·      مثل آب

·      مثل آب خوردنی

·      سنگ های پایه را به باد می دهند

·      اختران تشنه را به چاه های خشک می کشند

*****

·      مثل آب خوردنی

·      خون سالیان سال را

·      بی حساب خرج می کنند

·      و ذخیره ای برای روزهای بد نمی نهند

*****

·      مثل آب

·      مثل آب خوردنی

·      می زنند سربلند تر سر زمانه را به دار

·      می پراکنند

·      مهربانترین دل زمین داغ را به سرب

*****

·      آن چه زیر چشم ما ست

·      حسرت است و ظلمت است و تشنگی

·      و آن چه روی رمل های سوخته

·      جای پا ست

*****

·      طرفه آن، که اختران غوطه ور به چشمه های شب

·      خواب مرگ را چه آشنا پذیره می شوند!

·      مثل آب

·      مثل آب خوردنی!

·      سیاوش در این شعر به تشریح وضع وخیم جامعه می پردازد و از خردستیزی و خودستیزی حاکم پرده برمی دارد:

·      به آسانی آب خوردن سنگپایه های جامعه بر باد داده می شوند.

·      به آسانی آب خوردن اختران تشنه به چاه های خشک کشیده می شوند.

·      مفاهیم «سنگپایه»، «اختران تشنه» و «چاه های خشک» برای درک این حکم، اهمیت اساسی دارند:

·      سنگپایه ترجمه واژه ای آلمانی و انگلیسی است که سیاوش به خدمت می گیرد.

·      سنگپایه هر روند توسعه مهمترین عنصر آن روند را تشکیل می دهد.

·      انسان مولد در جهان بینی علمی، بمثابه یکی از عناصر مهم نیروهای مولده محسوب می شود و جامعه بشری بنا بر تز «درک ماتریالیستی تاریخ» بر دیالک تیک نیروهای مولده و مناسبات تولیدی استوار است.

·      از این رو ست که می توان انسان های مولد را که حامل علم و تجارب تولیدی و سازنده وسایل تولید و استخراج کننده مواد خام اند، بمثابه سنگپایه ها و ملاط های هستی اجتماعی تلقی کرد، که جامعه بر شانه های ستبرشان قرار می گیرد.

·      سیاوش در این حکم به انتقاد از جامعه ای می پردازد که عناصر ضرور زیربنائی خود را بی تأملی ـ حتی ـ بر باد می دهد و تیشه بر ریشه های ترقی و تعالی خویش فرود می آورد.

·      این هنوز تمام درد نیست.

·      جامعه یاد شده، اختران تشنه را به جای سیراب و بارآور کردن، به چاه های خشک می کشد و می کشد (امحای فیزیکی).

·      چرا اختر و چرا تشنه؟

·      سیاوش ـ احتمالا ـ دیالک تیک ظلمت و نور را در نظر دارد.

·      مفاهیم ظلمت و نور در آموزش های ایران باستان بطرزی دوئالیستی مطرح می شوند، یعنی میان نور و ظلمت، دیواری قطور کشیده می شود.

·      ولی در قاموس نیما، سیاوش و برزین آذرمهر و امثال آنها میان ظلمت و نور رابطه ای دیالک تیکی کشف و ابلاغ می شود.

·      همزیستی ستیزمند ظلمت و نور که دیالک تیک کهنه و نو را در خاطر زنده ها زنده می کند.

·      همانطور که نو در بطن کهنه در روند همزیستی ستیزمند، رشد می کند و بر کهنه غالب می آید و به صورت سنتزی داربست دیالک تیکی پیشین را ترک می گوید، به همان سان نیز نور در بطن ظلمت رشد می کند و پس از غلبه بر ضد دیالک تیکی خویش، به صورت صبح طلوع می کند که سنتز ستیز تز (ظلمت) و آنتی تز (نور) است.

·      اختران تشنه در قاموس سیاوش نیز در متن ظلمانی شب سوسو می زنند و با نور ناچیز خود سودای غلبه بر ظلمت فراگیر را در سر می پرورند.

·      اختر نور کوچکی در ظلمات فراگیر است.

·      اختر به قول جعفر کوش آبادی از «هیبت شب می کاهد!»:

·      اختر بیانگر امید به پیروزی نهائی نور است.

·      اختر نشان از روز روشن دارد.

·      اختر فانوس آسمان است، در شب تیره.

·      اختر چراغی ـ هر چند کمسو ـ  برای دیدن راه است.

·      به قول صمد بهرنگی، «نور هر چقدر هم  ناچیز باشد، بالاخره روشنائی است!»

·      اختر مظهر زیبائی است و مثل هر چیز زیبا کوتاهزی است.

·      اختر در ادبیات انقلابی به قهرمانان سرخ می گویند که ضمنا نوید بخش امیدی تاریخی و دیالک تیکی اند.

·      تشنگی اختران را سیاوش در اشعار پیشین که مورد بررسی قرار گرفته اند، توضیح داده است.

·      اختران سرخ تشنه آزادی اند و برای گذار به خطه آزادی باید خطر مرگ زودرس خویش را به جان خرند:

·      در جامعه مورد انتقاد سیاوش، اختران تشنه به جای سیراب شدن از چشمه آزادی به قعر چاه های خشک کشانده می شوند.

·      منظور از کشاندن اختر تشنه به چاه خشک چیست؟

·      از فلاخن انتقاد سیاوش در این شعر ـ همزمان ـ  دو تیر به دو سو رها می شود:

·      تیر اول به سوی طبقه حاکمه ارتجاعی (دولت) رها می شود که ساده ترین آزادی ها و حقوق دموکراتیک را سرکوب می کند و مانع توسعه نیروهای مولده مادی و معنوی جامعه می شود.

·      تیر دوم به سوی همبود (احزاب، سازمان ها، انجمن ها و شخصیت ها) رها می شود که به سبب گیجی و نادانی، اختران تشنه خود را ـ به آسانی آب خوردن ـ  شیر می کند، جلو می فرستد و فدای هیچ و پوچ می کند.

·      سیاوش احتمالا همان منظور غلامحسین ساعدی را دارد که گفته بود:

·      «من نمی توانم بچه های مردم را شیر کنم، به کشتن دهم و بعد برای شان مرثیه ای بلند بالا بسرایم!»

·      هیچ آدم عاقلی سرمایه مادی و معنوی کشور را فدای هیچ و پوچ نمی کند و خرافه شهادت را تا درجه آئین رهائی ارتقا نمی دهد.

·      منظور سیاوش ـ اکنون ـ از صراحت خاصی می گذرد:

·      برای رساندن اختران تشنه به بلوغ مادی و معنوی،  زحمت مادی و معنوی عظیمی صرف می شود.

·      اکنون سیستم حاکم و همبود تحت سلطه ـ هر یک به شیوه خاص خویش ـ به «خرج کردن بی حساب و کتاب» سرمایه مادی و معنوی ملی اقدام می کنند.

·      نتیجه خرج نسنجیده سرمایه ذخیره شده در طول سالیان، تهی دستی در «روزهای بد» است.

·      مفهوم «روزهای بد» به چه معنی است؟

·      صحبت از ذخیره مواد لازم است و خودداری از حیف و میل آنها.

·      کسی که ذخیره همبود را بی حساب و کتاب خرج کند، در روزهای سخت زمستان و یا به هنگام کمبود و قحطی و خشکسالی (روزهای بد) دچار سختی و تنگدستی و احتمالا مرگ و نابودی خواهد شد.

·      «روزهای بد» در روند مبارزه طبقاتی ـ احتمالا ـ روزهای پس از شکست است.

·      آنگاه که به «اختران تشنه» نیازی تعیین کننده می افتد و گردآوری سپاه منهزم کار زیر پرچم رزم نوین ضرورتی مبرم کسب می کند.

·      آنگاه که هوشنگ ابتهاج درد و دریغ و آه و افسوسش را در قالب «سماع سرد» می ریزد و نومیدانه غریو درد از درون برمی آورد:

·      این شعر درد و دریغ صحت پیش بینی سیاوش را به هزار زبان اثبات می کند.

·      در تک تک ابیات این شعر سایه، اختران تشنه ی کیمیا و نادر و نایاب طلب می شوند:

·      سرا بیکس است و اگر سرداری در می آمد، هزار کاروان دل از هر دری بدر می زد.

·      سماع سرد بیغمان در روزگار سرد، درمان درد نیست و جای  قلندری بسان شعله خالی است.

·      اگر قلندر شعله وار اختران تشنه مورد نظر سیاوش نیست، پس چیست؟

·      ما این شعر سایه را روزی مستقلا تحلیل خواهیم کرد و اکنون تفسیر بقیه این شعر را به فانتزی و شعور خواننده می گذاریم و می گذریم.

·      اما علاوه بر سایه حدود بیست و سه سال بعد، برزین آذرمهر نیز فریاد دردش گوش فلک را کر می کند:

·      شاعر پرولتاریا از فقدان شبچراغ و همراه و پشت و مشت به فریاد است.

·      منظور شاعر از اینها همه اگر اختران تشنه سیاوش نیست، پس چیست؟

·      اینکه هنوز تمام درد نیست.

·      هزاران پرسش سمج و جانسوز قرار و آرام از شاعر رنجزاد سلب می کنند:

·      این شعر برزین آذرمهر بیان دردناک درد است و جست و جوی بی شکیب درمان.

·      سؤالات شاعر از صراحتی الماسگونه سرشارند:

·      تا چشم کار می کند، رخوت و رکود و خرناسه و خاموشی است.

·      خروش پر خشم و پر پرخاش شاعر به افلاک می رسد، حتی.

·      این همان اخطار پیش بینانه، به دردآلوده و داهیانه سیاوش بوده است که اکنون جامه تحقق پوشیده است.

·      دیالک تیک اختر و شب، دیالک تیک شخصیت و تاریخ، دیالک تیک رهبر و سازمان، دیالک تیک تشکیلات و توده حتی لحظه ای نباید از یاد فراموش شود. 

·      فقدان اختران عطشان آزادی یکی از علل وضع موجود است، یکی از علل سوبژکتیف مهم دهشت موجود است:

·      پراکندگی نیروها.

·      دسته بندی ها.

·      سرگیجه ها و سردرگمی ها.

·      خودپرستی های تهوع آور ماقبل تاریخی.

·      شاعر از باغ انتظاری دارد که باغ از عهده برآوردنش برنمی آید.

·      یکی از علل مهم وضع موجود ـ حتی در مقیاس جهانی ـ فقدان  همین عامل معرفتی ـ نظری و سوبژکتیف بوده است.

·      باغ در غیاب باغبان خرد پروده و دانا به برهوتی بدل می شود و انتظار اعجاز از برهوت بیهوده است.

·      همین بند شعر برزین آذرمهر تکرار مضمونی دیگرگونه ـ احتمالا ناآگاهانه ـ «سماع سرد» سایه است که خود تکرار مضمونی بیت مشهور مولانا بوده است («گردش دایره وار تفکر»)[3]:

·      ما برای نشان دادن تشابه شگرف میان روزگار این سه شاعر سرخ، چند بیت دیگر از مولانا را نیز یادآور می شویم:

·      چه شباهت غریبی مولانا در بیت آخر به برزین آذرمهر پیدا می کند و یا برعکس!

·       گفت :

·      آنک یافت می‌نشود آنم آرزو ست  

·      روزهای بد مورد نظر سیاوش چنین اند.

·      سیستم حاکم در این حکم به گیوتین تیز انتقاد اجتماعی سیاوش سپرده می شود، سیستم خودستیز خردستیزی که سربلندترین سرهای زمانه را بر دار می زند و مهربان ترین دل های زمین داغ را به گلوله می بندد و تار و مار می سازد.

·      این حکم محکومیت نظامی سرتاپا انسان ستیز و انسانیت ستیز و خونریز است.

·      تا چشم کار می کند، حسرت و ظلمت و تشنگی است.

·      حسرت از دست دادن دردانه های بی بدیل که برای تشکیل شان عمری به درازای عمر نوح لازم خواهد آمد.

·      ظلمت به دلیل مرگ ستاره های عطشان آزادی.

·      تشنگی به سبب خشکیدن چاه ها و چشمه ها.

·      نتیجه اینها ـ همه ـ تهی دستی همبود، قحط قهرمان ها و میدانداری رمالان و شعبده بازان است در روزهای تعیین سرنوشت رزم و در روزهای بد.

·      اما علیرغم اینها ـ همه ـ سیاوش چاوش سرخ امید است، نه مرثیه سرای سیاهپوش شکست.

·      سراینده آرش رد پاها را نشان نسل بی سردار می دهد.

·      حرکت در دیالک تیک راه و رهرو صورت می گیرد و از رهروان دیروز جای پائی ـ حداقل ـ به جا مانده است، برای رهروان فردا.

·      شعر فوق الذکر برزین آذرمهر ـ بلحاظ محتوا ـ به همین درد جانسوز سیاوش سرشته است.

·      سیاوش در پایان شعر حیرت خود را از کردوکار شگفت انگیز «اختران شب» بر زبان می راند که به آسانی آب خوردن به استقبال مرگ می روند.

·      برای درس آموزی از کردوکار شگفت پیشینیان، تحلیل این قضیه و مقولات مربوطه ضرورت تام و تمام دارد!

·      در این حکم سیاوش دیالک تیک همدردی و درد زبانه می کشد و انتقادی آلوده به درد از جامعه و آلوده به همدردی با اختران تشنه آزادی!

پایان