پسمنظر سیاسی- حقوقی مناسبات روسیه- افغانستان
تاریخ مناسبات روسیه و افغانستان سابقهء درازی داشته و به نیمهء سدهء 19 میلادی برمیگردد. به قول سید قاسم رشتیا امیر دوست محمد خان در زمان حکومتش خواست «برای تغییر وضعیت برتانیا از موازنهء سیاسی و رقابت همسایگان کار بگیرد و به این منظور مکتوبهایی به شاه ایران و تزار روس نگاشت». ..« مگر جوابهایی که از ایران و روس به او رسید، کدام قطعیت را حاوی نبوده و صرف همدردی آن ممالک را نشان میدادند.» در درازنای سده 19 چندین فاکتور خارجی باعث گسترش روابط افغانستان با خارجیها شدند. مهمترین آنها آمدن استعمارگران اروپایی در همسایگی افغانستان بود. چنانچه در خاور و در جنوبِ افغانستان، کنترول بریتانیا بر هندوستان قایم شده و در شمال فعالیتهای روسیه گسترش یافت. در این بحبوحه فارس (ایران) و افغانستان عملاً به عرصهء رویایی منافع دو ابرقدرت اروپایی یعنی روسیه تزاری و برتانیا مبدل شدند.
در سدهء 19 سیاست انگلیس در برابر افغانستان برشالودهء تحکیمِ تسلط بر هند برتانوی و جلوگیری از نفوذ بیگانگان در همجواری نزدیکِ هند استوار بود. با این وجود سیاست انگلیسها که شیوهء نفوذ تدریجی در امور افغانستان را پیشه کرده بودند، منظماً در حال دگرگونی بوده و پیشبرد کارهای نفوذی بطور مستقیم یا غیر مستقیم در امور افغانستان مدنظر دایمی انگلیسها بود.
این امر در سال 1838 به جنگ اول افغان- انگلیس انجامید. که باعث خونریزی بیشمار، شکست انگلیس، ارتقای حیثیت امیر دوست محمد خان شده و به خروج بریتانیاییها از افغانستان انجامید. بهمین علت بود که آنها حداکثر میکوشیدند با سرداران و جنگجویان افغانی رویاروی نشده و بکوشند، سیاست دوستانه یی را در برابر آنها پیش گیرند. این کار در سال 1857 به پیروزی انجامیده و افغانستان و بریتانیا معاهده یی را عقد کردند که برمبنای آن حق افغانستان در سیاست خارجی مربوط به دولت انگلیس شده و آزادی امیر افغان فقط در عرصهء سیاست داخلی تضمین میشد. بعبارهء دیگر افغانستان در اواخر قرن 19 به کشور تحت الحمایه (پروتکترات) انگلیس تبدیل شده و عملاً کشور نیمه مستعمره بود.
در سدهء نزدهم روابط بازرگانی روسیه با آسیای میانه (و از طریق آسیای میانه با افغانستان و ایران) گسترش یافته و از نيمهی دوم قرن نزده ميلادی روابط اقتصادی ميان روسيه و آسيایميـانه خصلت ثابت و پايدار کسب کرد. وامبری در مورد توسعهی اين روابط مینويسد: "کافی است به بازار بخارا، خيوه و قارشی نگاه کنيم تا بيبينيم که با چه سرعتی تجارت روسیه گسترش مییابد. بدون مبالغه میشود گفت که هیچ خانه وهیچ دکانی در آسیای میانه وجود ندارد که در آن یک محصول روسی به نظر نخورد، در آسیایمیانه يک خانه هم بدون محصول روسی ديده نمیشود." در ادامه او میافزايد که " کالاهای نامبرده از بخارا و قارشی نه تنها به بقيه بخشهای ترکستان، بلکه به ميمنه، هرات و حتا قندهار و کابل هم انتقال میيافت."
در زمان امیر شیرعلیخان دولت تزاری یک هیأت بریاست افسر جوان بنام ولادیمیر خانیکوف (که زبانهای شرقی منجمله فارسی را میدانست) را به دربار امیر مذکور فرستاد. خانیکوف که خیلی هوادار نزدیکی دولت تزاری و افغانستان (دربرابر انگلیسها) بود، به امیر شیرعلی وعده های بلند بالایی را در مورد عقد عهدنامهء دوکشور داده و به سنت پتربورگ رفت. مگر با استقبال سرد دربار تزاری مواجه شده، طرحهایش در روی کاغذ مانده و خودش به افسردگی روانی مواجه شده در مأموریتش ناکام ماند. در درازنای سده 19 انگلیسها یک مشی فعال جاسوسی و استخباراتی را در آسیا بصورت کل و منجمله افغانستان و آسیای میانه پیش میبردند. چنانچه هنوز در آغاز سدهی نوزدهم ميلادی انگلیسها از طریق مأموران اطلاعاتی خویش به جمعآوری اطلاعات در بارهی راههای میان شهری، منابع اقتصادی، وضعیت بازرگانی، ساختار نظامی و همچنان امکان مقابلهی فعال در برابر روسیه دست زدند.
هیأتهای گوناگونی چون میرزا عزتالله (١٨١٢)، اِم. مورکروفت و دِ. تریبیک ( ١٨٢٥-١٨١٩)، آلکساندر ِبرنس با «میجر لیج» و «میستر میسن» ( ١٨٣٣-١٨٣١)، دِ. وُود ( ١٨٣٧)، وغیره تحت نامهای گوناگون از ترکستان دیدن کردند. اطلاعات جمعآوری شده توسط آنها بخاطر تسهیل اشغال آتی آسیایمیانه بود که بازارهای آنجا بوسیلهی بازرگانان مسلمان بتدریج پر از کالاهای انگلیسی میشدند. در سالهای بعد نيز فرستادگان گوناگون انگلیسی همچنان به خیوه، خوقند و بخارا سفر کردند و به جمعآوری اطلاعات پرداختند.
گماشتگان انگلیس که مشغول تعیین خط سیر هجوم احتمالی شان بودند، حتی دور افتاده ترین مناطق را نیز از نظر دور نداشتند. چنانچه مک گریگور که در سال ١٨٧٥ ميلادی از شهر های شمالشرقی ایران بازدید کرده بود، در بارهی شهر سرخس نوشته بود: "این ناحیه در آینده مورد توجه همه خواهد بود؛ آیا روسیه آنرا برای پیشروی بسوی هرات بکار خواهد گرفت و یا انگلیس از آن بمثابهی نقطهی دفع در برابر چنین تلاشهایی استفاده خواهد کرد." او سپس با طرح اقدام فوری از سوی دولت انگليس چنين ادامه میدهد: "پيش از آنکه دير شود با صدای رساتر تکرار میکنم که: اگر انگلستان از سرخس برای دفاع استفاده نکند، روسیه از آن جهت حمله سود خواهد برد."
در یادداشتهای بیشماری که میان هر دو طرف در سالهای هفتاد سدهی نوزدهم ميلادی مبادله شد، انگلیس بر شناخت خانشینهای آسیایمیانه به مثابهی منطقهی بیطرف از سوی روسیه تأکيد داشت، در حالیکه روسیه متقابلا از انگلیس میخواست تا افغانستان را به مثابهی کشوری بیطرف بشناسد. به گونهای که مارتنس نوشته: «... مناسبات میان روسیه و انگلیس در مورد آسیایمیانه رفته رفته لحن خصمانهتری بخود گرفته و زبان یادداشتهای دیپلماتیک نیز دشمنانهتر شد.»
همهی اینها در کل باعث تحرک سریع روسیه به عمق آسیایمیانه شد. در مدت زمانی نسبتاً کوتاه از سال ١٨٦٥ تا سال ١٨٦٧ روسیه منطقهی بزرگی شامل سه دولت (خانات مستقل): خوقند، بخارا و خیوه را اشغال کرد.
پـیشروی لشکر تزاری به عمق آسیایمیانه باعث نگرانی شدید انگلیسها بود. چنانچه یکی از روزنامههای انگلیس در بارهی بازار آسیایمیانه نوشت: "همهی تلاشها برای انحصار بازارهای آسیایی به نفع نهایی یکی از دو دولت باید توسط کسانی به کار رود که به نفوذ مدنی بازرگانی معتـقدند، و در اين راستا تا حد ممکن باید از بکار بردن زور پرهيز کرد."
محافل حاکم انگلیس برای تحکیم مواضع خویش درترکستان دست به اقدامات معینی زدند. از یک سو آنها تلاش کردند تا اتحادی ضد روسیه از جمع ايران و خانات آسیای میانه تشکیل دهند و از سوی دیگر از راههای دیپلماتیک دست به کار شدند. در سال ١٨٦٥ وزیر خارجهی انگلیس لارد روسل به دولت روسیه رسماً پیشنهاد کرد در بارهی "چگونگی مواضع هردو کشور در آسیایمیانه به تبادلهی نظر بنيشينند". این پیشنهاد از سوی دولت روسیه بیپاسخ ماند. در همان سال ١٨٦٥ ارتش هند برتانوی خود را آمادهی انجام عمليات بزرگ نظامی در خاک افغانستان و حتی در مرزهای آسیایمیانه کرد.
کارل مارکس با ارزیابی جنگهای سالهای ١٨٥٦- ١٨٥٣ ميلادی روسیه در کتاب "خلاصهی کتاب باکونین (دولت و انارشی )"، نوشته بود: "به این ترتیب، راه به اروپا برای امپراتوری بزرگ روسیه، فعلاً مسدود است...، مگر اگر راه به سمت شمالغرب بسته باشد، راه به سوی جنوب، جنوبشرق، بخارا، ايران، افغانستان و بالآخره به قنسططنیه باز است."
همزمان در قرن 19 روسیهء تزاری به تحکیم حیطهء نفوذش به جنوب روسیه در مرز افغانستان (ترکستان شامل فرغانه، خوارزم، ترکمنستان و غیره) ادامه داده و به همسایهء مهم افغانستان تبدیل شد. در عهدنامهء سال 1869 انگلیس و روسیه مناطق زیر نفوذ خویش را در آسیای میانه مشخص ساختند که مطابق آن افغانستان رسماً از «از جستجوی نفوذ آیندهء روس» بیرون قرار گرفت» و مرحلهء اول اطمینان انگلیس از طرف روسیه ختم و با مولفقهء تزار روس به واگذاری واخان و بدخشان به افغانستان در سال 1873این قرار داد شکل ثابت و قطعی اختیار کرد.
در سال 1873 روسیه تزاری و انگلیس بمثابهء دو ابرقدرت برای جلوگیری از تقابل و رویارویی (بدون آگاهی و یا موافقهء امیر شیرعلیخان) ظاهراً موافقه نموده بودند که رودخانهء آمو پیش از علامه گذاری مرزی منقسمِ افغانستان و روسیه بوده و افغانستان ساحهء نفوذ بریتانیا باشد.
همچنان آمدن غیر مترقبهء هیأت روسی تحت ریاست جنرال ستولیتوف بتاریخ ۲۲جولای ۱۸۷۷م که بیشتر جنبهء تشریفاتی و ترساندن انگلیسها را داشته و بدون موافقهء قبلی امیر شیرعلیخان صورت گرفته بود، در تحریک انگلیسها بمداخله در افغانستان و آغاز جنگ دوم افغان و انگلیس بی تأثیر نبود. فرستادهء مذکور برعلاوهء اعتماد نامه اش طرح یک عهدنامه را هم آورده بود، که در آن منجملهء استفادهء خاک افغانستان برای حمله به هند، ساختمان راه آهن، دادن کمککهای لازمی منجمله اسلحه و برگرداندن خاکهای جنوبی امپراتوری احمدشاه درانی به افغانستان غیره تذکر رفته بود، که مورد توجه شاه قرار نگرفت.
زمانیکه روسها تقریباً تمام خاننشینهای آسیای میانه یکی پی دیگر را اشغال نموده وخطوط آهن را دراکثرنقاط آسیایی مرکزی تمدید نمودند، برای بریتانویها دیگر مسأله رسیدن به مارکیتهای آسیایی مرکزی مطرح نبوده بلکه موضوع دفاع از هند و جلوگیری از پیشروی روسها به افغانستان و در نهایت دفاع هند بطور جدی مطرح شد. در اینجا بود که انگلیسها در یک مضیقه جدی قرار گرفته و ناگزیر به تجدید نظر و عمل تشدیدی در سیاست خود منجمله در قبال افغانستان شدند. آنها در سر دوراهی قرار گرفته بودند، که به سند عقب نشینند یا به پیشروی به آسیای میانه (برای رقابت با روسیه تزار) از راه افغانستان و ایران ادامه دهند. آخرالامر هند برتانوی راه مقابله با روسیه را گرفته و تصمیم حمله گسترده به کابل را گرفت. در سال 1876 لارد لیتن وایسرای جدید هند سیاست تهاجمی بر ضد پیشرویهای روسیه و بالنتیجه تضعیف افغانستان را در پیش گرفته، به امیر شیرعلیخان از گسیل یک انگلیسی بحیث نماینده بنزد امیر اطلاع داد. امیر که این تصمیم وایسرای جدید را خلاف تعهدات قبلی دولتین (که فقط مسلمان هندی میتوانست نمایندهء هند برتانوی باشد) میدانست ار قبول این امر خودداری کرد. لارد لیتن بتاریخ ۳۱ اکتوبر۱۸۷۸عنوانی امیر شیرعلیخان التیماتومی صادر کرده و برایش الی ۲۰ نومبر۱۸۷۸م یعنی بیست روز موقع داد که به نمایندگی سیاسی انگلیس (فرد انگلیسی اصیل و غیر مسلمان) موافقت کند. در نتیجه مقدمات جنگ دوم افغان و انگلیس چیده شد.
امیر با اگاهی از لشکرکشی انگلیس بطرف کابل بتاریخ ۱۰دسمبر ۱۸۷۸م در حضور گروهی از نمایندگان مردم اعلام کرد که میخواهد به روسیه سفر نموده و موضوع تجاوز انگلیس را بر افغانستان بمثابهء یک کشور آزاد و مستقل در یک کفرانس بین المللی که در سنت پترزبورگ دایر میشد مطرح نماید. بناً به اثر خواهش مردمِ حاضر در مجلس شهزاده محمد یعقوبخان را از زندان رها و بحیث والی کابل و نائب سلطنت مؤظف کرده و خودش با اعضای خانواده و یک تعداد وزرا بطرف بلخ حرکت کرد تا از آنجا بروسیه برود. مگر روسیه که قبلاً افغانستان را به حیث ساحهء نفوذ بریتانیا برسمیت شناخته بود، از دخول امیر شیرعلیخان طفره رفت. یک دلیل دیگر روسیهء تزار از خودداری کمک به شیرعلیخان این بود که روسیهء میخواست جنگ میان هند برتانوی و افغانستان مشتعل باشد تا هردو طرف تضعیف گردند. در واقعیت تلاشهای روسیه برای گسترش ساحهء نفوذش بجنوب و موقف متزلزل امیر افغانستان در برابر انگلیس در امر آغاز جنگ دوم افغان- انگلیس نیز مؤثر بودند. بویژه ماکاتبات و روابط نیک گورنر- جنرال روسیه تزار در آسیای میانه با امیرشیرعلیخان باعث تحریک انگلیسها و مایهء نگرانی شان بود.
امیر شیرعلیخان که بوعدههای میان تهی روسیهء تزاری امید واهی بسته بود، بالاخره به بیماری صعب العلاج جسمی و روانی دچار شده، در مزار شریف بتاریخ 12 فبروری 1879 بعمر 59 سالگی پدرود حیات گفته و در روضهء مبارک دفن شد.
مؤفقیتهای اولیهء انگلیسها در جنگ دوم افغان- انگلیس با یک قیام عمومی افغانها به شکست انجامید. این امر به اقدامات سرکوبگرانهء انگلیسها و تلاش آنها برای دعوت سردار عبدالرحمان خان که گویا در اوایل خصلت ضد انگلیسی داشت، انجامید. روسیهء تزار نیز از این امر حمایت کرده و به عبدالرحمان خان که حیثیت مهمان سیاسی روسیه در تاشکند را داشت اجازه داد به افغانستان بیاید. به سرادر نامبرده درامر استقرار سلطنتش در کابل از جانب هند برتانوی کمک پیشنهاد شد. با موافقت او انگلیسها در سالهای بعدی کنترول کامل سیاست خارجی افغانستان را بدست گرفتند.
امیر عبدالرحمان خان قادر شد، تا سیاست داخلی را مطابق میل خودش پیش ببرد. سیاست خارجی افغانستان موافق مشی انگلیسها بود که بهر شیوه یی میکوشیدند، نفوذشان را در افغانستان بقوت نگهداشته روسها را از آنجا دور نگه دارند. این امر با رویارویی هایی نیز همراه بود تا اینکه در سال 1907 با عقد معاهدهء دوجانبه میان انگلیس و روسیهء تزاری برای تقسیم ایران و افغانستان همچون ساحه های نفوذ شان، (بدون مشوره با افغانستان ویا ایران)، انجامید. در اواخر قرن 19 انگلیسها عملاً به سرور افغانستان تبدیل شده بودند.
مگر این تسلط فقط شامل سیاست خارجی افغانستان بود. در سیاست داخلی آنها کنترول زیادی نداشته و آنرا نیز نمیخواستند. درسی که آنان در قرن 19 آموخته بودند، این بود که ثبات در افغانستان به بهترین شکلی با کمترین مداخلهء مستقیم و با بیشترین حمایت از شاهی که آماده باشد از ناآرامی جلوگیری کرده و در ادارهء کشور سیستمهای اجتماعی- اقتصادی و منافع مرتبط به آنها را در نظر بگیرد؛- ممکن است. امیر عبدالرحمان خان (1880-1901) در این امر تا حدی مؤفق بود. سیاست اصلاحاتی محدودی که او آنرا پیش میبرد، ساختار اجتماعی- اقتصادی کشور را طور محسوس متضرر نساخت. او معتقد بود که پسماندگی نسبی افغانستان و تجرید مربوطهء آن بهترین تضمین برای موجودیت نوعی استقلال برای افغانستان و بالنتیجه تحکیم دولتش میباشد. این درس او در سدهء نزدهم بود. در این زمان به علت اقدامات امپریالیستی انگلیس و روسیه روحیهء نفرت ازخارجیها در افغانستان گسترش یافته و امیر از این ضدیت سازندهء ضد خارجیها درجهت تقویت موقفش و حل ناآرامیهای داخلی استفاده میکرد.
افغانستان با روسیهء و همهء کشورهای همسایه (بدون هند برتانوی) تا سال 1919 هیچنوع رابطهء دیپلماتیک نداشت.
جنگ اول جهانی 1914-1918 باعث تضعیف دو ابر قدرت زمان بریتانیا و روسیهء تزاری شد. جنگ جهانی و اشتراک ناکام روسیه زمینهء تغییرات جدی اجتماعی را در روسیه بوجود آورده و زمینهء انقلاب فبروری 1917 و سپس اکتوبر 1917 را که بنام انقلاب بلشویکی موسوم است، مهیا ساخت. با پیروزی اتقلاب اکتوبر (که مطابق تقویم قدیمی روسیه در ماه اکتوبر و براساس تقویم جدید در 7 نوامبر 1917 بوقوع پیوست.) تغییری جدی در سیاست خارجی روسیه بمیان آمد. چنانچه زمامداران جدید برهبری لنین تمام معاهدات و قرادادهای بین المللی را که خصلت استعماری داشتند (منجمله قرارداد 1907 روسیه و انگلیس دربارهء ایران و افغانستان) را ملغا کردند. دولت جدید روسیهء شوروی که خود درگیر جنگ داخلی و رویارویی با کشورهای بزرگ سرمایداری بوده و سخت به پشتیبانی و همبستگی بین المللی ضرورت داشت اصول نو سیاست خارجی خویش را برمبنای همزیستی مسالمت آمیز، تساوی حقوق در میان ملتها و دفاع از جنبشهای آزادیبخش اعلام کرد.
در سال 1919 پس از کشته شدن امیرحبیب الله «سراج الملته والدین» پسرش امان الله خان زمام سلطنت افغانستان را گرفته و با درنظرداشت ارادهء قاطبهء مردم افغانستان و اوضاع دگرگون شدهء بین المللی (جنگ اول جهانی، نابودی روسیهء تزاری، تضعیف بریتانیا، جنبشهای آزادیخواهی هند و مشروطیت در ایران) و برای تقویهء موضعش در برابر مدعیان دیگر سلطنت اعلام استقلال افغانستان را کرد. مگر این امربرای انگلیسها قابل قبول نبوده و در نتیجه آنان جنگ را برعلیه افغانستان اعلام کردند.
این جنگ که در تاریخ بنام جنگ سوم افغان و انگلیس ویا جنگ استقلال (فبروری- جون 1919) مشهور است به استقلال سیاسی افغانستان انجامید. بعد از استقلالِ افغانستان اين كشور معاهدات فراوانی را با کشورهای گوناگون چون روسیه، ایران، آلمان، هند برتانوی، فرانسه، ترکیه، ایتالیا و غیره عقد کرد. از جملهء این عهدنامه ها معاهدات افغانستان با بریتانیا و روسیهء شوروی از ارزش بیشتر سیاسی و تاریخی برخوردار اند.
روسیهء شوروی نخستین کشوری بود که استقلال افغانستان را برسمیت شناخت. چنانچه لنین رهبر روسیهء شوروی طی نامه یی بتاریخ 27 می سال 1919 به امیر امان الله خان نوشت: «با برقرارشدن مناسبات دایمی دیپلوماتیک بین دو خلق کبیر امکان وسیع کمک متقابل علیه هرگونه تجاوز از جانب درنده خویان خارجی بر آزادی دیگران و دستآورد دیگران پدیدار میشود. در همین زمان لنین به امان الله خان نخستین دستگاه رادیویی را بخشید، که در ساختمان موسوم به «کوتی لندنی» در پهلوی رودخانهء کابل مستقر شد.
نخستین معاهده بين افغانستان و شوروی در ماه حوت 1299 خورشيدي مطابق فبروری سال 1921 ميلادی میان محمدولیخان دروازی نمایندهء فوق العادهء حكومت امان الله خان و چیچیرین کمیسار امور خارجی روسیهء شوروی به امضا رسيد. به موجب اين معاهده طرفين استقلال يکديگر را به رسمیت شناخته و متعهد شدند كه با هیچ دولت سوم در موافقت نامه های نظامی و سياسي كه به يكی از طرفين معاهده ضرر برساند، وارد نشوند.
دو طرف به افتتاح پنج قونسلگری جمهوری روسيه در خاك افغانستان و هفت قونسلگری دولت افغانستان در خاك روسيه به توافق رسيده و قونسلگري های روسيه در هرات، مزار شريف، قندهار، غزنی و ميمنه و قونسلگری هاي افغانستان در پتروگراد، قازان، خوقند، سمرقند، مرو، و كراسناوودسك گشوده شدند.
در اين معاهده دولت روسيه متعهد شد كه سرزمين هایی را كه در مناطق مرزی در گذشته متعلق به افغانستان بوده است به اين كشور باز گرداند (که چنین نشد) و همچنين برای استحكام دوستی كمك های نقدی و غير نقدی به دولت افغانستان بدهد.
بر اساس اين معاهده دولت روسيه تعهد کرد، مبلغ یک میليونِ روبل طلایی، 11 فروند طیاره، 5 هزار میل تفنگ را به صورت رايگان به افغانستان تحویل داده و ساختمان خط تلگراف كشك- هرات و قندهار- كابل را راه اندازی كند. همچنان روسیهء شوروی تربیهء نخستین پیلوتهای نظامی را بعهده گرفت، چنانچه به موجب قرارداد مذکور 25 دانشجوی افغانی جهت تحصیل در رشته خلبانی و چندین نفر دیگر در سایر فنون نظامی به شوروی فرستاده شدند. این قرارداد نظامی، نقطه عطفی در تاریخ ارتش افغانستان محسوب شده و سر آغاز نفوذ بعدی نظامی شوروی در امور افغانستان بود. چنانچه در سال 1924 طیارات نظامی شوروی در سرکوب شورش جنوبی «ملای لنگ» سهم گرفتند
معاهده ديگري كه ميان دو كشور بر قرار شد و محمود طرزی در 31 اگست 1926 از طرف دولت امان الله خان آن را در پغمان با جانب شوروی امضا كرد پيرامون عدم مداخله و بی طرفی دو كشور در امور يکديگر بود.
این معاهده با وجود اینکه برای افغانستان نوعی تضمین در برابر تجاوز خارجی بود، در واقعیت امر آزادی عمل افغانستان را در عرصهء سیاسی محدود کرده و او را در برابر دولت توانمندی مانند شوروی متعهد میساخت. مگر امان الله خان بخاطر زیر فشار آوردن انگلیسها به تحکیم مناسبات و نزدیکی با اتحادشوروی ادامه داد، گرچه ظاهراً طرفدار توازن وهمسانی روابطش با هردو جانب بود.
بر اساس مادهء 2 اين معاهده دو طرف متعهد شدند که در هیچ اتحاد نظامی و سیاسی بدون توافق جانب دیگر اشتراک نکرده و هم در هیچ بایکوت و تعزیر علیه یکدیگر اشتراک ننمایند. همچنان مطابق ماده سه اين معاهده هر دو طرف متعهد شدند كه به حق حاکمیت و تماميت ارضی یکدیگر پابند بوده و از هر گونه مداخله مسلحانه و غير مسلحانه در امور يکديگر اجتناب ورزند و به گروه های سياسی مخالف اجازه ندهند كه در خاك طرف متعهد، دست به فعاليت بزنند و از عبور هر گونه تسلیحات نظامی كه بر خلاف طرف متعهد باشد از خاك خود خود داری كنند.
در سال 1927 خط منظم پرواز میان تاشکند- کابل ایجاد شده و در پایان همان سال قراردادی دیگر میان افغانستان- شوروی عقد شد که برمبنای آن افغانستان از اتحادشوروی به ارزش 4 ملیون و سیصدهزار روبل اسلحه و تخنیک حربی خریداری کرده و پرسونل و کارشناسان هوایی شوروی در افغانستان به کار آغاز کردند.
بقدرت رسیدن امیر حبیب الله کلکانی در سال 1929 برای انگلیس و روسیه غیر مترقبه بود، چون نخستین بار یک روستایی تاجیک نژاد وعیار برخاسته از ژرفای اجتماع و غیر از دودمان عنعنوی سلطنتی (محمدزایی) بر مستند شاهی افغانستان تکیه زد. همچنان این تحول جو سیاسی را در آسیای میانه و جنوبی جداً دگرگون ساخته و رقابت دیرینهء برتانیه و اتحادشوروی را تشدید بخشید. همچنان کشورهای همسایه چون هند برتانوی، اتحادشوروی و ایرا ن نیز به تحرک افتاده و در جهت مداخله در امور افغانستان و دفاع از رهبران دلخواه شان دست به اقدامات معین زدند.
در مورد استقرار مناسبات با رژیم امیر حبیب الله کلکانی میان رهبری حزبی و دولتی اتحادشوروی یعنی کمیته مرکزی حزب کمونیست «بلشویک»، کمیساریات امورخارجه از یکسو و گ.پ.او. (ادارهء استخبارات خارجی که شبکهء فعالی در افغانستان داشت) از سوی دیگر اختلاف نظر وجود داشت.
گ.پ.او. تأکید میکرد که که باید به اقدامات معینی در راستای روابط نورمال با امیر حبیب الله متوسل شد تا این که از امان الله خان که در انظار مردم افغانستان خود را بی اعتبار ساخته حمایت کرد. استخبارات خارجی شوروی ادعای مبنی بر این را که حبیب الله «اجنت انگلیس» است را رد نموده، پیشنهاد میکرد، باید «حکومت بچهء سقأ را برسمیت شناخت» زیر این امر مواضع او را «در مبارزه اش علیه نادرخان که با امکان بیشتر، اجنت انگلیسها است، چون آنها او را از خاک هند اجازه فعالیت داده اند، مستحکم خواهد کرد».
مگر رهبری حزبی و دولتی اتحادشوروی در رأس استالین (بویژه کمیته مرکزی حزب و کمیساریات امور خارجه شوروی) به این پیشنهاد استخبارات خارجی (گ. پ. او.) وقعی نگذاشته، ترجیح میدادند که با نادرخانِ پشتون سرو کار داشته باشند تا بچهء سقأ تاجیک.
در این مورد رهبری شوروی دید طبقاتی عنعنوی اش را فراموش کرده و برخورد استعماری نمود. بعبارهء دیگر بجای دفاع و برسمیت شناختنِ شاه توده یی برخاسته از قعر اجتماع (حبیب الله) آنها نخست از شاه امان الله و سپس سردار محمد نادر خان حمایت کردند. رهبری شوروی هراس داشت که « حبیب الله خان با داشتن پیوندهای خونی با قبایل و اقوام ترکستان» به تجاوزگری به جانب شوروی تلاش خواهد کرد، در حالیکه نادر خان «همچون افغان خالص (پشتون) فعالیتهایش متوجه سرحدات هند خواهد ساخت». بنابراین اتحادشوروی از امان الله خان تا آخر دفاع کرده و در این راستا تا گسیل نظامیان شوروی با پوشاک افغانی با اسلحهء سنگین و منجملهء حمایت هوایی برضد امیر حبیب الله کلکانی تا بلخ و سمنگان پیش رفت. همچنان انگلیسها از فرد دلخواه خودشان سپه سالار محمد نادرخان با پول، اسلحه و گسیل افراد قبایل سرحدی حمایت نموده و بالآخره باعث پیروزی او در جنگ علیه امیر حبیب الله کلکانی شدند.
محمد نادر خان که فرد سیاسی و نظامی کار کشته بود، مناسباتش با انگلیس را بهبود فوق العاده بخشیده و با اتحاد شوروی نیز روابط خوبی برقرار کرد.
چنانچه بتاريخ 2 سرطان 1310 برابر با 24 جون 1931 معاهدهء بیطرفی، حسن همجواری و عدم مداخله در امور داخلی یکدیگر ميان دو كشور افغانستان و اتحادشوروی به امضا رسيد که در حقیت دوام معاهدات قبلی با حکومت امانی بود. بر اساس اين معاهده مقرر شد كه در صورت جنگ طرف متعهد نسبت به طرف اول بی طرفی را رعايت كرده و دو جانب متعهد شدند كه در هيچ بايكوت يا محاصره مالی و اقتصادی كه به ضرر يكی از دو طرف باشد شركت نكنند.
در اين پيمان دو طرف متعهد شدند كه حق حاكميت يکديگر را به رسميت شناخته و از مداخله در امور داخلی پرهيز نمايند. بر اساس معاهده فوق هر يك از طرفین اظهار كردند كه هيچ گونه تعهد سری يا علنی با يك يا چند كشور ثالث كه مخالف اين پيمان باشند نداشته و در تمام مدت منازعه، طرف مذكور داخل هيچ يك از موافقتنامه های كه مخالف اين پيمان باشند، نشود. این عهدنامه برای افغانستان نوعی ضمانت از عدم مداخلهء شوروی در امور افغانستان بود.
مناسبات افغانستان و اتحادشوروی در دورهء حکومت هاشم خان عادی بوده و برجستگی خاصی نداشت. مگر پس از جنگ دوم جهانی و بویژه در زمان حکومت سردار محمد داوود این مناسبات گسترش بارزی یافتند. چنانچه در همین زمان دولت افغانستان بر سر مسئله پشتونستان با پاكستان اختلاف مرزی پيدا كرد كه منجر به بروز درگيری هاي محدودی نيز شد. دولت افغانستان برای تقويت نيروهای نظامی خود يك قراداد نظامی را (در همین دورهء نخست وزيری سردار محمد داوود خان) با جانب شوروی به امضا رساند.
پسانها يك هيات شوروی به رياست جنرال سولوفسكی به كابل آمد تا ارتش افغانستان را كه قبل از آن بر اساس سیستم تركيه سازماندهی شده بود به روش شوروی تغییر دهد. همچنان تعدادي از دانشجويان نظامی نيز به خاطر آموزش رشته های گوناگون به اتحاد شوروی اعزام شدند.
بروز 15 دسامبر 1955 ن. ا. بولگانین رئیس شورای وزیران اتحاد شوروی سوسیالیستی و خروشچف منشی اول کمیته مرکزی ح.ک. اتحادشوروی وعضو هیئت رئیسه شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی، بنابر دعوت مقامات عالیرتبهء افغانستان، وارد کابل شدند. بتاریخ 18 دسامبر اعلامیه مشترکي بین محمد داوود صدراعظم وقت افغانستان و ن. ا. بولگانین به امضا رسید. در این موافقتنامه بر نظر هر دو دولت در مسائل مربوط به خلع سلاح و منع بلاشرط سلاح اتمی، صلح و امنیت بینالمللی تأكيد شده بود. در عین حال، پروتوکلی به امضا رسید که طبق آن، مدت اعتبار معاهده بیطرفی و عدم تجاوز متقابل بین اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی و افغانستان مورخ جون 1931 از همان سال 1955 برای ده سال دیگر تمدید شد.
خروشچف رهبر شوروی هنگام اقامت در کابل از موضع افغانستان در قبال مسئله پشتونستان حمايت كرد و وعده همكاری به دولت افغانستان داد. به موجب قرار داد نظامی عقد شده اتحاد شوروی مبلغ 25 میليون دلار به صورت قرضه در اختيار افغانستان قرار داد تا تسلیحات نظامی خود را از اتحاد شوروی ویا كشور های بلوك شرق خريداری کند.
اعلامیه مشترک درباره روابط اقتصادی بین دولت افغانستان و اتحاد جماهیر شوروی «سهم مهمی در امر توسعه همکاری شوروی و افغانستان و مناسبات حسن همجواری مبتنی بر اعتماد متقابله اداء كرد. در این سند، اشاره شده بود که درباره شکلهای آینده همکاریهای اقتصادی و تکنیکی هر دو کشور، که برای طرفین با صرفه و سودمند باشد، موافقت حاصل گردیده است.»
در اپریل سال1956 يك قرارداد نظامی ديگر میان افغانستان و اتحاد شوروی در مسکو به امضاء رسید و در اگست همان سال جنگنده های میگ 15، 17، هواپیماهای ایلیوشین، هلیکوپترها، تانكهای تی 34، و انواع سلاح های سبک، اتومات (مانند پ.پ.ش.) و ثقیل از اتحاد شوروی خریداری شد. به موجب اين پیمان شورویها متعهد شدند كه چند ميدان هوایی (منجمله نظامي) در هرات، قندز، بلخ، شیندند و بگرام در افغانستان احداث کنند.
کودتای نظامی سردار داوود در سال 1973 سرآغاز گسترش بیشتر روابط دوکشور افغانستان و اتحادشوروی بوده و نفوذ نظامی شوروی در افغانستان را تقویت کرد. دولت جمهوری افغانستان در رأس محمد داوود همکاریهای نظامی میان افغانستان- شوروی را توسعه داده و اسلحهء عصری منجمله هواپیماها، توپخانه مدرن و اسلحهء اتومات مانند کلاشنیکوف را از اتحاد شوروی خریداری کرد. در دورهء ریاست جمهوری پنجسالهء سردار محمد داوود تعداد مشاوران نظامی شوروی در افغانستان بیشتر شده و از سوی دیگر روابط مخفیانهء شوروی با ح.د.خ.ا. (که پس از اشعاب طولانی شاخه های خلق و پرچم در سال 1976 دوباره متحد شده بودند) نیز تقویت شد.
رویگردانی رژیم محمد داوود از اتحادشوروی، تحکیم مناسبات با دولت شاهنشاهی ایران، عربستان سعودی و پاکستان زنگ خطری به اتحادشوروی بود. قتل میر اکبر خیبر از رهبران برجستهء جناح پرچم ح.د.خ.ا. و بازداشت بعدی اعضای کمیته مرکزی آن توسط رژیم محمد داوود انگیزهء اقدام نظامی برعلیه دولت شد. حفیظ الله امین از رهبران فعال و ماجراجوی ح.د.خ.ا (جناح خلق) که آخرین کادر دست اول هنوز زندانی نشدهء حزب و مسئول شاخهء نظامی آن (در جناح خلق) بود، با استفاده از فرصت شخصاً امر کودتای نظامی را داد.
در کودتای نظامی 27 اپریل 1978 (7 ثور 1357) که برای اکثریت غیر مترقبه بود؛ عمدتاً نظامیان جناح خلق و همچنان برخی افسران جناح پرچم اشتراک داشتند. سردار محمد داوود رئیس جمهور و خانواده اش در نتیجهء این کودتا کشته شدند و در افغانستان جمهوری دموکراتیک تحت رهبری ح.د.خ.ا. مستقر شد.
ارگان رهبری این رژیم شورای انقلابی بوده و رییس آن نورمحمد تره کی و معاونان آن ببرک کارمل و حفیظ الله امین بودند.
اتحادشوروی همانند گذشته نخستین کشوری بود که ج.د.ا. را برسمیت شناخت.همچنان اتحادشوروی از طرق گوناگون و منجمله دیپلماتیک نیز به گسترش هرچه بیشتر روابط و نفوذش در افغانستان پرداخت.
استقرار جمهوری دموکراتیک برهبری ح.د.خ.ا. باعث تعمیق بیش ار پیش روابط افغانستان اتحادشوروی منجمله همکاریهای گسترده نظامی میان دوکشور شد. از ابتدای حاکمیت دولتی ح.د.خ.ا. اختلافات دو جناح قبلاً منشعب ح.د.خ.ا. تشدید یافت که در تعمیق و تشدید آن شخص حفیظ الله امین وگروه او نقش اساسی داشتند. شورویها (با اتکأ بیشتر به اطلاعات گ. اِر. او.- سازمان اطلاعات ارتش شوروی) از آغازِ رژیم ج.د.ا. از جناح خلق (که عمدتاً پشتونهای اطراف و نظامیان پایین رتبه بودند) در برابر پرچمیها (که عمدتاً شهرنشینان فارسی زبان و کارمندان متوسط و افسران بالارتبه بودند) دفاع کردند که همانا ادامهء همان تز استالین مبنی بر رجحان حاکمیت پشتونها در افغانستان بود.
عقد پيمان دوستی، حسن همجواری و عدم مداخله در امور یکدیگر 1978 افغانستان و اتحاد شوروی که در پنجم دسامبر همانسال ميان نورمحمد تره كی و لیونید ایلیچ برژنف رهبران دوکشور در مسكو به امضا رسيد، نقطهء عطفی در وابستگی بیشتر افغانستان به اتحادشوروی بود.
چنانچه رهبری ج.د.ا. افغانستان در تلگرامی عنوانی رهبران شوروی بمناسبت شصت و پنجمین سال عقد قرارداد سال 1921 افغانستان- شوروی ازجمله خاطر نشان ساخته بودند: «ما با رضایتمندی خاطرنشان میسازیم که بعد از انقلاب ثور مناسبات بین دوکشور مان که در قرارداد دوستی، حن همجواری و همکاری مؤرخ پنجم دسامبر سال 1978 تسجیل یافته هنوز هم کثیرالجهت تر، مستحکم، استوار و از لحاظ محتوی غنی تر شدند. این مناسبات به روابط برادرانه و همبستگی انقلابی ارتقأ یافتند که بویژه در اوضاع مغلق کنونی بین المللی حایز اهمیت میباشند.»
با گسترش نفوذ اتحادشوروی در افغانستان که با شورشها و قیامها همراه بود، دول غربی و عربی در تبانی با پاکستان و حمایت چین و ایران همکاریهای شان را به دولت افغانستان کاهش داده و حتی به حمایه و تسلیح علنی مخالفان دولت (مجاهدان) از خاک کشورهای همسایه پرداختند.
شورویها هم با استناد به معاهدات دوکشور و بویژه پیمان دسامبر 1978 به وابستگی بیشتر افغانستان به ایشان ادامه دادند. در مادهء 4 عهدنامهء افغان- شوروی که زمینهء لشکرکشی بعدی شوروی را مساعد ساخت چنین آمده بود: "جانبين متعاليه تعهد كننده، با عملكرد مطابق روحيه سنت های دوستی و همسایگی نيك و همچنان مطابق منشور سازمان ملل متحد با هم مشورت کرده و با توافق هر دو جانب، تدبير هاي لازم را به منظور تامين امنيت، استقلال و تماميت ارضی طرفين اتخاذ می نمايند. به خاطر تحكيم توانايی دفاع جانبين متعاليه تعهد كننده، آنان به همكاری در عرصه های نظامی ادامه خواهند داد..." همزمان مادهء پنجم اين معاهده صریحاً خاطر نشان میساخت: "اتحاد جماهير شوروی سوسیالیستی، پالیسی بیطرفی را كه جمهوري دموكراتيك افغانستان تعقيب مي كند و يك عامل عمده حفظ صلح و امنيت بين المللی مي باشد احترام می كند."
مگر این پیمان تنها به مسایل بین المللی، دیپلماتیک و نظامی خلاصه نمیشد بلکه عرصه های بیشتری را در بر میگرفت. چنانچه در ديگر مواد اين معاهده به همكاریهای گستردهء اقتصادی در سطوح وسيع، در زمينه های صنعتی، حمل و نقل و مواصلات، زراعت، و استفاده از منابع طبيعی، اشاره شده و هر دو طرف متعهد شدند كه بر اساس اصول مساوات و منافع متقابل به تجارت و فعاليت های اقتصادی بپردازند.
هنر، ادبيات، تعليم و تربيه، مطبوعات، راديو، تلويزيون، سينما، توریزم، ورزش و خدمات بهداشتی از موضوعات ديگری بودند كه هر دو طرف متعهد شدند كه همكاری های خود را در آن زمينه ها ادامه دهند. از سال 1978 تعداد بورسیه های شوروی برای تحصیلات متوسه و عالی ملکی و نظامی به افغانستان بیشتر شد.
با تشدید نا آرامیها و شورشهای مسلحانه دولت ج.د.ا. برهبری تره کی و امین از اتحاد شوروی خواستار گسیل بیشتر اسلحه و تحنیک جدید حربی و پرسونل نظامی شوروی شدند. جانب شوروی با ارسال سلاحهای مدرن و تخنیک نظامی پیشرفته به گسیل بیشتر مشاوران نظامی در اردوی افغانستان وپولیس (سارندوی) نیز آغاز کرد. مگر برای رد پیشنهاد رهبران افغانستان مبنی بر گسیل نظامیان شوروی برای اشتراک در جنگ افغانستان کمیته مرکزی ح.ک.ا.ش. پس از تقاضاهای مکرر تره کی و امین طی فیصله یی ویژه به سفیرش در کابل چنین سپارش کرد:
«شماره ویژه ۹۷۸. حفیظ الله امین ویا شخص دیگری را که صلاحیت پذیرش شما را داشته باشد، دیده به اواطلاع دهید که تقاضای جانب افغانی در مورد ارسال کالاهای مورد استفاده عامه و اجناس ویژه به قوای مسلح تان از طریق کمیته دولتی روابط خارجی اقتصادی اتحاد شوروی و اعزام خدمتی کارشناسان شوروی به نیروهای مسلح جمهوری دموکراتیک افغانستان بدقت مورد بررسی قرار گرفته است.
بایشان بگویید که حکومت اتحاد شوروی بر اساس روابط دوستانه موجود میان کشورهای ما به استحکام قوای مسلح افغان با شرایط نهایت سهل کمک مینماید. اجناس ویژه و فالتو به ارزش ۲۵ درصد اصل جنس با کریدیت سالانه ۲ درصد و پرداختن آن در ۱۰ سال در اختیار تان گذاشته میشوند. باید خاطرنشان گردد که جمهوری دموکراتیک افغانستان از امکانات بهتری نسبت به کشورهای دوست دیگر که به آنها نیز اجناس ویژه داده میشود، برخوردار است.
به ایشان توضیح دهید که برمبنای اصل جدی ما همه اجناس مورد استفاده عامه ازجمله موترها و هلیکوپترهای هوانوردی ملکی صرف نظر از اینکه این اجناس در نیروهای مسلح استفاده میشوند یا در مؤسسات دیگر فقط از طریق کمیته دولتی روابط خارجی- بازرگانی اتحاد شوروی مطابق شرایط تجارتی ارسال میشوند.
همچنان بگویید که حکومت اتحاد شوروی فیصله نموده براساس خواست جانب افغانی همه کارشناسان شوروی را که برای کار در قوای مسلح جمهوری دموکراتیک افغانستان میآیند از حساب دولت شوروی ﺍعزام نماید.»
در ماه مارچ 1979 نورمحمد تره کی در رأس هیأت دولتی – حزبی ج.د.ا به اتحادشوروی سفر کرد. او در اتحاد شوروی با ل. بریژنف، آل. ن. کاسیگین، آ.آ. گرومیکو، دِ. ف. اوستینوف، ل.ن. و پوناماریوف ملاقات نمود.
در ملاقاتها تره کی از مداخلهء دوامدار کشورهای خارجی و تجاوزهای پاکستان و ایران یادآوری کرده و خواستار گرانتیهای شوروی در برابر این مداخلات مسلحانه شد (مداخله یی که کماکان ادامه دارد و و ضمانتی که گویا کرزی نیز اکنون از ایالات متحده در برابر عمدتاً پاکستان میخواهد!)
برای تصویر بهتر از محتوای این ملاقاتها جریان بعضی از گفتگوهای تره کی و رهبران شوروی را عیناً نقل میکنم:
«آ. ن. کاسیگین: در ماه مارچ به شما 33 عراده واسطه زرهی (ماشین محاربوی) بِ. اِم. پِ. 5 فروند هلیکوپتر می 25، 8 فروند می 8 و همچنان 50 عراده زرهپوش بِ.تِ. اِر. و 60 ب.پ. 25 عراده موتر رزهدار کشف، 50 دستگاه مدافعه هوایی دارای قابلیت تحرک و دستگاه ضد هوایی «ستریلا» تحویل داده خواهد شد. قبلاً بروز 18 مارچ 4 فروند هلیکوپتر می 8 را ارسال کرده ایم و بتاریخ 21 مارچ 4 فروند دیگر را نیز خواهیم فرستاد. اینها همه کمک بلاعوض اند.
ف.د. اوستینوف. در رابطه با گسیل بیشتر تخنیک محاربوی ضرورت اعزام اضافی مشاوران و کارشناسان نظامی به افغانستان بمیان میآید.
ن.م. تره کی. اگر شما میپندارید که چنین چیزی لازم است، پس ما آن را میپذیریم. آیا اجازه نمیدهید که ما پیلوتها و تانکیستهایی را از کشورهای سوسیالیستی دیگر نیز استفاه کنیم؟
آ. ن. کاسیگین. وقتی از کارشناسان نظامی ما میگوییم، مرام ما تخنیکرانی اند که خدمات وسایل محاربوی را انجام میدهند. من نمیدانم، چرا مسئله پیلوتها و تانکیستها بمیان میآید. این پرسش برای ما غیر مترقبه است. و من فکر میکنم، که غیر ممکن است، کشورهای سوسیالیستی تن به چنین کاری دهند. مسئله گسیل کسانی که از تانک شما بالای مردم تان آتش کند، چالش جدی سیاسی ست.
ن.م. تره کی. تا آنجایی که من از صحبتهای امروزی فهمیدم، شما ما را کمک کرده و کمک خواهید کرد، مگر شما ما را در مقابل متجاوزان ضمانت («گرانتی») نمیکنید.
آ. ن. کاسیگین. اینچنین سطحی ما این موضوع را با شما بحث نکردیم. ما از مرحله کنونی و اینکه حالا شیوههای دفاع سیاسی از کشورتان تأثیر بیشتر دارند، میگوییم. شما نباید چنین برداشت کنید که گویا ما شما را به سرنوشت خودتان رها خواهیم کرد.
ن.م. تره کی. سه نوع حمایت وجود دارد- سیاسی، اقتصادی و نظامی. شما دو نوع کمک را بما میدهید، اما شما چه خواهید کرد، اگر ببینید کشور ما از خارج مورد تجاوز قرار میگیرد؟
آ. ن. کاسیگین. اگر تجاوز مسلحانه بخاک تان از خارج صورت گیرد، این حالت بکلی دیگری ست. ولی اکنون ما همه کار را بخاطر آن انجام میدهیم تا تجاوز صورت نگیرد. ومن فکر میکنم ما به این امر قادر خواهیم شد.
ن.م. تره کی. من این را برای آن میگویم که چین با جدیت پاکستان را برضد ما تحریک میکند.
آ. ن. کاسیگین. وقتی تجاوز صورت گیرد، حالتی بکلی متفاوت بمیان میآید. چینیها به این موضوع در نمونه ویتنام معتقد شده اند، و به اصطلاح پشت دست شان را دندان میگیرند. آنچه مربوط به افغانستان است، ما به اقداماتی جهت حفاظت آن از تجاوز متوسل شده ایم. من پیشتر از ارسال پیامی مرتبط به این به رئیس جمهور پاکستان، خمینی و نخست وزیر ایران تذکر دادم.
در همان روز ل. ای. بریژنف. منشی عمومی کمیته مرکزی ح.ک. ا. ش. با صراحت به تره کی از حمایتش از ج.د.ا. و همزمان از نگرانیهایش مبنی بر اشتباهات و ناتوانیهای رهبران ح.د.خ.ا. چنین گفت: « رگ و راست میگویم: چنین بر میآید که شما از عهده کار سیاسی- تودهیی برآمده نمیتوانید.
اکنون در مورد پرسش شما که در صحبت تلفونی با رفیق کاسیگین و سپس در اینجا در مسکو در خصوص اعزام قطعات نظامی اتحاد شوروی به افغانستان مطرح کرده بودید. ما این مسئله را طور همه جانبه بررسی کرده، دقیقاً آنرا ارزیابی نمودیم و من به شما به صراحت میگویم: این کار را نباید کرد. این کار فقط آب را به آسیاب دشمنان شما و ما خواهد انداخت. شما در مورد این مسئله با رفقای ما صحبت مفصل داشتید. و آروز برده میشود، که شما تصورات ما را در اینباره درک مینمایید.»
در ادامه بریژنف خاطر نشان ساخت: «مگر، اعلام علنی این مسئله توسط شما یا ما مبنی بر اینکه ما برنامه انجام آن را نداریم، در لحظه فعلی بدلایل معینی لازم نیست.
حزب و دولت شوروی ما به شما همه کمکهای سیاسی را انجام خواهند داد. از جمله ما همین اکنون به کشورهایی چون ایران و پاکستان با جدیت توصیه می کنیم، تا جلو هرنوع مداخله در امور افغانستان را بگیرندآن تسلیحات و تخنیک نظامی را که ما اکنون طور اضافی میدهیم، بشکل محسوس توان رزمی اردوی افغانستان را بالا خواهد برد. مگر این امر وقتی ارزش دارد که سلاحها در دستهای مطمئن باشند، نه در دست دشمنان.
مطابق به خواهشهای شما ما به افغانستان تعدادی مشاور و کارشناس هم نظامی، هم غیر نظامی و هم در عرصههای دیگر فرستادیم. نزد شما بیشتر از 500 جنرال و افسر ما کار میکنند. طوریکه بمن گذارش دادند، شما از کار متخصصان و مشاوران شوروی راضی هستید. و این خوب است. اگر لازم باشد ما طور اضافی یکعده کارشناسان حزبی و همچنان حدود 150 تا 200 افسر دیگر را نیز خواهیم فرستاد.
ن.م. تره کی: در این اواخر دشمنان خارجی ما عمدتاً ایران، پاکستان، ایالات متحده و بریتانیا فعالیتهای تخریبی شان را علیه ما تشدید نموده اند، که در چندین راستا پیش برده میشود. آنها تبلیغات مختلفی را براه انداخته، گروهای ویژه جواسیس، کارشکنان و تروریستها را آماده مینمایند. این کشورها مناسبات دوستانه و همسایگی نیک کشورهای ما را نیز به باد انتقاد میگیرند.»
بنابر پافشاری رهبری ج.د.ا. بر گسیل نظامیان شوروی همراه با تخنیک جدید و اشتراک آنان در عملیات جنگی کمیته مرکزی حزب کمونیست شوروی بازهم دستور اکید اشد محرم زیر را به سرمشاور نظامی اتحادشوروی در کابل داده و از او خواست آنرا به آگاهی رهبران افغانستان برساند:
«پیرامون بند ۹۳ پروتوکول شماره ۱۵۰/ پروندهء ویژه
اشد محرم
پرونده ویژه
کابل
به سرمشاور نظامی
با نخست وزیر جمهوری دموکراتیک افغانستان حفیظ الله امین ملاقات نموده باو بگویید که در خواست شما مبنی بر ارسال ۱۵-۲۰فروند هلیکوپتر جنگی با عمله شوروی به اطلاع حکومت اتحاد شوروی رسانده شده است.
به او بگویید، که قبلاً به رهبری افغانستان در خصوص بیهودگی اشتراک مستقیم قطعات شوروی در امر سرکوب فعالیتهای ضد انقلابی در ج.د.ا. توضیحات داده شده، زیرا چنین اقدامات توسط دشمنان انقلاب افغانستان و نیروهای مخالف خارجی برای بدنام سازی کمک انترناسیونالیستی اتحاد شوروی و اشاعه تبلیغات ضد حکومتی و ضد شوروی در میان مردم افغانستان مورد بهره برداری قرار خواهد گرفت.
به وی خاطر نشان سازید که قبلاً در جریان ماه مارچ- اپریل سالروان۲۵ فروند هلیکوپتر جنگی که با دارای تجهیزات لازم حربی و مهمات اند، به ج.د.ا. تحویل داده شده است.
حفیط الله امین را متقاعد سازید که هلیکوپترهای موجود با عمله افغانی در همآهنگی با قطعات زمینی اردو و نیروی هوایی قادر اند، خود اقدامات ضد انفلابی را سرکوب نمایند.
به سر قوماندانی افغانستان مشورههای لازم برای حل این مسئلهرا طرح کنید.»
بنا به اصرار بیشتر جانب افغانی کمیته مرکزی ح.ک.ا.ش. بازهم از طریق سفارت شان در کابل مراتب ذیل را به اطلاع تره کی رساند:
«مربوط بند ... پروتوکول شماره ۱۵۹
اشد محرم
پرونده ویژه
کابل
به سفارت اتحاد شوروی
با نورمحمد تره کی دیدار کرده و با استناد بر سپارش ما اطلاع دهید، خواهشات رهبری افغانستان در مورد کمک اضافی به جمهوری دموکراتیک افغانستان مورد بررسی قرار گرفته اند.
به ایشان بگویید که مسکو نگرانی رهبری افغانستان را بهدلیل تشدید فعالیت ضدانقلابی نیروهای ارتجاعی درک مینماید. حکومت اتحاد شوروی با تلاش در جهت کمک انترناسیونالیستی به جمهوری دموکراتیک افغانستان تصمیم گرفته است در سالهای ۱۹۷۹- ۱۹۸۰کمکهای بلاعوض مادی را به ارزش ۵۳میلیون روبل، از جمله ۱۴۰ میل هاوان، ۹۰ عراده زرهپوش (از جمله ۹۰ عراده آن بشکل عاجل تهیه میشوند)، ۴۸ هزار میل اسلحه ماشیندار،۱۰۰۰ میل راکت انداز، ۶۸۰عدد بم هوایی و همچنان در جریان ماههای جون- جولای ادویه و وسایل طبی را به ارزش ۵۰ هزار روبل تحویل دهد. همچنان در ماه می سال روان ۱۰۰ هزار فیوز بم و ۱۶۰ عدد کسِت بم یکبار مصرف بشکل عاجل در اختیار تان قرار داده میشود. اما ارائه بمهای گازی بدون مواد زهری مسموم کننده ناممکن است.
در باره خواهش جانب افغانی در باره گسیل هلیکوپترها و طیارات ترانسپورتی با عمله شوروی و دیسانت کوماندوهای ما به کابل باید گفت که مسئله استفاده نیروهای نظامی شوروی با دقت هنگام سفر رفیق نورمحمد تره کی در ماه مارچ سال روان مورد بررسی قرار گرفته است. ما اعتقاد ژرف داریم که چنین اقداماتی مشکلات بیشماری را در سیاست داخلی و عرصهء بین المللی ببار آورده، بدون شک مورد بهره برداری نیروهای مخالف قرار گرفته و بضرر منافع ج.د.ا. و استحکام دستآوردهای انقلاب ثور خواهند تمام خواهند شد.
از اجراآت تان تلگرافی خبر دهید.
۱۹-گ.ار.
م.ک. ۷ جون سال۱۹۷۹
۲۶ پِ. ارِ. خ.
ال. ِان/ ت.ب.»
مگر باوجود کمکهای بیشمار اتحاد شوروی اوضاع افغانستان بشدت وخیم شده میرفت. رهبری شوروی پس از قتل تره کی توسط امین دانست که او به حاکمیت استبدادی اش ادامه داده، قابل کنترول نیست و باید سر به نیست شود. در مسکو آنها رهبری فراکسیون پرچم را آمادهء حاکمیت ساخته و تصمیم قاطع شان را مبنی بر نابودی امین و هوادارانش گرفتند. این تصمیم در یک محفل ویژهء بیروی سیاسی در خانهء ایلاقی (داچه) بریژنف گرفته شد، تا لشکر شوروی رسماً داخل افغانستان شده به حاکمیت امین پایان دهد. حزب کمونیست و دولت شوروی به این منظور با احزاب کمونیستی و کارگری و دول سوسیالیستی از وخامت اوضاع گفته و تلویحاً از اقدام نظامی اش اگاهی داد. همچنان دولت شوروی از طریق سفیرش در تهران به دولت جمهوری اسلامی ایران از تصمیمش مبنی بر لشکرکشی به افغانستان برای نابودی امین و دفاع از افغانستان خبر داد.
فیصلهء ک.م.ح.ک.ا.ش. که به لشکر کشی ارتش این کشور به افغانستان انجامیده و تقریباً دهسال دوام کرد، چنین بود:
«مربوط بند پ.۱۷۶/ ۱۲۵ مؤرخ۱۲- ۱۲-۱۹۷۹
بتاریخ ۲۶ دسامبر ۱۹۷۹ (در حالیکه رفقا بریژنف ل. ای.، اوستینوف دِ. ف.، گرومیکو آ. آ. و چرننکو ک. او. در داچه حاضر بودند)، درمورد اجرای مصوبه .۱۷۶/۱۲۵ مؤرخ۱۲.۱۲.۱۹۷۹ کمیته مرکزی ح.ک. ا. ش. رفقا اوستینوف، گرومیکو و اندروپوف گذارش دادند.
رفیق بریژنف بعضی نظریاتش را ارائه کرده ضمناً برنامه اقداماتی را که رفقا برای آینده نزدیک در نظر دارند، تأیید کرد.
چنین فیصله شد که کمیسیون بیروی سیاسی با همین ترکیب و در همین راستا برای اجرای پلان طرح شده عمل نموده و هر گام اقداماتی اش را بسنجد. درباره مسایلی که پیرامون شان باید تصمیم گرفته شود، باید بموقع به کمیته مرکزی ح.ک.ا. ش. پیشنهادات لازم ارائه شود.
شماره ۱۳- او. پِ. (یک برگ)
امضای چرننکو ک.
۲۷-۱۲-۱۹۷۹-
****
اشد محرم
پرونده ویژه
تحت ریاست رفیق ل.ای. بریژنف.
حاضران جلسه: م. آ. سوسلوف، و.و. گریشین، آ. پ. کریلنکو، آ. یا. پلشه، دِ. اف. اوستینوف، ک. او. چرننکو، ی. و.، اندروپوف ی. و.، گرومیکو آ. آ.، تیخونوف ن.آ. و ب. ن. پوناماریف.
اشد محرم
پرونده ویژه
تحت ریاست رفیق ل.ای. بریژنف.
حاضران جلسه: م. آ. سوسلوف، و.و. گریشین، آ. پ. کریلنکو، آ. یا. پلشه، دِ. اف. اوستینوف، ک. او. چرننکو، ی. و.، اندروپوف ی. و.، گرومیکو آ. آ.، تیخونوف ن.آ. و ب. ن. پوناماریف.
*****
مصوبه کمیته مرکزی ح.ک.ا.ش.
پیرامون اوضاع «آ»
نظریات و اقدامات رفقا اندروپوف ی.و.، اوستینوف ک. او.، و گرومیکو آ. آ. تأیید آنان اجازه دارند، در جریان اجرای این اقدامات اصلاحات فرعی را عملی نمایند.
مسایلی که فیصله کمیته مرکزی را لازم داشته باشند، باید بموقع به بیروی سیاسی ارائه شوند.
مسئولیت اجرای تمام این اقدامات بعهده رفقا اندروپوف ی.و.، اوستینوف ک. او. و گرومیکو آ. آ.میباشد.
۲. رفقا اندروپوف ی.و.، اوستینوف ک. او. و گرومیکو آ. آ. مؤظف اند، بیروی سیاسی کمیته مرکزی را از جریان اجراآت خویش اطلاع دهند.
۹۹۷ اوپ. (ص.۱)
منشی کمیته مرکزی ل. ای. بریژنف،
پ. ۱۷۶/ ۱۲۵ مؤرخ ۱۹۷۹.۱۲.۱۲
پرولترهای جهان متحد شوید!
در جریان ۳ روز قابل برگشـــــت به کمیته مرکزی
ح.ک.ا. ش. (شعبه اسناد و ارتباط سکتور ۱) است.
کمیته مرکزی |
حزب کمونیست اتحاد شوروی |
اشد محرم
پرونده ویژه
شخصاً
شماره پ. ۱۷۷/۱۵۱
به رفقا، بریژنف، اندروپوف، گریشین، گرومیکو، کریلینکو، کاسیگین، کونایف، پلشهِ، رومانوف، سوسلوف، تیخونوف، اوستینوف، چِرنینکو، شیربیتسکی، علییُف، گُرباچف، دیمیچف، کوزنِتسوف، ماشیروف، پوناماریف، رشیدوف، سولومنتسف، شواردنادزه، دولگیخ، زیمیانین، کاپیتونوف و روساکوف.
نقل از پروتوکول شماره ۱۷۷ جلسه بیروی سیاسی کمیته مرکزی ح. ک.ا.ش.مورخ ۲۷ دسامبر سال ۱۹۷۹
در مورد اقدامات ما پیرامون انکشاف اوضاع در افغانستان.*
۱. طرح دساتیر به سفرای اتحاد شوروی در برلین، بوداپست، پراگ، صوفیه، هاوانا، اولان باتور، هانوی (پیوست شماره ۱) تصویب است.
۲۲. طرح دساتیر به همه سفرای اتحاد شوروی در رابطه به انکشاف اوضاع پیرامون افغانستان (پیوست شماره ۲) تصویب است.
۳. طرح دساتیر به نماینده اتحاد شوروی در نیویارک (پیوست شماره ۳) تصویب است.
۴. طرح اطلاعیه آژانس تاس تصویب است (پیوست شماره ۴).
۵. تیلگرام تبریکی به رفیق ببرک کارمل رئیس شورای انقلابی، منشی عمومی کمیته مرکزی حزب دموکراتیک خلق افغانستان، صدر اعظم جمهوری دموکراتیک افغانستان تصویب است (پیوست شماره۵).
۶. مربوط به پشتوانه تبلیغاتی (پروپاگندی) اقدامِ ما در افغانستان تصویب است (پیوست شماره ۶).
۷. متن نامه کمیته مرکزی به سازمانهای حزبی ح.ک.ا.ش. تصویب است (پیوست شماره ۷).
۸. متن نامه کمیته مرکزی ح.ک.ا.ش. به احزاب کمونیستی و کارگری کشورهای غیر سوسیالستی تصویب است (پیوست شماره ۸).
منشی کمیته مرکزی
*- تذکر: (بشکل ریز و ناخوان چاپ شده).
رفقا، سندِ حاضرِاشدِ محرمِ کمیته مرکزی ح.ک.ا.ش نباید بدون اجازة خاص کمیته مرکزی به کسان دیگر داده شود. کاپی برداری از اینچنین اسناد و بازنویسی آن بطور قطعی ممنوع است. رفقایی که برایشان سند ارسال گردیده باید آنرا پس از مطالعه با قید تاریخ امضأ نمایند.
۲۷ اِر. ای.
اِ. اِف.
****
به اینترتیب بتاریخ 27 دسامبر 1979 لشکر 40 شوروی همراه با هزاران نفر و تخنیک جنگی اعم از تانکها، توپخانه طیارات ترانسپورتی و جنگی به افغانستان وارد شد. امین که همانروز به بهانهء برگشت دستگیر پنجشیری از تداوی در مسکو در کاخ تاج بیگ مهمانی یی باشتراک اعضای کمیته مرکزی دایر کرده و فکر میکرد که ارتش شوروی برای دفاع از او و حاکمیتش آمده اند، با حملهء کماندوهای ویژهء شوروی موسوم به الفا غافلگیر و نابود شد.
پس از نابودی فزیکی امین و هواداران نزدیکش در رأس حاکمیت دولتی و حزبی افغانستان ببرک کارمل قرار گرفت.
از همان آغاز دولت و رهبری شوروی ادعا میکرد که « نیروهای نظامی اتحاد شوروی به محض اینکه اوضاع در افغانستان با ثبات گردیده و عوامل این اقدام از بین بروند، از آن کشور خارج خواهند شد.»
شورویها پس از ورود ارتش شان به افغانستان عهد نامه یی را با یک پروتوکل آماده کرده و حضور شان در افغانستان را خصلت حقوقی و بین الحکومتی دادند. در مجموعهء اسناد ک.م.ح.ک.ا.ش. عهدنامه یی (که نام ویا امضای عقد کنندگان را ندارد) وجود دارد که نشان میدهد شورویها به مسایل حقوقی حضور ارتش شان توجه داشته و بویژه مجازات احتمالی نظامیان شان توسط ارگانهای عدلی و قضایی افغانستان پیشبینی میکردند. گرچه در عمل هیچ موردی از محاکمهء نظامیان متخلف شوروی توسط ارگانهای افغانی ثبت نشده ولی با اینهم بر اساس این قرارداد شورویهای متخلف قوانین افغانسنان گویا میتوانستند در افغانستان توسط ارگانهای عدلی و قضایی ج.د.ا. تحت پیگرد و محاکمه قرار گیرند. در اینجا بیجا نیست که این عهدنامه و اسناد مربوط به آن آورده شوند:
«نقل از پروتوکول شماره ۱۸۱ جلسه بیروی سیاسی کمیته مرکزی مؤرخ ۲۵ جنوری سال۱۹۸۰.
در مورد تدویر مذاکرات میان حکومت اتحادجماهیرشوروی سوسیالیستی و حکومت جمهوری دموکراتیک افغانستان
پیرامون استقرار مؤقت قطعات نظامی شوروی در خاک ج.د.ا.
۱. پیشناد وزارت امور خارجه، وزارت دفاع و کمیته امنیت دولتی شوروی (کا.گِ. ب.) پیرامون تدویر مذاکرات با حکومت ج.د.ا. در خصوص عقد معاهده میان حکومات اتحادجماهیر شوروی سوسیالیستی و جمهوری دموکراتیک افغانستان در مورد شرایط استقرارِ مؤقتِ قطعات نظامی شوروی در خاک جمهوری دموکراتیک افغانستان تأیید است.
۲. متن طرح معاهده بصورت عموم تأیید است، (پیوست ۱).
۳. به وزارت امورخارجه اتحاد شوروی دستور داده میشود طرح معاهده فوق الذکر را با جانب افغانی تفاهم نماید. به (این وزارت) صلاحیت وارد نمودن تغییرات و اضافاتی در متن را که با اصول آن منافی نباشند داده میشود.
زمان و نحوه عقد معاهده طور اضافی معین میشود.
۴. پیشنهاد وزارت دفاع در دادن صلاحیت به آن برای گسیل نظامیان، کارگران و کارمندان به قطعات نظامی شوروی که مؤقتاً در جمهوری دموکراتیک افغانستان مستقر اند و تهیه پاسپورتهای سفر خارجی مطابق به مقررات نافذ در قطعات نظامی شوروی در خارج تصویب است، (پیوست ۲).
منشی کمیته مرکزی
۱۸امِ.اِم.
ب.ب.
****
مربوط بند ۲ پروتوکول شماره۱۸۱
پیوست شماره ۱
پیشنویس
معاهده
میان حکومت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی و جمهوری دموکراتیک افغانستان در مورد شرایطِ استقرارِ مؤقتِ قطعات نظامی شوروی در خاک جمهوری دموکراتیک افغانستان
حکومت اتحادجماهیر شوروی سوسیالیستی و حکومت جمهوری دموکراتیک افغانستان،
با بیان عزم شان برای دفاع از امنیت و استقلال خلقهای شوروی و افغانستان،
با ابراز تصمیم قاطعِ همکاری برای تحکیم صلح و امنیت در آسیا و سراسر جهان،
با اتکأ به معاهده دوستی و حسن همجواری مؤرخ ۵ دسامبر ۱۹۷۸،
و با تأییدِ وفاداری به اهداف و اصول منشور سازمان ملل متحد،
در موارد آتی موافقت کردند:
ماده۱
حکومت اتحادجماهیر شوروی سوسیالیستی و حکومت جمهوری دموکراتیک افغانستان موافقت نمودند که بخشی از قطعات محدود نظامی شوروی که در خاک جمهوری دموکراتیک افغانستان مطابق خواست حکومت جمهوری دموکراتیک افغانستان مستقر شده اند، بخاطر کمک به مردم افغانستان در دفع تجاوزات خارجی مؤقتاً در خاک ج.د.ا. میمانند.
تعداد و محلات استقرار قطعات شوروی که طور مؤقت در جمهوری دموکراتیک افغانستان جابجا شده اند، با موافقت حکومات اتحادجماهیر شوروی سوسیالیستی و جمهوری دموکراتیک افغانستان مشخص میشود.
قطعات شوروی که در خاک جمهوری دموکراتیک افغانستان مؤقتاً جابجا شده اند، زیر فرماندهی قوماندانی نظامی شوروی میباشند.
ماده۲
۱. قطعات شوروی که در خاک جمهوری دموکراتیک افغانستان مؤقتاً جابجا شده اند، استقلال ملی انرا خدشه دار نمیکنند. قطعات شوروی در امور درونی جمهوری دموکراتیک افغانستان مداخله نمیکنند.
۲. قطعات شوروی، افراد شامل آنها و اعضای خانوادههای آنان که در خاک جمهوری دموکراتیک افغانستان واقع اند، قوانین جاری جمهوری دموکراتیک افغانستان را مراعات مینمایند.
ماده۳
۱. جانب شوروی عهده دار مخارج مربوطه قطعات شوروی در خاک جمهوری دموکراتیک افغانستان است.
۲. حکومت جمهوری دموکراتیک افغانستان به قطعات شوروی، افراد شامل آنها و اعضای خانوادههای آنان که در خاک جمهوری دموکراتیک افغانستان طور مؤقت واقع اند، شرایط لازم برای زیست در مساکن و شهرکهای نظامی، استفاده از ساختمانهای اداری، ذخیره گاهها و همچنان بهره برداری از میدانهای هوایی و شفاخانهها را بر اساس موافقت جانبین و مطابق پروتوکول (پیوست) مهیا میسازد.
پولیگونها، محلات تیر اندازی و میدانهای تعلیمی طور مشترک با اردوی ملی جمهوری دموکراتیک افغانستان مورد استفاده قرار میگیرند.
چگونگی و شرایط بهره برداری از جاهای نامبرده براساس تفاهم طرفین متعاهد مشخص میشود.
ماده۴
قطعات شوروی، افراد شامل آنها و اعضای خانوادههای آنان میتوانند به محلات استقرار قطعات نظامی شوروی در جمهوری دموکراتیک افغانستان و دوباره از جمهوری دموکراتیک افغانستان با موتر، هواپیما وغیره وسایل ترانسپورتی سفر کنند.
افراد شامل قطعات نظامی شوروی هنگام دخول و خروج به جمهوری دموکراتیک افغانستان از کنترول پاسپورت و ویزه معاف اند.
نقاط و چگونگی عبور از مرز افغانستان- شوروی، نحوه کنترول و همچنان انواع و اقسام اسناد مربوطه براساس تفاهم طرفین متعاهد مشخص میشود.
ماده۵
جانب افغانی موافقت میکند که اشخاص آتی را در نقاط مرزی دولتی بدون اخذ محصول و مالیه مرزی بداخل جمهوری دموکراتیک افغانستان راه دهد:
- قطعات شوروی و افراد شامل آن و جزوتامهای مربوط آنان با قواندانان شان؛
- همه محمولههای نظامی منجمله بارهای تجارتی مربوط به خدمات معیشتی قطعات شوروی؛
- افراد شامل قطعات نظامی، که طور انفرادی و یا با اعضای خانوادههایشان با اجناس مورد استفاده شخصی شان به جمهوری دموکراتیک افغانستان داخل و یا از آن خارج میشوند، هنگام عبور از نقاط مرزی دولتی افغان- شوروی اسناد مربوطه را به ارگانهای گمرکی نشان میدهند.
اجناس، مهمات و تخنیک حربی که توسط جانب شوروی به افغانستان برده میشوند، میتوانند، بدون محصول و مالیه دوباره به اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی آورده شوند.
ماده۶
۱. خدمات تجارتی- معیشتی پرسونل قطعات شوروی ، افراد شامل آنها و اعضای خانوادههای آنان که در خاک جمهوری دموکراتیک افغانستان طور مؤقت واقع اند، توسط مؤسسات تجارتی- معیشتی شوروی صورت میگیرد.
۲. جانب افغانی اجناس لازمه را به مقدار معینهیی که میان مؤسسات مربوطه تجارتی اتحاد شوروی و جمهوری دموکراتیک افغانستان به قیمت دولتی رایجِ پرچون در جمهوری دموکراتیک افغانستان با تخفیف تجارتی که برای مؤسسات بازرگانی جمهوری دموکراتیک افغانستان معمول است؛ در اختیار مؤسسات تجارتی- معیشتی شوروی میگذارد.
پرداخت اجناس تحویل داده شده با پول رایج جمهوری دموکراتیک افغانستان صورت میگیرد.
۳. جانب افغانی مطابق قراردادها میان ادارات بازرگانی خارجی افغانی و شوروی محصولات خوراکی و صنعتی (منجمله گاز، ذغال سنگ، ذغال بریکت و چوب) را به قیمت رایج در معاملات تجاری میان اتحادجماهیر شوروی سوسیالیستی و جمهوری دموکراتیک افغانستان جهت تأمینات منظم قطعات شوروی تهیه مینماید.
ماده۷
حکومت جمهوری دموکراتیک افغانستان مبالغ لازمی پول افغانی را جهت مصارف مربوط به استقرار مؤقت قطعات نظامی شوروی در خاک افغانستان در اختیار حکومت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی میگذارد. مقدار این پول مطابق تفاهم ارگانهای زیربط جانبین متعاهد تعیین میشود.
ماده۸
نحوه پرداخت خدمات ارایه شده که در ماده۳ تذکر رفته است و همچنان مبالغ پول افغانی که در ماده۷ معاهده حاضر تذکر رفته با توافقات اضافی میان جانبین متعاهد در موعد دوماه پس از نافذ شدن این معاهده معین میشود. تسعیر پول افغانی به روبل به تناسب قیمتهای داخلی جمهوری دموکراتیک افغانستان و بهای تجارت خارجی صورت میگیرد
.
ماده ۹
مسایل حقوقی مربوط به استقرار مؤقت قطعات شوروی در جمهوری دموکراتیک افغانستان بشیوه آتی تنظیم میگردند:
۱. در موارد ارتکاب جرم و تخلفات از جانب افراد شامل قطعات شوروی و اعضای خانوادههای آنان در جمهوری دموکراتیک افغانستان، قوانین افغانی توسط محاکم، سارنوالیها(دادستانیها) و غیره ارگانهای مسوول امور تعقیبی و جزایی اجرأ میشوند.
پرونده (دوسیه) های جرایم نظامیان شوروی توسط سارنوالی نظامی و ارگانهای عدلی جمهوری دموکراتیک افغانستان بازرسی و تحقیق میشود.
۲. مفاد بند یکم این ماده در موارد آتی قابل اجر نیست:
الف. در صورتی که جرایم و تخلفات مرتکب شده توسط افراد شامل قطعات نظامی و اعضای خانوادههای آنان بر علیه اتحاد شوروی و همچنان علیه افراد شامل قطعات نظامی شوروی و یا اعضای خانوادههای آنان باشد.
ب. در صورتی که جرایم و تخلفات مرتکب شده توسط افراد شامل قطعات نظامی و اعضای خانوادههای آنان هنگام انجام خدمت و در نواحی محل استقرار قطعات نظامی صورت گرفته باشد.
در رابطه به موارد تذکر داده شده در فقرههای «الف» و «ب» این بند محاکم ذیصلاح شوروی، سارنوالیها و غیره ارگانها که مطابق قوانین شوروی عمل میکنند، اجراآت مینمایند.
۳. در صورت تخلفات بر ضد قوای شوروی و همچنان افراد شامل آن که مؤقتاً در خاک جمهوری دموکراتیک افغانستان واقع اند، جزای مجرمان برابر با جزایی ست که برای تخلفاتِ ضد قوای مسلح ملی جمهوری دموکراتیک افغانستان وهمچنان افراد شامل آن تعمیل میشود.
۴. ارگانهای ذیصلاح شوروی و افغانی میتوانند در رابطه تسلیمی دوسیههای جداگانه که در بندهای ۱و ۲ ماده حاضر تذکر رفته از یکدیگر خواستار کمک شوند. ایننوع درخواستها با حسن نیت بررسی خواهند شد.
۵. ارگانهای ذیصلاح شوروی و افغانی از هرنوع کمک حقوقی و غیره در مورد مسایل مربوط به تحقیق جرایم مرتکبه که در بندهای ۱، ۲ و ۳ ماده هذا تذکر رفته، دریغ نمیورزند.
ماده۱۰
۱. حکومت اتحادجماهیر شوروی سوسیالیستی به حکومت جمهوری دموکراتیک افغانستان خسارات مادی که در نتیجه اعمال و اشتباهات نظامیان شوروی به جمهوری دموکراتیک افغانستان وارد شده و یا خساراتی که توسط قطعات نظامی شوروی و یا افراد شامل آن در هنگام انجام وظیفه به شهروندان افغان، مؤسسات آن ویا شهروندان دولت سومی واقع در خاک جمهوری دموکراتیک افغانستان وارد میشود، را – در هردو حالت به اندازه معینه (مطابق اقامه دعوای افراد با در نظر داشت قوانین افغانستان) توسط نماینده ویژه درامور استقرار مؤقت قطعات شوروی در جمهوری دموکراتیک افغانستان که مطابق ماده ۱۳ معاهده حاضر تعیین میگردد؛ جبران مینماید.
دعواهای مربوط به مکلفیتهای قطعات نظامی شوروی نیز بر همان منوال حل و فصل میگردند.
۲. حکومت اتحادجماهیر شوروی سوسیالیستی همچنان به حکومت جمهوری دموکراتیک افغانستان خسارات مادی که در نتیجه اعمال و اشتباهات نظامیان و شوروی به جمهوری دموکراتیک افغانستان وارد شده و یا خساراتی که توسط قطعات نظامی شوروی، افراد شامل آن و یا اعضای خانوادههای آنان خارج از انجام وظیفه به شهروندان افغان، مؤسسات آن ویا شهروندان دولت سومی واقع در خاک جمهوری دموکراتیک افغانمستان وارد میگردد را – در هردو حالت به اندازه معینه مطابق فیصله محکمه ذیصلاح افغانی و برمبنای اقامه دعواهای افراد خساره مند، جبران مینماید.
ماده۱۱
۱. حکومت جمهوری دموکراتیک افغانستان به حکومت اتحادجماهیر شوروی سوسیالیستی نیز خسارات مادی وارده به داراییهای قطعات نظامی شوروی که مؤقتاً در جمهوری دموکراتیک افغانستان مستقر اند و در نتیجه اعمال و اشتباهات مؤسسات دولتی آن بعمل آمده، را به اندازهیی که نماینده ویژه در امور استقرار مؤقت قطعات شوروی در جمهوری دموکراتیک افغانستان مطابق اقامه دعوا با در نظر داشت قوانین افغانستان تعیین نماید؛ جبران مینماید.
دعواهای مربوط به مسئولیتهای مؤسسات افغانی در برابر قطعات شوروی نیز بر همان منوال حل و فصل میگردند.
۲. حکومت جمهوری دموکراتیک افغانستان حاضر است به حکومت اتحادجماهیر شوروی سوسیالیستی خسارات ناشی از اعمال و اشتباهات شهروندان افغان به قطعات شوروی، افراد شامل آنها و به اعضای خانوادههای آنان که مؤقتاً در جمهوری دموکراتیک افغانستان واقع اند، را مطابق مطابق اقامه دعوا از جانب افراد خساره دیده، به اندازهیی که دادگاه افغانی تعیین مینماید؛ جبران نماید.
ماده ۱۲
جبران خسارات که در مواد۱۰ و۱۱ تذکر رفته، توسط جانبین در ظرف سه ماه پس از فیصله نماینده ویژه در امور استقرار مؤقت قطعات شوروی در جمهوری دموکراتیک افغانستان و یا بعد از انفاذ فیصله محکمه صورت میگیرد.
پرداخت مبالغ متذکره به افراد خساره دیده و قطعات شوروی از جانب ارگانهای ذیصلاح طرفین، برطبق ماده ۱۰- توسط ارگانهای افغانی و مطابق ماده۱۱- از سوی ارگانهای شوروی پرداخته میشود.
ماده ۱۳
جهت تنظیم لازمی مسایل مربوط به استقرار مؤقت قطعات شوروی در جمهوری دموکراتیک افغانستان، حکومت اتحادجماهیر شوروی سوسیالیستی و حکومت جمهوری دموکراتیک افغانستان نمایندگان ویژه خویش را در امور استقرار مؤقت قطعات شوروی در جمهوری دموکراتیک افغانستان تعیین مینمایند.
ماده۱۴
. توضیحاتِ مربوط به معاهده حاضر:
«افراد» شامل قطعات نظامی شوروی عبارتند از:
الف. نظامییان اردوی شوروی؛
ب. افراد ملکی که شهروند اتحاد شوروی بوده و در قطعات شوروی که مؤقتاً در خاک جمهوری دموکراتیک افغانستان واقع اند، کار مینمایند.
۲. «اعضای خانوادههای آنان که شامل قطعات شوروی اند» عبارتند از:
الف. همسران شان،
ب. فرزندان مجرد شان،
پ. خویشان نزدیک این افراد که تحت تکفل آنان قرار دارند.
۳. «محلات استقرار» مناطقی اند که از جانب حکومت جمهوری دموکراتیک افغانستان و یا ارگانهای محلی حکومت در اختیار قطعات شوروی جهت استقرار قطعات آنان گذاشته میشود.
ماده۱۵
این معاهده از زمان توشیح هردو جانب نافذ بوده و در درازنای موجودیت قطعات شوروی در خاک جمهوری دموکراتیک افغانستان دارای اعتبار است.
در شهر ماه جنوری سال ۱۹۸۰
در دو نسخه روسی و دری که هردو متن دارای اعتبار مساوی اند، امضأ شد.
از جانب حکومت از جانب حکومت
جمهوری دموکراتیک افغانستان اتحادجماهیر شوروی سوسیالیستی
م.م. آگ.
وِ.چ.او.اِل.
****
محرم
پیشنویس
پروتوکول
مربوط به معاهده میان حکومت جمهموری دموکراتیک افغانستان
و حکومت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی پیرامون شرایط استقرار قطعات شوروی در خاک جمهوری دموکراتیک افغانستان
مطابق به معاهده منعقده میان حکومت جمهموری دموکراتیک افغانستان و حکومت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی پیرامون شرایط استقرار قطعات شوروی در خاک جمهوری دموکراتیک افغانستان مؤرخ جنوری سال ۱۹۸۰ طرفین در موارد آتی توافق کردند:
۱. در قلمرو جمهوری دموکراتیک افغانستان قطعات شوروی با کمیت تا ۶۰ هزار نفر را مستقر نمایند.
این قطعات از پیاده نظام، توپچی، تانک و غیره انواع واحدها تشکیل گردیده اند.
برعلاوه نیروی هوایی متشکل از۲۰۰ فروند هواپیما و هلیکوپتر نیز مستقر میگردند.
برای اداره قطعات ارگانهای فرماندهی مربوطه آن تشکیل میگردد.
در شهرهای کابل و هرات نمایندگان قوماندانی شوروی در امور استقرار مؤقت قطعات شوروی در جمهوری دموکراتیک افغانستان موجود میباشند.
۲. جانب افغانی تا ۳۰جنوری سال ۱۹۸۰ برحسب بند۱ این پروتوکل در محلات مسکونی و گارنیزونها مطابق پیوست (ضمیمه) مربوطه جای استقرار قطعات منجمله در شهرکهای نظامی و یا خارج از شهرها مثل بارکها و محلات مسکونی و همچنان در میدانهای هوایی از جمله در شهرکهای مربوطه و محلات دیگر واقع در این میدانهای هوایی را مهیا میسازد.
پولیگونها، محلات تیراندازی و مراکز آموزشی برای آمادگی رزمی قطعات، مشترکاً با قوای مسلح ملی ج.د.ا. مورد بهره برداری قرار میگیرند.
در صورت لزوم، قوای شوروی برای بهبود آمادگی رزمی خویش، در ساحات مربوطه به خود میتوانند، ساختمانهای لازمی یی را که ملکیت اتحاد شوروی میباشد، بسازند.
۳. قوای اتحاد شوروی که مؤقتاً در خاک جمهوری دموکراتیک افغانستان مستقر اند، حق دارند، جهت ارتباط میان خویش و فرماندهی قطعات شوروی در خاک اتحادجماهیر شوروی سوسیالیستی و جمهوری دموکراتیک افغانستان همة انواع وسایل ارتباط نظامی را مطابق مقررات نافذ در نیروهای مسلح اتحادجماهیر شوروی سوسیالیستی استفاده نمایند.
۴. نیروی هوایی شوروی میتواند، هنگام آمادگیهای نظامی و انتقالات هوایی برای قوای اتحاد شوروی که مؤقتاً در خاک جمهوری دموکراتیک افغانستان مستقر اند و همچنان جهت پرواز از جمهوری دموکراتیک افغانستان به اتحادجماهیر شوروی سوسیالیستی و برعکس که در مقررات مشترک قوماندانی قوای شوروی و قوای مسلح ملی ج.د.ا. مشخص شده، از حریم فضایی جمهوری دموکراتیک افغانستان استفاده نماید.
استفاده قوای اتحاد شوروی که مؤقتاً در خاک جمهوری دموکراتیک افغانستان مستقر اند، از نیروهای مدافع هوایی برضد فعالیت هواپیماهای ناقض حریم فضایی جمهوری دموکراتیک افغانستان توسط مقرره ویژه تعیین میگردد که مشترکاً توسط قوماندانی قوای شوروی و قوای مسلح ملی ج.د.ا. ترتیب میشود.
۵. تردد قوای شوروی میان مراکز تعلیمی و محلات استقرار آنها مطابق برنامههای قوماندانی قوای شوروی صورت میگیرد.
محلات آموزش نظامی برای تعلیمات فرقهها و بالاتر از آنها با توافق نمایندگان با صلاحیت طرفین در امور قوای اتحاد شوروی که مؤقتاً در خاک جمهوری دموکراتیک افغانستان مستقر اند و در مطابقت با ماده ۱۳ معاهده میان حکومت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی و جمهوری دموکراتیک افغانستان در مورد شرایطِ استقرارِ مؤقتِ قطعات نظامی شوروی در خاک جمهوری دموکراتیک افغانستان مشخص میگردد.
۶. پروتوکول حاضر همزمان با نافذ شدن معاهده میان حکومت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی و جمهوری دموکراتیک افغانستان در مورد شرایطِ استقرارِ مؤقتِ قطعات نظامی شوروی در خاک جمهوری دموکراتیک افغانستان که در ماه جنوری سال۱۹۸۰ توشیح شده، قابل اعتبار بوده و جزء جدایی ناپذیر آن میباشد. این پروتوکول در زمان اعتبار معاهده نامبرده معتبر میباشد.
امضأ شد در شهر جنوری سال ۱۹۸۰
از جانب حکومت جمهوری از جانب حکومت اتحادجماهیر
دموکراتیک افغانستان شوروی سوسیالیستی
یاف، اِل. زِ.
او. ال.
****
محرم
فهرست
محلات مسکونی و گارنیزونهایی که جانب افغانی در آنجاها بارکها، مؤسسات اداری و غیره ساختمانها، میدانهای هوایی و ذخیره گاهها را برای استفاده نیروهای اتحاد شوروی که مؤقتاً در خاک جمهوری دموکراتیک افغانستان مستقر اند و همچنان پولیگونهایی را جهت بهره برداری مشترک با قوای مسلح ملی ج.د.ا. در اختیار آنها قرار میدهد.
ساحه استقرار
ساحات گدامها گراجها گارنیزونها موجود به متر مربع از حساب ساحه اضافی
(محلات) به متر مربع
۱. گارنیزونها و شهرکهای نظامی
فیض آباد
کابل
قلعه بالاحصار
سر آسیاب (کابل)
کوته اشرو (میدان)
بگرام
چهاریکار
جبل السراج
دوشی
خیبر
پلخمری
بغلان
مرغاب (هرات) شیندند
دهنو
ادرسکن
جمعاً
۲. میدانهای هوایی مورد استفاده مشترک
شیندند، کابل، بگرام، قندهار و قندز
ذخیره گاهها
گارنیزونها نوع ملکیت واحد اندازه گیری مقدار
****
نتیجه گیری:
ارتش شوروی به افغانستان مطابق به توافقات و معاهدات قبلاً امضاء شده میان دولتین و تقاضای رهبری وقت افغانستان داخل شد. نیروهای شوروی پس از تقریباً یکدهه براساس توافقات ژنیو افغانستان را ترک کردند.
رهبری شوروی و افغانستان برای توجیه لشکرکشی شوروی همواره به معاهدهء 5 دسامبر سال 1978 ج.د.ا. و اتحادشوروی و ماده 51 منشور ملل متحد که در آن حق دولتها مبنی بر امنیت دستجمعی تسجیل شده است، استناد میکردند.
- مگر لشکر شوروی به افغانستان نخست وارد شده و سپس مسایل حقوقی میان دوطرف منجمله محاکمهء مجرمان و متخلفان شوروی که قوانین افغانستان را نقض کنند بمیان آمد. به تعقیب آن مسئله امنیت قضایی نظامیان متخلف شوروی مطرح شد که آنها مطابق سند تحریر شده فاقد آن بودند.
- برخلاف امریکاییها که درج مسألهء تعقیب قضایی در افغانستان در پیمان استراتیژیک را کسر شأن شان میدانند، شورویها این مسئله را درج عهدنامهء مربوطه کرده بودند. چنانچه در مادهء یکم این عهدنامه صریحاً گفته شده بود:
«. در موارد ارتکاب جرم و تخلفات از جانب افراد شامل قطعات شوروی و اعضای خانوادههای آنان در جمهوری دموکراتیک افغانستان، قوانین افغانی توسط محاکم، سارنوالیها (دادستانیها) و غیره ارگانهای مسوول امور تعقیبی و جزایی اجرأ میشوند.»
مگر این اصل هیچگاهی در افغانستان اجرأ نشد، چون از یکسو شهرکهای نظامی شوروی (برخلاف امریکاییان) تا حدامکان دور از شهرها و محلات مسکونی بودند، تا از برخورد با مردم محل جلوگیری شود و بالنتیجه کمتر جرم و تخلف رخ دهد. ازسوی دیگر اگر جرم و تخلفی مشهود توسط شورویها صورت میگرفت، رهبری نظامی آن میکوشید آنرا در محل بنحوی با حکومت ج.د.ا. حل کند.
و حال در مورد مصئونیت قضایی نظامیان امریکایی:
- گیریم که مجرمی از نظامیان امریکایی برای محاکمه به دستگاههای قضایی و حقوقی افغانستان سپرده شود، آیا این محاکم و سارنوالیهای سراسر آلوده و متخلس توانایی محاکمهء مجرمان امریکایی را دارند؟ آنها که پرستیژ لازم را برای این امر ندارند و به کدام رویی میتوانند این کار را انجام دهند. دستگاه قضایی افغانستان همین اکنون یکی از آلوده ترین و بدنامترین ارگانهای افغانستان است. سارنوالیها و دستگاههای قضایی افغانستان کدام مسئله و یا تخلف را حل کرده اند که کار محاکمهء احتمالی امریکاییان را هم انجام دهند. پرونده های کلانی مانند چپاول کابل بانک، غصب غیرقانونی ملیونها جریب زمین، ملکیتهای عامه و دولتی، قتلهای زنجیره یی رهبران سیاسی و دولتی افغانستان همه و همه به باد فراموشی سپرده شده و زورمندان دولتی و خانوادههایشان در غارت بیت المال شخصاً سهیم اند. آیا این دستگاه دولتی توانایی محاکمهء امریکاییهایی که ولینعمت شان بوده، بودجه، تنخواه و مخارج شان را تأمین نموده و آنها را مقام، حیثیت ، رتبه های عالی ملکی و نظامی داده و آنان را ملیونر ساخته، را دارد؟ نه، نه، نه!
ایا دولتی که توانِ مصرف بودجه اش که عمدتاً از کمکهای جهانی تمویل میشود، را ندارد، میتواند در برابر بادارانش قدعلم کند؟ نه، نه، نه!
و همینگونه امریکا که بادار جهان خود را میپندارد و در آسیا، افریقا و اروپا سربازان مستقر شده اش را داشته و در همه جا نظامیان امریکایی مصئونیت قضایی دارند، هیچگاهی به این امر تن نخواهد داده و در نهایت کاری خواهد کرد، که افغانستان را به سرنوشت خودش و در دست همسایه های حریص و بنیادگرایان افراطی رها کند. برای غربیها در هر حالی بالآخره منافع خودشان مطرح است و اگر ببینند، حضورشان گران بوده و مخالفت شدید شهروندانشان را بر می انگیزد، از افغانستان خواهند رفت.
حامد کرزی از مسئلهء مصئونیت قضایی بازی سیاسی ساخته و فقط در آن منافع شخص خودش، گروه وابسته به ان و طوایف معینی را ، درنظر دارد. او فکر میکند که رئیس جمهور منتخب مردم است ولی فراموش میکند که نقشِ غرب بویژه امریکا در بقدرت رسیدنش چه بوده. او از آینده بیم دارد مگر نباید از یاد ببرد که ایالات متحده در صورت سرخوردگی و یأس انتقام میگیرد و خیلی هم بیرحمانه. اوضاع کنونی شرق میانه و بویژه حالات وخیم سوریه، عراق، مصر و یمن نمونه های آنند.
- بر حامد کرزی بمثابهء رییس جمهور کشور است که خود با درنظرداشت منافع اکثریت مردم افغانستان، تصمیم نهایی اش را در مورد مسایل بنیادی دوجانبه با ایالات متحده بمثابهء شخص اول کشور، اتخاذ کرده و با مشوره با سنا، ولسی جرگه و دیگر مجاری قانونی ازین موضوع درامه نسازد. او که بالاخره امضأ کردنی این سند است و بقول خودش میداند «که امریکاییها نیامده اند که دوباره بروند.» پس چرا از این مسئاله بهره برداری سیاسی و شخصی کرده خاک به چشم مردم افغانستان میزند؟
همچنان پول بیت المال را درحالتی که مردم نان خوردن نداشته، نظامیان، معلمان و کارمندان دولت ماهها معاش نگرفته و آذوقهء زمستان را ندارند، نباید به جرگه های نمایشی که چیزی جز اسراف دارایی ملی و ضیاع وقت نیست، حیف و میل کرد.
October 24th, 2013
برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
- برگردان: ا. م. شیرینظریه استالینی انقلاب جهانی
- ناصر اصغرینكاتی درباره افزایش حداقل دستمزد
- داکترسخی اشرف زی سیدکاغذفرقه وهابی در کشور های عقب مانده,دستنگروبی سواد
- سید احمد ضیا نوریحضرت عیسی مسیح علیه السلام
- نویسنده : مهرالدین مشیدچگونه می توان ملت شد و هویت مقتدر ملی پیدا کرد
- امان ریاضتآدم مرده است بگذار بنی آدمان همین باشند
- جاویدفرهادسه مقوله دریک گفتمان
- امیر هوشنگ اطیابیدر بزرگداشت نلسون ماندلا چه حقایق تاریخیای پنهان میشود؟
- محمد عوض نبی زادهمرحوم فرقه مشرفتح محمد خان میرزاد یکی ازمنادیان آزادی وعدالت
- نویسنده : مهرالدین مشیدهیچ تهاجمی مقدس نیست و هر اشغالی توجیه ناپذیر است
- نویسنده : دکتور طاوس وردک از خود بګویید و راجع به خود بنویسید
- نگارنده : زلمی رزمیاعلامیه جهانی حقوق بشر
- گزارنده به دری: عزیز آریانفر(کوشانی ها، کانگیویی ها، ، سابری ها، کروات ها و...)
- برونو دروسکیمارکس، لنین، بلشویک ها و اسلام
- نویسنده : دکتور طاوس وردک فساد اداري ، مسموم کننده مردم افغانستان
- زمان ( مراد )«قرار و فرار شاهِ ما»(1)
- سیامک ستوده آیا ماندلا در مبارزه بر علیه آپارتاید به توده ها تکیه کرد؟
- علی صدارت ابهام در لائیسیته و مذهب شیعه
- دهم دسامبر روز جهانی حقوق بشر نوشته از ع. بصیر دهزاد
- تُخارهاگزارنده: عزیز آریانفر
- محمد عوض نبی زادهنجف بیگ شیرویکی ازقربانیان عهد شکنی کوچیهای مهاجم
- سلیمان کبیر نورینماد جاویدان و پیروزمندانه ی آزادی و برابری انسانی
- محمد ضیا ضیاجمهوری دموکراتیک سخن
- نظر برهاندر جاودانگی تاریخ ومردی از افریقای جنوبی نلسون ماندیلا
- نویسنده : مهرالدین مشیدمبارزۀ عدم تشدد از گاندی هند تا گاندی سرحد و سرنوشت پشتون ها
- زمان هوتکدهم دسمبرروز جهانی حقوق بشر
- علی رستمینلسون رولیهلاها ماندلا پدرمعنوی مردم افریقای جنوبی درگذشت
- عزیز آریانفرکشاکش در آسیای میانه
- ناصر اصغریدرباره آنارشیسم پرودون و باكونین
- نویسنده : مهرالدین مشیدمبارزۀ عدم تشدد از گاندی هند تا گاندی سرحد و سرنوشت پشتون های آنسوی خط
- حسن پیمانپهبادهای بدون سرنشین امریکائی
- وصیت امام احمد ابن حنبل برای پسر خود در روزی عروسی اش !الحاج امــیـن الـدیــن » سعـیـدی – سعید افـغــانی«
- گزارنده به پارسی دری: عزیز آریانفرمیهن نخستین و ریشه های هندواروپایی ها، فینی ها و اگورها 1و تورک ها
- داکتر سخی اشرف زی سید کاغذ خط مش سیاسی ,اقتصادی واداری حکومت کرزی به ناکامی گراید
- حسن پیمانپهبادهای بدون سرنشین امریکائی
- نویسنده : مهرالدین مشیدحماسۀ استثنایی تاریخ
- فرامرز دادورجایگاه جنبش چپ در اپوزیسیون دمکراتیک
- لیکونکي : دکتور طاوس وردک دافغانستان د سرتاسري بحران دنجات لاره
- بګرامیوال ـ از المانتبلیغات ریاکاران خود فروخته ماویست
- حسن پیمانپهبادهای بدون سرنشین امریکائی
- نویسنده : مهرالدین مشیدمبارزۀ عدم تشدد از گاندی هند تا گاندی سرحد و سرنوشت باشنده گان آن
- ترجمه توسط حمید محویاسلام ترسائی : مذهب از دیدگاه واقعی مارکسیسم
- جلال بايانی کاوشگرتروريســــــــــــت شــــــناخته شــــده حسن اميری
- دکتور طاوس وردک د اقتصادی اوسیاسي ونډې دوام
- داکتر سخی اشر ف زی سیدکاغذچراعیسویت درتضاد با جهان اسلام قرارگرفت؟
- افاده حقوقی از جلال بايانیدفاع از حق مشروع حقوقی خود هم قطاران خود
- لیکونکۍ : دکتور طاوس وردکولې امریکا د افغاني طالبانو یو لیډر مړ نه کړو
- محمد عوض نبی زادهابراهیم خان گاوسوارنمادی ازمبارزات داد خواهانه برضد استبداد
- مهرالدین مشیدمبارزۀ عدم تشدد از گاندی هند تا گاندی سرحد و سرنوشت باشنده گان آن
- دکتور طاوس وردک د اقتصاد او سیاست ونډه په جنګ کې
- لیکونکۍ : دکتورطاوس وردک کرکه ( نفرت )
- ناصر اصغرینگاهی به كنگره فدراسیون كار آمریكا
- دکتور طاوس وردک په اطلاعاتی مواردو کې د سوق او اداری اصول
- ترجمه: محمد پورهرمزاندربارهٔ کئوپراسیون
- دکتور طاوس وردک د محوري سازمان ستراتیژي
- الحاج امــیـن الـدیــن سعـیـدی – سعید افـغــانیمصافحه زن با مرد نامحرم !
- دکتور طاوس وردک د ستراتیژۍ بل ډول درهبر او مدیر کړه وړه دي
- الحاج امــیـن الـدیــن » سعـیـدی – سعید افـغــانی«جنتری عبادتی سال
- نظرمحمد مطمئنامريکايې پوهنتون او برتانوي پوځي اکاډمي
- خلیل ودادمصئو نیت قضایی نظامیان شوروی و ضمانتهایی که افغانستان میخواست
- نوشته کریم پوپل صحت و سلامتی درافغانستان
- دکتور طاوس وردک بیړنۍ ، د ډار او مجبوریت ستراتیژي
- محمد عوض نبی زاده ملا خداداد لورانی یکی ازرهبران جنبش دهقانی درکشور
- مهرالدین مشیدمبارزۀ عدم تشدد از گاندی هند تا گاندی سرحد و سرنوشت باشنده گان آن
- نوشته از ع. بصیر دهزادپاسخ و توضیح بر سوالات محترم داکتر سید عبد الله کاظم
- نوشته کریم پوپلادیان ابراهیمی یا یکتا پرستی
- دکتور طاوس وردک د جنګو علتونه کوم شیان دی
- دکتور طاوس وردک جنګ څه ته وايي
- نیش ِ بی بی سی ، نه از ره کین است !
- سید احمد ضیا نوریعید سعید قربان بر مسلمین جهان مبارک باد
- نویسنده : مهرالدین مشیدحج تجسم عینی توحید و قربانی نماد ایثار و توجه به اصل اقتصاد است
- ستراتیژی څه ته وایی او ولې سیاسیون دغه اصطلاح ډیره استعمالويلیکونکۍ : پوهندوی جنرال ارکانحرب دکتور طاوس وردک
- شباهنگ راددر چهل وششمین سالگرد جانباختن چه گوارا
- اسماعیل هوشیارنوبل و شیخ حسن روحانی !
- نویسنده : مهرالدین مشیدرابطۀ طالبان و القاعده ناشکستنی است
- صبا راهیگوسفند های مشنگ
- الحاج امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«حج نیابتی
- ارسالی صمیمیاز تقسیم به دست متفقین تا آلمان متحد
- الحاج امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«حج بعد از مرگ
- الماس فرضیپیرامون اقلیت مذهبی یارسان (اهل حق)
- الحاج امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«حــج رفـــتـن تکراری!
- نویسنده : مهرالدین مشیدنیایش کانون عبادت و عصیانی خودجوش و آگاهانه
- فرزاد رمضانی بونشنگاه ترکمنستان به افغانستان، از تلاش برای اجرای تاپی تا میانجیگری در مذاکرات صلح
- خلیل ودادفراز و فرود مناسبات هالند افغانستان
- الحاج امـیـن الـدیــن» سعـیـدی ــ سعید افـغــانی«در جنت عبادتی وجود ندارد!
- شباهنگ رادانساندوستی سرمایه ریاکارانه است
- نصرت شادلیبرال ها و بن بست کاپیتالیسم – دمکراسی
- علی رستمیخردستیزان قرن بیست ویکم
- سلیمان راوشجشن مهرگان
- ارسالی صمیمیمقبره 2600 ساله در ايتاليا كشف شد
- نظرمحمد مطمئنزموږ له پاره وياړ! د ټوپکوالو له پاره کباړ!؟؟؟
- رسول پويانجايگاه حقوق تعاملی در نظام حقوقي و قضايي افغانستان
- فرزاد رمضاني بونشدستاوردها وچالش هاي شورای کشورهای ترکزبان و نقش برادر بزرگتر تركيه
- نویسنده : مهرالدین مشیدسنت گرایی طالبان به مثابۀ انحطاط فرهنگی ضربه یی بر پیکر اسلام
- الحاج امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«اهل تسویف
- تتبع ونگارش : الحاج امین الدین « سعـیـدی »آیا جایز است بگوئیم فلان شخص شهید است؟
- خلیل الله عالم پیش نویس تولید نیروی برق در افغانستان است
- پروفیسر عبدالصبور فروزان نگاهی به کنفرانس مس عینک
- دوکتور صلاح الدین سعیدي – سعید افغانينمونه های ازمنابع آزادی، حاکمیت قانون ودیموکراسی واقعی!
- نویسنده : مهرالدین مشیدروشنفکران راستین نسل سوگوار در هر برهه یی از تاریخ
- عتیق الله مولویزادهجمعیت اسلامی و فقدان رهبری
- مترجم: ا. م. شیریمبادله وامهای معوقه، یا تسلیحات مالی کشتار جمعی
- دکتر بیژن بارانشکنجه و استبداد
- نصرت شادفلسفه انقلابی ، حرافی ، سفسطه و شارلاتانیسم روشنفکری نیست
- الحاج امـیـن الدین « سـعـیـدی- سعید افغانی »ادرار بصورت ایستاده
- ادیب معصومی آزادي عقيده ، اندیشه وبیان حق طبیعی هر انسان است
- مترجم: ا. م. شیریبازیهای پشت صحنه با طلا: در انتظار شکست بزرگ(۲)
- مترجم: ا. م. شیریبازیهای پشت صحنه با طلا: در انتظار تحول بزرگ(۱)
- نویسنده : مهرالدین مشیددرد های استخوان سوز بیگانگی با سنت و ناآشنایی با تجدد
- نصرت شاداقتصاد سیاسی چپ ؛- محتوا ، شعار و امید
- نویسنده : مهرالدین مشیدمدرسه های دینی خاستگاۀ اصلی طالبان، ابزاری در دست آی اسی آی
- شباهنگ رادمفهوم انقلاب از نگاهِ اپوزیسیون چپ
- الحاج امین الدین « سعـیـدی- سعید افغانی »صـدقـه فطر روزه
- نویسنده : مهرالدین مشیدفرهنگ سنتی و قبیله یی ( درسرحد) سکویی برای پرش استعماردرمنطقه
- عبدالواسع غفاریسیرانکشاف فوندامیتالیزم اسلامی دربسترآرام اروپا وامریکا
- تهیه و پژوهش از ظاهر دقیقشکل گیری فرهنگ قسمت 5
- مترجم: ا. م. شیریجهاد گزینشی
- نویسنده: مهرالدین مشیدنماز نماد یگانگی، عدالت و آزادی تفکر و بیکرانگی اندیشه در اسلام
- الحاج امــیـن الـدیــن سعـیـدی – سعید افـغــانیفدیه غرباء در رمضان
- تهیه و پژوهش از ظاهر دقیق شکل گیری فرهنگ قسمت 4
- فرامرز دادورجنبش کارگری و چشم انداز سوسیالیسم در ایران
- نصرت شادزنان و کالا در فلسفه ساختارگرا یی
- شیرین نظیری فعال حقوق زنانماری کوری مخترع عناصر شیمائی رادیوم و پلوتونیوم
- یونس شاملیآقای علیرضا اصغرزاده در نقد سیدجواد طباطبایی پای لنگی دارد
- سرلوڅ مرادزی د جولای ۱۲ مه، د ملالې یوسفزۍ نړیواله ورځ
- تهیه و پژوهش از ظاهر دقیقشکل گیری فرهنگ قسمت ۳
- الحاج امین الدین « سعـیـدی- سعید افغانی »حکم روزه در کشور های اسکندنوی
- الحاجامین الدین « سعـیـدی- سعید افغانی »دندان کشی در رمضان
- رسول پویاننقش هرات در اقتصاد افغانستان
- نصیراحمد -- مهمندماه صیام یا ماه تصفیه وتزکیه
- ارسالی صمیمیگذري بر شهرموزه سن پترزبورگ – از شليك توپ لنين تا شب هاي نقره اي
- نویسنده :مهرالدین مشیدفرهنگ سنتی و قبیله یی در دو طرف دیورند سکویی برای پرش های استعماری
- تهیه و پژوهش از ظاهر دقیقشکل گیری فرهنگ قسمت ۲
- تهیه و پژوهش از ظاهر دقیق شکل گیری فرهنگ
- شیرین نظیری فعال حقوق زنسیمون دوبووار
- ترجمۀ امیر کشفی«آزاد اندیشی و تبلیغات رسمی
- حمید محوی«ایران، تخریب ضروری» یا جنگ تحمیلی
- اسماعیل هوشیاردو روایت متفاوت با یک نتیجه مشابه !
- فرزاد رمضاني بونشبنيان سازمان فرهنگی هنری فارسي زبانان و همگرايي بيشتر ايران افغانستان و تاجيكستان
- فرزاد رمضاني بونشچالش هاي ساخت طرح كاسا 1000 و آينده همكاري انرژي آسياي مركزي با جنوبي
- نصرت شاد چپ ها و روشنفکران نیچه گرا
- ارسالی صمیمی50 سالگي چايكاي روسي در فضا - پرونده محرمانه اي كه پس از نيم قرن جهاني شد
- ارسالی صمیمیطلاق پوتین تابوی سیاستمداران روس را شکست
- ارسالی صمیمینلسون ماندلا از مبارزه با آپارتاید تا دست و پنجه نرم کردن با بیماری
- عبدالو کیل کوچی روشنگران
- بهروز عارفیاستفان هسل، اندیشمند مقاومت
- طیار یزدان پناه لموکیوضع کنونی و نقش احزاب و اتحادیه های طبقه گارگر و متوسط در جنبش های اجتماعی
- دوکتور بشير افضليبخش دوم مقاله نجات انسان-نمايشنامه
- امین الدین سعیدیخواندن نمازدر محل که تصاویر باشد!
- الحاج امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«داستان عبرت انگیز
- علی صدارتابهام در لائیسیته و سربازان گمنام امام زمان
- مصلح سلجوقیدیموکراسیی کم بند (!)
- اسدالله جعفريامام علي در چشم ودل يار غار رسول الله ابوبكر
- میرعنایت الله ساداتاعتراف یک نویسندۀ ایرانی
- شيرين روشارمیشل فوکو، دولت و فقرای نیکسیرت
- شهباز نخعينابرابري، دموکراسي، حاکميت
- برگردان و تبصره از دکتر خلیل وداد با اینهمه منابع غنی آب کشوری کم آب و با آنهمه وقار و آبروهنوز هم سرزمین «بی آب» هستیم
- دوکتور بشير افضلي راه نجات انسان
- صبا راهیجنبش عدم خشونت و خشونت تولید انبوه سلاح های مرگزا !
- عزیز آریانفرآریا، آریانا و آریایی
- نظرمحمد مطمئند اسامه بن لادن ړنګ کور دخالص بابا فامیلۍ
- شیرین نظیریپیدایش نظام مادر تباری در جامعه بدوی
- نوشته الهه افتخاربشر؛ چرا مرتجع و پسگرا و تاریک فکر میشود؟
- عبدالو کیل کوچیغزنی مرکز فرهنگی جهان اسلام
- الحاج امین الدین « سعـیـدی- سعید افغانی » یادداشتی : به خطاطي قــرآن کریم به خـــون صدام حسیـن
- سید احمد ضیا نوریعفو یا بخشش
- نوشته کریم پوپلزلمی خلیل زاد
- علی رستمی پرولتاریاومبارزه طبقاتی درجامعه مدرن
- گزارنده: عزیز آریانفراز «پهنه های اریایی» تا افسانه های آذربایجانی
- عبدالو کیل کوچیگناه بیکاری به گردن کیست ؟
- برگردان: شهباز نخعيخط سير يک انقلابی
- برگردان: باقر جهانبانيشکست جنگ برای نفت
- شباهنگ رادکارگران و کودکان کار در اوّل ماه مه!
- شیرین نظیریزن نخستین نگهبان کودک ووسیله تولید نسل بشر:
- نصرت شادفلسفه مارکسیسم و مکاتب بورژوایی
- برگردان و تبصره از دکتر خلیل ودادنگاهی به گذشتهء ترانسپورت در افغانستان
- نویسنده : مهرالدین مشیدگسست های بیرون فرهنگی و درون فرهنگی جاده صافکن مداخله و تجاوزقسمت سوم
- به قلم الهه افتخار روشنفکری : روشنفکری دینی است و یا دینی و غیر دینی ندارد!
- ترجمه: ا. م. شیریُردار طلائی سیاست چینی (۲)
- داکترسخی اشرف زی سیدکاغذنشر ارقام واهی توسط دایرهً المعارف افغانستان
- لیکوال : ننګیالی بڅرکیغزنی په اسني وخت کي داسلامي تمدن دپایتخت په توګه
- نویسنده : مهرالدین مشیدگسست های بیرون فرهنگی و درون فرهنگی جاده صافکن مداخله و تجاوزقسمت دوم
- ترجمه: ا. م. شیریبُردار طلائی سیاست چینی (۱)
- نصرت شاد قرن بیست ؛ از فروید تا لوکاچ
- ترجمه: ا. م. شیریطلا: بازگشت به دنیای پول(۲)
- میر عنایت الله ساداتتحقق مشی ملی
- سید احمد ضیا نوریفشرده ی از زندگینامه خداوندگار عشق و عرفان حضرت مولانا (رح) وگذری بر آیین رقص سماع
- نویسنده : مهرالدین مشیدگسست های فرهنگی در سطح ملی زمینه ساز عمیق تر ساختن فرهنگ های محلی
- لیکونکۍ : دکتور طاوس وردک دعسکری مکلفیت دوه کلنه دوره
- ترجمه: ا. م. شیریطلا: بازگشت به دنیای پول(۱)
- مترجم: ا. م. شیریجنگ اقتصادی: بهترین دفاع، حمله است(۲)
- اسماعیل هوشیاردروغ سیزده به انتخاب خودتان !
- نصرت شاد ما و جامعه شناسان لیبرال غرب
- مترجم: ا. م. شیریجنگ اقتصادی: بهترین دفاع، حمله است(۱)
- شیرین نظیرینقش زن درپروسه تولید دردوره پیش از تاریخ:
- ترجمه توسط حمید محویبازگشت مبارزۀ طبقاتی
- نویسنده : مهرالدین مشیداز قبض و بسط تیوریک شریعت تا قبض و بسط اسلام گرایی
- نویسنده : مهرالدین مشیدزبان، ادبیات و فرهنگ را نباید بیشتر سیاسی کرد
- مترجم: پيام پرتوى تاريخ تجارت برده از آفريقا به اروپااز دهه هاى ۱٤٤۱ تا ۱٩٥۰
- اسماعیل هوشیارزوایای حسی و لمسی نوروز !
- دوکتورصلاح الدین سعیدي - سعید افغانی بحث بوزینه بودن آدمی!
- نصرت شاددو جامعه شناس
- ارسالی صمیمیمیزبان امسال جشن جهانی نوروز کجاست؟
- عنایت الله پویان ژور خپګان
- علی رستمی جشنهای باستانی نمایانکر همبستگی اقوام وملیتهای تمدن اریایی
- نویسنده: مهرالدین مشیداز قبض و بسط تیوریک شریعت تا قبض و بسط اسلام گرایی
- نوشته از : ع. بصیر دهزادحقوق بشر و جرائم حذف فزیکی ( قتل های سیاسی) بدون پروسه عدلی و قضائی
- مترجم: پيام پرتوى تاريخ تجارت برده از آفريقا به اروپا
- آصف بره کیبوداها فرو ریختند، نه آسمان تکان خورد نه زمین
- پيام پرتوىبردهداری در عصر مدرن؛ ارزش یک انسان چقدر است؟
- پیشگفتار و ترجمه: ا. م. شیرینمایشی تحت عنوان «بازرسی ذخیره طلای آمریکا»
- شباهنگ رادراهاندازی جنگ و تنش، سیاست کنونی امپریالیستها
- سید احمد ضیا نوری روز سیاه و فراموش ناشدنی در تاریخ افغانستان فروپاشی تندیس های بودا
- اسماعیل هوشیارمشکلات چپ ازدرون و دربیرون !
- ترجمه توسط حمید محویامپریالیسم : مبارزه علیه آن و یا در تبانی با آن
- نوشته کریم پوپل تعداد تلفات جنگهای سال 2001-2013 در افغانستان
- فرامرز دادور جایگاه جنبش زنان در ایران
- مترجم: پيام پرتوى تاريخ تجارت برده از آفريقا به اروپا
- نویسنده : مهرالدین مشیدحکومت دینی از تجربۀ اسلام گرایی تا آزمون های تازۀ پسا اسلام گرایی
- مترجم: ا. م. شیریچاله های سیاه اقتصاد جهانی (بخش دوم)
- نویسنده : مهرالدین مشیدحکومت دینی از تجربۀ اسلام گرایی تا آزمون های تازۀ پسا اسلام گرایی قسمت دوم
- ارسالی صمیمیهشت تن از منحوسترین روسای جمهوری آمریکا!
- الحاج امــیــن الـدیــن» سعـیـدي – سعید افـغــانـي «مــــدیــنـــﮥ مــنــوره وفــضـایــل آن
- ترجمه توسط حمید محویعلم و فرهنگ در ایران : چالشی برای غرب
- شباهنگ راددر یادمان کمونیستهای یازده اسفند پنجاه!
- فرزاد رمضانی بونش؛ کارشناس مسائل بینالمللچرا سازمان همکاری اسلامی منفعلانه عمل میکند؟
- برگردان: منوچهر مرزبانيانقرائتی دنیوی از سرشت ستیزه ها
- نوشته از : ع. بصیر دهزاد لایحه (اصولنامه) طالبان آئینه از تحجر و هویت خشن
- نویسنده : مهرالدین مشیدحکومت دینی از تجربۀ اسلام گرایی تا آزمون های تازۀ پسا اسلام گرایی
- تتبع ونگارش؛ترجمه وتلخیص:ازحسن پیمانامیرتیمورموئسس سبک اصیل هنرمعماری وحامی فرهنگ ومدنیت آسیای وسطی
- تهیه و ترتیب کننده : انجینر سرور « صالح » مبارز صلح و تفاهم نیک ؛ مولانا استاد « سعید افغانی»
- نصرت شادبورژوازی و روانشناسی شورش توده ها
- غلامعلی بیگدلیاستعفای پاپ و بحران فساد جنسی در واتیکان
- مترجم: ا. م. شیریچاله های سیاه اقتصاد جهانی (بخش نخست)
- اسماعیل هوشیاررابطه هنر؛ سیاست و ایدئولوژی !
- پيام پرتوى چرا بحران رخ ميدهد؟
- الحاج امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی« عقدنــکاح درانــتـریـنـت
- ترجمه توسط حمید محویناسیونالیسم : بیماری روانی ؟
- سفر زن به حج وعمره بدون محرمالحاج امـیـن الدین « سـعـیـدی- سعید افغانی »
- نصرت شادمارکس جمعبندی فلسفه و تاریخ بود
- مترجم: ا. م. شیریجهان مالی موازی (۲)
- ارسالی صمیمیحمله فضایی - وحشت بارش شهاب سنگ روسیه را فرا گرفت
- مترجم: ا. م. شیریجهان مالی موازی (۱)
- مترجم: ا. م. شیرینشت اطلاعات از صندوق بین المللی پول
- نوشته کریم پوپل افغانستان باید قبل از خروج قوای ائتلاف استفاده از آب دریای آمورا آغاز نماید
- حريف حريفمصئونيت قضائی يا مجوز تداوم جنايات جنگی؟!
- مترجم: ا. م. شیریاطلاعات تکاندهنده در باره سوداگری بانکی بین المللی
- سرلوڅ مرادزید نوبل د سولې جایزه د پښتنې ملالې حق دی
- نویسنده : مهرالدین مشیداز مدرنیسم و اسلام گرایی تا پسامدرنیسم و پسااسلام گرایی
- گزارشگران بدون مرزردهبندی جهانی آزادی مطبوعات ٢٠١٣: پس از بهار، امیدهای ناامید شده
- کریم پوپلاستخبارات وفعالیتهای آن در افغانستان
- نویسنده : مهرالدین مشیداز مدرنیسم و اسلام گرایی تا پسامدرنیسم و پسااسلام گرایی
- تهیه . ن . شادزبان دینی عربی فلسفه اسلامی
- شباهنگ رادتقابل و رویارویی دو فرهنگ
- داکتر سخی اشرف زی سیدکاغذموافقه نامه نافرجام ترانزیتی واقتصادی اپتا بین افغانستان وپاکستان
- نصیراحمد – مهمند دحضرت محمد (ص) دنیکمرغی زیږدنی اوسیرت په ویاړیادونه
- نویسنده: مهرالدین مشیداز اسلام گرایی تا پسا اسلام گرایی قسمت دوم
- نوشته از ع. بصیر دهزادتاٌملی بر گزارش پروژه عدالت انتقالی سازمان فارو
- مهرالدین مشیداز اسلام گرایی تا پسا اسلام گرایی
- نوشته : ماریا دارو غزنه مرکز فرهنگ وادبیات
- داکترسخی اشرف زی سیدکاغذبازکشائی خط آهن درشمال وانکشاف جدید شهراه ترانزیتی
- نوشته کریم پوپلنامها وقصه های فلکلوریک کابل
- نصرت شاددین سیاسی و سیاست دینی ، ماکیاولی را زائید
- ترجمه: اکبر تک دهقاندوُیچه بانک آلمان و رفع اتهام از خود
- رسول پوياننگاهی به نقش موسسات خارجی در افغانستان(NGOs)
- الحاج امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«دین اسلام آخرین دین آسمانِی برای بشریت!
- نصرت شاد رمان های میلان کوندرا - و ما
- علی رستمی جهان هستی درآیینه تاریخ
- الحاج امــیــن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«استعمال وخوردن قطره چکان
- امین الدین « سعیدی- سعيد افغانی »جشن تولد در اسلام
- برگردان – دوکتور سید احمد جهشپایان جهان :غیبگوئی 2012 مستقیما از زبان راهبان مایا
- کریم پوپلکانون تمدنهای باستان
- ترجمه از: ا. م. شیریبمناسب در گذشت اسکار نیمایر
- نصرت شاد هزار سال نبرد فلسفه غرب با الهیات مسیحی
- شباهنگ رادجامعه (مردم)، حاکمیت و موقعیت چپ
- پوهانددوکتورم.ا. زيارد نوې پښتوژبپوهنې په مورچل کې
- پوهاند دوکتورم.ا. زيارپښتو غړپوهنه
- پوهاند دوکتورم.ا. زيار پښتو وييپوهنه
- نوشته کریم پوپل هنر صنایع باستان افغانستان
- نوشته کریم پوپل هنرصنایع اسلامی در افغانستانقسمت دوم
- نوشته کریم پوپل هنر صنایع باستان افغانستان
- نوشته کریم پوپل صنایع معاصر افغانستان
- سید احمد ضیا نوری نقدی بر گفتار کامبیز رفیع زیر عنوان ( دانشگاه سعودی در کابل)
- اسدالله جعفریرسالت پیغمبری زینب(س)
- ترجمه: اکبر تک دهقانخطرات بانکهای سایه برای اقتصاد جهانی
- نجم کاويانینگاهی به چالشهای فراروی فارسیدری در افغانستان
- میرویس جوادله شیعي هلال تر شیعي ښاماره
- اسدالله جعفریشهادت حسین ویاران حسین(ع) بر کمال جویان قرار گرفته در جاذبه حق، تسلیت باد!
- جوانان بیداررښتيا هم په ۲۰۱۲کې دنيا ختميدونکي ده؟
- آزيتا نيکنامدو چهره دولت
- ترجمه توسط حمید محویبخش دوّم «تصویر : از بهت زدگی تا آموزش و پرورش»
- ترجمه توسط حمید محوی«تصویر : از بهت زدگی تا آموزش و پرورش»
- ترجمه: اکبر تک دهقانتبعات اقتصادی طوفان دریایی اخیر در آمریکا
- نصرت شادشناخت نیچه ، محاکمه یا نقد او ؟
- تایب و ارسال کننده: امان معاشرپیامد های نامیمون استخراج معدن مس عینک از دید گاه جیولوجی
- فرزاد رمضاني بونشفرصت طلايي چابهار در آينده اقتصاد آسياي مركزي و نگاه بازيگران
- نصرت شاد از انقلاب فرهنگی تا قدرت جهانی
- نوشته و تحلیل از سکندر تخاری چرا علیه قصرنشینان وثروت اندوزان که عاملان اصلی انتحار اند فتوی نه میــدهید ؟
- الحاج امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«اکثریت اهل جنت را زنان تشکیل میدهد!
- داکتر سخی اشرف زی سیدکاغذبزرگترین مرکز فرقه وهابیزم در تپه مرنجان تعمیر میشود
- ترجمه توسط حمید محویراسل مینز (1939-2012) سرخپوست مبارز دیگر در میان ما نیست
- علی رستمی مبارزهء سیاسی و رعایت موازین اخلاقی
- محمد عالم افتخارازعید قربان و جش دیوالی تا شیطان سوزی و شیطان یابی!
- عبدالقدیر میرزاییبه ششمین برج مخابراتی جهان آشنا شوید :
- نوشته کریم پوپلوضیعت حیات وحش در افغانستان
- نوشته کریم پوپلفهرست پستانداران افغانستان
- نوشته کریم پوپل لست پرندگان افغانستان
- نوشته کریم پوپلچگونگی زیست خزندگان افغانستان
- نصرت شاد مائو و مائوئیسم در چین و ماچین
- علی رستمی تمدن شوراها زاده ء انقلاب اکتوبر
- انجنېر ظهورالدين اندېشسو سیا لیزم برۍ پر امپر یا لیزم حتمي دی
- شباهنگ رادکدام چپ و کدام سازمان؟
- نور مُحمَّـــد غـفـوريسیاسی گـــــونـد
- محمد عالم افتخاربار دیگر در بارهء «ساده»، «ساده نویسی» و از «ساده» یا از «پیچیده» گفتن!
- دکتر بیژن باران اصلاحات دینی در خاور میانه
- الحاج امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«آنانیکه جسد پیامبرصلی الله علیه وسلم رابسرقت برده نتوانستد شخصیت اورا هم لکه دار ساخته نمیتوانند!
- نظر برهان مجبوریم آحترام تجویزی را به جا نمایم
- نصرت شاد انقلاب وجدان ؛ جمعبندی یک شاهد
- ترجمه توسط حمید محویاستعمار در آسیا
- نیما فرمین، دکتر در حقوق از دانشگاه مون پلیه فرانسهنوری علا از حقوق اساسی چه می داند؟
- الحاج امــیـــن الـدیــن« سعـیـدی – سعید افـغــانی«وفای به عهد
- نصرت شاد ادعای غیرطبقاتی بودن آنارشیسم
- سرلوڅ مرادزی هرهیواد خپله ملي ترمینالوژي لري
- شباهنگ رادمنفعت سرمایه و سرکوب جهانیست
- الحاج امــیـــن الدین « سعیـــدی – سعــید افغانی »بوسیدن دست از دیدگاه اسلام
- نصرت شادگنجشک نقد استالین یا کبوتر روی بام تروتسکی ؟
- نصرت شاد آنارشیست ها در کمون پاریس
- عبدالقدیر میرزاییتاج محل ؛ نمادی از عشق ، محبت و دوستی
- ویدا میرزاییفراموشی در بزرگ سالان
- نویسنده : مهرالدین مشیدفراز و فرود های مبارزاتی اخوان المسلمین و بهار عرب قسمت چهارم
- نوشته کریم پوپلمقروضیت جدید و سابقه دولت افغانستان
- نصرت شاد آنارشیسم و انقلاب ناتمام آلمان
- منتشره تازه ترین شماره لوموند دیپلوماتیکنئوليبراليسم در دالان هبا
- الماس فرضیمسابقات المپیک لندن و سازماندهی سود محور آن
- نصرت شاد خاطرات آنارشیست ها و تاریخ نویسی بلشویک ها
- مهرالدین مشید فراز و فرود جنبش اخوان المسلمین قسمت سوم
- اسدالله جعفریفلسفه حیات، در کلام امام حسن مجتبی(ع)(بخش اول)
- نصرت شادفراز و فرود آنارشیست های اسپانیا
- رازميک کوچيان گرامشي، تفکري که جهاني شد
- نویسنده : مهرالدین مشیدنهضت اصلاح دینی و جنبش اخوان المسلمین قسمت دوم
- برگردان: ا. م. شیریاسلام افراطی، بمثابه ابزار جهانی سازی
- محمداسحاق فیاضمرثیه ای برای میراث فرهنگی و تاریخی ما
- ډاکټر لمرد پلار مسلک او د ماشوم معيوبه زېږېدنه
- شباهنگ راداتحاد از کدام منظر و در کدام بستر
- ترجمه: نسترن احمدیچرا مارکس بازخوانی می شود؟
- نویسنده : مهرالدین مشیدنهضت اصلاح دینی و جنبش اخوان المسلمین
- ارسالی صمیمیروزنامه اتفاق اسلام پس از یک قرن فعالیت متوقف شد
- حسینه رووفیسیاه دانه درمان برای هر بیماری بجز از مرگ
- نصرت شادیادی از کروچه ، ادیب و فیلسوف ایتالیایی
- ارسالی صمیمی مهمترین دستاورد علمی قرن
- محمداسحاق فیاضدهلی، تلاش های جدید برای رونق اقتصادی افغانستان
- نوشته کریم پوپلامکانات راه بحری افغانستان از ایران
- دکتر بیژن بارانیادها- تختی
- تتبع و نگارش : برهان الدین « سعیدی »كوروش« كبير» شاهی؛ خردمند و عادل !
- الحاج امــیــن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«آیا سگ نجس است؟
- زائران ايراني
- نصرت شاد فمنیسم ، - آزادی زنان یا نجات زحمتکشان ؟
- اسدالله جعفریمبعث پیغمبر عشق ورحمت برحق جویان مبارک
- نوشته کریم پوپلوضیعت مالداری در افغانستان
- ولی محمد«نورزی»دتورو اوشنو چایو څښل څه ګټه لری؟
- تحليل : دوکتور علوم جلال بايانی طرح امضا سند رهبردی امريکا و افغانستان در سال ۱۹۷۲ ريخته شده بود
- نویسنده : مهرالدین مشید حیرت زده گی های فرصت سوزانۀ نخبگان و روشنفکران افغانستان
- داکتر سخی اشرف زی سیدکاغذبررسی دشواری های راه ترانزیتی افغانستان باکشورهای همسایه
- کریم پوپل کشمیره
- تتبع و نگارش:داکتر فیض الله نهال ایماقخط اورخون و آثار مکتوبه ٔ دیگردر زبان ترکی
- عبدالصبور فروزاننقش معادن افغانستان در تحولات سیاسی کشور
- نصرت شاد ما انقلاب می خواهیم نه جنگ !
- برگردان: ا. م. شیریمالکیت خصوصی و عدالت اجتماعی
- ترجمه توسط حمید محویسوسیالیسم و فرهنگ
- نورمحمد غفوریافلاطون او دټولنیز عدالت
- کریم پوپلخاکشناسی خاکهای افغانستان
- نصرت شاد فلسفه ایده آلیستی شرق در تاریخ فلسفه غرب
- شباهنگ رادچپ و چالشهای آن!
- صدیق رهپو طرزیدانش تبار شناسی یا ژنی و جنی
- الحاج امــیـــن الـدیــن« سعـیـدی – سعید افـغــانی«وضعیت چشم در نماز
- ( سيد احسان واعظی )فاشيسم و نازيسم منفور ترين پديده های ضد بشری اند( بخش دوم )
- نویسنده : مهرالدین مشید حیرت زده گی های فرصت سوزانۀ نخبگان و روشنفکران افغانستان
- نوشته توسط الهه افتخار تمدن علمی - صنعتی یا تمدن خود کشی؟
- محمد عالم افتخار از کارل مارکس تا کارل پوپر؟!
- کریم پوپل یاد بود از سوم می رور جهانی آزادی مطبوعات
- الحاج امــیـــن الـدیــن« سعـیـدی – سعید افـغــانی«چهل نماز در مدینه منوره
- صدیق رهپو طرزیکشور های چند قومی: درد سر ها و راه حل ها
- تهیه و ترتیب توسط محمدالله نصرتاسهالات
- سید احسان واعظی فاشیزم و نازیزم منفورترین پدیده های ضد بشری اند
- اقتباس و برگرد از : دوکتور علوم جلال بايانی [ تعريف والستريت ، جنبش والســتريت و آئنده پر خروش والســـتريت ]
- نویسنده :مهرالدین مشیدارایه وغنای الگوهای نظری برای گشودن بن بستهای فکری درحوزه های گوناگون
- نصرت شادمردان شورشی و زنان ناراضی
- الحاج امین الدین « سعیدی- سعید افغانی »آیاپیروی وتقـلیداز مذهب ( مذاهب)چهارگانه اهل سنت واجب است؟
- محمدالله نصرتسوءتغذیه چیست؟
- ع . باغبانقانون وقانونیت دردوره طالبان !
- نویسنده : مهرالدین مشیدجنگ بر سر ارزش ها جدا از جنگ تمدن ها و فرهنگ ها است
- نورمحمد غفوری افلاطون او د سیاسی - ټولنیز نظام سمون
- الحاج امــیـــن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«طــــلا ق
- نصرت شاد اخلاق و فلسفه اخلاق ،– ما و بورژوازی
- نورمحمد غفوریټولنیز خوځښت (اجتماعی جنبش)
- سلام خاناز ۱۱۰ مشاورین تنها ده تن در مشوره ها نقش دارد
- رسول پویانابعاد مثبت و منفی تکنولوژی ارتباطی و اطلاعاتی و نقش آن در افغانستان
- سید احمد ضیا نوری علم و عالم
- ترجمه : بابک پاکزادتأثیر کوبا بر وضعیت بهداشتی و آموزشی
- نویسنده : مهرالدین مشیدجای مردان سیاسی بنشانید درخت که هوا تازه شود
- نصرت شادهایدگر ، فیلسوفی مهم ، سیاستمداری گمراه
- الحاج امین الدین « سعـیـدی- سعيد افغاني »حکم خریدن خانه به سود بانکی
- د مولانا ډاکـټـر محمد سعید « سعید افغاني » لیکنهزورور
- محمد امان ریاضتتبعیض قومی ونژادی
- نوشته کریم پوپل جشن نوروز میراث قوم آریائیها بخصوص بلخ وبخدی است
- ډاکټر حرکتفلسفي بحث
- نوشته کریم پوپل ظرفیت و پوتانشیل تولید انرژی در فغانستان
- تهیه وتدوین توسط محمدالله نصرتنگاهی مختصر به پیدایش نوروز در طول تاریخ
- خسرو صادقی بروجنی، در دفاع از «منطق استثمار»
- نویسنده : مهرالدین مشیدظهور انسان بزرگترین سناریوی نظام تکاملی آفرینش
- اقتصاد سياسي سرمايه داري ايران
- سید احسان واعظیبرخی از مفاهیم و مقولات اقتصادی در ادبیات کلاسیک فارسی – دری
- فرامرز دادرس«جنگ هدفمند چیست؟»
- نصرت شادبورژوازی و فلسفه اجتماعی اش
- مهسا بهاریروز جهانی زبان مادری حقیقتی تلخ
- نگارنده : زلمی رزمیورزش باستانی
- محمد یوسفبزکشی
- نوشته صوفی کریم فیضانی احزاب التحریر
- نوشته کریم پوپلشهر کابل جدید
- نصیراحمد – مهمند میلادالنبی یادبشریت نجات بخښوونکی سټرلارښود
- سیاسی سیستمونه او د هغو ډولونهنورمحمد غفوری
- نوشته کریم پوپل بانکداری در افغانستان
- نوشته کریم پوپل اقتصاد افغانستان
- الحاج امـین الدین سعیـدی- سـعـیـد افـغـانی تقویت نیروی معنوی در صحبت
- میرعبدالواحد ساداتاعمار وبازسازی قصرهای تاریخی
- نجیب الله جویا پیشینه و پیامد کیش شخصیت در جامعه نیکپی
- جهانگیر محبیچگونه خشم و عصبانیت مان را کنترول کنیم
- محمد عالم افتخارشناخت و دانش؛ وثیقهء نجات درعصر امروز است!
- تتبع و نگارش: رستم پیمانمجموعه حقوق زن – قسمت نهم
- نویسنده : مهرالدین مشید انحراف « مذهبیون مادی گرا » در انقلاب ها کشنده تر از هر انحرافی است
- نیما فرمیندموکراسی (مردم سالاری ) چیست ؟
- تهیه و ترتیب توسط : محمدالله نصرتسردرد چیست؟ چرا انسان مبتلا به سردرد می شود؟
- کریم پوپل فرسایش خاک و بیابانی شدن در افغانستان
- سید احمد ضیا نوریآنچه در سال گذشته 2011 م بوقوع پیوست
- نورمحمد غفوریسیاسی سیستمونه او د هغو ډولونه(دوهمه برخه)
- محمد عالم افتخاردستنوشته های معرفتی :
- سیرژه حلیمیجاي چپ در اين توفان اقتصادي کجا ست؟
- نویسنده : مهرالدین مشیدافق روشنگری در گسترهٔ حقیقت سوژه پذیر نیست قسمت اول
- نوشته کریم پوپل ارزش معادن افغانستان تثبیت شد
- اسدالله جعفريميلاد حضرت مسيح بر آزادگان جهان مبارك باد
- نوشته کریم پوپلمعادن افغانستان
- خامه ی از : داکتر حمیدالله مفید جشن شکوهمند کرسمس( وای نختن) در برگ های از تاریخ
- رسول پویاننقش فلسفه و عرفان در مدنيت خراسان(افغانستان)
- انجنیر عبدالقادرمسعودارواښاد محمد علم بڅرکی
- سید احمد ضیا نوریانتحار........
- نصیراحمد ـ مهمنددهم محرم الحرام یا روز عاشورا
- نصرت شادعرفان شرقی ، بازیگوشی غربی
- نوشته کریم پوپلاشتراک کشورهای هند و چین در سرمایه گذاری معادن افغانستان تعادل منطقه را بار می آورد
- اسدالله جعفريپشمينه پوش پارسا(نگاهي به زندگي آقا بزرگ كرماني)
- بقلم بهروز دانشعاشورای سياسی و معرکه گيری !
- جمعه خان صوفيخټک: دتفکر دپاره خوراک
- فاروق ثواب خودشناسی، اهمیت و ضرورت آن
- لیکنه : ډاکټر سید شیر اقا حرکتحقیقت تل مادي او قانونمند دې !
- برگردان میم حجریاستالینیسم چیست؟ (11)
- عدالتسوسيال دمکراسی، سوسياليسم شوروی و ۹۹ درصد پايينی
- تحلیل واره ای از گاف سنگزادسیری در تفکرات فرهاد عرفانی (مزدک) (3)
- کریم پوپل تنظیم منابع آب درافغانستان
- برگردان شین میم شینپست مدرنیسم و امپریالیسم (9)
- علی رستمیرستا خیز انقلاب اکتوبر
- تحلیل واره ای از گاف سنگزادسیری در تفکرات فرهاد عرفانی (مزدک) (2)
- نصرت شادجدایی دین از فلسفه در عصر جدید
- برگردان شین میم شیناراده (خواست)
- تحلیل واره ای از گاف سنگزادسیری در تفکرات فرهاد عرفانی (مزدک) (1)
- يونس پارسا بنابدو نمونه از پديده های جهانی شده در مسير حرکت جهانی سرمايه
- مترجم: ا. م. شیریمفهوم لنینی «طبقه» و زمان حاضر
- عدالتده جزء روند انديشۀ انقلابی لنين
- نورمحمد غفوریسیاسی سیستمونه او د هغو ډولونه
- در انتظار پایان تاریخ فلسفه
- برگردان شین میم شینزوال تمدنی ـ فرهنگی
- مهرالدین مشید جهان وطنی دینی تا فرا دینی
- برگردان ـ ر. ح . بازیارتضادهای سوسیالیسم
- برگردان شین میم شینپست مدرنیسم و امپریالیسم (4)
- سوسن دادرسمیلیونر ها کجا پنهان می شوند ؟
- ترجمه احمد سیفچاله ها و چالش ها (85)
- برگردان یدالله سلطان پورحزب و جهان بینی آن (4)
- رضا خسرویایدولوژی کولاک زاده های وطنی
- نصرت شادآغاز فلسفه ، سکولار یا دینی ؟
- برگردان یدالله سلطان پورحزب و جهان بینی آن (3)
- برگردان شین میم شیناگزیستانسیالیسم کاتولیکی (مسیحی) )
- برگردان میم حجریاستالینیسم چیست؟ (9)
- برگردان شین میم شیناگزیستانسیالیسم (2) (بخش آخر)
- ایدئولوژی کولاک زاده های وطنی (2)
- برگردان میم حجریاستالینیسم چیست؟ (8)
- رضا خسرویایدئولوژی کولاک زاده های وطنی (1)
- برگردان شین میم شیناگزیستانسیالیسم (1)
- برگردان یدالله سلطان پورحزب و جهان بینی آن (2)
- برگردان میم حجریاستالینیسم چیست؟ (7)
- برگردان شین میم شینایدئالیزاسیون
- میم حجریمشت نمونه خروار (1)
- برگردان میم حجریاستالینیسم چیست؟ (6)
- برگردان شین میم شیندیالک تیک تمدن زدائی (3)
- برگردان شین میم شینمفهوم
- برگردان شین میم شیندیالک تیک تمدن زدائی (2)
- برگردان یدالله سلطان پورحزب و جهان بینی آن (1)
- برگردان شین میم شیندیالک تیک رئال و ایدئال
- برگردان میم حجریاستالینیسم چیست؟ (5)
- برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (34) (بخش آخر)
- برگردان میم حجریاستالینیسم چیست؟ (4)
- برگردان شین میم شینتضادهای تمدن ستیز سرمایه داری
- برگردان شین میم شیندیالک تیک تمدن زدائی (1)
- نصرت شادانترناسیونالیسم فقر مخالف امپریالیسم گلوبال
- برگردان شین میم شینحقیقت پرستی (صداقت)
- برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (33)
- برگردان میم حجریمارکسیسم بدون لنین؟
- برگردان میم حجریاستالینیسم چیست؟ (3)
- مترجم: ا. م. شیریتوفان سرمایه داری
- سلګې !!!د مولانا ډاکټر محمد سعید « سعید افغاني » لیکنه
- واسع عظیمی آنچه تعریف و تعهد کردیم تحقق نیابید
- برگردان شین میم شینحقیقت
- گاف سنگزادچاله ها و چالش ها (77)
- برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (32)
- برگردان شین میم شینواقعیت و واقعیت عینی
- برگردان میم حجریاستالینیسم چیست؟ (2)
- برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (31)
- سلیمان کبیر نوریعشق چگوارا؛ حماسه ی جاویدان و تابناک
- استالینیسم چیست؟ (1)
- شباهنگ رادجایگاه و اهمیت سلاح در جهان سرمایهداری
- تحلیل واره ای از شین میم شینسیری در جهان بینی امیر حسین آریان پور (4)
- برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (30)
- تحلیل واره ای از شین میم شینسیری در جهان بینی امیر حسین آریان پور (3)
- تحلیل واره ای از شین میم شینسیری در جهان بینی امیر حسین آریان پور (2)
- برگردان میم حجریجنبه ایدئولوژیکی نئولیبرالیسم
- برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (29)
- نصرت شادما و مردان ریشوی غرب
- نویسنده : مهرالدین مشیدروح مشترک در ادیان پیام آور آشتی میان ادیان و فرهنگ ها است
- علی رستمیسرمایداری از مدرنیته تا پسامدرنیسم همراه با خشونت درلابلای تاریخ !
- برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (28)
- محمد عالم افتخارحقایق کودتا علیه حضرت محمد ؛و تبعات آن بر 14 قرن «اسلام» و مدعیات اسلامی
- تحلیل واره ای از شین میم شینسیری در جهان بینی امیر حسین آریان پور (1)
- ع باغبانقانون وقانونیت در دوران مجاهدین
- نصرت شادمارکسیست های تعارفی غرب
- برگردان یدالله سلطان پوردس انتگراسیون فرهنگی
- برگردان شین میم شیندیالک تیک انتگراسیون و دس انتگراسیون
- برگردان شین میم شینافسانه روزا لوکزمبورگ و اسطوره آنتونیو گرامشی (3)
- برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (27)
- برگردان شین میم شینانقلاب علمی ـ فنی
- برگردان شین میم شینافسانه روزا لوکزمبورگ و اسطوره آنتونیو گرامشی (2)
- برگردان شین میم شینانقلاب صنعتی (قرن هجدهم)
- برگردان شین میم شینافسانه روزا لوکزمبورگ و اسطوره آنتونیو گرامشی
- انقلابدکتر بیژن باران
- نصیراحمد« مهمند »رادیو
- برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (26)
- نویسنده : مهرالدین مشید کفتار ها را به زنجیر ببندید و اگر شیری یافتید به نوازشش بکشید
- نوشتۀ : مولانا داکتر محمد سعید « سعید افغانی »انـتـظار تا به چه وقت ؟
- برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (25)
- برگردان شین میم شین سایه دراز اوبژکتیویسم (1)
- نویسنده : مهرالدین مشیدآگاهی ، آزادی و عدالت در جامعۀ بشری عصارۀ قرائت دینی است قسمت دوم
- سلیمان راوشجشن مهرگان
- نصرت شادهومانیسم سوسیالیستی ، آزادی اگزیستانسیالیستی
- کریم پوپل مخابرات در افغانستان
- پارسا بهنابپاسخ به پرسشهای حائز اهمیت پیرامون نظام جهانی سرمایه و مضامین مربوط به آن
- برگردان میم حجریمارکسیسم بدون لنین؟ (2)
- رضا فانی یزدییاد بعضی نفرات
- تحلیلی از شین میم شینسیری در جهان بینی دکتر فیروز نجومی (3)
- برگردان شین میم شین همزیستی مسالمت آمیز
- برگردان میم حجریمارکسیسم بدون لنین؟ (1)
- تهيه و تنظيم از سهيلا دهماسیبه ياد کمونيست فراموش نشدني، دکتر هنری نورمن بثيون!
- نورمحمد غفورید بازار اقتصادی نظام او د هغه بڼې
- نصرت شاداگزیستنسیالیسم و ادعای تکمیل مارکسیسم
- برگردان شین میم شین دیالک تیک علت و معلول (6)
- شین میم شینسیری در جهان بینی دکتر فیروز نجومی (2)
- برگردان شین میم شینسرگذشت ناجیان و انحلال طلبان (6) (بخش آخر)
- برگردان شین میم شین سوسیالیسم به جای بربریت (23)
- برگردان میم حجریدولت، انحصارات، امپریالیسم (5) (بخش آخر)
- برگردان شین میم شینسرگذشت ناجیان و انحلال طلبان (5)
- برگردان شین میم شین سوسیالیسم به جای بربریت (22 )
- احمد بخردطبع چاله ها و چالش ها (47)
- شین میم شینسیری در جهان بینی دکتر فیروز نجومی (1)
- نور محمد غفورید کار په بازار کې د ګړندیو بدلونو اړتیا
- رضا خسرویزنده باد دیکتاتوری پرولتاریا
- محمد اسحاق فیاضآفت های دموکراسی درکشورهای جهان سومی
- برگردان میم حجریامپریالیسم در دوره رقابت دو سیستم (4)
- نگارشی : از دکتر حمیداله مفیدشناسایی شهر کابل قلب تپنده وپایتخت زیبنده افغانستان
- برگردان شین میم شینسرگذشت ناجیان و انحلال طلبان (3)
- برگردان میم حجریدولت، انحصارات، امپریالیسم (4)
- برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (20 )
- نصرت شاددوره باستان ، حقایق و خیال ها
- جهان سرمایه و ثروت به لرزه درآمده استجهان سرمایه و ثروت به لرزه درآمده است
- برگردان شین میم شینسرگذشت ناجیان و انحلال طلبان (1)
- مترجم: محمدتقی برومند (ب. کیوان) مسئله انسان پس از مارکس (۲)
- نوشته: محمد عوضدموکراسی خلقی و دیکتاتوری پرولتاریا
- برگردان میم حجریدولت، انحصارات، امپریالیسم (2)
- برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (18 )
- تتبع ونگارش :امین الدین « سعـیـدی –سعيد افغانی دفـــع ظلــم ظالــم
- ترجمه و چند توضیح مختصر: ا. م. شیریده روش برای اغوای مردم بواسطه رسانه های جمعی
- برگردان میم حجریدولت، انحصارات، امپریالیسم (1)
- برگردان شین میم شینعدالت
- میرعنایت الله سادات ارج گذاری به تمدن غزنه
- منبع: پرنسا لاتينادربارۀ آگوستو ساندينو مظهر انقلاب رهايیبخش نيکاراگوئه
- نصرت شادسقراط اعدام شد ، افلاتون نویسنده
- برگردان شین میم شینفرماسیون های اجتماعی ـ اقتصادی (9)
- برگردان میم حجریلنینیسم بمثابه فاز دوم سوسیالیسم علمی (2)
- نوشته محمد عوضمبارزه وضرورت آن
- برگردان شین میم شینفرماسیون های اجتماعی ـ اقتصادی (8)
- برگردان میم حجریلنینیسم بمثابه فاز دوم سوسیالیسم علمی (1)
- برگردان میم حجریامپریالیسم در دوره رقابت دو سیستم (3)
- نورمحمد غفوریاقتصادی سیستمونه او د هغو ډولونه
- حجریچاله ها و چالش ها (3)
- برگردان شین میم شینچیز
- برگردان شین میم شینفرماسیون های اجتماعی ـ اقتصادی (7)
- نصرت شاد عصای پای نیچه برای دست فلج هیتلر
- برگردان میم حجریامپریالیسم در دوره رقابت دو سیستم (2)
- پارسا بهنابپاسخ به پرسشهای حائز اهمیت پیرامون نظام جهانی سرمایه و مضامین مربوط به آن (قسمت دوم)
- برگردان شین میم شینفرماسیون های اجتماعی ـ اقتصادی (6) (بخش آخر)
- برگردان شین میم شینفتیشیسم (بت پرستی)
- برگردان شین میم شینفرماسیون های اجتماعی ـ اقتصادی (5)
- برگردان میم حجریامپریالیسم در دوره رقابت دو سیستم (1)
- برگردان شین میم شینفرماسیون های اجتماعی ـ اقتصادی (4)
- حسینه رووفیاختلالات در شخصیت ها
- برگردان شین میم شینجنگ های دهقانی
- برگردان شین میم شینفرماسیون های اجتماعی ـ اقتصادی (3)
- واکنشی بر نوشته ای از رشید اسماعیلیدوباره «ما»! (2) (بخش آخر)
- ح. مهدی پورنظری بر نظرات دکتر قراگوزلو (1)
- واکنشی بر نوشته ای از رشید اسماعیلیدوباره «ما»! (1)
- برگردان شین میم شینفرماسیون های اجتماعی ـ اقتصادی (2)
- محمد عوضشخصیت ، رهبر و کیش شخصیت
- برگردان شین میم شینپرولتاریای مدرن (4) (بخش آخر)
- برگردان شین میم شینپرولتاریای مدرن (3)
- پارسا بهنابپاسخ به پرسشهای حائز اهمیت پیرامون نظام جهانی سرمایه و مضامین مربوط به آن(قسمت اول)
- برگردان شین میم شینپرولتاریای مدرن (2)
- برگردان شین میم شینفرماسیون های اجتماعی ـ اقتصادی (1)
- برگردان میم حجریپرولتاریای متشعشع (3) (بخش آخر)
- برگردان میم حجریامپریالیسم نوین (7)
- نصرت شادانسان موجودی است معلق ، در فلسفه
- نوشته کریم پوپلکیها جهان را در کنترول دارند
- برگردان شین میم شینپرولتاریای مدرن (1)
- برگردان میم حجریامپریالیسم نوین (6)
- مترجم: بابک پاکزاد اعتقاد کورکورانه سردمداران پرهیاهوی بازار آزاد
- برگردان میم حجریپرولتاریای متشعشع (2)
- محمد اسحاق فیاضآیا افغانستان بعد از 2014 دچار بحران اقتصادی می شود؟
- برگردان میم حجریامپریالیسم نوین (5)
- محمدنبی عظیمی جامعه شناسی نظامی
- میم حا نجارفرمایشات اسکار لافونتن در کنگره مارکس «21»
- برگردان شین میم شیندولتی کردن، کاپیتالیسم و سوسیالیسم
- برگردان میم حجریپرولتاریای متشعشع (1)
- برگردان میم حجریسوسیال ـ دموکراتیسم و کمونیسم (4) (بخش آخر)
- محمد اسحاق فیاضغزنی، عجوزه ای که می خواهد پایتخت فرهنگی شود
- برگردان میم حجریامپریالیسم نوین (4)
- برگردان میم حجریسوسیال ـ دموکراتیسم و کمونیسم (3)
- برگردان میم حجریسوسیال ـ دموکراتیسم و کمونیسم (2)
- برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (10)
- برگردان میم حجریامپریالیسم نوین (3)
- برگردان شین میم شینایدئولوژی (2) (بخش پایانی)
- برگردان میم حجریسوسیال ـ دموکراتیسم و کمونیسم (1)
- خدامراد فولادیدر شناختِ حزب کِمونیست – بخش اول
- نصرت شاد لیبرالها و خاطرات فلسفی شان
- برگردان شین میم شینایدئولوژی (1)
- برگردان میم حجریامپریالیسم نوین (2)
- برگردان یدالله سلطان پوردر پناه ناتو، سر سفره بی صاحب افغانستان (6)
- برگردان میم حجریامپریالیسم نوین (1)
- سید احمد ضیا نوری فلسطين شصت و سه سال زير چكمه اشغالگران
- برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (12) (بخش پایانی)
- داکترآریندرباره سیاست اجتماعی
- برگردان یدالله سلطان پوردر پناه ناتو، سر سفره بی صاحب افغانستان (5)
- برگردان میم حجریسیر و سرگذشت احزاب کمونیست اروپای شرقی (بخش پایانی و 6)
- نورمحمد غفوری ولسواکی (دموکراسی)
- برگردان میم حجریسیر و سرگذشت احزاب کمونیست اروپای شرقی (5)
- نصرت شادسه سخنرانی یک مبارز آنارشیست
- برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (11)
- نبی عظیمی زور گویی از نظر جامعه شناسی نظامی
- برگردان میم حجریسیر و سرگذشت احزاب کمونیست اروپای شرقی (4)
- برگردان یدالله سلطان پوردر پناه ناتو، سر سفره بی صاحب افغانستان (4)
- برگردان میم حجریسیر و سرگذشت احزاب کمونیست اروپای شرقی (3)
- برگردان یدالله سلطان پوررفرم و انقلاب
- برگردان میم حجریکارخانه گی پیرامون ایمانسیپاسیون زنان(1)
- برگردان یدالله سلطان پوردر پناه ناتو سر سفره بی صاحب افغانستان (3)
- برگردان میم حجریسیر و سرگذشت احزاب کمونیست اروپای شرقی (2)
- برگردان میم حجریکاپیتالیسم و دموکراسی (4) (پایان)
- برگردان یدالله سلطان پورجنگ فراموش شده ای در افغانستان (2)
- ارسالی یما فریدونسرنوشت غم انگیزروشنفکری در افغانستان
- برگردان میم حجری بناپارتیسم (نئوناپلئونیسم)
- برگردان یدالله سلطان پورجنگ فراموش شده ای در افغانستان (1)
- توضیح مختصری از راویپریکاریته به چه معنی است؟
- برگردان میم حجریتجزیه و تلاشی احزاب کمونیست اروپای شرقی (1)
- برگردان میم حجریکاپیتالیسم و دموکراسی (3)
- برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (11)
- برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (9)
- برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (10)
- برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (9)
- برگردان میم حجریکاپیتالیسم و دموکراسی (2)
- برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (8)
- برگردان میم حجریدموکراسی به جای دیکتاتوری و یا اینکه هم دموکراسی ـ هم دیکتاتوری؟
- برگردان میم حجریکاپیتالیسم و دموکراسی (1)
- برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (8)
- برگردان: ا. م. شیریانقلابی نابغه
- برگردان شین میم شینفرار بزدلانه از تاریخ (17)
- برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (7)
- نصرت شادغرب و فلسفه فرهنگ های دیگر
- برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (6)
- برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (7)
- امان معاشراندک نگاهی به فرهنگ تیموریان
- برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (5)
- جاویدفرهادنیچه از زبان نیچه
- روز رزم جنبش کارگریسیر و سرگذشت «اول ماه مه»
- برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (4)
- برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (6)
- برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (3)
- برگردان میم حجریآلفارو سیکوه ئیروز ـ نقاشی اندیشنده و رزمنده از مکزیک (1)
- برگردان شین میم شینفرار بزدلانه از تاریخ (16)
- برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (2)
- برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (1)
- برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (5)
- برگردان میم حجرینظری گذرا به گذشته ای نه چندان دور
- برگردان میم حجریتزهائی در باره وضع کنونی طبقه کارگر
- تتبع ونگارش : امین الدین « سعیدی- سعيد افغانی »تسبیح در شرعیت اسلامی
- برگردان شین میم شین پایان انتقاد از سرمایه داری؟ (4)
- برگردان شین میم شینپایان انتقاد از سرمایه داری؟ (3)
- برگردان شین میم شیننیهلیسم
- نوشته کریم پوپلزراعت و مالداری در افغانستان
- لطيف بهاندولادیمیر میخایلوویچ فلیپوف
- برگردان میم حجریدموکراسی پایه ای به چه معنی است؟
- برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (4)
- برگردان شین میم شینیا سوسیالیسم ـ یا بربریت (3)
- محمد رضا راثی پوراز علوم قضائی تا فنون فضائی
- برگردان شین میم شینپایان انتقاد از سرمایه داری؟ (2)
- برگردان شین میم شینفرار بزدلانه از تاریخ (15)
- برگردان شین میم شیناوتوپی
- برگردان شین میم شیناستعمال تسلیحات اتمی در خاور میانه (4) (بخش پایانی)
- دوکتور لطیف بهاندکانستانتین الکساندرویچ لیبیدیف
- ترجمه از فرانسه به فارسی توسط حمید محویاصول و قواعد تبلیغات جنگ
- نصرت شاد باختین- ، فیلسوف فرهنگ ، تئوریسین رمان
- تهیه ترتیب توسط محمدالله نصرتامراض زهروی
- ویرایش متن توسط شین میم شین گفت و گوی کسروی با مدعی (1)
- سید احمد ضیا نوریدموکراسی تفهیم ناشده
- برگردان شین میم شینیا سوسیالیسم ـ یا بربریت (2)
- برگردان شین میم شیناستعمال تسلیحات اتمی در خاور میانه (3)
- برگردان شین میم شینآشنائی با مفهوم «دوران گذار از سرمایه داری به سوسیالیسم»
- برگردان شین میم شینیا سوسیالیسم ـ یا بربریت (1)
- برگردان شین میم شیناصل « قابل شناسائی بودن جهان»
- برگردان شین میم شینآشنائی با مفهوم «دوران»
- برگردان شین میم شیناستعمال تسلیحات اتمی در خاور میانه (2)
- برگردان میم حجریبرای پیروزی آلترناتیو، مبارزه باید کرد! (4) (بخش پایانی)
- برگردان شین میم شین پایان انتقاد از سرمایه داری؟ (1)
- برگردان میم حجریبرای پیروزی آلترناتیو، مبارزه باید کرد! (3)
- برگردان میم حجریپرسش و پاسخ
- برگردان شین میم شینآنتی کمونیسم (کمونیسم ستیزی) (4) (بخش پایانی)
- برگردان شین میم شیناستعمال تسلیحات اتمی در خاور میانه (1)
- برگردان میم حجریبرای پیروزی آلترناتیو مبارزه باید کرد! (2)
- نوشته کریم پوپلکانال و تونل سازی
- برگردان میم حجریبرای پیروزی آلترناتیو، مبارزه باید کرد! (1)
- نویسنده : مهرالدین مشید روشنفکر افریینده وعصیانگر را نباید با «رشن فکر» مصرفی به عوضی گرفت قسمت دوم
- عزیز آریانفرپست گلوبالیسم (پساجهانشمولی) یا پست لیبرالیسم
- برگردان شین میم شینآنتی کمونیسم (کمونیسم ستیزی) (3)
- سلیمان راوشچرا دین ستیزی؟
- برگردان یدالله سلطان پورفوندامنتالیسم چیست؟ بخش 15
- کریم پوپلشاهراه حلقوی افغانستان
- نویسنده : مهرالدین مشید روشنفکر افریینده وعصیانگر را نباید با «"رشن" فکر» مصرفی به عوضی گرفت
- برگردان میم حجریعوارض روانی ناشی از شرکت در جنگ های نئواستعماری
- برگردان شین میم شینسرمایه داری انحصاری ـ دولتی
- برگردان شین میم شینآنتی کمونیسم (کمونیسم ستیزی) (2)
- نصرت شادما و فیلسوفان بورژوایی
- صدیق رهپو طرزیسرزمین ما:ارژنگ زیبای قومی
- برگردان یدالله سلطان پورفوندامنتالیسم چیست؟ بخش 14
- برگردان شین میم شینفرماسیون اجتماعی ـ اقتصادی سرمایه داری (کاپیتالیسم)
- برگردان شین میم شینتوده های خلق
- برگردان شین میم شینامپریالیسم
- برگردان شین میم شینتئوری نخبگان
- برگردان شین میم شینآنتی کمونیسم (1)
- برگردان شین میم شین سوسیال ـ داروینیسم
- محمد رفیع حمیدیجدیدترین راز های طب
- برگردان میم حجریفمینیسم بورژوائی، یا اینکه همبستگی زنان؟ (4) (بخش پایانی)
- نصرت شاد اگر مارکس را تبعید نمی کردند
- شباهنگ رادمارکس متعلق به همهی زمانههاست
- برگردان میم حجریفمینیسم بورژوائی، یا اینکه همبستگی زنان؟ (3)
- برگردان شین میم شینآنتروپولوژی و آنتروپولوژیسم
- برگردان شین میم شینفرازهائی از «تخریب خرد» اثر گئورگ لوکاچ
- محمد رضا راثی پورکسروی و عالم ترین «علما»
- برگردان میم حجریفمینیسم بورژوائی، یا اینکه همبستگی زنان؟ (2)
- برگردان شین میم شینتدارک تئوریکی توضیح مقوله «درک ماتریالیستی تاریخ»
- فرازهائی از نوشتاری از خدامراد فولادیدرس هائی از کمون پاریس
- برگردان شین میم شینرهائی (ایمانسیپاسیون)
- برگردان میم حجریفمینیسم بورژوائی، یا اینکه همبستگی زنان؟ (1)
- برگردان شین میم شیناکونومیسم
- نویسنده : احمد ارشاد خطیبیچیستی رسانه
- برگردان شین میم شینارزیابی مختصری از دوره لنین و استالین (4)
- برگردان شین میم شین مسئله اساسی فلسفه
- برگردان شین میم شین رویزیونیسم
- برگردان شین میم شین سیر و سرگذشت جنبش روشنگری (5)
- برگردان یدالله سلطان پورفوندامنتالیسم چیست؟ بخش 13
- برگردان شین میم شینارزیابی مختصری از دوره لنین و استالین (3)
- لیکونکي : محمد رحیم « یو سفي » سوله او تفاهم د سعید افغاني له نظره !
- لیکونکي : مـولوی غلام سرور « منظور »ارواښاد مولانا سعید افغاني ، او د هغه ټولنیز شخصیت !
- شین میم شینبحثی در باره مقوله امپریالیسم
- برگردان شین میم شین خردستیزی مدرن و دفاع از خرد
- برگردان شین میم شینسیر و سرگذشت جنبش روشنگری (4)
- برگردان شین میم شیناوپورتونیسم
- متین رضابخشنقد و بررسی ، برائت خود و محکومیت دیگران
- برگردان شین میم شینارزیابی مختصری از دوره لنین و استالین (2)
- برگردان یدالله سلطان پورفوندامنتالیسم چیست؟ بخش 12
- لیکونکې : پروفیسور عبدالله بختانې « خدمتگار » سولې او تفاهــم د لیارې مبلغ دوکتور محمد سعید « سعید افغاني »
- انجینر سرور « صالح » دیدگاه استاد بزرگوار مـولانا سعید افغانی !
- برگردان شین میم شینرفرمیسم
- داکتر سالم اسپارتکیادآوری چند نکتۀ تیوریک
- برگردان شین میم شین سیر و سرگذشت جنبش روشنگری (3)
- تحلیل واره ای ازشین میم شینسیری در گلشن راز (1)
- برگردان یدالله سلطان پورفوندامنتالیسم چیست؟ بخش 11
- برگردان شین میم شینارزیابی مختصری از دوره لنین و استالین (1)
- تهیه وترتیب توسط محمدالله نصرتکم خونی ناشی از فقر آهن
- برگردان شین میم شینعرفان ـ فرمی از خرد ستیزی
- نصرت شاد فمنیست ها در انقلاب روسیه تزاری
- برگردان شین میم شینسیر و سرگذشت جنبش روشنگری (2)
- برگردان یدالله سلطان پور فوندامنتالیسم چیست؟ بخش 10
- برگردان شین میم شینیک بام و دو هوا (2)
- برگردان شین میم شینمبارزه طبقاتی
- برگردان شین میم شینسیر و سرگذشت جنبش روشنگری (1)
- نصرت شادمبارزات زنان و اتوپی های جدید
- برگردان یدالله سلطان پورفوندامنتالیسم چیست؟ بخش 9
- برگردان شین میم شینیک بام و دو هوا (1)
- برگردان شین میم شینمذهب به مثابه اوتوپی
- محمد رفیع حمیدیپوکی استخوان و عوارض ناشی از آن
- برگردان شین میم شینآشنائی با مفهوم انسان
- نویسنده : خوشحال اصفیاسلام و دموکراسی !
- جاوید فرهاد عوامل سانسور وخودسانسوری
- سید ضیأالدین « قطبی»صفحات انترنیتی مکتبیست علمی وتربیتی
- برگردان شین میم شین«پرکتیسیسم»
- شین میم شینخود آموز خود اندیشی (10)
- مترجم و گردآورنده : حسینه روفیارتباطِ قلب با مغز
- برگردان یدالله سلطان پورغرب از مانیگری تا فوندامنتالیسم
- برگردان شین میم شینفرار بزدلانه از تاریخ
- شین میم شینخود آموز خود اندیشی بخش نهم
- نوشته : برهان الدین « سعیدی ـ سعید افغانی » مـــولانا نورالدین عبدالرحمن « جـامی » و طـریقت نقشبندیه
- نصرت شادمن ، مارکس ، و یک نفر دیگر !
- برگردان شین میم شینبازیابی توان تفکر و عمل سیاسی
- ليکوال : ننګيالی ـ بڅر کیپښتو ژبه يوه سوچه اريايي ژبه ده! نوپښتانه څوک دي؟
- برگردان شین میم شینمذهب عقل
- نوشته : مولانا داکتر محمد سعید « سعید افغانی »قضا و قـدر جبر و اختیار
- برگردان شین میم شینمذهب پایگاه اجتماعی نیز دارد!
- عبدالحی نزهتسخن دان وسخنورواستاد سخن
- تهیه وترتیب توسط محمدالله " نصرت "خود کشی
- شین میم شینما و شناخت افزار ما
- برگردان یدالله سلطان پورفوندامنتالیسم و ناتیویسم
- برگردان شین میم شین دیالک تیک خودهمرنگسازی
- برگردان شین میم شینبرگشت به مارکس و شهادت طلبی مذهبی
- نصرت شاد آنارشیسم ، انتقاد و نگاهی به گذشته
- عبدالو کیل کوچی نو اندیشی ، روشنفکری و دیگر اندیشی
- برگردان شین میم شینسیر و سرگذشت مذهب (دین)
- برگردان شین میم شینجمهوری خلق چین در تحول مدام
- شین میم شیندیداری یکسویه
- میم حا نجارتحلیلواره ای بر شعری از میرزا علی معجز ـ شاعر بزرگ روشنگری
- برگردان شین میم شینجنبش کارگری
- نصرت شاد آنارشیسم ، انتقاد و نگاهی به گذشته
- برگردان شین میم شینزندگی در پسامدرنیته
- برگردان یدالله سلطان پورفوندامنتالیسم و تضاد میان قدرت های بزرگ
- برگردان میم حجری مانیفست جنگ از کمیته نوبل در اسلو
- برگردان شین میم شین تاریخ طبقات تحت ستم و تاریخ جنبش های مذهبی
- شین میم شینخود آموز خود اندیشی بخش ششم
- شباهنگ رادتعرض جهانی سرمایه به معیشت کارگران و زحمتکشان
- برگردان شین میم شینطبقه کارگر
- حمید محویروانکاوی و ماتریالیسم تاریخی
- به روایت ح. مهدی پورگفت و گوی چپول با همیشه سبز
- نصرت شاد از بازگشت تا خاکسپاری یک تبعیدی
- برگردان شین میم شینزندگی در پسامدرنیته
- نجم کاويانیپژوهشی بر کارنامهی سراج حکيم بخارايی
- برگردان یدالله سلطان پورفوندامنتالیسم و جنبش های رهائی بخش ملی در غرب
- مصلح سلجوقی دست آورد روشنفکران نام نهاد
- برگردان شین میم شینبر سر دو راهی مذهب و یا سیاست؟
- شین میم شینخود آموز خود اندیشی
- برگردان شین میم شینجمهوری خلق چین در تحول مدام بخش اول
- مترجم و گردآورنده : حسینه روفی اثراتِ منفی تیلیفونهای موبایل بالای صحت
- ترجمهء خلیل وداد آزمایش دی. ان.ای. هِتلر نشان داد که وی در واقعیت کی بوده.3
- برگردان شین میم شینآشنائی با مفهوم « سرمایه داری دولتی»
- برگردان شین میم شینبیولوژیسم
- اسدالله جعفریپاسخ کوتاه به آقای سخیدادهاتف راجع به امام حسین(ع)
- جاویدفرهادخط ارتباطی میان سه نسل
- برگردان یدالله سلطان پورانتگراسیون و تجزیه طلبی
- برگردان شین میم شین«تنفر از خود» و «انتقاد از خود»
- - برگردان: نويد شادي تغيرات آب وهوا، محدوديت هاي توسعه و ضرورت سوسياليسم
- برگردان شین میم شینپایان انتقاد اجتماعی؟
- برگردان یدالله سلطانپورآزاد سازی دموکراسی از دست گروگانگیران
- برگردان شین میم شین آشنائی با مفهوم آموزش جمعیت
- نویسنده : مهرالدین مشید روشنفکر پیامبر آگاهی و شهسوار اندیشه آفرینی و فکر گستری قسمت سوم
- نویسنده : مهرالدین مشید روشنفکر پیامبر آگاهی و شهسوار اندیشه آفرینی و فکر گستری قسمت دوم
- فرشید یاسائیخلاقیت و نوآوری در جامعه (بخش دوم و پایانی )
- دایرة المعارف روشنگریفوندامنتالیسم، مدرنیته، رویاروئی و برخورد فرهنگ ها[1]
- نصرت شادپدرآنارشیسم ، مخالف فمنیسم!
- برگردان یدالله سلطانپوربازار بر ضد دموکراسی
- نویسنده : مهرالدین مشیدروشنفکر پیامبر آگاهی و شهسوار اندیشه آفرینی و فکر گستری قسمت اول
- دایرة المعارف روشنگریسیر و سرگذشت فوندامنتالیسم (بنیادگرائی)
- سلیمان راوشدرمکعب تزویر و تظاهر
- صباحعید قربان درسرزمين ما وکشورهاي ديگراسلامي
- د. صلاح الدین و امین الدین سعیدی - سعیدافغانی عـیـد قربان –احـــکام – الهام و درسهای آن
- نصرت شادباکونین و رمانتیسم انقلاب
- فرشید یاسائیخلاقیت و نوآوری در جامعه
- ترجمه از فرانسه توسط حمید محویرشد آزاد فردی و حقوق بشر از دیدگاه مارکس
- برگردان یدالله سلطانپورسخن از کدامین دموکراسی است؟
- تتبع و نگارش: بـرهان الدین « سعیدی ـ سعید افغانی »اولیـن پیغمبر تـوحیدی؛ حضرت ابراهیـم (ع)!
- گونتر هوپهمیلیتاریسم (نظامیگری)
- نصرت شاد فیلسوف ، فمنیسم و سوسیالیسم تخیلی
- برگردان یدالله سلطانپورگروگانگیری واژه ها
- شین میم شینسیری در جهان بینی حکیم طوس
- برگردان شین میم شینجنگ
- دکتر بیژن بارانایده الوژی
- علی دیانتیمحکم ومتشابه،ناسخ ومنسوخ، درقرآن
- الف - سپید سنگ آیا پنجشیری ها و البانیایی ها همتبارند ؟
- دکتر نورالحق نسیمی آیا زبان فارسی در حال گسترش است و از انزوایی که قرن ها در آن قرار داشت در حال خروج است؟
- نویسنده : مهرالدین مشید توسعۀ منابع انسانی و رشد اقتصادی در محور ارزش های اخلاقی
- تتبع ونگـارش :امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«نقش اعـتـقاد به خدا در دفع اضطرابات وانحرفات
- داکتر و.خاکستردر پس پرده
- دکتر بیژن بارانزیبایی شناسی
- بقلم عبقریمارشال داکتر بینی یا داکتر مارشال بینی
- نویسنده : مهرالرلدین مشیدبرای آشتی دهی شناخت علمی و شناخت باطنی الگوی زبانی نیاز است قسمت سوم
- نویسنده : مهرالرلدین مشیدبرای آشتی دهی شناخت علمی و شناخت باطنی الگوی زبانی نیاز است) قسمت دوم(
- امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«روزه عبادتی است که موجب تـذکیه جسم وروح میګـردد!
- دکتر بیژن بارانمیانه
- نویسنده : مهرالدین مشیدبرای آشتی دهی شناخت علمی و شناخت باطنی “الگوی زبانی نیاز” است
- محمد رفیع حمیدیپوکی استخوان و عوارض ناشی از آن
- حقيقت جوافغانستان کشوری که با شکم گرسنه بالای گنج خوابيده است
- دکتر بیژن باران راست
- ارسالی بزرگمهر دانشمندقدرت شورایی چیست؟
- سلیمان راوش روزه از سوی الله تعالی فرض نگردیده است
- نوشته نذیر ظفرماه رمضان یا ضیافت الهی
- تتبع ونگارش :امین الدین « سعـیـدی »ماه مبارک رمضان
- نوشته : برهان الدین « سعیدی »ماه مبارک رمضان
- دکتر بیژن بارانچپ
- نصرت شاد فیلسوف و یادداشت های متافیزیکی
- نورمحمد غفورید ګلوبالیسم دوه متضاد مخونه او اړوند سیاستونه
- دکتر بیژن باران روشنفکر سیاسی
- صدیق رهپو طرزی اُسطوره در خدمت هویت و اقتدار سازی
- دکتر بیژن بارانطیف سیاسی
- آشیل بخاراییریشههای تاریخی القاعده و طالبان
- محمد یعقوب هادیسوال معنویت انسان در مدنیت سرمایه سالاری
- محمد الله وطندوستبه بهانه ایجاد کتاب خانه امیر علی شیر نوایی در سرپل
- نصرت شاد آغاز فلسفه دیالکتیک غرب
- نصرت شاد ما و زنان روشنفکر غرب
- سلیمان راوشحسین بن منصور حلاج
- عبدالقدیر میرزاییگام های سبز، نشانه های قرمز
- سید احسان واعظینگاهی بر سیر تاریخ جنبش اسمعیلی
- برگردان از بهروز عارفيسلفيست ها برضد اخوان المسلمين
- نصرت شادارنست بلوخ- شاگرد وبر و مارکس
- دکتر بیژن بارانخط
- م ی هادیبایدعمیق اندیشید
- رستمیدرحاشیه سخنانِ درمورد طرح اقتصادی حزب واحد در اتاق کنگره !
- ترجمه و تنظیم: اکبر تک دهقانتأیید برنامه ریاضت اقتصادی دولت یونان توسط بانک مرکزی اروپا
- عبدالوکیل کوچی سکتورمختلط اقتصادسمتگیری اجتماعی ورفاه همگانی
- نصرت شادتئوری شناخت در نظر بورژوازی
- دوکـتــور صلاح الـدین « ســعـیـدی » سعید افغانی دموکراسی و حفظ مالکیت خصوصی
- نصرت شاد فلسفه ساختارگرایی و یک عضو اش
- نوشته : انجنیرصدیق قیام آیا بلندمنزل ها ی کابل خلاف نورم ساختمان وزمین لرزه هستند ؟یا ادعا ست
- نصرت شاد یادی از فیلسوف رمانتیک
- محمد یعقوب هادیملاحظهء به ایده لوژی ستیزی
- سیاوش نگرشی بر وضعیت بانک های خصوصی در افغانستان
- نصرت شاد انقلابیونی که 60 ساله شدند
- دوکتور صلاح الدین سعیدی – سعید افغانی مـــــا ودمــــوکــــراســــی
- نصرت شاد کانت ، دومین فیلسوف مهم غرب
- نوشتـه : بـرهان الدیـن « سعیدی »اتحادیه استادان پوهنتونهای افغانستان
- وارث محمد « وزیر» نګاهی به نقش تاریخی قبایل مرزی در سرنوشت افغانستان!
- نویسنده : مهرالدین مشیدبه بهانۀ گفتمان رهایی ازخود بیگانگی و بحران وجودی قسمت دوم و پایانی
- شباهنگ راددر سالروز تولد لنین
- نگارنده : عبدالواحدحکیمزاده صلحجوعجایب خانه موزیم ملی ازتجاوزتا بازارهای بین المللی
- نصرت شادفلسفه شوپنهاور و نظر مارکسیست ها
- نویسنده : مهرالدین مشیدبه بهانۀ گفتمان رهایی ازخود بیگانگی و بحران وجودی(قسمت اول)
- نصرت شاد تئوری روسو ، دولت روبسپیر
- عبدالوکیل کوچینساجی گلبهاردستگاه بینظیر وتاریخی
- صديق وفا لويَه جَرگه ها ونقش ارزشمند آن در ساختار اجتماعی- سياسی وقانون گذاری افغانستان بخش دوّم
- صديق وفا لويَه جَرگه ها ونقش ارزشمند آن در ساختار اجتماعی- سياسی وقانون گذاری افغانستان
- نوشته : برهان الدین « سعیدی »صوفی حقیقی کیست ؟
- نویسنده : مهرالدین مشید نقد و شناخت آرایی ها و منتقد و آذین بندی اندیشه ها قسمت چهارم
- نظر -برهانکمتر غذا بگیرید و زیاد فعالیت جسمی داشته باشید
- هوشنگ معین زادهرازی ستارۀ درخشان آسمان فرهنگ و تمدن بشری
- نصرت شاد جایزه نوبل برای فیلسوف ادیب
- شباهنگ رادبیاد اندیشمند همۀ زمانه، کارل مارکس
- نویسنده : مهرالدین مشید تلاقی فرهنگ کنفوسیوسی و اسلامی سرنوشت جهان را عوض مینماید
- تحقيق و گرد آوری از سيد احسان واعظیسيرتکامل اجتماعی و فرهنگی بشر دردرازنای تاريخ( بخش دوم )
- رضا محمدی تاملی در باب محاربه
- ليکنه او ټوولونه:عزیز الدین « سعیدی-سعید افغانی »دمولوی داکتر سعید افغانی غوری ویناوی
- احسان واعظیسيرتکامل اجتماعی و فرهنگی بشردردرازنای تاريخ
- رضا محمدی تاملی بر جنبش دانشجویی
- نویسنده : مهرالدین مشید نقد و شناخت آرایی ها و منتقد و آذین بندی اندیشه ها قسمت دوم
- داکتر دستگیر رضاییضرورت حمایت از صنایع ملی در افغانستان(بویژه نساجی افغان پلخمری)
- محمد رفیع حمیدینقش خواب در فزبولوژی انسان
- داکتر دستگیر رضایی نقش ترانسپورت در اقتصاد افغانستان!
- نصرت شاد اروپای افلاتونی ، - آمریکای ارسطویی
- صالحه رشیدینقش ارزنده ولی حضور کم رنگ در مناسبات اجتماعی
- تهیه و ویرایش توسط محمدالله " نصرت "آشنايی باواژههاي «بشر»؛ «آدم» و «انسان»
- دکتر دستگیر رضاییتاثیر سوبسیدی(SUBSIDY ) دولت بر فعالیتهای اقتصادی بخش خصوصی ودر زندگی شهروندان!
- نویسنده : مهرالدین مشید نقد و شناخت آرایی ها ؛ منتقد و آذین بندی اندیشه ها
- سید احمد ضیا نوریولایت سمنگان
- نصرت شادگاندی ،- مبارزات و آموزگارانش
- سلیمان راوش نه آریانای وجود داشته ونه آریایی بوده است
- اسدالله جعفریمکتب فقهی قم و چالش های قرائت از ولایت فقیه
- نصرت شادنیکوکاری ، - میان مسیح و استالین
- دکتر بیژن بارانریتم طبیعی
- محمدعوض نبی زادهبامیان یکی ازسرزمینهای کهن وتاریخی افغانستان
- اسدالله جعفریمیلاد حضرت مسیح، پیغمبر رحمت وعشق بر رحمت گستران عالم مبارک باد!
- خامه ی از : داکتر حمیدالله مفید جشن شکوهمند کرسمس( وای نختن) در برگ های از تاریخ
- سلیمان راوشتا ستمکش نباشد، ستمگر وجود ندارد
- نگارنده : زلمی رزمی شصت ویکمین سالگرداعلامیه جهانی حقوق بشر
- نصرت شادجشن سه قرن روشنگری سکولار
- ارسالی صمیمیسخنراني استيون هاوكينگ (Stephen Hawking) با زيرنويس فارسي
- نصرت شادفلسفه بورژوایی ، پایان یا آغازی نو؟
- جهانگیرفرایندها و ابزار سرمایه داری جهانی
- نصرت شادفلسفه و دین ، آتن و اورشلیم
- نوشته :دوکتور فریدون نورزادفعالیت موثر بانک های خصوصی، سبب رشد سرمایه گذاری در کشور می شود
- اسدالله جعفریامام جعفر صادق(ع) مرکز دایره وحدت امت اسلامی
- داکتر دستگیر رضاییضرورت ایجاد بازار سرمایه در افغانستان( بورس اوراق بهادار)
- احسان تبرىلیبرالیسم، دمکراتیسم و پیوند آن با موضعگیرى ضدامپریالیستى
- نصرت شادما و مشاهیر اصلاح گرایی غرب
- داکتر حمیدالله مفید درکارگاه «خشونت» و«دین»
- تتبع ونگارش: امــیــن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«دموکراسی غـــربــی واســـلام
- محمد نادر ظهـــیر موقعیت تاریخی دهـــــستان در منطقه
- نصرت شاد از فلسفه زبان تا فلسفه تاریخ
- ب. الف. بزرگمهرچگونه "جهان افلاتون"۱ به واقعیت می پیوندد!
- نصرت شاد نخستین منقد دینی فلسفه غرب
- محمدالله " نصرت " روش های پرورش خلاقیت
- جمع آوری و کمپوتراز توسط محمد الله " نصرت " چگونگی تشکل و رشد شخصیت انسان
- ع. سهندطبقه کارگر تخيلی «چپ حقوق بشری»*
- تهیه وترتیب توسط : محمدالله " نصرت "اندازه گیری هوش
- نصرت لیلة القدر
- تهیه وترتیب توسط : محمدالله " نصرت "حافظه کوتا ه مد ت
- نصرت شادازسوسیالیسم اخلاقی- تا صهیونیسم غیرسیاسی
- نظر - برهانتاثیرمثبت سرسبزی و پارک های تفریحی بر مریضی دیپرس
- نصرت شاداز زنان ناسازگار،- تا زنان آشتی ناپذیر
- تتبع ونگارش :امین الدین « سعـیـدی- سعید افغانی »احکام مریض در ماه رمضان
- نصرت شادفیلسوف - ،میان الهیات و رنسانس
- تتبع ونگـارش :امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«ابـلـــیــس
- بابک صحرانورد نگاه اسطوره ای سهراب سپهری به انسان
- امین الدین « سعـیـدی- سعید افغانی »روزه در ادیان ابراهیمی
- نصرت شادانسانشناسی فلسفی بورژوازی
- نوشته: دکتورفریدون نورزادچگونه اقتصاد بانوان توسعه می یابد ؟
- تتبع ونګارش: امین الدین» سعیدی«مدیر مطالعات سـتراتیژیک افغانرمضـان الـمبـارك
- تهیه کننده : محمد الله " نصرت "معلومات راجع به ولسوالی اشکاشم
- نصرت شاد ما و مارکس -، بقیه ناگفته ها
- اسدالله جعفری سلام
- تتبع ونگارش : امین الدین « سعیدی –سعید افغانی»مرض انفلونزای خوک
- نظر - برهان عوامل ونشانه های دیپرس در شرق) قسمت ششم(
- تهیه کننده : محمد الله " نصرت "سخنی چند پیرامون ولایت بدخشان
- نویسنده : مهرالدین مشیدسیاست های آگاهانه و مستقل خارجی بستری برای سیاست های بین المللی
- نصرت شاددوفیلسوف - ، هایدگر و انگلس
- احـــمــــد « فرهاد مصلح » خــــــر در قـــــــرآن
- نظر -برهاندیپرس و عوامل آن( بخش پنجم)
- نصرت شاد فیلسوف - ،دمکراسی یا انقلاب
- نویسنده : مهرالدین مشید "آگاهی" گم شدۀ انسان تا رسیدن به آنسوی کرانۀ "آگاهی برتر"
- نیما فرمیناز شبنامه تا نامه سرگشاده
- امین الدین» سعیدی«آد اب سلام در اسلام
- نصرت شاد انگلس درفلسفه سوسیالیستی چپ
- نصرت شاد فلسفه اخلاق
- نظر –برهانچگونه مریضی دیپرس را باید تدا وی کرد؟) قسمت چهارم(
- بابك صحرانوردهنر و ادبيات اکسپرسیونیستي
- نصرت شاد اگزیستنسیالیسم ؛- از الهیات تاهنرگرایی
- نظر –برهان نشانه ویا علایم دیپرس چیست؟ قسمت سوم
- نصرت شادوقتی فیلسوف روحانی شود
- نظربرهان عوامل پیدایش دیپرس( قسمت دوم)
- دوکـتــور صلاح الـدین سـعـیـدی غــلـــطــنــــامـــــه
- نظر برهان دیپرس یا خستگی دماغی
- نصرت شاد هگل میان ایده آلیسم و دیالکتیک
- بابک صحرانوردفلسفه ي چين باستان
- نوریسرنوشت اسلام در ایران
- محمد اسحاق فياضافغانستان، ثروتي نهفته در دل زمين
- نصرت شادمانیفست روشنگری فلسفه کانت
- نوشته:داکترفریدون نورزادروش های موثر بانکداری در افغانستان
- زکريا يوسفيضرورت(استخبارات) ادارۀ امنيت دولتی برای يک کشور!
- نصرت شاد شوپنهاور، شاگرد کانت ، استاد نیچه
- محمد اسحاق فیاضآنفلانزای خوکی، ضربه دیگر برپیکر بیمار اقتصاد جهانی
- محمدهشام مصئونالقاب علمی باد اورده
- نصرت شادزندگی غم انگیز،فلسفه تراژدیک
- نصرت شادفلسفه و هنر عشق ورزیدن
- بهرام رحمانیبحران سرمایه داری با تزریق پول بیش تر به بازار حل نمی شود!
- دکتر بیژن باراناسطوره ها و باورها
- علیشاد لربچه ازانفجارخلاقیت تا حرافی فلسفی
- اميدکامجوتعریف امنیت
- علیشاد لربچه پرواز و فرار کبوتران فلسفی عاشق
- عزیزه عنایت جشن نوروز
- ظاهر دقیقجشن نوروزبمثابه آئین باستانی درفرهنگ شرق
- داکتر حبیب منګل زندګی نامه نامزد نهضت فراګیر دموکراسی وترقی افغانستان بر ای کرسی ریاست جمهوری افغانستان
- سلیمان راوش نوروز یا نگارينه نگاری از هویت ملی ، آيينی وفرهنگی عجمیان
- ا. م. شیزلی میلیاردرها، دموکراسی و حقوق بشر
- ا. م. شیزلی اولین سفیر زمینیان در کیهان، ۷۵ ساله شد
- ترجمه آزاد از:اسد الله جعفريزندگی نامه ی حضرت آيت الله العظمي فياض
- ترجمه زلمی رزمی قصارگونه ها
- ترجمه: ا. م. شیزلی سرمایه داری برای سلامتی زیان آور است
- آرام بختیاری کارگران جهان با طبقه متوسط متحد شوید !
- ا. م. شیزلی «اتـانـازیـا»
- ع.باغبانبخش چارم قانون وقانونیت دردوره نادرشاه !
- تهيه وپژوهش صباح مروري بربزرگترين نبردهاوکشمکشهاي نظامي درتاريخ بخش سوم
- لــــیـــکــنــه او ټـــولــوونـــــه : امــیــن الــــــدیـــــن « ســعـــیـدی »مصلح اومجاهد ملا نجم الدین آخونزاده د« ســـعــیــد افغانی » په لـــیکونـوکی
- آرام بختیاریریشه اخلاق ادیان درفلسفه یونان
- تهيه وپژوهش ) صباح )مروري بربزرگترين نبردهاوکشمکشهاي نظامي درتاريخ بخش - دوم
- ع.باغبانقانون وقانونیت طی صد سال اخیردرافغانستان بخش سوم
- فرستنده: علی ديانتیخودکشی، استيصال ويأس، يا اعتراض دردناک وتلخ
- تهيه وپژوهش ( صباح )مروري بربزرگترين نبردهاوکشمکشهاي نظامي درتاريخ بخش - اول
- آرام بختیاریمارک آورل؛ فیلسوف،سیاستمدار، درویش
- ع.باغبانبخش دوم قانون وقانونیت دردورهء امانیه
- ع.باغبانقانون وقانونیت طی صد سال اخیردرافغانستان
- سهراب آوارزنان سیاسی ؛ از الله آباد تا بیت المقدس
- تنظيم ، پژوهش ، تهيه وويرايش ازصباح دومرد خردمند ودومبارزارجمند
- داوی روشانمصر- کنعان- غزه
- اسد الله جعفریکلامی از شما وسلامی از ما
- ترجمه توسط حمید محویقطع نسل اتمی
- پوهنوال دکتر محمد داوود راوشبرخی بنیاد های آموزش مبارزه !
- اسدالله جعفرینقد ديدگاه بزرگان، و انديشمندان غير مسلمان در باره امام حسين (ع)
- آذرسلطانینظریه های سیاسی دریونان و روم باستان
- بقلم دکتر محمود خوشنامظهور، حکایت من و امام زمان
- سارا ارمنیمائو ؛ زندگی وفلسفه
- محمد یعقوب هادیسخنی با برنامه سازان تلویزیون های بیرون مرزی ، شنونده گان وبیننده گان
- ا. م. شیزلی اقتصاد قمارخانه ای
- لیکنه اوټولوونه :امين الدين «سعیدی »دلغمان مهتر لا م صاحب واقعآ پیغمبر وو ؟
- تهيه ، پژوهش وويرايش (صباح)راه ابريشم درفرازونشيبهاي تاريخ { قسمت دوم واخيري}
- اسدالله جعفريچرا در (حج) اجتهاد نوين صورت نمي گيرد؟
- تهيه ، پژوهش وويرايش (صباح)راه ابريشم درفرازونشيبهاي تاريخ { قسمت اول }
- روشنازدواج یا انحصاری نمودن مالکیت بر زن ؟
- ارایه کننده وبرگردان : داکتر حمیدالله مفید بحران در صنعت موترسازی
- ع باغبانقانون وقانونیت از جدی 1358 الی ثور 1371 هجری
- امان معاشر انتخابات چیست؟
- و.باغبان چرااسلام به مذاهب متعدد پارچه پارچه شد ؟
- گردآورنده وپژوهش (خجسته زيميرواسکاري) سرمايه هاي زنده گي
- پژوهشي از(خجسته زيميرواسکاري )درسال دوهزاروپنجاه درجهان چه واقع خواهد شد؟
- اسکاريدررشد وجهاني شدن بنیادگرایی وتروریسم چه کساني نقش کليدي داشتند؟؟؟
- کاندید اکادمیسین ظاهرافق دښاغلی مجاوراحمدزیار دبې ځایه غټبازیو اوپرځای غلطیو څخه، محترمانه ، پرده پورته کیږی
- ترجمه از فرانسه توسط حمید محویکمپانی هند شرقی تاریخ و نتایج فعالیتهای آن
- دوکتو؛م؛پکتیاوالاقتصاد څه شۍ دۍ او اقتصاد څه ته وا یی ؟
- م ی هادیگر شیطان در دنیا حضور فزیکی میداشت در عصر ما او را شیطان معاصر مینامیدند
- ترجمه از فرانسه توسط حمید محویبرگزیده ای از مقالۀ«افغانستان»
- ترجمه از فرانسه توسط حمید محویعهد نامۀ ایران
- ظاهر دقیق فرهنگ وعلم فرهنگ شناسی(کلتورولوژی)(قسمت سوم)
- ترجمه از فرانسه : حمید محویایران و چین
- نوشته:از ظاهر دقیق فرهنگ و علم فرهنگ شناسی(کلتورولوژی)(قسمت دوم)
- پژوهش (نبرد - همگام )حکومت مردم کدام ؟، مردم سالاري چي ؟ وپارلمان چگونه بايد باشد ؟ قسمت دوم
- پژوهش نبرد – همگا م حکومت مردم کدام؟،مردم سالاري چي؟وپارلمان چگونه بايدباشد ؟ قسمت اول
- ترجمه از فرانسه : حمید محویجنگ علیه ایران
- گردآورد وگزینش از: دکترنجیب الله مسیرایدیالوژی
- نوشته از: ظاهر دقیقکلتور وعلم کلتورشناسی (کولتورو لوژی)
- حمید محویجنگ انگلیس و فارس
- حمید محویمقالات کارل مارکس و فردریش انگلس در بارۀ استعمار
- اسدالله جعفريسخني با دكترسروش
- نگارنده: شیراحمد نهضت یارروزا پارکس نماد مقاومت سیاه پوستان ایا لات متحده امریکا
- ترجه از فرانسه بفارسی توسط حمید محویاستیلای بریتانیا در هند
- نوشته از:ظا هر دقیقکلتوروعلم کلتورشناسی(کولتورو لوژی)
- ترجمه از فرانسه بفارسی توسط حمید محوی مقالات کارل مارکس و فردریش انگلس در بارۀ استعمار
- لطیف کریمی استالفی بابا ! طالبان نوروز را چرا کُشتند؟.
- ترجمه از فرانسه بفارسی توسط حمید محویروانکاوی ایده ئولوژی واپسگرا
- همراه - همگام دررسانه هاي درون وبيرون مرزي افغانستان چه ميگذرد؟(بخش دوم)
- همراه - همگام دررسانه هاي درون وبيرون مرزي افغانستان چه ميگذرد؟(بخش نخست)
- یوسف آرینتاهمسانگرائی اقتصادی و کثرتگرائی فرهنگی
- ترجمه از فرانسه بفارسی توسط حمید محویمقالات کارل مارکس و فردریش انگلس در بارۀ استعمار
- داوی روشان ملائکه و ذهن بشر
- تهیه وپژوهش : عارف جهشهنرو هنرمند
- سمیر امین امپریالیسم جمعی
- بقلم : نور محمــــــد ( خـــر می )آیا نژاد به تنهایی ، میتواند معرف هویت قومی ( اتنیکی) باشد ؟
- اسدالله جعفریامام حسين(ع) و وحدت جهاني
- ارسالی احمد طارق فیضسخنان برگزیده از زبان حکیم مشرق زمین سید جمال الدین افغانی
- داکتر حمید الله مفید در باغستان زبان
- عارف جهشفاشیرم روی شانه" گرسنگان وبیکاران
- بشير دژم تلويزيون ستاره های آريانا در مرحلهء استعانت!
- عارف جهشخلص بیوگرافی زندگی نیچه
- اسدالله جعفریبرهان صدیقین ونقد هایش
- عارف جهشاندیشه های نیچه
- پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
- بقلم: ابو حنیفهبرخورد سلیقوی مسئولین در مقابل اسناد تحصیلی خارجی
- محمد اسحاق فياضتلفون و انترنت آفتابي، نياز اساسي كشوري بدون برق
- دستگېر خروټیروزنه، زده کړه او فرهنگ
- پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
- فرستنده: عارف جهشدر باره وظيفه انسان و ملاك رفتار اجتماعى او
- پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
- بخش اول- پژوهش وتنظيم از)راد مرد(چرا اعدام؟
- پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
- دستگېر خروټیسياست، دين او فرهنگ
- پژوهش -زيميرواسکارينقش ادبيات درجامعه انساني
- شیخ محمدی دایکندی نقد و بررسي ادله و نظرات فقهاء در رويت هلال
- پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
- اسدالله جعفريبوسه بررخسار نگار
- انجنیر سخی ارزگانیگنجینه های از فرهنگ عامیانه مردم افغانستان
- پژوهش -زيميرواسکارينقش ادبيات درجامعه انساني
- انجنیر سخی ارزگانیگنجینه های از فرهنگ عامیانه مردم افغانستان
- پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
- داوی روشان سکولاریزم و جوامع اسلامی
- انجنیر سخی ارزگانیگنجینه های از فرهنگ عامیانه مردم افغانستان
- اسکارييک ديد کوتاه برسازمان همكاري اقتصادي (اكو)
- پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
- پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
- خلیل الرحمن سلحشور پادكست، صدايي خاموش در فضاي مجازي
- پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
- عارف جهشدو ملاك در ارزيابى شخصيت انسانى
- پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
- داوی روشان آزادی چيست؟
- پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
- آرام بختیاریهگل میان شور جوانی و احتیاط پیری
- خلیل الرحمن سلحشور حیتینسل سوم رسانه ها
- پژوهش -زيميرواسکارينقش ادبيات درجامعه انساني
- پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
- پژوهش «دوشي چي »وسايل اطلاعات جمعي درقرن بيستم
- خلیل سلحشور حیتینویسندگی برای رسانه
- پژوهش »دوشي چي »وسايل اطلاعات جمعي درقرن بيستم
- پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
- پژوهش -زيميرواسکارينقش ادبيات درجامعه انساني
- آرام بختياريوضعيت فلسفه در دوره گلوبال
- پژوهش »دوشي چي »وسايل اطلاعات جمعي درقرن بيستم
- جانبازنبردچالشهاوتنشهاي دموکراسي
- پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
- پژوهش »دوشي چي »وسايل اطلاعات جمعي درقرن بيستم
- جانبازنبردچالشهاوتنشهاي دموکراسي
- خلیل الرحمن سلحشورروزنامه نگار چه کسی است؟
- جانبازنبردچالشهاوتنشهاي دموکراسي
- پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
- زيميروآيا ملل متحد وسيلهاي درد ست قدرتهاي بزرگ نيست؟
- زيميروآيا ملل متحد وسيلهاي درد ست قدرتهاي بزرگ نيست؟
- داوی روشان مرگ عروسی ایست برای زنده گی ابدیت
- پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
- پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
- پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
- پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
- پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
- پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
- محمد اسحاق فياض دانشگاه خصوصي روزنه اي به سوي توسعه علمي
- محمد اسحاق فياضآزادي بيان، كودك نوپاي عصراماني
- دستگېر خروټی روشنفکران او ايديولوژي
- علي علویرادیکالیسم مذهبی ، تئوری حکومتهای عدالت گریز
- اسدالله جعفری گفت و گوي ديني
- دستگېر خروټیروشنفکران او ايديولوژي
- ترجمهی : کاوانفلسفه چیست؟
- انجنيرسيدعبدالقادردکابل پوهنتون ته دبيګانوولومه
- دستگېر خروټیروشنفکران او د خپلواکې اندیښنې خوارې
- دستگېر خروټی روشنفکران او د ټولنې سياسي بې وزلې
- دپلوم انجنیر خلیل الله معروفی شگافـتن رباعی بوعلی سینا در ارتباط ذره و آفـتاب
- عبدالله احمدی هیچ کس کلام الله را بهتر از او نمیخواند
- تنظيم و ترجمه ماندانا طهمورئيچه عملياتي گامهاي توليد انرژي هستهاي ميباشد؟
- دوکتور .م. پکتیاوال بلغا ر یا کو چک را بشنا سید ؟
- رستاخيزمروري برپيشنه ي روزنامه نگاري
- ارسالي بنفشه ميتراعلل شكست رژيم هاى غذايى
- تورج پوپلسخني چند با جوانان
- ارسالي بنفشه ميتراهمه چيز در مورد چاقي (بخش سوم )
- ارسالي بنفشه ميتراهمه چيز در مورد چاقي
- تورج پوپلسخني چند با جوانان
- تورج پوپلسخني چند با جوانان
- سراج الدین ادیبسک حاکم بر سال 1385 خورشیدی
- ارسالي فرشته ميتراچه رژيمى نيازهاى روزانه بدن را تأمين مىكند؟
- عبدالهادی مهمند نگاهي به تاريخچهء نوروز
- سراج.ادیبکرسمس چگونه تدویر میابد
- ارسالي جواد نصريانآرمان پويندگي
- ارسالي بهمن بهمنيامشب يلدا
- ارسالي بهمن بهمنيفلسفهی روشنگری و انديشهی حقوق بشر
- ارسالي خديجه سالارجالبترين مطالب خواندني از سراسر گيتي
- ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان (بخش 12)
- تهيه و تدوين از ب.بيانمهمترين مطالب علمي ، تاريخي وهنري افغانستان وجها ن
- ارسالي نديم احمد جمالي ميان بيمارى ديابت و عادات غذايى مردم يك منطقه پيوند مستقيم وجود دارد.
- ارسالي خديجه سالارجالبترين مطالب خواندني ا زسراسرگيتي
- ارسالي خديجه سالارجالبترين مطالب خواندني از سراسر گيتي
- سالاراسلحه اي برترازتروريزم
- تهيه و تدوين از بصيرشررنكته هاي جالب وعلمي ازچهارگوشه جها ن
- ساحلمروري برواژه روشنفكري
- ارسالي خجستهجالب ترين مطالب ازچهارگوشه دنيا
- ارسالي بنفشه ميتراعلمي ومعلوماتي ا زچهارگوشه جهان
- ارسالي صميميسرمایه داری به کجا میرود؟ بخش ٢ و پایانی
- سراج الدين اديباهداف، اصول و پیدایش فمينيسم ( 2 )
- ارسالي صميميسرمایه داری به کجا میرود؟ (بخش١)
- سراج الدين اديبپیدایش و تنوع مکاتب فمينيسم (1)
- ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان (بخش 11)
- نوشته ی مهدی سلطانی مشخصه های فیزیکی،شیمیایی و زیست شناسی فاضلاب
- نصرت آزاد نگرگفتني ها پيرامون گفتگويا نقد وانتقا د
- جانبازنبرد دموكراسى درکجا وچگونه ؟
- ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان (بخش 10)
- آمونمعرفي مختصراوپک
- ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان (بخش 9)
- س.اديبپرنس دایانا، وسرنوشت نشیب و فرازش
- ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان (بخش 8)
- تهيه وتدوين شامل سالارثروتمند ترين افراد جهان
- ارسالي بنفشه ميترانگاهي به شبكه تلویزیونی الجزیره
- ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان (بخش 7)
- ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان (بخش 6)
- ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان (بخش 5)
- ارسالي بصيرشررجالبترين مطالب خواندني ا زسراسردنيا
- ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان (بخش 4)
- داکتروفامروري برکلتوروفرهنگ ترکمن ها
- ارسالي بنفشه ميتراگفتار بزرگان
- ص،وفا نگاهي بر تاريخچه خوشنويسي در افغانستان
- ارسالي بصيرشررجالب ترين مطالب خواند ني ا زسراسردنيا
- ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان (بخش سوم)
- ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان (بخش دوم)
- ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان
- داکترصيقلمشهورترين زنا ن د نياي سيا ست
- تهيه وتلخيص شکوهمندنگا هي کوتاه به کشور پهناورهند
- ارسالي خديجه سالارمعرفي بعضي ولايا ت کشور
- ارسالي بصيرشررجالبترين مطالب خواندني ا زسراسردنيا
- ارسالي خديجه سالارمروری برزند ه گی ا نسان های بزرگ دنیا
- ارسالي شامل سالاراصطلاحات و واژه های مهم فلسفی- سیاسی- اجتماعی
- ارسالي داکتر حليم علمفضا، جديدترين قلمرو باستانشناسي
- ارسالي جميلهدروغ مردان به زنان
- ارسالي خديجه سالارجالب ترين خوا ند ني هاي د نيا
- ارسالي سالار مهرآئيندرمورد چاپ و نشرو کتاب وکتابخا نه چه ميدانيم؟
- ارسالي داکترنصير مهرورزعلم د رآيند ه چه خواهد شد؟
- پوهنیار بشیرمومنهنر و رسالت هنرمند
- ارسالي خديجه ساهللاپلاس اند يشمند زما نه ها
- داکتربصيرسلاحهاي کشتار جمعي اسرائيل و سياست دوگانه امریکا
- ارسالي شامل سالاراسرائيل و سازمان موساد
- سراج الدين اديبمعلومات ها و اندوخته ها
- ارسالي صدف درياييدرنگي برخد ما ت وزند گي ابومعشر بلخی
- ارسالي فريد حباباویلر فقط به انسا ن احترا م داشت
- ارسالي احمدعزيزياراسحاق نیوتن واند يشه عا لي
- ارسالي سير احمد گشنتصور يک دنيای بدون خشونت برای کدام زن؟
- ارسالي سپهر سعيدمرد م شنا سي د ريک ديد تند وگذرا
- ارسالي احمد منصور رادمنشعوامل نابرابریهای اجتماعي
- ارسالي ضيا عزيزیجا معه ازچه تشکيل شده؟
- داکتربصيرنابرابریهای اجتماعی چيست؟
- ارسالي سيامک بهمناشتراوس وانديشه هاي انساني
- داکتربصيرتأملي كوتاه در باب اسطوره
- ارسالي هورشيد ساهردگماتيسم يا جزم انديشي
- ارسالي حميد بهروزهنرمند کیست؟
- ارسالي ميلاد فرزادنوستالژی
- ارسالي شبنم نورزیفيلسوف کيست ؟
- ارسالي احمدعزيزيارمردم شناسی چيست ؟
- ارسالي رامين آرشخوارزمی کيست؟
- ارسالي صنم عصيانموسيقی ناب و ستيز اجتماعی
- داکتربصيرچرا حقو ق بشر وجود دارد؟
- داکتربصيرارسطو درانديشه وفلسفه
- ارسالي بهزاد نويدچطور یک کتاب را معرفی و مطالعه می کنیم؟
- ارسالي ميتراهمدردخشونت وبربريت درهاليوود! آيا سياست دولت است؟
- ا ستاد صباحزنا ن د ريک تحليل فرهنگي و فلکولر
- استادصباحنوروزازبابل تا کابل
- ارسالي مشعل پرنيانجنبش هاي اجتماعی زنان
- ارسالي بهروز بهزاددموکراسي
- ارسالي کيومرث برمکبازار عظيم معماري
- ارسالي مسعود نصريانفرهنگ مصر باستان وسياست فرهنگي مصر
- ارسالي سحر حقدسزمین شناسي
- ارسالي سير آرشیادی از پابلو پیکاسو
- ارسالي سرور هوشمندفلسفه
- ارسالي شيوا کيومرثمعنويت چيست؟
- از داکتر بصيرمکثي بر نظريات ماکياولي
- ارسالي احمدمنصوردرويشثروت ۳۰۰ ميليارددالرى
- وليد فرزادجامعه جهاني وجنگ رواني
- ارسالي خديجه سپهرهنر مصر باستان
- ارسالي عزيزيکدشروشنفکر
- ارسالي کیکاوستاریخچه مركز تجارت جهاني در نيويارک
- ارسالي احسانپاسخ به ۱۰سئوال بزرگ هستى
- ارسالي احمد پرويز سپهرموا د مخد ره
- ارسالي ميترا همدردآینشتاين 1955 – 1879 ميلادي
- شامل سالارافغانستان امروزوديروز
- ارسالي ساحلآ يا مي دا نستيد
- ارسالي فريبا صدفسير موسيقی در افغانستان