میراث فرهنگی افغانستان، این بار نیز برتانیا 600 اثر تاریخی افغانستان را به کابل بازگردانده است. رئیس موزیم ملی افغانستان گفته است که بریتانیا 600 قلم آثار تاریخی، که در جریان جنگها غارت و در بریتانیا ضبط شده بود، به افغانستان بازگردانده است. مسعودی همچنین گفت که پیش از این در فبروری سال 2009 هم دو هزار اثر تاریخی دیگر افغانستان از بریتانیا به افغانستان منتقل شده بود.

البته آثار باستانی غارت شده از افغانستان تنها در دو مرحله به کشور باگردانده نشده است، بلکه پس از استقرار نظام قانونی در کشور، کشورهای عضو اتحادیه اروپا تلاش کردند تا آثار باستانی که در دوره های سی سال گذشته غارت شده بود و به کشورهای اروپایی منتقل شده بود شناسای و به افغانستان با گردانند. این تلاش ها براساس رسالت انسانی و تعهداتی است که کشورهای اروپایی در برابر حفظ آثار باستانی جامعه بشری دارند. زیرا آثار باستانی در هر منطقه و کشوری متعلق به همه انسانها است، اما این میراث زمانی ارزش واقعی خود را بدست می آورد و گذشته تاریخی را به صورت درست و واقعی روایت می کند که در مکان اصلی خود باشد. براین اساس مردم افغانستان تلاش های برخی از کشورهای اروپایی که دربازگرداندن میراث فرهنگی کشورما تلاش کرده اند باید سپاسگزاری کرد که براساس رسالت انسانی و احترام به تاریخ و فرهنگ بشریت، اموالی را که دزدان میراث فرهنگی برای سود بیشتر آن را از موزیم کابل  غارت کردند و به صورت قاچاق آن را به اروپا منتقل کردند، آن را دوباره به افغانستان بازگردانند. تا حال شمار قابل توجهی از آثار غارت شده کشور به کمک سازمان یونسکوبا همکاری کشورهای اروپایی به افغانستان بازگردانده شده است. از سال 2007 میلادی تا حال، 9 هزار اثر تاریخی غارت شده افغانستان به این موزه بازگردانده شده است. اما هنوز هم شمار زیادی از آثار تاریخی افغانستان در موزه‌های خارجی و مجموعه‌های شخصی در بیرون از کشور نگهداری می‌شود.

شاید بخشی از اثار فرهنگی و تاریخی که به کشورهای اروپای غربی منتقل شدند و آنهم در دوره های ده ساله بعد از سقوط رژیم نجب الله در کابل و دوره طالبان، کشورهای اروپایی هرقدر آثار تاریخی که توانستند از قاچاقبران ضبط کنند، آن را به افغانستان برگرداندند، اما از آثار تاریخی افغانستان که به امریکا و کانادا و روسیه برده شده است، خبری نیست. در دوره حاکمیت کمونیست ها در افغانستان هرچه اثار گرابنها بود به شوروی سابق منتقل می گردید و اکنون روشن نیست که در این دوره چقدر آثار گرابنهای کشور به روسیه فعلی منتقل شده است و در این زمینه تلاش هایی هم صورت نگرفته است تا این آثار شناسایی گردد.

در امریکا و کانادا نیز قاچاقبران آثار باستانی میراث تاریخی و گذشته کشور را به  دلالان این دو کشور فروخته اند و هنوز روشن نیست که روزی از این کشورها نیز آثار و میراث فرهنگی و تاریخی افغانستان شناسایی و به کشور باز کردانده خواهد شد یانه؟.

افغانستان یکی از کشورهای است که در بستر تاریخی بسیار کهن فرهنگ بشری قرار دارد، افغانستان میراث دار فرهنگ و تاریخ و عظمت و شکوه خراسان بزرگ  است و ادیان بودایی، زرتشتی و اسلام میراث های بسیار گرانبهایی از خود در افغانستان برجای نهاده است. اما در کشور تحقیقات باستان شناسی اندکی صورت گرفته است و این آثار و تحقیقات تصورات و تاریخ دروغین برخی را به ابطال می کشانید و به همین دلیل حاکمان کشور معمولا از کاوشها و تحقیقات باستان شناسی هراس داشته اند و از آن طفره رفته اند، اما در عین حال به دلیل فراوانی اثار باستانی در کشور، موزیم کابل یکی از غنی ترین اثار باستانی را در سینه خود جای داده بود، که حیرت بازدید کنندگان را برمی انگیخت. این آثار در طول سی سال یعنی از روزی که کمونیست ها در کابل حاکم شدند وجهاد شروع شد تا غاتگری های جنگ های داخلی و تخریب کاری های دوران امارت طالبان، موزیم کابل از آن غنای تاریخی که داشت و میراث گرابنهایی که در خود جمع کرده بود، همه غارت شد و یا توسط طالبان تخریب گردید.

مسیری که آثار باستانی افغانستان از کشور خارج شده است، پاکستان است، قاچاق بران آثار باستانی و نیز دستهای پنهانی تعدادی از زورمندان، این آثار را در بازار پاکستان معامله کردند و از آنجا برخی از آثار باستانی به کشورهای اروپایی منتقل شده است، براین اساس در کشور پاکستان و حتی کشورهای عربی اطراف خلیج نیز اثار باستانی زیادی متعلق به کشورما وجود دارد که هنوز شناسایی نشده است و هنوز هم این آثار را یا قاچاق بران آثار باستانی در اختیار دارند و یا دکور خانه برخی ازقدرتمندان و ثروتمندان در پاکستان و کشورهای عربی است.

افغانستان در میان مقام های اولی که دارد، یک مقام اولی دیگر را هم به خود دارد و آن مقام اول در جهان نسبت به تخریب آثار باستانی است. در هیج کشوری تاکنون دیده نشده است که اثار باستانی و میراث ارزشمند گذشته خود را بدست خود تخریب کرده باشند. اما افغانستان این افتخار دارد! و در دنیا مقام اول را در این زمینه کسب کرده است. گروه طالبان تا تخریب تندیس های بودا در بامیان بزرگ ترین جنایت بشری و تاریخی را مرتکب شدند. طالبان با این کار نه تنها تندیس های بودا را در بامیان تخریب کرد بلکه عظمت تاریخی و هنر و شکوفایی و خلاقیت بشریت را در گذشته تاریخ، تخریب کردند.

متاسفانه امروز با همه عظمتی که تندیس های بودا برای میراث فرهنگی جامعه بشری دارد، بازهم تعصبات و بی عدالتی ها سبب گردیده است که تندیس های بوده هم چنان به صورت کلوخ واره باقی بماند و هیچ کاری برای ترمیم این اثار تاریخی بزرگ صورت نگیرد. وزارت فرهنگ طی ده سال گذشته بجای آن که برای زمینه سازی ترمیم این د اثر تلاش نماید،خود بارها برای بازسازی این تندیس ها  بهانه تراشی کرده است، چنانچه برخی از مقامات این وزارت خانه بارها گفته است که تندیس های بودا در بامیان هرگز ساخته نخواهد شد و هزینه ای که ترمیم آن برمی دارد، به صرفه نیست!.

به هرحال بازگردانده شدن این تعداد از اثار باستانی را به کشور باید ارج نهاد و باید تلاش های بیشتری برای شناسایی و باگرداند این میراث به خرج داد، اما این که ایا این تلاش ها به صورت جدی صورت خواهد گرفت با توجه به وضعیت موجود در کشور هنوز روشن نیست.


July 22nd, 2012


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
علمي و معلوماتي